بۆچـی ڕیفرانـدۆم هـاتەكـرن؟
دلـۆڤـان ئـاكرەیی
باسكرنا دیرۆكا پڕی سەروەری یا كوردستانێ و گەلێ كورد د دیرۆكێ دا، باسكرنەكە كو تێرۆانینێن كوور یێن خۆ هەنە، رەنگە دیرۆكا تەڤگەرا رزگواریخوازێن كوردستانێ پەراوێزكرنا ماف و داخوازی و رەتكرنا ناسنامە و كولتوور و شۆرشگێران بیت، گەلەك جاران ژی رەنگە ژێ كارڤەدانێن وەلایان و زولم و ستەمێ بیت، ئەڤە ژی بۆ خوە گوشەیەكا دی یا كوورە و ئاخڤتنێن زێدە هەلدگریت،
ل وی دەمی هەتا نوكە ژی، زۆر ل وانەیێن كو خۆ ل بەرپرسیارەتیا نیشتیمانی و هەتا یێن ئیداری ژی ڤەددزێن، هەردەم رەخنەیان دگرن، بۆچی ریفراندۆم هاتەكرن؟
ریفراندۆم كێشە و مافێن نەتەوەیەكی یە كو رێرەوا ئەنجامدانا كۆمەكا ئەگەر و فاكتەران هەبووینە كو رەنگە پشكەك ژ رەخنەگران، هەتا نوكە ژی خۆ ل ڤان راستیان ڤەددزن، ژبەر هەر ئەگەرەكێ بیت كو هەست یان تێنەگەهشت بن.
ل دەمەكی كو بڕیارا ریفراندۆمێ هاتیە دان، حوكمەتا ئیراقێ ب هەمی شیانێن خۆ ڤە؛ ل هەۆلێن لاوازكرنا پێگەهێ هەرێما كوردستانێ و كیانێ وێ دابوو، پیلانا وێ ب ئاوایەكی بوو كو هەمی ئەو ژێدەرێن هەرێم پشت بەستنێ پێ گرێددەت هشك بكەت، یان ژناڤببەت، جودا ل بنپێكرنا ٥٥ ماددەیێن دەستوورێ ئیراقێ ل دژی كورد و كوردستانێ.
هەرچەندە هەرێما كوردستانێ ژ بەر سزایێن ئابووری و سیاسییێن حوكمەتا عەبادی، ب قۆناغەكێ دا دبۆری، ب ئاوایەكی كو پەك كەڤت، نەدشیا هەمی هەیڤێ چارێك ژێ مووچەیێ فەرمانبەران دابین بكەت، ئەڤێ ژی باندۆرەكا زۆر مەزن ل سەر خەلكێ كوردستانێ دروست كر و بوو سەدەم كو بازار و لڤینێن بازرگانی و وەبەرهێنانێ ل هەرێما كوردستانێ هەتا رادەیەكی خراب و پەكەڤیت، بەلێ خەلكێ د سەربلندبوون كو بۆ جارا ئێكێ د دیرۆكێ دا شیاین مافێن خۆ پەیرەو بكەن و ب ئازادی بڕیارێ ل پاشەرۆژ و چارەنڤیسێ خۆ بدەن.
ئەڤە و سەرەرای كو هێزا پێشمەرگەیێ كوردستانێ ب درێژاهیا سێ سال و نیڤان شەڕێ تیرۆرستێن داعش كربوو و بۆ هەڤپەیمانان ل ئیراقێ هەڤكارەكێ مەزن بوو، هەر هێزا پێشمەرگەی بوو كو دەرگەهێ چوونا ناڤ مووسل بۆ سۆپایێ ئیراقێ ڤەكری و پشكداریەكا كارا ل ئازادكرنا وان دەڤەران دا هەبوو، هەروەكی كو ب خۆ دبێژێن ئەگەر پێشمەرگە نەبا، ئازادكرنا مووسل دا یا ب سەخت بیت.
بەری وێ ژی ل دەستپێكا شەڕێ داعش، حوكمەتا وی دەمی یا ئیراقێ ب بێ بەرچاڤ وەرگرتنا رەوشا گەلێ كوردستانێ بودجەیا هەرێمێ بڕی، شەڕێ داعش و هاتنا ب كۆم یا ئاوارەیان و دۆرپێچ و قەیرانێن دارایێ و ئاستەنگێن ناڤخۆی و دەرەكی، ل بەرچاڤترین وان پرسگرێك و ئاریشەیان بوون كو هەرێما كوردستانێ ل ناڤەراستنا سالا ٢٠١٧ تووش بووی و ب خۆراگریا حوكمەت و گەلێ كوردستانێ تێدا دەربازبوو، سەرەرای وێ چەندێ ل قوربانیدانێ و خەبات و خۆڕاگریا پێشمەرگە و خەلكێ كوردستانێ ب هەمی شێوەیەكی هەۆل بۆ ژناڤبرن و سڕكرنا هەرێما كوردستانێ دهاتنە دان.
یریارا رێفراندۆمێ رێ ل هەمی وان پیلانان و بەرنامە دارێژێن دوژمنكارییێن ئیراقێ گرت، ل دەمەكیدا كو زۆر خەلكێ ناڤخۆ ژی بۆ داگیركرنا كەركووك و دەڤەرێن كوردستانی، ریفراندۆمێ دكەنە ئەگەر، بەلێ هەر زوو و بەریا ریفراندۆمێ سۆپایێ ئیراقێ ب بەرنامە دارێژتی هاتبوونە نێزیك كەركووكێ، بۆ داگیركرن و وێرانكرنا ڤی باژێری، چونكو پێشمەرگەی دپاراست.
ل دەمەكی دا ئەو هەمی پیلان و ڕكێن زۆرێن نەیاران د گۆرەپانا نەتەوەیا كورد ژی ب دەهان سالە خەبات و لڤینێن سیاسی و چەكدارێن وێ ل شۆرش و هەلوەستێن دیرۆكی، هەر ل پێناڤی بریار و رۆژەكا وەك ڤێ دا بوو.
سەرۆك بارزانی ب كۆمكرنا لایەنێن سیاسی و دروستكرنا كۆدەنگیەكا نیشتیمانی، ل پێناڤی ریفراندۆمێ بۆ سەربەخۆیێ، گیانێ هزاران شەهیدان ئارام كر، رۆحیەت و ئیرادەیا دەهان هزار پێشمەرگەیان بلندكر، كو د ڤێ رێ دا چۆك ل خەباتێ نەدانان.
هەرچەندە ئاستەنگێن ناڤخۆیی و دەرەكی، خەنجەرێن ژەهراوی بوون و ئەنجامێ ریفراندۆمێ ب رێكەكا دی دا بڕ، جودا ل وێ حوكمەتا ئیراقێ ب رێكا وەلاتێن ئەقلیمی و نیڤدەولەتی، پشتی داگیركرنا كەركووكێ، خواستا داگیركرنا هەمی ئاخا باشوورێ كوردستانێ هەبوو، بەلێ داستانا پردێ و سحێلا و مەحموودیێ، ڕێ ل خەونا وان گرت و ب قارەمانی و خۆراگرییا بێ سنوور، دیسا نەیارێن گەلێ كورد ئێخستنە سەر چۆك، هەر ل وێرێ ژی هاتیە گۆتن كو هەتا كوردەك ژی مابیت بریارا ریفراندۆمێ و ئەنجامێ وێ وەك تاپۆ و شانازیەكا دیرۆكی دێ مینیت. كو ل هەمی كاودان و پێشهات و گوهۆرینان داخوازییێن گەلێ كوردستانێ جێبجێ نەبن، ریفراندۆم و ئەنجامێ وێ بۆ كارپێكرنێ د بەرهەڤن.
