هێما و ئاماژە د رۆمانا “جیهانێن خلت ئــار توو” دا
ئوسامە خشخاشی
د كوراتیا فەلسەفەیا ژین و مرن و كێشە و جڤاكی دا، د خامەیێ نڤێسەر «زەرەدەشت شاهین» دا، هەلبەت هێما و ئاماژەیێن ئەدەبی دهێن دیتن. ژبۆ مەرەما دانا هەناسەیەكا گرانتر دەربارەی وان ئالۆزیێن كو ب بەردەوامی جڤاكی دكێشیت، بێی كو هزر دگوهۆڕینا كەش و هەوایەكێ نویتر یان پاقژتر دا بكەن. توشبوونا تاكێ جڤاكی د گێلەشۆك و نەهامەتییا رەوشت و تیتالێن بەرین دا. بێ سەری و پاشڤە مان و بێ بریاری دبیتە سەركردەیەكێ خورت بۆ كێشانا جڤاكی بەر ب قولاچێن تاریتر و دۆمانتر دا. ب رێز نڤیسەرێ ژێهاتی «زەرەدەشت»ی ب هشیاری گۆتوبێژی لسەر ڤان ئالۆزیان كریە، وەكی ئاهەنگەكا ب سەما و رەنگا و رەنگ دەستێ خواندەڤانی گرتیە، رێك دایە هەر ئالیەكێ سەركێشیێ تێدا بكەت. هێلانا رێكێن ڤەكری و پڕی رۆناهی بۆ هزركرنا تاكی ئێك ژ شێوازێن هەرە سەركینە ژ ئالیێ نڤێسكاری ڤە، د هەمان دەم دا هەبوونا سەرابا د خالێن داویا نڤێسینێ دا ژ بۆ شۆپ گۆهۆڕینێ ئالۆزتركرن و نقۆكرنا هزرا خواندەڤانی بۆ لێگەڕیانا هندەك چارەسەریێن دی و ملاملانێ د نەخشێ جەنگا هزری دا. لێ ئەم وێ چەندێ ژی ژبیر نەكەین گەلەك تشت هێلانە ئاماژە و نیشان وەك بیردۆزەكا ڤەشارتی د مێشكێ خواندەڤانی دا. ژوان ئاماژەیێن هەری سەرەكی دبنە دو جۆر، ئاماژەیێن بەرجەستە و ئاماژەیێن هەست و سۆزی:
*كـــەو؛ د بیر و باوەریا چاند و كەلتۆرێ كوردی دا، ئاماژەیەكە ژ بۆ دوژمنكاری و بنبِركرنا هەمان نەژاد و هەمان نفش، دهێتە بكار ئینان. وەكو یا دیار د هەڤۆكێن مەزناندا: «هەموو كەس دوژمنێن كەوینە، ئەو بخوە ژی دوژمنێ سەرێ خوەیە».
*دارا تویێ؛ ژیانا شرین، و پر ژیانی، بەر فرەهی (بەرەكەت) ێ ب خوە ڤە دگریت. گەلەك جاران كەسێن كال ئەگەر وەسفا تشتەكێ مشە و بەر فرهە كربان، دا بێژن «وەكی تویا یێن هەین». هەروەسا دارا تویێ ژی مینا دار بەرویێ خوەراگر و ژی درێژە. لێ زڤڕینا كارەكەتەرێن سەرەكی ل دۆر دارا تویێ ئاماژەیەكا دی ددەت، مینا ڕهو ڕیشالێن ڤێ دارێ بەخت ڕەشی و تیتالێن گەنار ڕهێن خوە د ناخ و وژدانا تاكێ كورد دا كاتە ژ خوە داینە و كوور د هەست و سۆزاندا چوویە.
*ماش؛ سەر دەمێ باب و باپیرێن مە، ماش ئالیكا زەلامان بوو. ئەگەر كەسەك تەمبەل هەبا، مەزنان ژێرە دگۆت «ئەڤ كەسێ هە ب كێری ناهێت، نكاریت ماشا شەڤێ پەیدا بكەت.» ب رێز «زەرەدەشت»ی ب هشیاری دایە زانین، ل دەمێ كارەكتەر»كەكسێڤ» هاریكاریا كەوێ و بابێ وێ دكەت د دورینا ماشان دا، وەك هێمایێ بژێوی و ژیارا روژانە.
*نامە؛ د رۆمانا جیهانێن خلت دا، گەلەك نامە و پەیام دهێنە دیتن. وێ چەندێ دگەهینت كو نڤێسەری ب ڕەوانی و ئاشكەرا ڤیایە گەلەك پەیام و هوشداریان ژ بۆ جڤاكی و نڤشێ نوی بشینت، چونكی نامە ئێك ژ ئالاڤێن كاریگەرە ل سەر مێشك و دەروونی بۆ پتر هزركرنێ و تێگەهشتنا ئالیێ هەڤبەر. هەر ژ كەڤندا هەتا نوكە، نامە بوویە رێیەك ژ بۆ بەلاڤكرنا بیر و باوەرا و د هەمان دەم دا هەست و سۆز و دلداریێ ژی. هەروەسان هێمایێن هەستیار ژی ئێك ژ رێكارێن سەرەكیێن ڤێ رۆمانێ نە.
*لالی. بێ زمانی سەرەكیترین هۆكارێ پاشڤەمانا جڤاك و مللەتێ كوردە هەمبەری دوژمن و چەوسێنەر و زالم و قڕالان. هێمایێ بەر بەلاڤبوونا گەندەلیێ و بێ باوەریێ ل نك تاكێ جڤاكی، كا چاوا «كەوێ» لال و بێ زمان دمینیت، هەتاكو هەست و وژدانا وێ د لەپێن غەدر و ستەمێ دا نەهێنە گڤاشتن، زمانێ وێ نا لڤیت و ژ دل ناكەت هەوار.
*بێ هشی. ئانكو ژبیركرن، نەخۆشیەكا دەروونیە، تاكێ جڤاكی توش دبیت ژ ئەگەرێ بەرهنگاریبوونا د رۆژێن ڕەش و تەنگاڤیێن دژوار دا. جودابوون و ژبیركرنا ناسنامەیا خوە یا رەسەن، هەر ژ ئەگەرێ چەوساندن و زولم و ستەما بەردەوام یا دوژمنیە. بەلكی ب هزاران سالە دوژمن و نەحەزێن مە كاركریە ژ بو نەهێلانا ناسنامە و ناڤێ پیرۆز یێ وەلاتێ بەحەشتێ د لاپەرێن مێژووێ دا و ل سەر مێشك و دەروونێ مە. «كەكسێڤ» ژ ئەگەرێ لێدان و لێ خستنێ هەتا ناڤێ خوە ژبیر دكەت.
