ب وێنه: خانیێن جوھیێن زاخۆ یێن ل بەر ھەڕفینێ
ئه‌ڤرۆ نيوز:
تاخێ جوھیان ل زاخۆ ئێک ژ کەڤنترین تاخێن وی باژێری یە و ھەر چەندە ئەڤە پتری 60 سالانە کوردێن جوھی یێن زاخۆ مشەختی وەلاتێ ئیسرائیلێ بووینە، بەلێ ھەتا نوکە ناڤێ وی تاخی یێ مای، بەلێ پتریا خانیێن کەڤن نەماینە و یێن ھاتینە خرابکرن و خانیێن نوو ل شوونا وان ھاتینە ئاڤاکرن وتنێ ھژمارەکا کێم یا خانیێن کەڤن ماینە کو ب بزاڤێن رێڤەبەریا شوونوارێن زاخۆ و لایەنێن دی یێن پەیوەندیدار نەھاتینە خرابکرن، ھەر چەندە ئەو ژی یێن دبن مەترسیا ھەڕفینی دا ب تایبەتی ژبەر کارتێکرنێن سەقای و نەبوونا بودجەکێ گونجای بۆ تەملیککرنا وان خانیان یان ژی نووژەنکرنا وان.
محەمەد ئەحمەد رێڤەبەرێ شوونوارێن زاخۆ بۆ ئەڤرۆ دبێژیت: ل دەف مە دیار نینە ھژمارا خانیێن کوردێن جوھی ل زاخۆ ل تاخێ جوھیان چەند بوو، بەلێ یا ھاتیە زانین 240 خێزانێن کوردێن جوھی ل وی تاخی بوون کو ھەموو ئەو خێزان پشتی دامەزارندنا دەولەتا ئیسرائیلێ ل 1948 ژ زاخۆ دەرکەفتن و بەر ب وی وەلاتی مشەخت بوون، دیسا د وی تاخێ دا 15 کولان ھەبوون کو ھەر کولانەک ب ناڤێ خێزانەکا جوھی ھاتبوو ناڤکرن.
محەمەدی ئاماژە دا، کو نوکە تنێ حەفت خانیێن کەڤن یێن کوردێن جوھی ل زاخۆ یێن ماین، ژوان خانیەکێ مەزنە کو یێ ( مۆشێ گەبە) بوو، زێدەباری دیوارێ کنیشتێ کو ئەو دیوار ژی یێ بەر ب ھەرفینێ ڤە دچیت.
ل دۆر بزاڤێن رێڤەبەریا شوونوارێن زاخۆ بۆ پاراستنا خانی و شوونوارێن کەڤن یێ کوردێن جوھی ل زاخۆ، محەمەدی گۆت، بەری دامەزراندنا بنگەھەکێ شوونواران ل زاخۆ ل سالا 2006 ێ، خانیێَن کەڤن ل وی تاخی دھاتن خرابکرن و ل شوینا وان خانیێن نوو دھاتن ئاڤاکرن و ژبەر نەبوونا چو بنگەھێن شوونواری ل زاخۆ، چو رێگری ل وێ چەندێ نەدھاتە کرن وگەلەک خانی ل وی تاخی ھاتبوونە خرابکرن، بەلێ پشتی بنگەھێ شوونواران ھاتیە دانان ل 2006 ێ، مە رێ نەدایە خرابکرنا وان خانیان کو تنێ حەفت یێن ماین و مە ھەڤکاری ل گەل باژێرڤانیا زاخۆ یا کری کو مۆلەتێن ئاڤاکری نەدەن بۆ خانیێن ل جھێ یێن کەڤن بھێنە ئاڤاکرن و مە مەرج ژی داناینە ئەوژی رێ دان ب نووژەنکرنا وان خانیان ل دووڤ رێنمایێن مە، نەکو بھێنە خرابکرن و ژنوو ئاڤاکرن، ئەوژی دا بھایێ خوە یێ دیرۆکی ژدەست نەدەن.
دیارکر ژی کو رێڤەبەریا شوونوارێن زاخۆ و یا دھۆکێ ژی چو بۆدجە و شیانێن بەردەست نینن بۆ تەملیککرنا وان خانیان ووەکو مۆزەخانە ل باژێری بمینن، یان ژی ھەتا خودان تێدا بمینن و نووژەن بکەن ل دووڤ مەرجێن رێڤەبەریا شوونواران، بەلێ سەقا ژی وەکو بارانێ و بای کارتێکرنێ ل سەر وان خانیێن کەڤن دکەن و ھەکە نەھێنە نووژەنکرن، دوور نینە ب ھەڕفن و ھەکە ئەڤ چەندە ژی ھاتە روودان، ب مخابنی ڤە دێ بێژم تاخێ جوھیان ل زاخۆ ب تنێ دێ ناڤ مینیت، بێ چو شوونوارێن کەڤن ل وی تاخی، ھەرچەندە مە نڤیسار ژی بۆ رێڤەبەریا گشتی یا شوونواران بلندکرینە ل دۆر رەوشا خانیێن ماین ل وی تاخی و بزاڤا تەملیککرنا وان، بەلێ دبێژن مە شیان و بۆدجە نینن.
شێرزاد عومەر نوونەرێ کوردێن جوھی ل وەزارەتا ئەقافێ ل ھەرێما کوردستانێ، ل دۆر وێ پرسێ بۆ ئەڤرۆ گۆت، مە ئاگەە ژ وی بابەتی ھەیە و ئەم ژی ژلایێ خوەڤە فشارێ ل سەر حوکمەتا ھەرێمێ دکەین بۆ پاراستنا وان شوونواران، بەلێ کێشە ئەوە کو حوکمەتا ھەرێمێ یا د قەیرانەکا دارایی دا.
موردخای زاکن د پەرتۆکا خوەدا (جوھیێن کوردستانێ و مەزنێن وان) کو بنەرەتدا نامەکا دکتۆرایێ بوو پێشکەشی زانکۆیا نیویۆرک کری، بەحسێ پەیوەندیێن کوردێن موسلمان و جوردێن جوھی ل زاخۆ دکەت ودبێژیت “پەیوەندیێن جوھی و موسلمانێن کورد دباش بوون و پەیوەندیێن وان ل ئاکرێ و زاخۆ ژ باژێرێن دی یێن کوردی باشتربوون وجوھیێن زاخۆ دووپاتیێ ل سەر بیرھاتنێن شەمبیا دکر دەمێ ژ کنیشتێ دزڤرین ل رۆژێن شەمبی پشتی ئەداکرنا رێ و رەسمێن خوە یێن ئایینی، کوردێن موسلمان رێز ل ھەستێن وان دگرت و جگارێن خوە د ڤەمراندن”.
موردخای ئاماژێ ددەت کو پشتی سالا 1941 گەلەک فلستینی مشەختی عیراقێ بوون وەکو پەناھند و بزاڤا شێواندنا وێنێ جوھیان ل عیراقێ کر وڤێ چەندێ کارتێکرنا خوە ھەبوو ل ئەنجامدانا کریارێن توندوتیژیێ دژی جوھیان ل گەلەک باژێرێن عیراقی. بەلێ ل کوردستانێ وەسا نەبوو و بەحسێ کەسەکێ فلستینی دکەت کو ل سالێن چلان ھاتە زاخۆ و ل بازارێ وێ دەست ب ھەوەکێ کر بۆ چاندنا کەربێ و کینێ دژی جوھیان و دگۆت جوھی یێ فلستینیان دکۆژن و کارێن خویناوی دژی مە دکەن، بەلێ دەمێ ئەڤ چەندە گەھشتیە گوھێن عەبدولکەریم ئاغای، بلەز ھاتە بازاری و گۆتە وی کەسێ فلستینی ” جھێ تە ل ڤێرێ نینە، دڤێت نوکە ژ ڤی باژێری دەرکەڤی، ئەم یێن ل عیراقێ و دو ھزار سالە جوھی دناڤ مە دا دژین”.
