شرۆڤه‌كرنێن هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد
جوان عزه‌ت
پشكا: ئێكێ
گه‌لۆ مروڤێ كورد چاوا هاته ئاڤاكرن؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ مرۆڤه شیا خوه ژ ئه‌قلێ گونداتیێ ده‌ربازى ئه‌قلێ باژێرى بكه‌ت؟ یان ب تنێ بۆ كه‌سه‌كێ له‌نگ و ساده د ناڤ پاشخانا جڤاكى دا! واته ئه‌گه‌ر رێپیڤانا ڤى تاكى راڤه و داڤه‌بكه‌ین، دبیت ب گه‌له‌ك رێك و رویان شاشیێن ئه‌ڤێ پرۆسێسێ دیار ببن. چونكو هه‌تا نها مه مرۆڤه‌ك دایه چێكرن، كو چ تشتى ب جودابوونى نه‌بینت! به‌لكو هه‌رده‌م سه‌ركێشیا نه ئاڤابوونێ كریه. له‌ورا پێویسته چه‌ندین خواندنێن سه‌رانسه‌رى بۆ هزركرنا ڤى كه‌سى بهێنه شرۆڤه‌كرن و نیاسین. هه‌تا بكاریت وه‌ك مرۆڤ بكه‌ڤیته د مه‌یدانا كار و كریاران دا.
ل ده‌سپێكێ مرۆڤ چاوا هاته دروستكرن؟ دیاره وه‌كو پرسه‌ك و بوونه‌وه‌ره‌كێ زیندى هاته چێكرن. پاشى د ناڤ كه‌مینه‌یا وێ داناسینێ دا ماهیه‌ت و گوهۆرین بوونه، به‌رپرسیار ژ دامه‌زراندنا فۆرمه‌كێ سه‌ره‌كى د سیمایێ گه‌هاندنا په‌یاما وى مرۆڤى دا. ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ مرۆڤ شیایا ب رێیا ئه‌قل و مه‌ژى هزران په‌یدابكه‌ت. پاشى هزران، پرسیار دروستكرن و پرسیاران زمانه‌ك چاند كو په‌یوه‌ندى ب سه‌رده‌ریكرن و گونجاندنا هه‌ر كار و كریاره‌كا ئاڤاكرن و هه‌رڤاندنێ ڤه هه‌بیت. ئها هینگێ مرۆڤى هه‌ست پێ كر لێگه‌ریانه‌كا ئاڤاكه‌ر بۆ زانینا مرۆڤى هه‌یه. له‌ورا هێدى هێدى گوهۆرین په‌یدابوون.
بنێره تیتالێن چه‌رخێ ناڤین و كۆمڤه‌كرنا سیسته‌مێن سه‌ره‌ده‌ستان هۆسا ل مرۆڤێ كورد كر، كو ئێدى چ ده‌وله‌تان ل سه‌رانسه‌رى پارچه‌یێن كوردستانێ و هێزا هزرى نینن. به‌لكو ب تنێ دوباره‌بوون ته‌قلید/ دیارده د هزرێ دا بوونه بنه‌مایه‌كێ چاندى. ژ به‌رهندێ گاریگه‌ریا هه‌ره مه‌زن كو ل ئه‌قلێ ڤى مرۆڤى هاتیه كرن ئه‌و بوویه، ئێك: په‌روه‌ردا كه‌لتۆرى و جڤاكى خانه‌یه‌كا هه‌ڤپشك بوون، د نه‌ئاڤاكرنا هه‌لویستێن ڤى مرۆڤى دا. دو: پرۆژه و پرۆسێسێن سیاسى، زانستى، په‌روه‌رده‌ى و جڤاكى نه‌بوونه، رێكێن زال ل سه‌ر كه‌شێ گشتیێ هزرا مرۆڤێ كورد. سێ ئه‌و ته‌كتیك و رێبازێن ئالێن سه‌ره‌ده‌ستان ئه‌قل، د سه‌رێ تاكێ كورد دا مراند.له‌ورا هه‌تا نها ژى ئه‌و تێكست د ناڤ ژیانا وى دا نه هاتن خواندن و پراكتیكرن. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو ره‌فتار و گۆتن و كریارێن وى ژى وه‌ك ئێك نه‌بن.
ژ لایه‌كێ دى ڤه هزر، د ناڤ گه‌وه‌رویا كوردى دا نه بوو جهێ باوه‌رپێكرن و كاركرنێ. چونكو ده‌ما په‌یدا بووى، هینگێ ئه‌قلێ گرتى به‌ره‌ڤ ئازادى و ئه‌قلێ ڤه‌كرى چوو. نموونه هزر د ناڤ ئاست و ته‌یۆرێ بیانى دا بوو فه‌لسه‌فه‌كا بسپۆرى و جهێ خوه گرت. به‌لێ مخابن ل ده‌ڤه‌رێ هه‌مى بوو عاتیفه و ب دلینیێ ڤه هاته گرێدان. ئه‌ڤجا هه‌تا كو مروڤ ئه‌قلى بنیاسیت، گرنگه دیرۆكا هه‌رتشتى ژى نیاسیت و بزانیت. بنێره مه كۆمه‌كا كێشه و گرفتان هه‌یه مینا بنده‌ستى، نه‌بوونا ئازادیێ، ژناڤبرنا هزرا ئاڤاكه‌ر، بێدادیا جڤاكى، ده‌ست تێوه‌ردانا كه‌رتێن په‌روه‌رده‌ى، نه‌بوونا سیسته‌مێن ئه‌كتیڤ و ئاراسته‌كرى د هزرا تاكى دا و …هتد. ژ رویه‌كێ دى ڤه چه‌ندین گرفت یێن د كه‌لتوور، جڤاك و پرسیێن سیاسى دا هه‌ین. ئه‌ڤه هه‌مى نه‌بوونه بنگه‌هێ دیالۆگ و راڤه‌كرنا بوویه‌ر و پێشهاتێن دۆرهێلێ ئه‌ڤرۆ، ژ به‌ر هندێ ژى تاك نه‌شیایه خوه كاربكه‌ت و میكانیزمیا ئه‌رك و مافێن خوه ناس بكه‌ت.
ئه‌نجام: بژارا سیاسى، ره‌وشه‌نبیرى و زانستى نه‌شیا رێكى بۆ چاره‌سه‌ركرنا پێكهات و چنیێن جڤاكى بكه‌ت. چونكو ئه‌نجامێن دۆزا نه‌ته‌وه‌ى و بنگه‌هێن زانستى د ئاست و شێوازێ هزركرنا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ دا ب كووته‌كى بوون. ئها ئه‌ڤه بوو ئاستێ هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد دایه دامه‌زراندن. دا كو ره‌نگێن جودا جودا قه‌بوول نه‌كه‌ت.
پشكا: دوویێ
جوان عزه‌ت
مرۆڤ دێ چاوا تێگه‌هه‌ك دروست كه‌ته هه‌ڤال بۆ ئاڤاكرنا خوه؟ یان هه‌تا كه‌نگى مرۆڤێ كورد دێ پلانه‌ك ستراتیجى بۆ خوه دانیت! ئه‌رێ یا به‌رئه‌قله تاكه‌ك ب سالان بخوینت و هزر د ئاڤاكرنا تێكست و پرۆسیسا زانستى دا نه‌كه‌ت! دیاره رۆلێ هه‌ره سه‌ره‌كى د مه‌یدانا به‌رپاكرن و ئاڤابوونا مرۆڤێ ده‌ڤه‌رێ ئه‌و بوویه، كو ب تنێ وه‌ك ئاشۆپ به‌رده‌وامیێ بده‌ته ژیانێ. بێ كو بزانیت هێزا ئه‌قل و زانستى چیه!
ل ڤێره هه‌ژاریا ڤى كه‌سى ژچ ده‌ستپێكر! تو نه‌شێ بێژى د ناڤ ملله‌ته‌كێ وه‌سفكار دا كو هه‌ر تشتێ بوو مرۆڤى هاتیه شرۆڤه‌كرن و خواندن. چونكو گه‌ردوونه‌ك دوورى دورهێلێ سه‌رده‌م په‌یدا بوو. ملله‌تێ كورد ژى چ جاران هزر نه‌كر كا دێ چاوا پلانان بۆ داهاتیێ ڤى تاكى دانیت؟ یان دێ چاوا هزر د سیسته‌مێن ئاڤابوونا ئه‌قلێ وى دا كه‌ت! واته، وه‌سا دیار دبیت كو ئه‌ڤ مرۆڤه ژ ئه‌زموونا جۆتیاریێ، گونداتیێ و دیارده‌یێ مه‌زن بوویه. له‌ورا خانه‌یێن ده‌ماغێ وى نه‌هاتنه تژى كرن ژ پراكتیكا كارى و پره‌سیپێن ب كریار و ئه‌نجام. به‌لكو به‌روڤاژى وێ ئێكێ هاتیه راسپاردن بۆ هه‌ژارى و نه‌ساخیا جڤاكى ب گشتى.
ل ڤێره هه‌ر پرۆگرامه‌كێ ته‌وازن، ئێگرتن فه‌لسه‌فێن ئاڤاكه‌ر تێدا نه‌بن، بێگومان دێ مرۆڤه‌ك ژ كه‌ونێ وێ ئه‌جندایێ ده‌ركه‌ڤیت كو بهێنا شارستانى و ره‌فتارا مودیرنیه‌تێ ژێ ناهێت، چونكو پێویستا مرۆڤێ ئاڤاكه‌ر د قووناغا خواندن و زارۆكاتیێ دا دیاردبیت و دهێته په‌روه‌ردكرن. دگه‌ل ڤێ دا ژى ده‌ستهه‌لات كو خوه ب به‌رپرسیار ببینت ل به‌رامبه‌ر كونترۆكرنا ملله‌ته‌كێ سه‌رانسه‌رى. ژ ئاله‌كێ دی ڤه ئه‌گه‌ر تو بچى د ناڤ ته‌خه‌كا گه‌نجێن جڤاكى دا، پرسیار لێ بكه‌ى ئه‌رێ تو هه‌ژاریا ڤى ملله‌تى د چ دا بینى؟ دبیت هینگێ ئه‌و هه‌ست ب هزركرنه‌كێ بكه‌ت و گه‌ره‌كه ئه‌وێ هزرێ بده‌ت خواندن هه‌تا تێبگه‌هیت. ئها هۆسا مرۆڤ ب ره‌نگێن پرسیار و هزران دگه‌هیت بزاڤه‌كا ئه‌قلانى.
بنیره ده‌مێ ئه‌م د دوهیا خوه دا ژین، هینگێ ئه‌م یێ د ده‌رده‌سه‌ریێ دا ژین. چونكو نه ئه‌م دشێن ده‌ست ژ ئه‌وا دوهى به‌رده‌ین نه‌ژى دشێن كار بۆ ئه‌ڤرۆ سوباهیێ خوه بكه‌ین. ژ به‌ر هندێ كه‌لتور ل سه‌ر چ بنه‌ما بهێته دروستكرن، مرۆڤ ژى دبیته ڤه‌رێژه‌ك و پشكه‌ك ژ چێكرنا ئه‌وى كه‌لتوورى. له‌ورا ئه‌م كه‌فتینه د ناڤ نه‌چاربوونا ئه‌ڤرۆ سوباهى دا. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو مرۆڤه‌ك تووره و ته‌قلیدى دروست ببیت. ئه‌و جه‌رگێ ژ روحا ره‌وشنبیریێ ده‌ردكه‌ڤیت هزره‌كا هه‌ڤواته‌یه ژ بۆ گه‌هاندنا بیردانكه‌كا گوهه‌رى یه و ئه‌و بیردانك سه‌ركێشیا بیاڤێن كار، خه‌بات و ده‌ربرینا مرۆڤى دكه‌ت.
نموونه: ل وه‌لاتێن هه‌ره پێشكه‌ڤتى كو مرۆڤ ل سه‌ر ته‌یۆره‌كێ دادپه‌روه‌ر و ئاڤه‌كه‌ر بهێته سه‌ره‌ده‌ركرن، نیشانه‌كه بۆ خزمه‌تكرن و شارستانیه‌تا وى جڤاكى. چونكو د جڤاكێن پێشكه‌فتنى دا نابیت تاك ل سه‌ر ڤالاتى و هاڤیبوونێ بهێته په‌روه‌رده‌كرن. به‌لكو ل سه‌ر بیرۆكه و هزر و داهێنانێن زانستى دبیته خودان پروسێسه‌كا چاندى د ئاڤاكرنا ئه‌قلى دا. به‌لێ مخابن، ل ده‌ڤه‌رێ تاكه‌كه‌س پتر ل دووڤ ئه‌قلێ عاتیفى و ته‌ڤاهیێ دهێته ئاڤاكرن. چونكو كا جڤاكێ وى چاوانه ئه‌و ژى هه‌ست و هزرێن خوه دده‌ته ل سه‌ر په‌روه‌رده‌یا وان ره‌وشت و نه‌ریتان. ره‌نگه ئه‌ڤه ژى دیرۆكه‌كا دى یا كلاسیك ل جه‌م ڤى مرۆڤى په‌یدا دكه‌ت.
ئه‌نجام: گه‌لۆ دێ چاوا ئه‌ڤ مرۆڤه خوه دوورى ڤێ خیانه‌ت و خاپاندنێ بینت؟ یان دێ ب چ رێك هزر د ئه‌كتیڤكرن و هشیاریا ئه‌قلێ خوه دا كه‌ت! واته پێویسته ل دووڤ سالۆخه‌ته‌ك هه‌ڤته‌ریب و سه‌رده‌م بچیت و هه‌ولبده‌ت كارێكته‌ره‌كا نوو د ڤه‌ژه‌نكرنا ئه‌قل و هه‌بوونا خوه دا ئاراسته و دروست بكه‌ت. هه‌تا ئیسپات ببیت كو ئه‌و یێ شه‌رى ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینا زانینێ دكه‌ت.
