پەرلەمانێ کوردستانێ دێ کریێن خانیان نیشان کەت
ئەندامەکێ پەرلەمانێ کوردستانێ راگەھاند، پشتی چندین گازندە ژ لایێ وەلاتیان ڤە گەھشتینە دەستێ وی کو کریێن خانیان د گرانن و ھەر کەسەک ب کەیفا خوە کرێ ددانیت، و پرۆژەکێ قانوونی بەرھەڤکریە و دوھی رۆژا دوشەمبی پێشکێشی پەرلەمانێ کوردستانێ کر و گۆت: مە پێشنیازکریە ل دووڤ بوھایێ خانی کرێ بۆ بھێتە دانان.
ئەڤرۆ، ئەمیر ئەترووشی:
دلشاد شەعبان غەفار، ئەندامێ پەرلەمانێ کوردستانێ و جێگرێ سەرۆکێ لژنا نەفت و غازێ ل پەرلەمانی بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ئەڤە دەمەکە ب رێیا تۆرا جڤاکی یا فەیسبووکی گەلەک گازندە ژ لایێ وەلاتیان ڤە گەھشتینە وی ل دور گرانبوونا کریێن خانیان و ب دەلیڤە دیتنا وەلاتی و کرێداران ژ لایێ خودان مولکان ڤە و گۆت: من پرۆژەیەک بۆ رێکخستنا کریێن خانیان بەرھەڤکریە و دوھێ دیە دەستێ پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ ھندێ ببیە پرۆژە قانوون و مافێ کرێداران نەھێتە خوارن و ب دەلیڤە نەھێتە دیتن.
جێگرێ سەرۆکێ لژنا نەفت و غازێ ل پەرلەمانی ئەو یەک ژی دیار کر، پشتی ھاتنا ئاوارە و عەرەبێن پارێزگەھا مووسل ب دھۆکێ، ھژمارەکا مولکداران رابووینە شووقە بەرھەڤکرینە و کەل و پەل کرینە تێدا و ب کوژمێ دو ھزار یان ھزار دولاران دایە ب کرێ و ئەڤە ژی ل وو میزاجی یە و ب دەلیڤە دیتنا وەلاتیان.
دلشاد شەعبان دیار کر کو بۆ دیتنا چارەسەیەکێ مە پێشنیاز کریە خەلک ب دەلیڤە نەھێتە دیتن، بۆ نموونە ھەکە خانیەک یان شووقەیەک ھاتبیتە ئاڤاکرن و کوژمێ وێ 10 دەفتەرێن دولاری بیت، ل وی دەمی دڤێت ب تنێ ٤% ژ خەرجیێن ئاڤاھی د سالێ دا بھێنە وەرگرتن، ھوسا دێ دیاریت ھەکە 10 دەفتەر ل ئاڤاکرنا وێ شووقێ ھاتبنە مەزاختن واتە د سالێ دا ب تنی دێ 4 ھزار دولار ھێنە وەرگرتن، ئانکو ھەیڤێ ب تنێ 330 دولار بن و گۆت: ڤێجا بۆ جھێن بازرگانی دێ جیاواتربیت و دی دووڤچوونەکا ھوور ب ھاریکاریا وەزارەتا ناڤخۆ ل سەر ڤێ چەندێ ھێتە کرن.
شەوکەت سالح، ئەڤە نێزیکی شەش سالانە د خانیێن کرێ دا دژی، ھەتا نوکە نێزیکی شەش خانیان چوویە و ھەر سال ژ خانی دھێتە دەرخستن چونکو خودانێن خانیان سالان کرێ زێدە دکەن و ل دووڤ دلێ خوە کرێ ددانن. ل دووڤ گۆتنێن ناڤبری دەمێ چوویە د خانیێ خوە یێ نھا دا ب 300 دولاران بوون پشتی سالەکێ کریا وی بوویە 350 دولار و پاشی بوویە 400 دولار و گۆت: ژ بەر رەوشا نھا یا باژێری و نەبوونا ئاڤاھیان نھا دبێژیت بکە 500 دولار و ئەڤە ژی د شیانێن مە دا نینە.
ناڤبری دیار کر، پتریا خودان مولکان خەلکی ب دەلیڤە دبینن و ب کەیفا خوە کرێ ددانن و پشی ھینگی ب کەیفا خوە زێدە دکەن و ئەڤە ژی غەدرەکا سۆر ب سۆرە ل وەلاتیان دھێتە کرن و پێدڤیە پەرلەمانی ل سەر ڤێ پرسێ راوەستیت.
ھندەک رێژە د قانوونا نوی یا کرێ دا ھەنە ڕێ نادەنە خودانێ مولکی بھایێ کریێ زیدەبکەت، ژ ڤان رێژێن دەستنیشانکری ئەو ژی، دڤێت زێدەتر نەبیت ژ رێژا 4% وەک سالانە بۆ کریا ئاڤاھیێن ئاکنجیبوونێ و رێژا 8% بۆ کریا مولکێن تەرخانکری بۆ مەرەمێن بازرگانی، مینا (دوکانا)، ھەر وەسا رێژا 6% وەکو بھایێ کریێن نڤێسینگەە و ژوورا. و ئەڤ چەندا ھە دھێتە دیارکرن ب رێیا لژنەیەکا تایبەت ل رێڤەبەرییا باجا ئاڤاھیان و خانوبەران.
پارێزەر جاسم یاسین شێخ مەمی دیار کر، ل دووڤ قانوونا ژمارە ٩ ئەوا ل سالا 2008 دەرکەفتی ژ پەرلەمانێ کوردستانێ، درێژی پێدانا قانوونی بۆ گرێبەستێن کەڤن نەما، ئانکو کرێدار نەشێت بێ رەزامەندیا خودانێ مولکی بمینتە د مولکی دا ھندی ئەو کریا خوە ژی بدەت و ئەڤ بریارە کار پێ ھاتیەکرن ژ رێکەفتی 15\7\2010، ئەو ژی بۆ مولکێن بازرگانی و ژوور و نڤێسینگەھان لێ سەبارەت ئاڤاھیێن ئاکنجیبوونێ بریارە ل 15\7\2012 کار پێ بھێتە کرن.
د ھەمان دەم دا پارێزەر جاسم دبێژیت: ل گۆرەی قانوونا نوو یا کرێ، خودانێ مولکی دکاریت گرێبەستەکا نوو ل گەل کرێداری مۆر بکەت و ب مەرجێن نوو و کریەکا نوو یان ھەتا داخوازا ڤالاکرنا ئاڤاھی بکەت ژ کرێداری، چونکو پشتەڤانیا قانوونێ بۆ وان گرێبەستێن ب دووماھی ھاتین نەما.
ل دووماھیێ پارێزەرێ راوێژکار جاسم یاسین شێخ مەمی خویاکر، راستە جێبەجێکرنا قانوونا ژمارە 9 ئەوا ل سالا 2008 ێ دەرچووی ھاتە راوەستاندن تا سالا 2012، لێ ب دیتنا من پەرلەمانێ کوردستانێ ئاریشە چارەنەکریە، بەلکو ب تنێ یا دوورخستی بۆ ماوەیەکێ دیتر و دێ دووبارە ل سالا 2012 ھێتە روودان.