تۆندوتیژیا د نووبوونێ دا و مەترسیە ل سەر مللەتی
ھەیفا دۆسکی:
بابەتێ ھەوا بەرھنگاربوونا توندوتیژیا دژێ خێزانێ ھەر سال شازدە رۆژان ڤەدکێشیت و جاران پێھەلتر دچن و ل دووڤ خشتێ چالاکیان دمینیت و ل ھەیڤا 11 ھەتا یا دوازدە ڤەدکێشن و ب ھەمی جۆرێن چالاکین ئەڤ ھەوە دھێتە ساخکرن و ئەو ژی ل دووڤ جۆر و شێوەیێن توندوتیژیێ دراوەستیت، کا چەند دھێتەکرن، ژ بەر ھندێ ھەمی سالان ئەم یێ کار ل سەر دکەین ئەڤ توندوتیژیە کێم بیت، لێ ئەم یێ بەرێ خوە ددەینێ ژ ئالیەکی ڤە یا کێم دبیت و ژ ئالیەکێ دیڤە ژی ب رێژەیەکا مەزن یا بەرفرەە دبیت.
ئەڤجا چ توندوتیژیا سیاسی و ئابووری و جڤاکی و ھزری و دەروونی و پاشی جەستەیی چونکی ئەڤان جۆران جڤاک یێ کریە د قووناغەکا ھەستیار دا و رەوشا گەلەک وەلاتیان ژلایێ ئیرادەیی یا دکەڤیتە د لاوازیێ دا و یا دیارە کا دەست ل سەر چ برینێ یە و چاوا بریندار بوویە و چاوا پێدڤی ساخکرن و سارێژکرنا وان برینایە.
ئەز گەلەک بەحسا توندوتیژیا دژی ئافرەتێ ناکەم، چونکی ھەتا رادەیەکی باش پشتی ڤەکرنا نڤیسینگەھێن توندوتیژیا دژی خێزانێ ئێدی ھزرەک وەک ترس بۆ ئافرەتێ دھێتەکرن کو نەھێتە قوتان و کۆشتن، وەکو دی توندوتیژیا دەروونی و ھزری ژن د نوکە دا یا کریە د رەوشەکا ئێکجار خراب دا، نموونە ژی دەرێخستنا وێ ژ مال و نە بەردەت و نە ژی دڤەگەرینیت و ھەتا زارۆیێن وی ژی لێ دوور دکەن و خەرجیێن وێ ژی لێ ھاتینە برین چونکی د قانوونێ دا نە یا بەردایە، بەلکو ژبەر شەرما ژ جڤاکی و عەشیرەتێ نەڤێت ناڤێ بەردانێ بھێتە سەر، ئەڤجا نەچارە ئەڤ ژنە شەڕێ دەروونی ڤە بنالیت و ل ڤێرە ژی دێ ھەر کەس ھزر کەت کا ئەو ژی ل بەر چ کەڤتیە د ڤێ رەوشێ دا و چپێ نەڤێت یا چارچووڤە کریە د خالا رەوشتی دا و ھەر ئێک بۆ خوە شرۆڤەدکەت و ئەڤە ل دووڤ وژدانا تاکان دراوەستیت، یان ھەکە بەحسا وان کچێن د ژیێ سنێلەیی دا بکەین و ئەڤ نەخۆشیا ئەو د ناڤ دا دنالن و کەفتینە دپەیوەندیا ل گەل کوڕان و د سەر ڤێ ئێکێ را ئەو کوڕە گەفێن ھەتکربرنا وان لێ دکەن و توندوتیژیا سکسی ل گەل وان ئەنجام دەن و ب تنێ ئەو ل گەل وان بمینن و ھەر جارا ڤیا حەزا خوە یا غەریزەیی ژێ تێر بکەن ئەڤێ جۆرێ پەیوەندیێ ژی ئەگەرێن خوە یێن تایبەت ھەنە، مینا بێ پارەیی و ڤەقەتیانا ھەڤالینیا د ناڤبەرا سنێلە و گەنج و دایکوبابان دا و دیسا دوور ژ دلۆڤانی و حەزژێکرنا دەوروبەران و روودانا ڤالاتیێ کچ تووش دبیتێ.
خالا دی توندوتیژیا دژی زارۆیی قوتان و ترسا ژ لایێ دایک و بابا و پاشڤەبرن و شکاندنا ھەستێ وان، دیسا ژی کارکرنا وان ل سەر جادە و ل ناڤ کولان و بازاری و دیاردا خازۆکیێ ھەر کەس ژلایێ خوەڤە سڤکاتیێ پێ دکەت و ھەتا ژی کار ب وان کرن ل سەر ئاستەکێ خراب و ئاریشێن بەد رەفتاری و بەرەلا، یان ژی ھەکە بەحسا کەسانێن بێ دەستھەلات بکەین ل ناڤ دامودەزگەھێن کاری دا ئەڤجا چ میری یان حزبی یان کەرتێ تایبەت دا بیت و دیسا رێز نەگرتنا مرۆڤی ل وی کەسی و کار پێکرنەکا بێ توخیب و جوداھیا جەستەیی ئەڤە ژی خالەکا جودایە ژ توندوتیژیێ.
ژ لایەکێ دیڤە ژی توندوتیژیا ل گەل کەسانێن دانعەمر دھێتە کرن کو ب درێژیا ژیێ خوە کاردکەن و پشتی ب ناڤ سال ڤە چووین ئەو ب شێوێ ئەرک ل سەر ملێن زارۆیێن وان باشترین شێوە ناھێنە ب خودان کرن و ھەر چەند رۆژان ل دەڤ زارۆیەکی یە داکو پێڤە نە وەستیێن ئەڤ دایک و بابە ژی ھەکە جھەکی ب خودانکرنا خوە ببینن دبیت ئەو قەستا وێرێ بکەن و دیسا ژی ھەکە شەرم نەبیت کەس و کارێن وان دانعەمران دێ وان بەنە جھێن تایبەت یان ھندەک مرۆڤێن بیانی بۆ گرن چاڤدانا وان بکەن ئەڤجا دلۆڤانی پێ بەن یانە ئەو ژی گرێدایی رەفتار و وژدانا وی کەسی یە و ئەڤە ب سەدان نموونێن وەسا د ناڤ جڤاکی دا یێن رووددەن.
بەروڤاژی ڤێ یەکێ ژی یا ژ ھەمیان پتر ئەم لێ سەرسورمان دبین توندوتیژیا ھزری و سیاسی و ئابووری و دەروونی ئەڤێ چەندێ ھەمیێ نەخۆشیێن گەلەک مەترسی یێ لێ پەیدا دبن کو ل پاشەرۆژێ ئەم ل چارەیێن دەولی بگەرین، نموونە ئەڤ دانا گەلەک شەھیدان ژ ئەنجامێ شەڕێن دژوار ل سەر ھەرێما کوردستانێ و دانا شەھیدان و ئەنجامێ ڤێ ل پشت ڤان شەھیدان ب سەدان ژن و کچ و دایکێن گەنج بوونە بێ ھەڤژین و ئەو ژی یێ د رەوشەکا گەلەک یا ئالۆز دا و کەس نینە گەرەنتیا ژیانا وان بکەت وەکو ھەڤژین و ھەکە ژی ھەبن بخوازن دێ کوڕ یان زەلام چەند خودان ژیەکێ مەزن بیت دێ چیت ل کچەکا دبن ژیێ بیست سالی دا گەریت ئەڤێن ھەنە ب وێ پیرۆزیێ ڤە دمینن بێ ھەڤژین و د ناڤ کەلتۆرەکێ ژ گەلەک وەلاتێن جیران دا بۆ مە مایی و ئەم ل سەر پەروەردە بووین دێ ژیت.
شەرێ ھزری و سیاسی ژی کو ئابوور نەما و مووچە و بۆدجە ھاتن و چوون ئەڤێ توندوتیژیا دژوارتر لێ کری، چونکی ئیرادەیا خەلکی ژ ھەر تشتی مەزنترە دکەڤیتە د مەترسیێ دا و ئیرادا گەلی ل رێزا ئێکێ دھێت بۆ پێشھاتەکا ل کوردستانێ پەیدا دبیت، گرنگە یا پاراستی بیت و چارەیێن ب لەز بھێنە ڤەدیتن و ئەڤ جۆرێن توندوتیژیا دوی بوونێ دا بھێنە چارەکرن.
