یان شه‌ڕ یان سه‌ربه‌خوه‌یی
پشتی داگیركرنا عیراقێ ئه‌ور ده‌رزا تائیفه‌گه‌ری و نه‌ته‌وی كه‌فته گۆرێ (شیعه، سونه، كورد) و تایا وێ سووری ژی ڤه‌گرتی و روودانێن بوهارا عه‌ره‌بی هاتی، هه‌ر وه‌سا ئه‌مریكا ده‌لیڤه دیتی یا گونجای بۆ
ڤه‌شارتنا رێكه‌فتنا سایكس پیكۆت كو سنۆره‌ك ل سه‌ر خیزی نیگار كری بۆ سووریێ عیراقێ ل گه‌ل تركیا و ئیرانێ ژ پێش سه‌د سالان ڤه چونكو ڤان سنۆران چو هه‌بوونێن خوه نه‌ماینه ل سه‌ر ئه‌ردێ ژیواری، نێرینا ئه‌مریكا بۆ به‌رقراریا ده‌ڤه‌رێ یا سێگۆشه‌یی: قورتالبوون ژ به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د و ژ داعشێ و ده‌قساندنا ده‌سهه‌لاتا ئیرانێ ل عیراق و لوبنان و دامه‌زراندنا كیانه‌كێ نوو یی كوردی ل باكۆرێ سووریێ چو په‌یوندی نین ب ڤان ئارمانجان، هه‌روه‌سا دێ توركیا لاواز كه‌ت و ئه‌ڤه‌یه كو ده‌لیڤێ ناده‌تێ. توركیا هه‌ست ب نیگه‌رانیا خوه دكه‌ت ل هه‌مبه‌ری كۆبانێ، هه‌ر وه‌سا پاراستنا ده‌هان زریپۆشان دكه‌ت یێن خڕڤه‌بووی ب رووبه‌رێ دو كیلۆمه‌تران ب تنێ ژ كۆبانێ، هه‌ر وه‌سا له‌شكره‌كێ مه‌زن كو بكاریت مایێ خوه بكه‌ت و شه‌ڕی ڤه‌بریت، لێ ئه‌و به‌سه ب چاڤدێریا شه‌ڕی و ل هه‌مان ده‌می داخوازا وه‌لاتێن ئێكگرتی دكه‌ن كو پتر مایێ خوه تێبكه‌ن! و هه‌ولێن رۆژئاڤایێ ره‌تدكه‌ن بۆ خستنا رۆناهیێ بۆ ده‌مه‌كێ درێژتر ل سه‌ر كۆبانێ و نه‌باشیا شه‌ری د باژاره‌كێ بچووك دا، كو چیا تێدا نینن و گر و دۆل و نه‌هال و ئه‌مریكا دكاریت شه‌ڕی بدووماهی بینیت ب چه‌ند سه‌عه‌ته‌كێن كێم و ئه‌ڤ ره‌وشته ره‌نگه نیازێن ئه‌مریكا ئاشكرا بكه‌ت بۆ دامه‌زراندنا كیانه‌كێ كوردی ل باكۆرێ سووریێ. ده‌زگه‌هێن میدیایی ب ده‌نگه‌كێ نزم سیناریۆیێن ژێكجودا گه‌نگه‌شه دكه‌ن بۆ ده‌وله‌ته‌كا عه‌له‌وی یان كوردی كو ره‌هێن وێ دگه‌هنه نیڤا تركیا، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ئه‌ردوگان وه‌سا ددانیت كو (دامه‌زراندنا كیانه‌كێ كوردی یێ نوو یان ویلایه‌ته‌كا نوو ل باكۆرێ سووریێ ل كۆبانێ گه‌فه‌كه بۆ ئاسایشا توركیا، نابیت خوه ل سه‌ر بێَده‌نگ بكه‌ن). رۆژئاڤا توركیا دهه‌ژمێریت وه‌كو پارچه‌ك ژ خوه، هه‌ر وه‌سا ده‌لیڤێ ناده‌ن كو گه‌ف ل ئاسایشا وێ بێته كرن و په‌سنا مه‌ترسیێن وێ بكه‌ت ل هه‌مبه‌ر پێشهاتێن داویێ: چونكو پشتی كو شه‌رڤانێن په‌كه‌كێ ب تنێ هنده‌ك یاخیبوویی بوون و د ناڤ لیستا گرۆپێن تیرۆرستی دا بوون كو د ناڤ شه‌ره‌كی دا بوون ل دژی توركیا كو ب ده‌هان كه‌س بوونه قوربانی، ئه‌ڤرۆ بووینه كیانه‌كێ د ناڤ چارچووڤێ هه‌رێما كوردستانێ دا، كو هاریكاریێن ئه‌مریكی و رۆژئاڤایی وه‌ردگرن بۆ پشكداریكرنا وان د شه‌ری دا ل دژی رێخستنا داعش، هه‌ر كه‌سێ شه‌رێ دوژمنێ من بكه‌ت ئه‌و دۆستێ منه، ژ به‌ر ڤێ كۆده‌تایێ. دماله‌كا بچووك دا و هه‌ژا و ب قه‌ربالغ، ل گه‌ل هه‌ڤسوویێ نیاز خراب و ڤه‌نووساندنی، په‌یوه‌ندی تێكدچن ب له‌ز و باوه‌ری نامینیت هه‌تا كو په‌یوه‌ندیا بابی ب كۆریڤه و برایی ب برایی ڤه، و ناكۆكی و شه‌ر هلدبن و چو جاران بدووماهی نائێن ب تنێ ب ژێكڤه‌بوونێ و سه‌ربه‌خوه‌بوونێ ب ماله‌كا نوو، هه‌ر وه‌سا ژی ده‌وله‌ت. چیكۆسلۆفاكیا ژ ئمبراتۆریا نه‌مسایێ ڤه‌بوو و سه‌ربه‌خوه‌بوو پشتی شكه‌ستنا وێ د شه‌رێ جیهانێ یێ ئێكێََ دا، ب ئارانی ژێكژێك بوو و ب مێشكاتی پشتی رۆخیانا ئێكه‌تیا سۆڤێتی 1991 بۆ دو ده‌وله‌تان: چك و سلۆفاكیا. پشتی رزگاركرنا یۆگسلافیا سالا 1945 دامه‌زراندنا كۆمارێن یۆگسلافی یێن مللی راگه‌هاند ب تێكهه‌لكرنا بۆسنه و هرسك، سربیان راگه‌هاندنا بۆسنه و هرسك ره‌تكرن ب سه‌رخوه‌بوونا وان ل سالا 1992، له‌ورا میناكه‌كێ خویناوی بۆ یێ شه‌رێ مللی یێ دهاته گێران پێشكێش كر، ده‌مێ سربیا هێرش كریه رۆژئاڤا و رۆژهه‌لاتا بۆسنه یا خوه‌دی پرانیا سڕبی، هه‌روه‌سا كرواتیا هێرش كره ده‌ڤه‌رێَن كرواتی بۆ زالبوونێ ل سه‌ر مه‌زنترین قه‌باره ژ ئه‌ردێن بۆسنی ل ده‌مێ هێزێن حوكمه‌تا بۆسنی خوه‌دی چه‌كداریه‌كا نه‌باش و نه به‌رهه‌ڤ بۆ شه‌ری. سالا 2006 چایێ ره‌ش سه‌ربه‌خوه‌بوونا خوه ل سه‌ر سربیا راگه‌هاند ب بێده‌نگی و ئارامی، كه‌س نه‌دشیا هزر د دوباره‌كرنا وێ سه‌ربۆرا شێت بكه‌ت.
و: ئه‌ڤرۆ
