ل سالا 2023 حوكمەتا فیدرال کێمتر ژ 30٪ ژ بەهرا هەرێمێ هنارتیە
سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ هووردەكاریێن پارەیێ فیعلی ئەوێ بۆ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالی ڤە بۆ سالا 2023 هاتییە هنارتن بەلاڤ دكەت، كو سەرجەمێ گشتیێ بەهرا هەرێما كوردستانێ زێدەتر ژ 16 ترلیۆن و 497 ملیار دینارن بەلێ بەغدا 998 ملیار دینار وەكو پشك و سێ ترلیۆن و 700 ملیار دینار ژی وەكو قەر هنارتینە.
سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیرێن هەرێمێ هووردەكاریێن پارەیێ فیعلی ئەوا بۆ حوكمەتا هەرێمێ ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالی ڤە بۆ سالا 2023 بەلاڤكر كو ب ئەڤی شێوەیێ ل خواری هاتییە رۆهنكرن:
پارەداركرنا هەرێمێ وەكو شایستەیێ خوە ژ بودجەی و ئەو قەرێن ل 2023 ب هەرێما كوردستانێ هاتییە دان ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالی ڤە .
سەرۆجەمێ گشتیێ بەهرا هەرێما كوردستانێ ژ بودجەیا فیدرالییا ئیراقی بۆ سالا 2023 كو پێشبینی داهتە كرن وەكو پارەیێ مەهانە د دەمێ ئەوێ سالێ ب حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بهێتە دان پێكدهێن ژ 16 ترلیۆن و 497 ملیار دینار ( 12 ملیار و 500 ملیۆن دۆلار).
ئەو گۆژمەیێن پارەی كو حوكمەتا فیدرالی ب گۆڕەی بەهرا خوە ژ بودجەیا گشتییا فیدرالی دایە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ل مەها ئێك یا سالا 2023 گۆژمەیێ 400 ملیار دیناران و ل مەها تیرمەها 2023 گۆژمەیێ 598 ملیار دینار بوو، كو سەرجەمێ گشتی دبیتە 998 ملیار دینار (756 ملیۆن دۆلار).
ئەو گۆژمەیێن پارەی یێن وەكو قەر ژ ئالیێ حوكمەتا فیدرالی ڤە ب حوكمەتا هەرێما كوردستانێ هاتینە دان، د دەمێ سالا 2023 دا كو ب پێنج بەهران هاتییە هنارن پێكدهات ژ سێ ترلیۆن و 700 ملیار دینار (دو ملیار و 800 ملیۆن دۆلار).
داهاتێن فیدرالی ل هەرێما كوردستانێ ل 2023
داهاتێن پەترۆلی یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو دڤێت بهێنە ڤەگوهاستن بۆ گەنجینەیا وەزارەتا داراییا فیدرالی ل ئیراقێ، داهاتێ سافی بدەستهاتن هەتا ئەوی دەمێ هنارتن هاتییە راوەستییان ل 25 ئادارا 2023، ئانكو پشتی پێدانا تێچوویێ بەرهەمئینان و ڤەگوهاستن و شایستەیێن كۆمپانیێن پەترۆلی، كو ئەڤ هەژمار و داتا ژ ئالیێ كۆمپانییا نێڤدەولەتییا هووربینیی (دیلۆت) هووربینی ل سەر هاتییە كرن، ب گۆڕەی راپۆرتا پەسەندكری یا دیلۆت: پێكدهێت ژ ئێك ترلیۆن و 693 ملیار دینار (ئێك ملیار و 282 ملیۆن دۆلار).
داهاتێ دەرگەهێن سنۆری
رێژەیا 50% ژ داهاتێن هەرێما كوردستانێ، دڤێت بۆ گەنجینەیا فیدرالی بهێنە ڤەگوهاستن، ب پشتبەستن ب بڕگەیێن مادەیێ 21 (دو) ژ قانوونا بودجەیا گشتییا فیدرالی هەژمار 13 بۆ سالا 2023 هەروەسا مادەیێ 29 ژ قانوونا بڕێڤەبرنا داراییا فیدرالی هەژمار 6 بۆ سالا 2019، كو پێكدهێت ژ 728 ملیار دیناران (551 ملیۆن و 515 هزار و 151 دۆلار).
سەرجەمێ گشتی
سەرجەمێ ئەوان گۆژمەیێن پارەیان كو د دەمێ سالا 2023 دا بۆ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب رێكا مەزاختنا پشكەك ژ شایستەیێن حوكمەتا هەرێمێ ب گۆڕەی قانوونا بودجەیا فیدرالی، قەر، بەهرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ژ داهاتێن فیدرالی یێن نە پەترۆلی و داهاتێ پەترۆلا حوكمەتا هەرێمێ تاكو ژڤانێ راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ ل 25 ئادارا 2023 پشتی دانا تێچوویێ بەرهەمئینانێ و ڤەگوهاستنێ، پێكدهات ژ حەفت ترلیۆن و 119 ملیار دینار (پێنج ملیار و 393 ملیۆن و 181 هزار و 818 دۆلار).
تێكرایێ گۆژمەیێ مای ژ بەهرا هەرێما كوردستانیچ بۆ سالا 2023 كو ل ستوویێ حوكمەتا فیدرالییە و هەتا نوكە بۆ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ نەهاتییە هنارتن پێكدهێت ژ 9 ترلیۆن و 378 ملیار دینار (حەفت ملیار و 104 ملیۆن و 545 هزار و 454 دۆلار).
تێبین و رۆهنكرن
د بەیاننامەیا سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیرێن دا هاتییە كو بهایێ هەژماركری بۆ دیناری ل بەرامبەر دۆلاری پێكدهێت ژ 1،320 .
سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیران رۆهنكرییە، سەبارەت شایستەیان ل بەهرا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل تەرخانكرنا مەزاختیێن حاكیمە، ئەو مەزاختی ب پارەیێ نەختینە بۆ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ناهێتە دابینكرن، بەلكو ب شێوەیێ كەلوپەل دهێنە هەژمارتن، هەرچەندە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ هەموو شایست وەرنەگرتینە ژ بەهرا ئاهێن خوارنێ و بابەتێ دەرمانان كو داتا و پێزانین ل وەزارەتێن بازرگانی و پیشەسازی و ساخلەمیێ ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د بەردەستن.
هەروەسا دوپاتی ل سەر ئەوێ چەندێ ژی هاتە كرن، هەتاكو نوكە هیچ گۆژمەیەكێ پارەی یێ شایستە ژ مەزاختیێن حاكیمە ب تەرخانكرنا مووچەیێن پێشمەرگەی ژی ب حوكمەتا هەرێما كوردستانێ نەهاتییە دان.
د خالەكا دی یا رۆهنكرنێدا، سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیران سەرنج بۆ ئەوێ چەندێ راكێشایە: وەزارەتا سامانێن سروشتی ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل 25 خزیرانا 2023 هەتاكو 30 چریا دویێ 2023 رێژەیا 12 ملیۆن بەرمیلێن پەترۆلێ رادەستی وەزارەتا پەترۆلێ ل حوكمەتا فیدرالی كرییە بێی ئەوێ چەندێ هیچ پارەیەك ژ ئالیێ وەزارەتا فیدرالی ڤە بۆ تێچوویێ بەرهەمئینان و ڤەگوهاستنا ئەوێ رێژەیێن رادەستكری بهێتە دان و نەدانا شایستەیێن كۆمپانیێن پەترۆلی یێن بەرهەمهێنەر كو ل هەرێما كوردستانێ كاردكەن.
سەرۆكایەتییا جڤاتا وەزیران باس ل ئەوێ چەندێ ژی كر: داهات و مەزاختیێن پەترۆلی و نە پەترۆلی بۆ شەش مەهێن ئێكێ یێن سالا 2023 ژ ئالیێ دیوانا چاڤدێرییا فیدرالی ب هەماهەنگی ل گەل دیوانا چاڤدێرییا دارایی ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ هووربینی بۆ هاتە كرن، و هەماهەنگی د نوكە دا یا بەردەوامە ژ ئالیێ تیما هەڤپشك یا دیوانا چاڤدێرییا دارایی و حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ تمامكرنا هووربینییا شەش مەهێن دویێ ژ سالا 2023 و راپۆرتەك هاتە پێشكێشكرن. ئەنجامێ دوماهیێ یێ هووربینیێ بۆ هەموو سالا 2023 بۆ حوكمەتا فیدرالی دێ هێتە راپۆرتكرن.
هەموو تەرازییا پێداچوونا مەها نەه یا سالا 2023 بۆ هەموو یەكەیێن دناڤ وەزارەت و فەرمانگەهێن نە گرێدای ب وەزارەتان ڤە ل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاراستەی فەرمانگەها ژمێریاری ل وەزارەتا داراییا فیدرالی هاتییە كرن.
راوەستاندنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ل 25 ئادارا 2023 زیانەكا مەزن ب گەنجینەیا فیدرالی گەهاندییە و هەروەسا زیانێن مەزن ب كۆمپانیێن پەترۆلی ژی ئەوێن ل هەرێما كوردستانێ كاردكەن گەهاندینە. زیانێن راوەستاندنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب زێدەتر ژ 10 ملیار دۆلاران دهێنە خەملاندن.
