«دو رووبار ل ئاسمانی هەنە» ئیراق د ڕۆمانا «ئەلیف شەفەق»دا، ئەوا ل بەرە خەلاتێ نۆبل یێ ئەڤ سالە ب دەستڤە بینت

حكمەت ئەلحاج
وەرگێڕان:عسمەت محەمەد بەدەل

«دوو رووبار ل ئاسمانی ھەنە» ڕۆمانا نڤیسكارا توركی بەریتانی» ئەلیف شەفەق» ڕۆمانەكا بالكێشە، دو چیڕۆكان د درێژییا رۆژگاری و كێشوەراندا ڤەدھوینت كو رووباری و بیردانكێ پێكڤە گرێ ددن. ئێك ژ وان چیڕۆكان ل لەندەنا ھەڤچەرخ روو ددت و دووڤچوونا ژیانا كەسانێن ژێك جودا دكت ل گەل دۆزێن ھەڤركییێ ل سەر ناسنامەیێ و ژێیاتییێ و كەلەپووری. چیڕۆكا دی مە ڤەدگەڕینتە بۆرییەكێ دوور، دورست بۆ وەلاتێ كەڤنارێ دورووباران»مەزۆپۆتامیا» و مە چاڤ ب ھندەك كەساتییان دكەڤت د روودانێن مەزنێن دیرۆكیدا دژین و بەرسینگی ئالنگارییێن چارەنڤیسساز دبن.
ئەڤ رۆمانا بێوێنە ل دۆر ھەلبەستەكا ھنداكری و دو رووبارێن مەزن و سێ ژیانێن ناوازەیە، ھەموو ژی ب ئێك چپكا ئاڤێڤە گرێداینە، ئاڤ ل بیرا خوە دئینت. مرۆڤ ژ بیر دكن.
ل وەلاتێ دورووباران، پرتێن ھەلبەستەكا ژ بیركری ژ رۆژگارەك دوور د بن خیزێ كوورڤە د رازاینە: ئەو داستانا نەمرا گلگامێشە و ل لەندەنا ڤیكتۆری، زارۆیەك ل بەراڤا رووبارێ تێمز یێ تاری ژ دایك دبت. دەلیڤەیا ئێكانەیا ئارتەر كو ژ ھەژارییێ بڕەڤت د بەھرەیا وییا شعرێدایە، گاڤا كچەكا شەڤێ دەلیڤەیەكا كاری پێ دبەخشت وەكی راھێنەر ل چاپخانەیەكێ كار بكت، جیھانەك ل بەر ئارتەر ڤەدبت دەربازی تاخێن ھەژار دبت، كتێبەك بەرێ وی ددتە پشت دەریایان، نەینەوا و شوونوارێن مایی یێن ئاشۆرییان.
ل عیراقێ، ل سالا 2014ێ، نارین، كەچا ئێزدی، ل بەراڤا رووبارێ دیجلە دژیت، رێورەسمێن شووشتنێ دكت و ل پەرستگەھا لالش ب ئاڤا كو ژ رووبارێ پیرۆز ئینای دھێتە جوانكرن.
ل لەندەن، ل سالا 2018ێ، پرۆفیسۆر زولەیخا، زانایا ھایدرۆلۆجیا، گەمییا وێ ل بەر رووبارێ تێمز رادوەستت، ئەو ژ ریتما ژیانێ دڕەڤت، رێیەكا ژ خیزێ زەر و كۆلانكێن نە پێشبینكری و پەیوەندییێن ژ نشكەكێڤە بەرێ وێ ددنە تشتەكی تەمام راستگۆ و گەلەك كەڤن.
رۆمان ب كووری ئاشكەرا دكت، چاوا ژیانا تاكان ل درێژییا بەرەباب و كەلتووران تێك دئالزت و چاوا روودانێن دیرۆكی یێن مەزن باندۆرێ دكنە سەر چارەنڤیسێ مرۆڤان، وەكی وێرانكرنا باژێرێن كەڤن و ھەڤڕكییێن ھەڤچەرخ. ھەروەسا رۆمان مژارێن وەكی ھێزا سەرھاتییان ب خوەڤە دگرت و گرنگییا پاراستنا بیردانكا كەلتووری و بەرخوەدانا گیانێ مرۆڤان ل بەر سینگی تەنگاڤییان. گەریانەكە د ناڤ دەم و جھیدا، داخوازێ ژ خواندەڤانی دكت ھزرێ د تێكەلییێن بەرزەدا بكت، ئەوێن مە ھەموویان دجڤینت، دا ب ھەڤڕا ئاشتییانە بژین.
رۆمانا» دو رووبار ل ئاسمانی ھەنە» چیرۆكەكا فرە تەخە، خوە ڤەدكێشتە درێژییا دەم و جھی و سەرھاتییێن كەسانێن جودا ڤەدھوینت كو ل جیھانێن ژێكجودا دژین، لێ ب ئاوایەك كوور پێكڤە گرێداینە. رۆمان ل دووڤ كەسانێن مینا» نارین»ێ، كەچا ئێزدی دچت كو بەرسینگی ئالنگارییێن دژوار دبت ل ئیراقێ و ئاشكەرا دكت چاوا چیڕۆكێن وان ل گەل روودانێن مەزنێن دیرۆكی تێك دئالزت و باس ل باندۆرا وێ ل سەر رۆژا نھۆ دكت. رۆمان داخوازەكە بۆ ھزركرنێ كو چاوا دیرۆك و روودان وەكی رووباران دھەڕكن و چاوا ژیانا تاك و جڤاكان پێك دھێت ل گەل ب ھووریدیتنا گرنگییا پاراستنا رەھ و ریشالێن كەلتووری و گەڕیان ل ھیڤییێ، خوە د نەخوەشترین كاوداناندا.
رۆمان باس ل سێ كەسانێن سەرەكی دكت، ژیانا وان ل درێژییا دەم وجھێن جودا تێك دئالزت و رووبار( دیجلە و تێمز) و داستانا گلگامێش وان پێكڤە گرێ ددت.
ئەلیف شەفەقا نڤیسكار، كەساتییا كەچا ئێزدی» نارین»ێ بۆ رۆمانا خوە « دو رووبار ل ئاسمانی ھەنە» ھەلبژارتییە ژ بەر چەند سەدەمان، ژ وان:
ئێك: رۆناھی ئێخستییە سەر چەوساندنا ئێزدییان: ڤیایە دەردەسەرییا ئێزدییان بینتە پێش، نەمازە جینۆسایدا كو ل سالا 2014ێ روودای، بۆ مە چیرۆكا نارینا دەھ سالی ڤەدگێڕت كو تووشی نەخوەشییا نەبھیستنێ بوویە و دەردەسەرییا ڤی ئۆلی و ئالنگارییێن وان بۆ پاراستنا ناسنامە و تیتالێن خوە ل بەر سیبەرا ھەڤڕكییان بەرجەستە دكت.
دو: ئاشكەراكرنا ناسنامە و بیردانكا كەلتووری: شەفەق كەساتییا نارینێ ب كار دئینت دا رۆناھییێ بێختە سەر مژارێن بیردانكێ و بارگرانییێن كەلتووری د ناڤ جڤاكەكی پەراوێزكریدا. گەشتا نارینێ و داپیرا وێ بۆ پەرستگەھا لالشا پیرۆز ل كوردستانا ئیراقێ بەری بھیستنێ ژ دەست بدت رۆناھییێ دئێختە سەر گرنگییا رێ و رەسم و تیتالان د پاراستنا ناسنامەیا كەلتووریدا.
سێ: گرێدانا روودانێن دیرۆكی ب ژیوارێ ھەڤچەرخڤە: رۆمان روودانێن كەڤنێن دیرۆكی، وەكی وێرانكرنا باژێرێ نەینەوا و داستانا گلگامێش ب دۆزێن ھەڤچەرخڤە گرێ ددت، ئەڤە وێ چەندێ رۆن دكت، چاوا دیرۆك باندۆرێ ل سەر ژیانا تاك و جڤاكان ل دەمێ نھۆ دكت.
و ل داوییێ، ب ھووریدیتنا دۆزێن مرۆڤاتی: ئەلیف شەفەق ب وێ چەندێ دھێتە نیاسین كو دۆزێن مافێن مرۆڤی و جڤاكێن پەراوێزكری و ھەڤبڕینا كەلتووران د كارێن خوەدا بەرچاڤ دكت، رۆناھییێ دئێختە سەر باندۆرا وێرانكەرا ھەڤڕكییان ل سەر بێگونەھان و تەكەزێ ل بەرخودانا جڤاكان دكت د بەرسینگگرتنا ئالنگارییاندا.
د ڤێ رۆمانا بێوێنەدا ئەوا گەلەكان بۆ ب دەستڤەئینانا خەلاتێ نۆبل یێ ئەڤ سالە بەربژێر كری، تابلێتەك و دەپەكێ میخی – بزماری- ھەیە كو كەڤنترین چیڕۆكا مرۆڤاتییێ ھەلدگرت، ئەوژی داستانا گلگامێشە، كو رێیا خوە ل درێژییا دیرۆكێ دبڕت و ژ خوەلییا كتێبخانەیا نەینەوا یا سۆتی دڕەڤت بەر ب چانتەیێن كوردێن ژ رێكخستییا داعش رەڤین، دا دووماھییێ بگەھتە دەستێ زانایا كەش و ھەوای ل لەندەنا پاشەرۆژێ كو رووبار بووینە ژەھرا كوژەك. بلیمەتییا شەفەقێ د ھندێدایە كو وەلاتێ دورووباران یێ كەڤن وەسا لێ كرییە وەكی نووچەیێن لەزگین دیار ببت، دەمێ ھەڤبەركرنێن ب ژان وێنە دكت د ناڤبەینا ئەفسانەیێن تووفانا بابلی و دەریایێن مەیێن بەر ب بلندبوونێ دچن ژ ئالییەكیڤە و تالانكەرێن ئیمپراتۆرییان و دزیكەرێن سامانێن سرۆشتی ل سەردەمێ مەیێ نوو ژ ئالییەكێ دیڤە.
مە سێ سەرھاتی ھەنە ژ ئالییێ دەمیڤە د ناڤ ئێك دانە، وەكی رووبارێ دیجلەیێ شرین ب خوە دھەڕكن، ل باژێرێ مووسل ل سالێن چلان ژ سەدسالا نۆزدێ، ھەلبەستڤانەكی بەریتانی پارچەیێن شوونواران ددزت و دكەڤتە د ئەشقا زمانەكیدا كو كۆدێن وێ ڤەنابن. ل سالا 2014، كەچەكا كورد راچێتەیا چارەسەرییا دایكا خوە د پاكیتەكا مەعدەنیدا ڤەدشێرت، ل وی دەمێ كو داعش باژێرێ وێ وێران دكت، ئەو خوە ب سەرھاتییانڤە گرێ ددت، چاوا مرۆڤێ دخەندقت خوە ب گەمییا قورتالكرنێڤە گرێ ددت. سالا 2040 ێ زانایەكا ھیدرۆلۆجیایێ ل لەندەنا تێھنی ھندەك تابلێتێن تەقنێ دبینت، كو ھندەك ھوشداری تێدا ھەنە و پێدڤی بوو ژ بەری سەدان سالە گوھداری ل وان ھۆشدارییان ھاتبا كرن. پەخشانا شعری و وێرانكەرا شەفەقێ دشێت خەیالا تە ب ئێك لێدانێ ب تنێ بھەرشینت، وەكی وان پەنابەرێن ناڤێن وەلاتێن خوەیێن بەرزە ل سەر دیوارێن روحا خوینەلۆ ژ خەریبییێ نەخشە دكن. سەرباری وێ ھەمی رەشاتی و سۆتنێ، ھیڤییەك راستانی ھەیە كو ئاڤ چەند پیس ژی بت لێ رێیا خوە بەرزە ناكت.
رۆمانا» دو رووبار ل ئاسمانی ھەنە» یا نڤیسكار ئەلیف شەفەق دەستكەفتەكێ بێوێنەیە د ھونەرێ ڤەگێڕانێدا، ژ ئێك ژ مەزنترین نڤیسكارێن چەرخێ مە بۆ مە ھاتییە، رۆمانەكا دەولەمەندە، خوە ل درێژییا سەدسالی و كێشوەر وكەلتووران ڤەكێشایە، مە ھەمییان دگەھینتە ئێك: رووبار و باران و چپكێن ئاڤێ.
ئەڤەیە ئەو رۆمانا كو پێدڤییە بھێتە خواندن ل وی دەمێ كو جیھان دھێتە سۆتن. ئێك ژ رۆژنامەیێن بەریتانی وەسا وەسفا رۆمانێ دكت:» دو رووبار ل ئاسمانی ھەنە» یا ئەلیف شەفەق دەمێ ل دووماھییا سالا بۆری ھاتییە وەشاندن، مە دگۆت ئەم دێ ھەتا ئوكتۆبەرا بھێت خوە گرن بەلكی ئەم شاد ببن ب دەستڤەئینانا رۆمانەكا گەلەك مەزن یا دی ل دۆر ئیراقێ، قارەمانێن وێ رووبارێ دیجلە و داستانا گلگامێش و دیرۆكا وەلاتێ دورووبارانە و ملەتێن وێ یێن كەڤنار كو دەم وان ژ ناڤ نابت و ئەم ل گەل وان دبێژن: ئاڤ ل بیرا خوە دئینت، مرۆڤ ژ بیر دكن.

پەراوێز:
– دو رووبار ل ئاسمانی ھەنە، رۆمان، ئەلیف شەفەق، چاپا ئێكێ، ل سالا 2024 ژ وەشانخانەیا راندوم ھاوس ل بەریتانیا دەركەفتییە و ژ 484 بەرپەرێن مەزن پێك دھێت، دیزاینا بەرگی: ئیما ئوبانك.
– ئەلیف شەفەق: رۆماننڤیسا بەریتانی توركی، چەند خەلات برینە، كارێن وێ بۆ پێنجی و شەش زمانان ھاتینە وەرگێڕان، نۆزدە كتێب وەشاندینە ژ وان دوازدە رۆمانن و كارێن وێ ل گەلەك وەلاتێن جیھانێ بەلاڤ بووینە، ب رۆمانا خوە»چل رێسایێن ئەشقێ « ناڤدارە، رۆمانا وێ یا داوییێ» دەھ خولەك و سیھ و ھەشت چركە د ڤێ جیھانا سەیر دا» گەھشتبوو لیستا كورت یا خەلاتێ (بۆكەر) یێ جیھانی یێ رۆمانێ لێ ب دەست نە ئێخست.
– ئەڤ گۆتارە ب ھەڤپشكی ل گەل كۆڤارا (كنایە) یا دیجیتالی یا رەوشەنبیری یا سەربخوە و مالپەرێ (الحوار المتمدن) بەلاڤ بوویە.

کۆمێنتا تە