ده‌وله‌تا پشتى ڕیفراندۆمێ پێژانێ ئازادیێ یه ( سایكۆلۆژیایا سیاسى یا كوردستانیان)
(دیوار و تێگه‌ه و سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ یا شیاى ببیته پێژانه‌كێ موكم دا نه‌هێلیت هه‌ر كه‌س و وه‌لات و نه‌ته‌وه‌ك ب دلێ خوه ژێ ده‌رباز ببیت)
بێگومان كورد ئێكه ژ نه‌ته‌وه‌یێن ب نه‌ژاد ئاریایى كه ماوه‌یێ چه‌ند هزاران ساله لڤى سنوورێ نۆكه تێدا، دژیتن، و وه‌كى نه‌ته‌وه‌یێن دیترێن ده‌ردۆر و برایێ خۆ ژ لایه‌نێ كه‌لتوورى و جڤاكیڤه یا لبن كارتێكرنا وان بیروباوه‌رێن جڤاكى و ئایینى دا بوویه كه لڤێ ده‌ڤه‌رێ بوونا خۆ هه‌بوویه و ئێك ژ كه‌ڤنترین ڤان بیروباوه‌ران ئایینێ كه‌ڤنارێ زه‌رده‌شتى بوویه كه ب شایه‌تى گه‌له‌ك ژێده‌ران ئایینێ سه‌ره‌كیێ ڤێ نه‌ته‌وه‌ى بوویه هه‌تا هاتنا مه‌سیحیه‌تێ و ئیسلامێ. ئه‌ڤ ئایینه وه‌كى ئایینێن به‌رى و پشتى خۆ بۆ ئازادیێ و بده‌ستڤه‌ئینانا ئێك ژ خه‌ونێن كه‌ڤنارێن مرۆڤان و ژ وان ژى كوردان هات، لێ ئازادییا وى تنێ ماوه‌یه‌كى تێدا هاته پاراستن و ئه‌و ژى لبن وێ ده‌وله‌تا میدى یا گشت هۆز و به‌ره‌بابێن كوردان لبن ئالا و سیبه‌را وێ هاتبوون كۆمكرن.
دیاره ئازادى هینگى و به‌رى هینگى بۆ كوردان و هه‌مى مرۆڤاتیێ ئێك ژ تێگه‌ه و بهایێن مه‌زن بوویه، كه پشكه‌كه ژ ستراكتوور و پێكهاته‌یا كه‌ساتیێ ل نك تۆخمێ مرۆڤى. فه‌لسه‌فێ و زانستێن جودا و ده‌روونناسیێ ژى ب درێژاهییا هزاران سالان پێكۆلا تێگه‌هشتن ژ لایه‌نێن وێ یێن جودا كرى دا ئاستێ كارتێكه‌رییا وێ ل سه‌ر ژیانا مرۆڤان بزانن.
نڤیسه‌رێ ڤێ گۆتارێ بۆ زانینا ڕێزبه‌ندییا وێ ل نك ته‌خه‌كێ جڤاكا كوردستانى، ڤه‌كۆلینه‌ك زانستى بناڤۆنیشانێ (ستراكتوور و دینامیكا ئاراسته‌یێن قوتابیان بۆ ڕامانا ژیانێ و بهایان ل نك قوتابیێن كۆلیژێن په‌روه‌رده‌یى ل زانینگه‌هێن كوردستانێ) ئه‌نجامدا، وه‌ك ناما دكتۆرایێ، و سه‌مپلێ ڤه‌كۆلینێ (252) قوتابى بین ژ زانینگه‌هێن دهۆك و سه‌لاحه‌دین، و بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ ڤه‌كۆله‌رى پیڤه‌رێ بناڤۆده‌نگێ “میلتۆن ڕۆكیچ”(M. Rokeach) یێ ( بهایان) بكارئیناند كو پێكدهات ژ ( 36) بڕگا، و پشتى ده‌رئینانا ساخله‌تێن وێ یێن سایكۆمێتریك، و بكارئینانا سیسته‌مێ ئاماریێ (spss)، گه‌هشته ئه‌نجامه‌كێ كۆ دگه‌ل زانست و لۆژیك و پێكهاتا سایكۆلۆژییا تاكێ كوردستانى دگونجیت و ئه‌و ژى ده‌ركه‌فتنا بهایێ ئازادیێ بى ل ڕێزبه‌ندییا ئێكه‌م لنك قوتابیێن كوردستانێ ل وێ قووناغا خواندنێ.
ئه‌ڤه ئه‌نجامه‌ك ئه‌رێنى یه ژ ته‌خ و نه‌ته‌وه و نیشتمانه‌كێ كۆ تێدا بۆ هزاران ساله ئازادییا وى هاتیه بنپێكرن و ئه‌و ژ هینگى وه‌ره خه‌ونێ ب هاتنا ڕۆژه‌كا دیتر بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا وێ ئازادیێ دكه‌ت. كوردستانى هه‌میشه ل به‌ندا وێ ڕۆژێ بووینه، و ئێك ژ وان ڕۆژێن خۆش ژى ده‌وله‌تبوونه، چونكو وى تاكى د ناخ و ده‌روونێ خوه دا كاكل و هێڤێنێ هه‌بوونا شیانێن ده‌وله‌تداریێ یێ تێدا هه‌ى. چونكى ئێكه‌م پێنگاڤ بۆ ده‌وله‌تێ حه‌ز و ڤیانا ئازادیخوازى و ئازادبوون و سه‌ربخۆیێ یه. ده‌وله‌ت، وه‌كى ژ هه‌مى جۆرێن پێناسا ده‌ردكه‌ڤیت كه كیانه‌كێ سیاسییه بۆ نه‌ته‌وه یان كۆمه‌كا خه‌لكێ كو د چه‌ند خالان دا هه‌ڤپشكن، سنووره‌كێ جۆگرافیایێ هه‌ى و دشێت وى ژ گه‌له‌ك فاكته‌رێن كارتێكه‌رێن ده‌ره‌كى و نه‌خاسمه كوشت و كۆشتارێ بپارێزیت. دیاره ئه‌وێن ب ناڤ به‌رپه‌ڕێن دیرۆكێ دا چووین دزانن مرۆڤایه‌تیێ پشى ده‌یناندنا سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ و نه‌خاسمه ل پشتى جه‌نگێ جیهانیێ دووهه‌م كێمترین ڕێژه‌یا شه‌ڕان بخۆڤه دیتیه، كو ب شێوه‌یه‌كێ ئۆتۆماتیكى به‌رهه‌مێ هه‌بوونا كیانێ ده‌وله‌تێ بوویه كه ئه‌و مرۆڤ تێدا پاراستین. ل ده‌مه‌كى كه به‌رى هینگى ب هزاران شه‌ڕ د ناڤبه‌را نه‌ته‌وه و مرۆڤان ڕووى ددان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا سنوورێن دیاركرى و دانپێداى. چونكى نۆكه دیوار و تێگه‌ه و سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ یا شیاى ببیته پێژانه‌كێ موكم دا نه‌هێلیت هه‌ر كه‌س و وه‌لات و نه‌ته‌وه‌ك ب دلێ خوه ژێ ده‌رباز ببیت، و وه‌كى چاوا و ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا وێ ده‌وله‌تێ تاوانێن وه‌كى ئه‌نفال و كێمیاباران و … هتد، د گه‌ل دا ئه‌نجام بده‌ت. ژ به‌ر هندێ ژى هه‌بوونا وێ بۆ مه ب گرنگ و فه‌ر دهێته زانین و كوردستانیان دڤێت ب هه‌ر ڕه‌نگه‌كێ هه‌بیت وێ بده‌ستخۆڤه بینن.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
