((نیسانا دره‌وان))
دوهێ ڕۆژا دره‌وێن نیسانێ بوو, چیروَكا ڤی تیتاڵی دزڤریت بۆ ساڵا 1564 ێ ده‌مێ شاڕلێ نه‌هێ یێ فه‌ره‌نسا ڕابووی ب هه‌مواركرنا ڕوَزنامه‌یا ساڵێ ل ئێكی نیسانێ بۆ ئێكی كانوونا دویێ. ل چاخێ شانزدێ ئه‌ڤ دیارده ل ئینگلستانێ ژی به‌ڵاڤبوو, هێدی هێدی پڕانیا ئوَڕوپا ڤه‌گرت, ب تنێ ئیسپانیا و ئه‌ڵمانیا نه‌بیت, چونكی ئێكی نیسانێ ل ئیسپانیا ڕوَژه‌كا ئولییا پیروَزه و ل ئه‌ڵمانیا ژی ڕوَژا ل دایكبوونا سه‌ركردێ بۆنیادنه‌رێ ئیمپڕاتوڕییه‌تا ئه‌ڵمانیا (ئوَتوَ فوَن بسمارك 1890- 1898) یه. داكو ژ مه‌ره‌ما سه‌ره‌كییا بابه‌تێ ئه‌سلی نێزیكتر ببم, ژ بیر نه‌كه‌ن بۆ هه‌ر دره‌وه‌كا نیسانێ قوربانیه‌ك, ئانكو كه‌سه‌كێ سه‌ردابری هه‌یه. له‌وڕا دوێ باوه‌ڕێ دامه كو مینا قوربانیێن دره‌وێن نیسانێ, د بیاڤێ په‌یوه‌ندیێن سیاسی و ئابووری و بۆیه‌رێن پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندییان دا ژی هه‌رده‌م و هه‌رگاڤ لایه‌نێن قوربانیده‌ر و زه‌ره‌رمه‌ند هه‌نه و دێ هه‌بن. ئاڵوزی و بۆیه‌رێن كو ئیروَ ل ده‌ڤه‌را ڕوَژهه‌ڵاتا ناڤیندا ڕوو دده‌ن, نه‌خاسمه د ناڤ ڕووبه‌ر و پانتاییا سێگوشه‌یا كه‌نداڤا عه‌ره‌بی و هه‌ردو هیلالێن شیعه نشیندا, كو ل ئالیه‌ك ژ یه‌مه‌ن و كه‌نداڤ و ئیران و لوبنان و سووریا پێكدهێت و ژ ئالیێ دن به‌ر ب ئیراقێ ڤه دهێت, نیشانا هه‌لكرنا چرایێ كه‌سكێ مه‌ترسیدار و خه‌ته‌را ڕاگه‌هاندنا شه‌ره‌كێ دومدرێژو هه‌لوه‌شینا نه‌خشه و جوگرافیا سیاسیا ڤێ ده‌ڤه‌رێ یه. یا بالكێش و پڕ سه‌رنج ژی ئه‌وه كو گه‌رمه گه‌رما شه‌ڕ و بۆیه‌ران و خوه‌یابوونا خه‌ته‌را ئه‌ڤان كاودانان كه‌فتنه د مه‌ها نیسانێ و دره‌وا نیسانێ دا. به‌ری حه‌فتیه‌كێ ل لوَزانێ واته 26ی ئادارێ دیدار و گه‌نگه‌شه‌یا وه‌زیرێن ده‌رڤه‌ێن ووه‌ڵاتێن 5 + 1 د گه‌ل ئیرانێ سه‌خمه‌راتیا سنۆرداركرنا پڕوَسه‌یا ئه‌توَمیا ئیرانێ ده‌ستپێكر, هه‌مده‌م دگه‌ل ئه‌وان دانوستاندنان, بزاڤا شیعه مه‌زهه‌با (حوسیان) كریارا كوَنتڕوَلكرنا یه‌مه‌نێ ئه‌نجامدا و بۆ جارا دووێ پشتی ساڵا 2009 ێ, جاره‌كا دی مه‌ترسی ئێخستنه سه‌ر سنۆر و ئاخ و سه‌روه‌ریا شاهنشینا سعوودیێ. د ئه‌نجامدا ئێكگرتنه‌ك له‌شكرێ د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن سوننه مه‌زهه‌ب ب ره‌زامه‌ندیا ئه‌مریكا ب سه‌ركردایه‌تیا سعوودیێ هات دامه‌زراندن و شه‌ڕێ ئازراندنا ئیمپڕاتوَرییه‌تا ویلایه‌تا فقیهی ده‌ستپێكر. یا گرنگ و پێدڤیه كو جیاوازیێ د ناڤبه‌را پێكهاتنا ڤان هه‌ردو هه‌ڤپه‌یمانێن له‌شكریدا بكه‌ین, كو یا ئێكێ ژ ئه‌گه‌را هێرشێن رێكخراوا (داعش) یا بناڤ سوننه مه‌زهه‌ب بۆ سه‌ر عه‌له‌وییه‌تا سووریێ و ده‌ستهه‌ڵاتا شیعه مه‌زهه‌با ئیراقێ و كوردێن باشوور, كو ژ لایێ ده‌وله‌تێن ڕوَژئاڤا و ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا هاتیه پێكئینان و یا دویێ ژی ژ لایێ 9 ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بێن سوننه و ب سه‌ركرداتیا سعوودیێ و ب ره‌زامه‌ندیا ئه‌مریكای دژی بزاڤا شیعه مه‌زهه‌بێن (حوسیان) ل یه‌مه‌نێ هاتیه دامه‌زراندن. ڕه‌نگه هه‌ڤپه‌یمانیا سعوودیێ ژبوَ لێدانا (حوسیان) دگه‌ل رێكه‌فتنا 5+1 دگه‌ل ئیرانێ بدووماهیك بهێت. لێ یا گرنگ و پێدڤی ئه‌وه كو ئه‌م وه‌كی كورد د ڤێ قووناغێ دا, كو ده‌ستپَكا شه‌ره‌كێ جیهانیێ سه‌رتاسه‌ریه و ئۆل و مه‌زهه‌ب تێدا ڕوَلێ خوه دگێرن، ئێكگرتن و ئێكبوونا خوه ڕابگه‌هینین و خیتابه‌ك سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و جیۆپوَلیتیكی ئاماده بكه‌ین. هه‌كه به‌رژه‌وه‌ندیێن ڕوَژئاڤا و ئه‌مریكا نه‌بن, قه‌ت وێ هزرێ نه‌كه‌ن كو هه‌می عه‌ره‌ب سه‌ركردایه‌تیا سعوودیێ ژ بوَ شه‌ڕێن چاره‌نڤیساز قه‌بوول بكه‌ن. هه‌كه ئه‌مریكا نه‌بیت چو لایه‌نه‌ك ل ڕوَژهه‌ڵاتێ سعوودیێ ب هێله‌كا سوَر نزانیت. لێڤه‌بن بلا دیروَك حوكمی ل مه كوردان بكه‌ت.
