به‌رسڤا هه‌موو پرسیارێن خوه لسه‌ر داربرینێ ل ڤێره وه‌ربگره
فوتو و زانيارى ، نه‌وزاد هلورى:
هه‌موو سالان پشتى داوى هاتنا وه‌رزێ هاڤینێ و ل ده‌ستپێكا وه‌رزێ پایزێ وه‌لاتى قه‌ستا ده‌ڤه‌رێن چیایى دكه‌ن بو ده‌ستكه‌فتنا دارێن هشك ب تایبه‌تى پشتى كو حكومه‌ت و لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار وه‌لاتیان بێ به‌هر دكه‌ن ژ دابینكرنا سوته‌مه‌نى و نه‌فتا مالان ، شاره‌زایێن ژینگه‌هى هوشیاریان دده‌ن جهێن شوله‌ژێ كو مه‌ترسى بو سه‌ر نه‌مان و كێموبونا داران ل كوردستانێ هه‌یه ، له‌لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ژى هه‌تا نها چوو بزاڤه‌كا دلخوشكه‌ر نه‌كرینه بو دابینكرنا نه‌فتا مالان.
رێژا داران ل كوردستان و پارێزگه‌ها دهۆكێ چه‌نده
هه‌ر چه‌نده هه‌تاكو نها چوو ئامارێن فه‌رمى ل به‌ر ده‌ست نینن بو زانینا رێژه و هژمارا داران ل كوردستانێ ژبه‌ركو دار ب شێوه‌یه‌كێ ئێكسان لسه‌ر ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ نه‌هاتینه دابه‌شكرن.
نه‌قیب كه‌مال ژ ژینگه‌ها ده‌ڤه‌را بارزان دده‌تن دیاركرن كو ل هه‌موو ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ دار هه‌نه به‌لێ ده‌ڤه‌ره‌ك بو ده‌ڤه‌رێ جوداهیا خوه هه‌یه و بۆ ئه‌ڤرۆ نیوز گۆت: ( هه‌رێما كوردستانێ ب رێژا 75% ده‌ڤه‌را چیایى و بلنداهى بخوڤه دگریت ب تایبه‌تى ژى ده‌ڤه‌رێن سنووریێن دناڤبه‌را رۆژهه‌لات و باشوور و باكوورێ كوردستانێ ل گه‌ل پشكه‌كا زور یا رۆژئاڤا ، مینا سوران ، چومان ، باله‌كایه‌تى ، نێروه‌و رێكان ، مێرگه‌سوور ، بارزان ، ده‌ڤه‌را دوسكى ، سنوورێ ناحیێن باتیفا و كانى ماسێ هه‌تا كو دگه‌هیته نێزیك زاخۆ ، و هه‌موو ده‌ڤه‌رێن سنووریێن پارێزگه‌ها سلێمانیێ ، و هه‌ڤده‌م ئه‌ڤان ده‌ڤه‌ران دارستان و ژینگه‌هێن سرۆشتیێن به‌رهه‌ڤ هه‌نه و هه‌ر دارستانه‌ك ژ وان ملیاران دارێن سرۆشتیێن دناڤبه‌را10 بو 50 سالێ و ملیونان دارێن دناڤبه‌را 50 بو 100 سالى تێدا هه‌نه و ماوه‌یه‌كێ زور ب سه‌ردا بوریه ، و ل گوره‌ى زانیاریێن نه فه‌رمى نها ژینگه‌ها هه‌رێما كوردستانێ زێده‌ترى 65% دارن و پوش و پاوانه و ئه‌ڤا دن ژى به‌ر و چیایى و ده‌شته كو بتنێ گژ و گیا تێدا شوون دبیت)
شێوازێ پاراستنا داران و ژینگه‌هێ ل كوردستانێ چه‌وایه
ل هه‌رێما كوردستانێ چوو شێوازێن پاراستنا ژینگه‌هێ یێن تایبه‌ت نینن ، به‌لێ ژلایێ ده‌سته‌یا پاراستنا ژینگه‌هێ و پولیسێن داراستانێ چه‌ند رێ ل به‌ر پاراستنا ژینگه‌هێ هاتینه‌كرن كو نه‌هێنه ژناڤبرن ، مینا سزایێن ماددى و لێوه‌رگرتنا ئازادیان.
نه‌قیب ئیبراهیم رێڤه‌به‌رێ پولیسێن دارستانێ ل قه‌زا ئاكرێ دیاركر كو ئه‌وان هه‌موو رێ گرتینه به‌ر بو پاراستنا ژینگه‌هێ و نه‌برینا داران ل ناڤا دارستانان و بو ئه‌ڤرۆ نیوز گۆت: ( ل گوره‌ى قانونا هژمار 10 یا سالا 2012 تایبه‌ت ب دارستانان ڤه كو نها پولیسێن دارستانێ كار ب وێ قانونێ دكه‌ن و ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ ده‌رچوویه ، نابیت ب چوو ره‌نگان دارێن ته‌ر بهێنه‌برین ، به‌رۆڤاژى سزایێ ماددى و جه‌سه‌دى هه‌نه ، و نها پولیسێن دارستانێ نه‌ك تنێ ل ئاكرێ به‌لكو ل هه‌موو ده‌ڤه‌رێن چیایى و درستان هاتینه دانان بو پاراستنا ژینگه و دارێن ته‌ر ل برینى َو هه‌ركه‌سێ زێده‌گاڤیه‌كێ لسه‌ر بكه‌ت دێ هێته گرتن و ره‌وانه‌كرن بو دادگه‌هى َداكو ب سزایى َخوه‌یێ قانونى بگه‌هن)
هنده‌ك وه‌لاتى گازندا وێ یه‌كێ دكه‌ن كو پێشمه‌رگه‌یێن ژینگه‌هێ داران دبرن و ل باره‌گایێن خوه د سووژن ، دڤى واریدا به‌رپرسێ پولیسێن دارستانێ ل ئاكرێ گۆت: ( هه‌رچه‌نده چوو زانیارێن فه‌رمى لده‌ف مه نینن ئاماژه ب وێ یه‌كێ بكه‌ن كو پێشمه‌رگێن ژینگه‌هێ داران ببرن و ببنه باره‌گایێن خوه بو سوتنێ به‌لێ دبیت ئه‌ڤ یه‌ك ژلایێ هنده‌ك ژ وان بهێته‌كرن به‌لێ ب چوو شێوه‌یان پولیسێن دارستانێ داران نابرن نه‌ك بخوه و نه‌ژى بو باره‌گایێن خوه و به‌روڤاژى دێ سزایێن توند بو وان ژى هه‌بن ، نها ب چوو شێوه‌یا ژى نابیت دارێن دارستانا سنوورێ قه‌زا ئاكرێ بو سنوورێ قه‌زایه‌كا دن بهێنه برن بو نموونه نابیت دارێن ته‌ر و یێن هشك ل سنوورێ قه‌زا ئاكرێ بو سنوورێ ده‌ڤه‌را بارزان و هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌كا دن بچیت)
ژینگه‌ه پێدڤى ب چه‌ندێ یه هه‌تاكو جاره‌ك دن دووباره درۆست ببیت ڤه
شاره‌زایێن بوارێ ژینگه‌هێ دده‌ن دیاركرن كو هه‌ر داره‌كا بهێته‌برین و هه‌تاكو جاره‌ك دن دووباره ل جهێ وى َداره‌ك مینا وێ شوون ببیت ڤه پێدڤى ب ده‌مه‌كێ زور درێژ و هوشیاریه‌كا دن هه‌یه.
نه‌قیب كه‌مال ل ژینگه‌ها ده‌ڤه‌را بارزان زێده‌تر گۆت: ( پاراستنا ژینگه‌هێ پێدڤى ب ده‌مه‌كێ درێژ و ماندوبوون و مه‌زخاتن و قوربانیدانه‌كا زور هه‌یه هه‌تاكو پشتى ده‌ستدرێژیێ دووباره وه‌كو به‌رێ لێ دهێت ڤه ، هه‌ر بوو نموونه ئه‌گه‌ر كه‌سه‌كێ داره‌كا 50 سالى برى هه‌تاكو جاره‌ك دن وه‌كو خوه شوون دبیت ڤه ئه‌و پێدڤى ب 50 سالان هه‌یه ، ب وى مه‌رجى چوو ده‌ستدرێژیێن دن ژى لسه‌ر نه‌هێنه‌كرن ، ئه‌ڤ ساله ل ده‌ڤه‌رێن ژێكجودایێن كوردستانێ هه‌زاران دار هاتینه برین و ئه‌م ژى پێدڤى ب سه‌دان سالێن دى نه هه‌تاكو بكارین ژینگه‌ها خوه وه‌كو ئه‌ڤرۆ لێ بكه‌ین ڤه)
سزایێ وان كه‌سان چى یه یێ كو دارێن ته‌ر د برن
شێوازێ سزایێ برینا داران ل هه‌رێما كوردستانێ ل گوره‌ى قانونا هژمار 10 یا سالا 2012 دزڤریت كو ئه‌و ژى سزایێن ماددى و جه‌سته‌یى نه.
نه‌قیب ئیبراهیم رێڤه‌به‌رێ پولیسێن دارستانێ ل قه‌زا ئاكرێ دیاركر كو ل چه‌ند رۆژێن بورى ل سنوورێ قه‌زا ئاكرێ نێزیكێ 12 كه‌سان هاتینه گرتن و گۆت ژى: ( ئێك ژ وان كه‌سێن كو دارێن ته‌ر برى ب نیه‌تا فروتن و بازرگانیكرن ب داران ب كوژمێ 118 ملیون دیناران هاتیه سزادان ژبه‌ركو ئه‌وى بێى كو كه‌سه‌كێ ئاگه‌هدار بكه‌ت زێده‌گاڤى لسه‌ر ژینگه‌ه و دارێن گونده‌كێ كرینه و 186 دارێن ته‌ر یێن مه‌زن برینه كو هنده‌ك ژ وان داران ژیى َوان 100 سالى بوویه ، پشتى كو ژلایێ خه‌لكێ گوندى ئه‌م هاتینه ئاگه‌هداركرن ئه‌و كه‌س هاته گرتن و سزادان)
بوچى وه‌لاتى داران دبرن
هه‌ر چه‌نده ئه‌گه‌را سه‌ره‌كى یا برینا دارێن ته‌ر دزڤیت بو وێ یه‌كێ كو نه‌فتا مالان ب سه‌ر وه‌لاتیان نه‌هاتیه دابه‌شكرن به‌لێ نه‌هوشیاریا ژینگه‌هێ و بارزگاینكرن ژى ژ وان ئه‌گه‌رێن دن یێن برینا دارایه.
هه‌ژار ئیدلیبى سه‌رۆكێ رێكخراوا وار بو پاراستنا ژینگه‌هێ دیاركر كو مه‌زنترین ئه‌گه‌را برینا داران دزڤریت بو نه به‌لاڤكرتا نه‌فتا مالان و بۆ ئه‌ڤرۆ نیوز گۆت: ( زێده‌بارى كون ه به‌لاڤكرنا نه‌فتا مالا لسه‌ر وه‌لاتیان ئه‌گه‌را سه‌ره‌كى یا بریینا دارایه ل هه‌رێما كوردستانێ به‌لى َنه‌هوشیاریا ژینگه‌هێ ب تایبه‌تى د پرۆسه‌یا په‌روه‌ردێ دا ، و دیسان ده‌لیڤه ب بارزگانیكرن ب دارێن ته‌ر ژ وان ئه‌گه‌رێن دن یێن كو دارێن ته‌ر دهێنه برین، و ئه‌گه‌ر وه‌لاتییێن هه‌رێما كوردستانێ هوشیاریا ژینگه‌هێ هه‌بیت ئه‌و كاریت تێرا پێدڤیێن خوه داران كوم بكه‌ت ئه‌و ژى ب سه‌خبێریكرنا دارێن ته‌راش و ب كوم و هه‌لوه‌شایى و كه‌ڤنار ، هه‌ند دێ دار نوو بیت هه‌ند ژى ئه‌و دى َمفادار بیت ، و دیسان دكارن بچنه دورترین جهى بو كومكرنا داران)
چ بهێته‌كرن كو ژینگه‌ه یا دویر بیت ژ ده‌ستێوه‌ردانى
ل گوره‌ى ئاخفتێن هه‌ژار ئیدلیبى سه‌رۆكێ رێكخراوا وار بو پاراستنا ژینگه‌هێ پێدڤى یه هوشیاریا ژینگه‌هێ و پروگرام كرنا شێوازێ خواندنا وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ و خاندنا بلند ببیته ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى بو هوشیاركرن و پێگه‌هاندنا كادره‌كێ هوشیار و پێشكه‌فتى لسه‌ر ژینگه‌هێ و گۆت ژى: ( هه‌تا نها ئێك پرتووكا هه‌ردوو وه‌زاره‌تێن خواندنێ ل به‌ر ده‌ست نینن بو هوشیاریا ژینگه‌هى ، ئه‌ڤه سه‌ره‌راى كو حكومه‌ت و جهێن شوله‌ژێ چوو كار و بزاڤ د رێیا رێكخراوێن ژینگه‌هى نه‌كرینه بو پاراستنا ژینگه‌هى ، به‌لكو به‌روڤاژى هه‌موو كارمه‌ندێن ژینگه‌هى ژى بو به‌ره‌یێن شه‌رێ ل گه‌ل تیرورێ ڤه‌گوهاتینه بو نموونه پێشمه‌رگه‌ێ ژینگه‌هێ بو به‌ره‌یێ شه‌رى هاتیه ڤه‌گوهاستن)
ل گوره‌ى ڤه‌كولینه‌كا سه‌نته‌رێ نزار یێ ره‌وه‌شنبیرى ل ده‌ڤه‌را بارزان زێده‌ترى 90% ژ وه‌لاتیێن ده‌ڤه‌را بارزان بخوه بوونه كادرێن پێشكه‌فتى و هوشیار بو پاراستنا ژینگه و سرۆشت و دارستانێ ل ده‌ڤه‌را بارزان و دڤه‌كولینا وان داه اتیه: ( ژینگه‌ها ده‌ڤه‌را بارزان تاكه ژینگه‌ها هه‌رێما كوردستانێ یه بێى كو پێشمه‌رگێ ژینگه‌هێ و كادرێكى ژینگه‌هیێ تایبه‌ت هه‌بیت و ل دارستانان دانایى بیت بو پاراستنا ژینگه‌هێ به‌لكو پاراستن و هوشیاریا ژینگه‌هى ل ده‌ڤه‌را بارزان بویه كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگ و هه‌ر تاكه‌كێ ده‌ڤه‌را بارزان بویه پێشمه‌رگه و كادره‌كێ هوشیاریێ ژینگه‌هى و بخوه ژینگه‌هێ دپارێزیت)
شێوازێن برینا داران ژلایى َوه‌لاتیان
ب شێوه‌یه‌كێ گشتى وه‌لاتى ل هه‌موو وه‌رزێن سالێ داران دبرن ، به‌لێ وه‌كو دابونه‌ریته‌ك پرانیا جاران وه‌لاتى ل داویا وه‌رزێ هاڤینێ و ده‌سپێكا وه‌رزێ پایزێ داران دبرن و ئه‌گه‌ر ژى دزڤریت بو وێ یه‌كێ كو ل وه‌رزێ پایزێ پله‌یێن گه‌رمایێ دهێنه‌خوار.
شێخزاده یاسین شاره‌زایه‌كێ ژینگه‌ها سرۆشتیا دارایه دیاركر كو وه‌لاتى بو برینا داران چه‌ندین رێكا بكاردئینن و گۆت: ( برینا داران ل هه‌رێما كوردستانێ ب ره‌نگه‌ك گشتى دنهادا لسه‌رده‌م و جهان و جور و شێوه‌یان دهێته دابه‌شكرن بو نموونه ژ روویێ ده‌مى ڤه وه‌لاتى پرانیا جاران ل وه‌رزێ پایزێ هه‌تاكو نێزیكێ بارینا بارانێ دچنه ده‌ڤه‌رێن چیایى بو كومكرنا داران ، به‌لێ هنده‌ك ژ وه‌لاتیان بو برینا داران ده‌ستپێكا وه‌رزێ بوهارێ به‌رى كو دار بكه‌ڤیته به‌لگه‌یان دبرن كو د بێژنێ پرێزێن داران و ئه‌ڤ شێوازێ برینا داران بو هندێ یه كو دار هه‌تاكو وه‌رزێ پایزێ بمینن و هشك بن پاشان بینن مال و بفروشن ژبه‌ركو چوو شینوارێن برینا دارێن ته‌ر لسه‌ر نامینن ، و به‌لێ ژلایێ ئامیره‌تێن بیرا داران ژى دنهادا زورتین شێوه‌یێ به‌ربه‌لاڤ بو برینا داران ماتورێن دارانه ژ به‌ركو هه‌ر وه‌لاتیه‌ك دكاریت د روژه‌كێ دا تێرا پێدڤیێن خوه داران كوم بكه‌ن و ببرن)
دوماهى بزاڤ بو دابینكرنا نه‌فتا مالان
هه‌تا نها چوو بزاڤه‌كا حكومه‌ت و لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار نینه كو جهى َدلخوشیێ بیت حكومه‌ت و لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار به‌ره‌میله‌كا نه‌فتێ ژى بو وه‌لاتیان دابین بكه‌ن.
هوشیار فه‌ریق سه‌رۆكێ فراكسوونا زه‌ر ل ئه‌نجومه‌نێ پارێزگه‌ها دهۆك بو ئه‌ڤرۆ نیوز گۆت: ( مه وه‌كو فراكسوونا زه‌ر لایه‌نێن شوله‌ژێ ژ وه‌زاره‌ت و كارگێریا پارێزگه‌هێ ب فه‌رمى ئاگه‌هداركرینه كو ئه‌گه‌ر نه‌فت نه‌هێته‌دابه‌شكرن دێ دارستان قه‌تلولعام بیت و زیانێن زور ب دارستانان كه‌ڤن و دار هێنه‌برین ، و گڤاشتنێن مه بو گه‌هاندنا ده‌نگێ خوه بو دابینكرنا به‌رمیله‌كا نه‌فتێ به‌رده‌وامى هه‌یه ، به‌لێ ب مخابنیڤه هێشتا چوو زانیارى نینن بو دانا به‌رمیله‌كا نه‌فتێ بو وه‌لاتیان ب تایبه‌تى ژى ده‌ڤه‌رێن چیایى)
