ده‌ست ژكاركێشانا حوكمه‌تێ و پرۆسا سیاسى ل عیراقێ
خالد ئه‌حمه‌د بادى
زانا و دانه‌ر و نڤێسه‌رێ ئیرله‌ندى یێ ب ناڤوده‌نگ (جۆرج برناردشۆ) دبێژیت (ده‌ستهه‌لات ناهێته پیسكرن، ئانكو گه‌نده‌لكرن ب زه‌لامان، به‌لكو هه‌كه مه‌ژیهشك دانان د ده‌ستهه‌لاتى دا ئه‌و دێ ده‌ستهه‌لاتى پیس كه‌ن ئانكو گه‌نده‌ل كه‌ن). هه‌كه سه‌حكه‌ینه قووناغێن حوكمرانیێ ل عیراقا فیدرال، دێ بۆ مه وه‌سا دیار بیت كو د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا، گه‌نده‌لى یا هاتیه‌كرن، به‌لكو گه‌نده‌لى ژى چه‌ندین جۆرێن ژێكجودانه و هه‌كه گه‌نده‌لى، یا دارایى و ئابوورى نه‌هاتبیته‌كرن، به‌لكو گه‌نده‌لیا سیاسى و مه‌زهه‌بى وت ائیفى و ده‌ڤه‌رى یا هاتیه‌كرن و ئه‌وا ل گه‌ل كوردان هاتیه‌كرن ب درێژاهییا قووناغێن حوكمرانیا عیراقێ، گه‌نده‌لیا گشتى بوو ل گه‌ل كوردان هاتیه‌كرن. ل قووناغێن حوكمرانیا پاشایه‌تى و هه‌تا كو گه‌هشتیه قووناغا كۆمارى رۆژ بۆ رۆژێ پتر زولم و سته‌م ل كوردان هاتیه‌كرن ژ هه‌مى ئالیان ڤه و هه‌تا گه‌هشتیه حوكمرانیا به‌عسیان، كو دژوارتر لێ هات و دیاربوو ژ هه‌میان هۆڤتر و هزر وه‌سا دهاته‌كرن ده‌مێ ده‌ستهه‌لات بكه‌ڤیته د ده‌ستێ وانان دا، یێن ل به‌ر كۆچكێن كوردان كو ب ناڤێ ئۆپۆزسیۆنا عیراقێ ئه‌وان ژى هه‌مان عه‌قلیه‌ت به‌رامبه‌ر ملله‌تێ كورد بكارئینا كو بابوباپیر و بسمامێن وان بكاردئینا به‌رامبه‌ر كوردان هه‌تا كو گه‌هشتیه سه‌رهلدانا پیرۆز و پاشى قووناغا كه‌فتنا دكتاتۆرێ خوینمێژ و رژێما به‌عسی ل سالا (2003) و وه‌رگرتنا حوكمرانیێ ل سالا (2005) ئه‌یاد علاوى بوویه ب زووترین ده‌م لادا و باشى جه‌عفه‌رى و پاشى مالكى و پاشان عه‌بادى و هه‌تاكو ڤێ قووناغا ئه‌م تێدا دژین كو هه‌ر چه‌ندى سه‌رۆك وه‌زیره‌ك یان وه‌زیره‌ك خوه نێزیكى كوردان كرى و په‌یوه‌ندى ل گه‌ل كوردان خۆش كرى، ئیكسه‌ر یان لادده‌ن ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ یان ژى ب نهێنى شه‌رى ل گه‌ل دكه‌ن. ل ڤێره شرۆڤه‌كرنه‌كا هزرى و شاره‌زایى بۆ ره‌وشا نوكه ل عیراقێ و ده‌ڤه‌رێ بكه‌ى، بێگومان دێ شرۆڤه‌كرن دیار و ئاشكه‌را بیت كو دێ ره‌وشا عیراقێ ژ ئالۆزیان به‌ر ب گریێان ڤه چیت و هه‌كه جه‌نگا ناڤخوه‌یى دروست بیت، یان ژى شه‌رێن تائیفى و مه‌زهه‌بى دروست بیت و دێ ڤالاهیا ئه‌منى دروست بیت ل عیراقا فیدرال و ئه‌ڤ ڤالاهیه ناهێته كونترۆلكرن. ئه‌رى گه‌لێن عیراقێ هزركرن د ئایندێ ملیۆنان كه‌سان دا، نابیته ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو ده‌ستێن ده‌ره‌كى ل پشت ڤان خوه‌نیشاندانان هه‌نه و ئه‌و ده‌ستێن ده‌ره‌كى ژى مینا وه‌لاتێن ده‌وروبه‌رانه و ئه‌و وه‌لاتێن كو هاریكاریا كوردان كرى. ل ڤێره ب بریارا مه‌رجه‌عیه‌تا شیعى ل عیراقێ مامۆستایێ عادل نه‌شیا خوه ل به‌ر بگریت و ئێكسه‌ر فه‌رمانا مه‌رجه‌عیه‌تێ قه‌بوولكر ب دلفره‌هى و شادى و نه‌گۆته خوه ئه‌ز سه‌رۆك وه‌زیرم و خیانه‌تێ ل وى خه‌لكى بكه‌م یێ ئه‌ز هه‌لبژارتیم و كریمه نوونه‌رێ خوه، هه‌ر دیسا ئێكسه‌ر بریارا ده‌ست ژكاركیشانێ دده‌ى كو ل (29\11\2019) هاتیه‌دان. ل ڤێره پرسیاره‌كا مه‌زن دروست دبیت، ئه‌رێ مه‌رجه‌ع حوكمرانن ل عیراقا گه‌نى یان حوكمه‌ت؟ و هه‌كه ب ڤى شێوه‌ى بیت، بلا چ هه‌لبژارتن نه هێنه ئه‌نجامدان و ب راستى هه‌كه مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدار بن، دێ ئاراسته‌یا سیاسى و حوكمرانیێ ل عیراقێ به‌ر ب ئاقارێن خراب و شاش ڤه چیت و دێ ره‌وش ئالۆزتر لێ هێت و بلا بهێلن زه‌لامێن سیاسى سیاسه‌تا خوه بكه‌ن و زه‌لامێن ئایینى ژى ئایینێ خوه برێڤه‌ببه‌ن دا كو ملله‌ت و وه‌لاتیێن بێگونه‌ه و سڤێل ب ئارامى و خۆشى ب مافێن خوه شاد و به‌خته‌وه‌ر بن.
