سه‌رتیرا ئه‌ردۆغانی ب به‌ری كه‌فت
توركیا ل سه‌ر پێگه‌هێ خوه یێ جۆگرافی و گرنگیا ڤی پێگه‌هی بۆ زلهێزێن جیهانێ سیاسه‌تێ دكه‌ت، چنكو وه‌كو پره‌كێ یه د نابه‌ینا رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا دا زێده‌باری درێژیا سنوورێ ده‌ریایێ. ل سه‌ر ده‌مێ شه‌رێ سار ئه‌مریكا و ناتۆ گه‌له‌ك گرنگی ددان توركیا، هه‌رچه‌نده سیسته‌مێ حوكمڕانیێ نه‌یێ دیمۆكرات و پتر ئه‌نارشیست و فاشی بوو و مافێن مرۆڤی به‌رده‌وام دهاتنه پێشل كرن و ب تایبه‌ت مافێن كورد و به‌لكو هه‌ر دان پێ نه‌دهاته كرن، لێ ئه‌مریكا و هه‌ڤال به‌ندێن خوه چاڤێن خوه ل سه‌ر سیاسه‌تا ناڤخوه‌یا توركی دنقاندن و هه‌وار و بانگینێن دیمۆكراتخاز و پارێزڤانێن مافێ مرۆڤی ب كه‌ڤرێ به‌رژه‌وه‌ندیێن رۆژئاڤا ڤه دپه‌رچقین و پێدا شۆر دبوون بێی كو موویه‌ك ژ وان شاش ببت، چنكو توركیا وه‌كو دیواره‌كی بوو، به‌رامبه‌ری بلۆكێ وارشۆ ب سه‌رۆكاتیا سۆڤیه‌تێ!! ب نه‌مانا بلۆكێ وارشۆ و سۆڤیه‌تێ ل سه‌ر ده‌پێ شانۆیا سیاسه‌تا جیهانێ، پیچه‌كێ پێگه‌هێ توركیا له‌قیا و ئه‌و گرنگیا به‌رێ نه‌ما لێ سیاسه‌تمه‌دارێن توركیا دڤێ وه‌رچه‌رخانێ نه‌گه‌هشتن یانژی ناخازن ئه‌ڤێ یه‌كێ ببینن و هه‌ر ل سه‌ر گرنگیا پێگه‌هێ خوه یێ جۆگرافی سیاسه‌تا خوه دادرێژن و په‌یاده دكه‌ن. لێ به‌رژه‌وه‌ندی و خه‌مێن ناتۆ و ئه‌مریكا و جیهانبینی یا وان ب شێوه‌كێ دراماتیكی هاتیه گوهۆڕین و ته‌ڤنێ هه‌ڤال و هه‌ڤبه‌ندان سه‌روبنوبوویه ب تایبه‌ت پشتی بۆرجێن نیۆیۆرك و پایته‌ختێن پرانیا وه‌لاتێن ئه‌ندامێن ناتۆیێ بووینه ئارمانجێن تیرۆرستێن سه‌ر ب ئیسلاما سیاسی ڤه كو ئێدی د شه‌رێن نوو دا پێگه‌هێن جۆگرافی چ گرنگیا خوه نه‌مایه به‌لكو ته‌كنۆلۆژیایێ جهێ وێ گرتیه. باشترین نموونه ده‌ما ئه‌مریكا نه‌فیرعام ل سه‌ر رژێما سه‌ددامی ڕاگه‌هاندی، ئه‌ردۆغانێ ئه‌ڤرۆ هاوارا خوه دبه‌ته به‌ر كۆچكا سپیا ئه‌مریكی ئه‌وێ رۆژێ هه‌موو ده‌رگه‌هێن خوه ب روویێ ئه‌مریكا و ناتۆ داخستن، لێ ئه‌ڤێ چه‌ندێ چ كاریگه‌را خوه نه‌بوو چنكو ته‌كنۆلۆژیا شه‌ری وه‌سا یا پێشكه‌فتی كو ئێدی هه‌وجه‌ی ب هشكاتیا عه‌ردی نه‌مایه به‌لكو ژ عه‌سمانی و ده‌ریایێ ڤه بارانا بۆمبا باراندن سه‌ر سه‌ددامی و رژێما وی ژبن برن. توركیا ژبلی ژ ده‌ستدانا گرنگیا پێگه‌هێ جۆگرافی ل سه‌ر ئاستێ ده‌ڤه‌رێ ژی توشی ئاریشێن چاره‌نوس ساز بوویه ب تایبه‌ت پرسا كێشا كوردی و گه‌رم بوونا شه‌رێ تیرۆرێ و كو توركیا هه‌تا نوكه ب مجدی هه‌لویستێ خوه ڕانه‌گه‌هاندیه و شێلو بێلی و مژاتی پێڤه دیاره و ل كۆربه‌قكا سووریێ وه‌ك پشته‌ڤانێ هنده‌ك گرۆپێن تیرۆرستی ب تایبه‌ت به‌ره‌یا نوسره و به‌ری چه‌نده‌كێ داعش ژی هاتیه گونه‌هبار كرن. د سیاسه‌تا ئه‌ڤرۆ دا پێگه‌هێ جۆگرافی بهایێ خوه یێ ستراتیژی نه‌مایه به‌لكو كانێ تو دكیژان به‌ره‌یی دا رۆلێ خوه دبینی، چنكو جیهانا ئه‌ڤرۆ ل سه‌ر دوو باسكان پارڤه بوویه باسكێ دیمۆكراتی و مافێ مرۆڤی یێ دن به‌ره‌یێ ئه‌نتی دیمۆكرات و تیرۆرێ و ئه‌ڤان هه‌ردوو باسكان رۆژهه‌لاتا ناڤین كریه مه‌یدانا خوه ژێك سافی كرنێ و كوردان ئه‌ڤ باسكێ ئه‌مریكا و رۆژئاڤا هه‌لبژارتیه و رۆله‌كێ سه‌ره‌كی د شه‌رێ دژی تیرۆرێ دا دبینن و بۆ جارا ئێكێ یه ئه‌مریكا ب ئاشكرا پشته‌ڤانیا كوردان دكه‌ت، لێ ژده‌رڤه‌ی زلهێزا روسی كو سیاسه‌ته‌كا خوه‌سه‌ر هه‌لبژارتیه و دخازت ناڤ و بانگیا خوه یا سه‌رده‌مێ سۆڤیه‌تێ بڤه‌گه‌رینت و توركیا ب ساناهی روسیا ب هه‌موو تداره‌كا وێ یا له‌شكه‌ری كێشا ناڤ كێشا سووریا ب ئێخستنا فرۆكه‌كا روسی(24. 11. 2015) كو ئه‌ڤه بوویه سه‌ده‌م توركیا ژ هاوكێشا سووریا و كێكا وێ یا دێ هێته پارڤه‌كرن ده‌ست ڤالا بمینت؛ ژبلی كو دێ كورد براوه‌یێن هه‌ری مافدار ژێ ده‌ركه‌ڤن كو ئه‌ڤه بۆ توركیا پیاله‌كا ژه‌هرێ یه. له‌وا توركیا هه‌موو بزاڤان دكه‌ت ئه‌مریكا ل كوردان پشته رێ بكه‌ت و ئه‌ردۆغانی گه‌له‌ك هیڤی ل سه‌ر په‌یوه‌ندیا خوه یا ته‌له‌فونی بۆ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا ئۆبامای ئاڤا كربوون(19. 02. 2016) لێ ئۆبامای ته‌كه‌زی ل پشته‌ڤانیا خوه بۆ كوردان كر و د هه‌مان ده‌م دا ژی ب زمانه‌كێ دبلۆماسیێ خاڤ هنده‌ك داخاز ژ یه‌په‌گێ كرن بوَ كه‌سێن دسیاسه‌تێ دگه‌هن نه‌ك فه‌رمانن به‌لكو پشته‌ڤانی و به‌رده‌وامیا پێشڕه‌ویان ل دژی داعش و گرۆپێن تۆندڕه‌و ژێ خاستن و ئه‌ردۆغان د ڤێ په‌یامێ باش گه‌هه‌شت و ب دله‌كێ شكه‌ستی خوه مت كر و سه‌رتیلا وی ب به‌ری كه‌فت.
