جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى و په‌روه‌ردا جڤاكى
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێكێ
ده‌ستپێكێ دێ به‌حسێ دامه‌زراندن و رێخستنا جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى كه‌م، بۆنموونه كا چاوا جڤاك دبیته نوونه‌رێ په‌روه‌رده‌یه‌كا نه‌دروست و سه‌قه‌ت، زێده‌بارى كا چاوا ئه‌و په‌روه‌رده ره‌ه و ریشالێن خوه به‌ردده‌ته ناڤ هه‌موو توێژین جڤاكى دا! ئه‌ڤجار ئه‌و په‌روه‌رده ڤه‌گوهاستنا وێ چ گرێدایى هزرا تاكى، خورتبوونا بنگه‌هێن فیودالى یان گرێدایى هه‌مى لایه‌ن و ده‌زگه‌ه و سه‌نته‌رێن حكومى، حزبى و راگه‌هاندنى بیت، یان ژى گرێدایى باردوخێ ژینگه‌ه و سیسته‌مێن ژیانى بیت، گرنگه بكه‌ڤن بوارێ راڤه و داڤه‌كرنێ دا.
ب تایبه‌ت هه‌كه ئه‌م كویر بچینه ناڤ ڤى بابه‌تى دا، ئه‌و جڤاكێ ل گۆر هه‌ست و نه‌ستێن نه‌ریتى په‌روه‌ردێ چێدكه‌ن ب هزرا من، په‌روه‌ردا وان جوداكاریا ل گه‌ل ئایدیۆلۆژیا په‌روه‌ردێ دا هه‌یى، وه‌كو چاوا؟ ئێكه‌م پێنگاڤ ئه‌و په‌روه‌رده ل گه‌ل مه‌زنبوونا چه‌مكێن خه‌یالى و هزرا ڤه‌گوهاستى و كۆمى دبیته په‌روه‌رده‌یه‌كا میتۆسى، ئانكو مه‌وهیبێ وێ په‌روه‌ردێ ڤه‌دگه‌ریت بۆ چارچووڤێ هزرا جه‌هلى، خه‌یبى و مه‌جهۆلى، یان مرۆڤ شێت بێژیت په‌روه‌رده‌كا نه‌كامله و دبیته ئه‌گه‌رێ زه‌ررمه‌نده‌یێ ل سه‌ر ره‌فتار و ته‌رتیباتێن ژیانا گشتى.
هه‌روه‌سا ب ده‌ربرینه‌كا دى، ئه‌ڤ په‌روه‌رده ل جهێ بهێت جڤاكه‌كێ ئه‌قلانى په‌یدا بكه‌ت، جڤاكه‌كێ سه‌قه‌ت و به‌روڤاژى پره‌نسیپێن ئه‌خلاقى په‌یدا دكه‌ت و هێدى هێدى زه‌مینه‌یى بۆ قه‌وماندنا بوویه‌ر و قه‌یرانێن نه‌شه‌فاف دروست دكه‌ت. زێده‌بارى د چێكرنا په‌روه‌رده‌یا جڤاكێ میتۆسى دا، هنده‌ك تشتێ هه‌یى نه‌حه‌قیقى یه، چونكو ئه‌و پێكهاته ب رێیا هزركرنێ په‌یدانابن، به‌لكو ب رێیا ئه‌فسانه‌یى و خه‌یالكرنێ تاكه‌كه‌س بریار و هه‌لویستان ل سه‌ر دروستبوونا وان دده‌ت. ئه‌ڤه ناهێلیت مرۆڤ دجه‌وهه‌رێ ئه‌قلانى دا، لایه‌نێ ناسناما ئینسانى دیاربكه‌ت، له‌ورا د راوه‌نگه‌ها وێ جۆرێ په‌روه‌ردێ دا بنچینه‌یێ فه‌لسه‌فى و زه‌مینه‌یێ فكرێ ژى زوى زوى ناهێته به‌رهه‌م.
بۆ نموونه، تاك تووشى ئالۆزیێن ده‌روونى دبیت و به‌رده‌وام ل گه‌ل خوه دكه‌ڤیته پرسیار و دانوستاندنێن كویردا و هۆسا هزردكه‌ت ئه‌رێ ئه‌و چ تشته دبیته ئه‌گه‌رێ تاریبوونا جڤاكێ من؟ یان ژى ئه‌رێ بكارئینانا ڤى رۆلى دشێت من نێزیكى په‌روه‌ده‌یه‌كا ساخله‌م و ئه‌تیكى بكه‌ت یان بتنێ ئه‌و دیارده دیارده‌یه‌كا سروشتى یه ناهێلیت ره‌فتارا تاكه‌كه‌سیا من ل گه‌ل ئینسانیه‌تا من دروست ببیت و بگونجیت؟!
ئه‌نجام/ بنیاتێ كو جڤاك تێدا هاتیه په‌روه‌رده‌كرن سه‌رئه‌نجامێ لێگه‌ریان و دووڤچوونا پرسێن زانستى و ئه‌كادیمى بوویه، چونكو د حه‌قیقه‌تا ئاینى ژى دا خوه‌دایى مه‌زن فه‌رمان كرییه، دڤێت مرۆڤ ل سه‌ر رویێ ئه‌ردى نه راوه‌ستیت و به‌رده‌وام كار بۆ خوه‌گوهه‌رینێ بكه‌ت، داكو هه‌رتشته‌كێ د ڤى گه‌ردوونى دا هه‌یى ب گوهۆرینێ بهێته نووكرن، ئه‌و ژى ب رێیا به‌رپاكرنا هزرا زانستى و ته‌كنولوژیا و چێكرنا حه‌زاره‌تان، نه‌خاسمه پرسێن په‌روه‌رده‌یى ل گۆر سیسته‌مێ سه‌رده‌مى قابلێ خوه گوهۆرینه‌كا ئه‌كتیڤ و گونجایى ینه بۆ هندێ تاك قووناغه‌كێ بۆ قووناغه‌كا دى بیته كه‌سه‌كێ جیاواز ژ هه‌مى زینده‌وه‌رێن دى تر دا، به‌لێ مخابن ده‌مێ ئه‌م دیتنێ بۆ جڤاكێ خوه دكه‌ین، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ جڤاكه یێ بێ بارنینه ژ هزرا ئیسلامى ژى، به‌لێ د واقعیه‌تا ژیانێ دا كێمترین جڤاكێ به‌رهه‌مهێنه‌ر و داهێنانكاره، چونكو تاكه‌كه‌سى هزرا ئاینى ل گۆر دلێ خوه دایه وه‌رگرتن و تێگه‌هاندن، نه‌كو ل گۆر ئه‌قل و هزرا خوه، بێگومان ئه‌ڤه ژى وێ دگه‌هینت كو ب دروستى ئه‌ركێ خوه‌دایى نه‌هاتییه جێبه‌جێكرن، له‌ورا دره‌نگ ب پێشكه‌فتنێ را دگه‌هیت و نابیته كه‌سه‌كێ ئه‌كتیڤ و پاسیڤ بۆ بنگه‌هێ په‌روه‌ردێ .
په‌روه‌ردا جڤاكى و جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى
جوان عزه‌ت/ پشكا دوویێ
هه‌كه ئاوریه‌كێ ل دیرۆكێ بده‌ین و لێ بنێرین، دبیت جڤاكى كوردى د كه‌ڤن دا، گه‌له‌ك كێموكاسى د وارێ چه‌ندین چه‌مكان دا هه‌بوونه، بۆ نموونه وه‌كى چه‌مكێ سیاسى، ئابوورى، چاندنێ و جوگرافى، زێده‌بارى چه‌مكێ ژ هه‌میان گرنكتر، كو نه‌بوویه ئه‌گه‌رێ چێكرنا په‌روه‌رده‌یه‌كا كه‌لتوورى، ئه‌و ژى كه‌لتوورێ دروونى بوویه. چونكو ل گه‌ل هاتنا پرۆپاگنده و نه‌بوونا زانیاریان د روویێ زانین و ئاستێ مه‌عریفێ دا هێدى هێدى مرۆڤ پاشڤه‌چوویه و ل گه‌ل بۆرینا ده‌مى ئه‌وى كه‌لتوورى مرۆڤ فێرى ژیانه‌كا نه‌ئارام و دروونى و ترساندنى كریه.
نموونه/ د ده‌مه‌كێ دا ئه‌گه‌ر جڤاكى هه‌ست پێ كر، كو ئه‌و یێ به‌ر ب ئاراسته‌یه‌كێ چیت و ئه‌و ئاراسته یا وى جڤاكى به‌رب ڤان هه‌رسێ پیڤه‌ران دبه‌ت وه‌كى (ترس و نه ئارامى، ده‌روونى)، هینگێ ئێكسه‌ر هزرا خه‌لكى دێ كه‌فیته سه‌ر بیروباوه‌ره‌كا خراپ و نڤش بۆ نڤشى دێ ڤه‌گریت، هه‌روه‌سا خاله‌كا دى، هه‌كه وى تاكى یان وى هه‌ڤوه‌لاتى هه‌ست ب پرسیارێ كر و هه‌ولدا ل به‌رسڤێ بگه‌ریت و ئه‌و به‌رسڤ په‌یدا نه‌بوو، دیسا جاره‌كا دى، دێ ترسه‌كا دى لێ په‌یدابیت و هه‌تا گه‌ره‌ك و جاده‌یان هه‌میان دێ ڤه‌گریت، به‌لێ هه‌كه ئه‌وى جڤاكى به‌رسڤا پرسیارین خوه په‌یداكر و بۆ خوه‌دان ئاستێ خوه یێ مه‌عریفى و زانیارى، هینگێ دێ هه‌ست ب جێگیربوون و سه‌قامگیریێ كه‌ت.
مخابن ل ڤێرێ سێ جۆر په‌روه‌ردا جڤاكى چێ دكه‌ن، ئه‌و ژى ئێك/ هزر و بێرێن كه‌لتوورى، دو/ هزر و بێرین دیرۆكى/ سێ هزر و بێرێن سیاسى و ئاینى.
یا ئێكێ/ هزر و بێرێن كه‌لتوورى ل سه‌ر سێگۆچكا ئه‌شیر، نه‌ریت و بنه‌مالى په‌روه‌رده‌یه‌كێ دروست دكه‌ت، كو ب تنێ خواستا وێ په‌روه‌ردێ، ئه‌و بیت بهایێ ڤان بنه‌مایان نه‌هێته شكاندن و هاڤى كرن و ل دووڤ وان رێك و رێبازان په‌یره‌وا سه‌ره‌ده‌رى و ره‌فتارێ بهێته كرن.
یا دوویى/ دیرۆك پره‌كێ د ناڤبه‌را نفشێن كه‌ڤن و نفشێن داهاتوویى دا دروست دكه‌ت، كو ل ژێر ناڤێ وێ نابیت ئه‌ڤ دیرۆكه بهێته‌دابران، به‌لكو دڤێت وه‌ك تیووره‌ك ل سه‌ر ملێن تاكه‌كه‌سى مینیت و كار ل سه‌ر خالێن وێ یێن ب هێز بهێته كرن، داكو په‌روه‌ردا نووخواز هه‌ر بارێ نڤشێ دێرین رابردوویى تێدا هه‌بیت بمینیت، به‌لێ د راستیى ملله‌تێن كو شیایین شارستانیان دروست بكه‌ن و په‌روه‌رده‌یه‌كا مه‌عریفى بنگه‌هین بینن وجوودى ب رێیا دیراسه‌كرنا دیرۆكێن خوه شیان مفایى قازانج بكه‌ن، به‌لێ هه‌كه پرسیاره‌كێ بكه‌ین، ئه‌رێ گه‌لۆ مه كوردان چاوا ئه‌و دیرۆك خواند؟ و مه چاوا مفا ژێ وه‌رگرت؟
یا سیێ/ سیاسه‌ت د رۆژهه‌لاتێ دا وه‌كو پێدڤی نه‌شیا سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل پێشهات و نووهاتان بكه‌ت، كه‌واته هه‌كه بێژین بۆچى؟ چونكو سیاسه‌تا هه‌را خورت ل سه‌ر پیڤه‌ر و بنه‌مایێن زانستى و ستراتیژى دشێت ببیته سیاسه‌ته‌كا حه‌كیمانه، به‌لێ مخابن وه‌ك پرسێن رۆژهه‌لاتى په‌یڤسازیا سیاسه‌تێ ژ ره‌وانبێژیا ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بى هاته وه‌رگرتن و كه‌فته د وارێ به‌رده‌وامیى دا، زێده‌بارى وێ هزرا ئاینى وه‌ك پشكه‌ك ته‌ڤلى پرۆسێسا خوه‌كر، بێگومان وه‌رگرتنا هزر و بێرین شاش، سه‌رجه‌مێ وان ئه‌نجامێن شاشن، چونكو نه سیاسه‌ت ب دروستى گه‌هشته ئارمانجا خوه نه ئاین.
ئه‌نجام/ ڤان هه‌رسێ خالان شیا ناڤه‌رۆكه‌كێ دروست بكه‌ن، كو ئێدى تاك ل سه‌ر ڤێ ناڤه‌رۆكێ نه‌چارببیت په‌نایێ بۆ هزرێن تێكهه‌ل و نه‌ساڤا ببه‌ت و ب تنێ مژوولى كارێن ساده و رۆژانه ببیت، ب تایبه‌ت وان كاران ئه‌وێن نه بنه ریره‌وه‌كا رێكخستى بۆ ره‌خنه‌كرنه‌كا ئه‌قلانه، په‌روه‌رده‌یه‌كا ساف و ساخله‌م و داهێنانه‌كا ب كار و كریار.
د پشكێن بهێت دا دێ ل سه‌ر ڤان هه‌رسێ خالان راوه‌ستم كا چاوا ئه‌ڤ چه‌مكه د كه‌ڤنه داهێنانه‌كا باش دا.
