جوان عزه‌ت/ پشكا چار
گه‌له‌ك جۆرێن پرۆپاگه‌نده‌یا بۆ گه‌شه‌كرنا تیرۆرا هزرى هه‌نه، بۆ نموونه چینا كومه‌لایه‌تى، ب كاره‌كێ پرۆپاگه‌ندێ رادبیت چینا ئاینى، ب شێوه‌كێ دى چینا سیاسى، ب هنده‌ك هزر و ره‌نگێن دى یان یا ره‌وشنبیرى و هه‌تا دووماهیێ ئه‌ڤه تایبه‌ت بۆ جڤاكه‌كێ وه‌كى یێ مه یاسایه‌كا دروستكریه. ده‌مێ تاكه‌كه‌سى خوه د هزره‌كا جیاواز دا به‌ر ب پێش ببه‌ت و ژ مه‌هزه‌له‌یا كارێكته‌را كه‌ڤنار خوه دئینیته ده‌ر، وى ده‌مى ئه‌و بۆ كومه‌لێ دبیته كه‌سایه‌تێكێ كارتێكه‌ر و كارلێكه‌ر، چونكو تاك هه‌م بۆ جڤاكى كاریگه‌رى یه هه‌م ژى كار ل سه‌ر دكه‌ت. ئه‌گه‌ر نه‌ڤیا دناڤ جه‌ماوه‌رى بهێته ده‌ر و هه‌ر بمنیته ناڤ وێ ژینگه‌هێ دا، هینگێ په‌یوه‌ندیا وى لێكدابرنه‌كێ دئێخیته ناڤبه‌را ئاستێ وى یێ هشیاریێ و بازنه‌یێ دیاركرى دا. ب ڤى ره‌نگى تیرۆرا هزرى به‌رخوریێ د هزرێ دا به‌لاڤ دكه‌ت و هه‌ولدده‌ت نڤشى بۆ نڤشى تۆشى ڤێ شێرپه‌نجێ بكه‌ت.
ل پشت هه‌ر هزره‌كا خه‌له‌ت، دیروكه‌كا خه‌له‌ت هه‌یه. دیاره ئه‌م ژى وه‌ك تاكه‌كه‌سى هاتین تێگه‌هاندن، تیرۆر بتنێ ئه‌وه یا په‌یوه‌ندى ب كوژتنا كومه‌لكوژیه‌كێ ڤه یان چه‌ند سڤیله‌كان یان ژى پلانا ژناڤبرنا ئێكجاریا ئورگانیێ هه‌ى، به‌لێ مه خوه تێنه‌گه‌هاند، كو تیرۆر په‌یوه‌نده‌كا هزرى یه و هزر دروستكرنا مرۆڤه‌كێ یه، كو ئه‌و مرۆڤه به‌رهه‌مێ ته‌رخانكرنا مرۆڤه‌كێ دى یه. تیرۆرا هزرى رێكێ بۆ شكاندن و تۆمه‌تباركرنا كه‌سێ به‌رامبه‌ر خوه‌ش دكه‌ت. بۆ نموونه، ئه‌م گه‌له‌ك جاران دبیژین سه‌به‌بێ قه‌یران و ڤێ بارگرانیێ فلان كه‌سه، فلان سه‌ركرده‌یه یان فلان گه‌نده‌له، یان فلان پارت و لایه‌نه، به‌لێ دده‌مه‌كێ دا ئه‌م بخوه وێ گازندێ ناگه‌هینن خوه بخوه، كو سه‌به‌بێ ڤان هه‌مى نه‌هامه‌تیان هزرا مه بخوه یه پاشى یێن دى به‌شه‌كن ژ وێ چه‌ندێ. ل ڤێرێ گرنگه ئه‌م ده‌ستپێكێ دانپێدانێ ب خه‌له‌تیێن خوه بكه‌ین، پاشى لایه‌نێ دى تۆمه‌تبار بكه‌ین، ئه‌ڤه هه‌مى ئه‌و ئه‌گه‌رن كو ملله‌تێ مه ل سه‌ر تشتێن بچووك ناراوه‌ستیت و نابیته سه‌ركارێ چاره‌سه‌كرنا تشتێن مه‌زن و گرنگتر. ڤێ هزرا دژه‌كار وه‌كریه تاكێ كورد، د هه‌مى بواران دا پۆسیده و بێزار و بهێن ته‌نگ ببیت و وه‌لێ بهێت نه‌شێت ببیته به‌رهه‌مێ ئیداراكه‌كا به‌رهه‌مدار بۆ سیسته‌مێ خوه یێ (سیاسى، دیرۆكى و جڤاكى و چاره‌نڤیسى) و یا ژێ مه‌ترسیدارتر ل سه‌ر ڤى ئه‌ردى بوویه په‌نابه‌ر و چ زه‌مینێن هیڤى و ئۆمێدان بۆ كه‌سایه‌تیا وى یا هزرى نه‌ماینه. ب تنێ بوویه كه‌سه‌كێ لاواز، كو رۆژانه دگه‌ل بارێ خوه یێ ده‌روونى بژیت، چونكو ئه‌و نه‌بتنێ قوربانیێ بوارێ سیاسى بوویه، به‌لكو قوربانێ سایكۆلۆژیا ده‌روون، هزر، ئه‌قل و وان هه‌مى پێكهاته‌یێن گرێدایى فه‌رهه‌نگا وى یا كومه‌لایه‌تى و جڤاكى بوویه.
ئه‌نجام/ مه‌ترسیدارترین كێشه د ناڤ جڤاكى دا ئه‌وه، هزره‌كا كوژه‌ك جهێ خوه بگریت بارودۆخه‌كێ نه‌خوه‌جه بۆ ژینگه‌هێ په‌یدابكه‌ت، نه‌مازه نه‌ڤه‌ژاندنا وان كه‌رتێن په‌یوه‌ندى ب پێشكه‌فتنا گه‌ل و وه‌لاتى ڤه هه‌ین و نه سه‌ره‌راستكرنا وان هه‌مى كه‌بتێن بووینه سه‌رێ سه‌به‌بێ، كو ده‌ستهه‌لاتا تاكى ئه‌نجامێ سه‌پاندنا بریارێ بخوه‌ڤه بگریت و ب هنده‌ك به‌رژوه‌ندیێن بچوویك بهێته ئیستغلالكرن. ژ بلى وێ بێ كو تاك بشێت دویڤچوونا وان هه‌مى خه‌له‌تیێن ل پشت خوه بكه‌ت، بوویه خودان كارێكته‌ره‌كێ سست و خاڤ و لاواز. ل گور هزركرنا ویژدانى ئه‌ڤ تێكستا وى دیسان دزفرینیت بۆ وێ سه‌ره‌ده‌ریكرنێ یا كو زه‌ره‌ر و زیانێ نه‌گه‌هنیته پرۆژه‌یێن وى یێن هزرى و ئه‌قلى، ئانكو هه‌ولبده‌ت ژیانا خوه ژ هزر و هه‌لویست و بریارێن پاك، پاكتر بكه‌ت و وێ تیرۆرا ره‌ش بكوژیت سه‌رۆشنى لاپه‌ره‌كێ نوى بۆ شۆره‌شا سپى پێكبینیت.
نووترين نووچه
- ب گرنگی دنێڕینە پێگەهێ هەرێما كوردستانێ
- مەسرور بارزانی و بەربژارێ ترەمپی بۆ شیرەتكارییا ئاسایشا نیشتمانییا ئەمریكی دووماهی پێشهاتان گەنگەشە دكەن
- ژ ناڤچوونا رژێما ئەسەدی و دەرئەنجامێن وێ دێ كارتێكرنێن ئەمنی و سیاسی ل سەر ئیراقێ هەبن
- دادگەهەكا بەغدا سكالایەكا وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ دژی هەرێمێ رەتكر
- سەرۆك بارزانی: ئێكەتییا ئافرەتێن كوردستانێ ئەزموونەكا سەركەفتییا پشكدارییا ئافرەتێ یە د ژیانا سیاسی و جڤاكییا كوردستانێ دا
- ئێكەتییا ئافرەتان هەڤپشكەكا سەرەكییە د گەشەپێدانا جڤاكەكێ مەدەنیدا
- ئێكەتییا ئافرەتان قوتابخانەیا پێگەهاندنا چەندین ئافرەتێن خودان شیان و سەركردە یە
- مەسرور بارزانی و وەزیرێ دەرڤەیێ بەحرەینێ پێشڤەبرنا پەیوەندییان د وارێن جۆرا و جۆر دا گەنگەشەكر
- میسال ئالۆسی: سەرۆك بارزانی دشێت هەموو ئالیێن سیاسی كۆمڤەكەت و چارەسەرییا كێشەیان بكەت
- سەرۆك بارزانی و شێخ عەبدوللا حمێدی عەجیل یاوەر رەوشا دەڤەرێن سنۆری یێن ئیراقێ و سووریێ گەنگەشەكر
جوان عزه‌ت
تیرۆرا هزرى
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێكێ
پتریا جڤاكان هه‌نه وه‌سا ره‌فتارێ دكه‌ن، كو ژیانێ ل سه‌ر تاكه‌كه‌سى ساناهى بكه‌ن و د ده‌مه‌كێ دا پێكۆلا زیندانكرنا هه‌لبژارتنێن وان دكه‌ن دا بتنێ هزر ل ده‌رڤه دا بكه‌ن و بێ هه‌بوونا به‌رپرسیاریه‌كێ یان ژى ماندیبوونه‌كێ هه‌ست پێ كه‌ن نان، ئاڤ و ژین و ژیارا وان یا دستڤه هێت. ژ لایه‌كێ دى ڤه، ئه‌گه‌ر ئه‌م ب شێوه‌كێ زانستى و لۆژیكى و تیۆرى بچینه ناڤ ڤى بابه‌تى دا ئه‌ڤه مه‌زنترین خه‌له‌تیا وان جڤاكا یه، كو رێكێ ل به‌ر داهێنان و شارستنانیه‌تا پێشكه‌فتنا مرۆڤى و جڤاكێ ئاستێ بلند دگرن، چونكو مرۆڤ ب ڤى سالوخه‌تى دێ گه‌هیته وێ باوه‌رێ چ ئه‌رك و به‌رپرسیارى ل سه‌ر نین، به‌لكو تاك دێ وه‌سا هزركه‌ت ئه‌وێن ژێ بلند تر مافێن بریاران و هه‌لبژارتنان ل سه‌ر هه‌یه، دشێن ژیانا وى ژ روویێ ئابوورى و خوه‌شگوزه‌رانى و مافێن وى یێن مرۆڤبوونێ دامه‌زریینن.
سه‌ره‌راى وێ مرۆڤ، هه‌مى ده‌ما حه‌ز دكه‌ت كه‌سه‌ك بیت، كو هه‌مى تشتێن وى ژ یێن دى باشتر بن و په‌نایێ دبه‌ته به‌ر وان كاران ئه‌وێن د زانیت، كو دێ وه‌راره‌كا نوى دروست كه‌ت ب تایبه‌تى ئاریشا سه‌ره‌كى ئه‌وه، گه‌له‌ك جاران مرۆڤ د جهێ خوه دا هه‌ست ب جورێن كێماسیێ دكه‌ت و ل سه‌ر وى نه یا پێدڤییه ببیته كه‌سه‌ك وه‌كو كه‌سێن دى هزربكه‌ت، ئانكو ئه‌و ژیانا خوه ل ئاستێ ژیانا هه‌رو هه‌ر/ ئه‌به‌دیێ نابینیت، ئه‌ڤ جورێ مرۆڤى چجاران ناهێلیت ئه‌و ل سه‌ر ئارمانجه‌كێ تنێ یێ رازى بیت، داخوازا گه‌له‌كێ ژ هزر و شیانێن كو هه‌نه دكه‌ت. وى ده‌مى ئه‌و هزركرنه به‌ر ب لڤینێ دچیت و ئه‌رك و ملێن وى كه‌سى دخوازیته باره‌كێ گران. ژبه‌ركو ئه‌و هزركرنه وى پتر دكێشته ناڤ ره‌هێن كوراتیا ئێش و ئازار و نه ئارامى و لێگه‌ریانا ژیانا دونیایێ. به‌لێ كه‌سێ بێ به‌پرسیار وێ هزرێ ناكه‌ت، كو ئه‌ڤه بێ ئه‌ختوباریه‌كا مرى یه دگه‌ل ژیانا خوه دكه‌ت هه‌ولا وێ چه‌ندێ پتر دده‌ت ل سه‌ر پیڤه‌رێ به‌تالى، خازخازوكى و ته‌مبه‌لیێ به‌رده‌وام ببیت، ل گور لوژیكێ واقعى ئه‌ڤه بخوه بخوه جۆره‌كێ وه‌رارا گه‌شه‌كرنا مرۆڤى د كه‌توارێ دا ده‌ته كوژتن و پتر سه‌قایه‌كێ پیس و بێ ئه‌نجام به‌لاڤ دكه‌ت.
ب ڤى ره‌نگى گه‌شه‌كرنا مرۆڤى بۆ پێشكه‌فتنا بارێن جڤاكى توخیبێن راستڤه‌كرنا باژێران نا هه‌لبژێریت، راسته هه‌مى ده‌ما هشێن مرۆڤى د كارتێكه‌رێن پیشڤه‌چوونا رێیێن باژێرڤانیێ دا دگه‌ل هزركرنێ د ئالوزن، به‌لێ به‌رى جڤاكێن مرۆڤایه‌تى و باژێریێ دروست ببن، ئه‌ڤ سست و خاڤیا نها د دورهێلى دا هه‌یى نه‌بوو، چونكو هینگێ روحا مرۆڤبوونێ ل سه‌ر ئێك پیڤه‌ر و شیره‌ت برێڤه‌چوو، ئه‌و تشتێ د ڤى سه‌رده‌مى دا هاته بهیستن ل وى ده‌مى نه یێ چێكرى بوو بتنێ به‌ر ب ره‌نگێن چێكرنێ ڤه دهات. یا دیاره ئه‌ڤا نها ئه‌م خوه ژێ به‌رپرسیاربینین پاراستنا پره‌نسیپێن سروشتێ باژێرڤانیێ دناخێن مه دا یه. نابیت ئه‌م سه‌رده‌مێن كه‌ڤن و نوى د ئێك ته‌رازویێ دا ببپیڤین و هه‌لسه‌نگینین، تنێ مه ئێك رێك هه‌یه، ئه‌م دشێن دوو سه‌رده‌مێ جیاواز ژ ئێك جودا بكه‌ین و ئێكێ بناڤێ سه‌رده‌مێ ئارامى و هشیارى و بیرمه‌ندى بناڤ بكه‌ین و یێ دى ژى بكه‌ینه سه‌رده‌مێ نه ئارامى، تێكدان و ئالوزى و نه‌هشیێ. ب ڤى ئه‌نجامى، ئه‌و مرۆڤێن حه‌ز بكه‌ن هه‌رده‌م ل به‌ر با و سه‌قایێ بێ كێشه بن په‌نایێ د بنه به‌ر جیهانا خوه یا نه‌لڤینێ و به‌روڤاژى ئه‌و مرۆڤێن حه‌ز دكه‌ن جڤاكێ وان په‌یڤا نه‌خێر گه‌ره‌نتى بكه‌ت، بێگومان دێ بۆ لایێ هشیارى و هێزا نه‌رم و پرسیار و پێداچوون و دیالۆگێن به‌رده‌وام چیت و ژ هێرشێن گران، به‌ربه‌ست و ئیشێن به‌رده‌وام بنبربیت، ئه‌ڤه بخوه هاوكێشه‌كه زالبوونێ ل سه‌ر رێكخستن و گرنگییا پێنگاڤێن پێشكه‌فتنێ دكه‌ت، له‌ورا گرنگه ل جهێ تیرۆرا هزرى تیۆرا هزرى به‌رهه‌م بهێت.
تیرۆرا هزرى
جوان عزه‌ت/ پشكا دوو
ئه‌م هزردكه‌ین، كو تیرۆر ئه‌وه یا د بنه‌مایێ پاره دزین و فیلبازى و سه‌ردابرن و به‌رژوه‌ندیان دا هه‌یى، به‌لێ هزرناكه‌ین ئاریشا ژ وێ مه‌زنتر ئه‌وه، مه جۆره‌كێ گه‌نده‌لیێ د ناڤ خوه دا چاندیه، بێ بزانین ئه‌م رۆژانه رووبه‌روى چ جۆره شكستنه‌ك و ره‌فتاره‌كا نه‌شرین دهێن. دابرنا مه ژ بێده‌نگبوونا ڤێ جۆرێ گه‌نده‌لیێ بوویه سه‌رێ سه‌به‌بێ كو جڤاكه‌كێ نه‌ساخ و نه ئاماده بهێته به‌رهه‌م، ئه‌م تیرۆرێ د هزرا خوه داكه‌ین و نزانین چاوان دكه‌ین؟ ئه‌م بریاران دده‌ین و نزانین بۆچى دده‌ین؟ ئه‌م ئێكدوو بێ كه‌رامه‌ت كه‌ین و بێ كو بزانین كه‌رامه‌تبوون و یاسا و خوراگرى چیه؟ ئاریشه‌یێن، كو ل ده‌م و جهێن خوه ب سه‌ر مه دا دهێن ئه‌م خوه ژێ به‌رپرسیار نابینین و بێ كو خوه پێ نه‌كه‌ین به‌رپرسیار جۆره‌كێ دى یێ بێ هێمایێ بخوه ڤه دگرین، ئه‌و ژى نه دادیا مه به‌رامبه‌ر ئه‌رك و كار و هه‌لویستین مه بۆ ناڤ بیاڤ و بوارێن جڤاكى وه‌ك جۆره‌كێ سوته‌مه‌نیێ یه. ئێك ژ وان مه‌رجێن كو دبنه ئه‌گه‌رێ ژ ده‌ستدانا هه‌مى بیروباوه‌رێن ئه‌قلى گه‌نده‌لیا هزرى یه به‌رامبه‌ر چارچوڤه‌بوونا رێكین نه به‌ر هوز، نموونه مه كومه‌له‌كا ره‌وشنبیر و نڤیسكار و شانوڤان و وه‌رزشڤان و… هتد هه‌نه، به‌لێ كێشه ئه‌وه ئه‌م خه‌به‌ته‌كا مه‌ده‌نى ده‌ست پێ ناكه‌ین، ئه‌م هزرا خوه ب داراڤه‌كێ كێم یان به‌رامبه‌ر حه‌ز و ئاره‌زویه‌كێ یان به‌رامبه‌ر به‌رژوه‌نده‌كێ د فروشینه پوسته‌كێ گه‌له‌ك نزم و بچوویك. تیرۆر نه به‌س ئه‌وه ئه‌م هێرشێ بكه‌ینه ئێكدوو، به‌لكو ئه‌وه ئه‌م د خافله‌تا رۆژانه دا خوه دخاپینین.
پرانیا بارگرانیا ڤێ ئاریشێ دزفریت بۆ خانا ده‌ستپێكێ یا بوارێ ئه‌ده‌بیاتێ ب تایبه‌تى چینا ره‌وشنبیریێ، ژ به‌ركو كه‌سێ ره‌وشنبیر بنگه‌هێ سه‌ره‌كى یێ دانانا ڤاكته‌رێن زانین و پێشكه‌فتنا ژینگه‌هێ یه، ئه‌و هزرا د ناخێ زاروكى دا ده‌ردكه‌ڤیت، هزره‌كه په‌یوه‌ندى ب په‌روه‌ردا وى به‌رهه‌مى یان وێ پرتووكێ ڤه هه‌یه ئه‌وا نڤیسكار پێشكێشى باژێرێ خوه دكه‌ت. نموونه/ ئه‌ده‌بیناس ئه‌وه، یێ كو بشێت بیته هه‌لگرێ سحره‌كا به‌رده‌وامیێ ب كه‌لتوورێ ژیانكرنێ ئه‌و دێ كومه‌له‌كا كێشه‌یێن ژیانێ شروڤه‌كه‌ت، نه‌كو داببن چاره‌سه‌ر، به‌لكو دا ل ده‌مه‌كێ و چاخه‌كێ نڤشه‌ك دگه‌ل وێ خۆلقیه‌تێ بیته خودانێ ده‌ستكه‌فته‌كێ هزركرنێ، كا چاوان فیله‌ندا شیا ب رێكا (هونه‌ر و وه‌رزشى) زالى هزرا نه‌پاكیا جڤاكێ خوه ببیت، ئها وه‌سا یوونانێ ژى به‌رى سێ هزرا سالان خزمه‌تا (زمانێ ئه‌ده‌بیاتێ) كریه، هه‌تا ئه‌ڤرو په‌رتووكخانه د ناڤ خێزان، نه‌خوشخانه، بازارو و ده‌زگه‌هاندا بۆ كه‌لتوورێ خواندنێ بوویه سیسته‌م. ل ڤێرێ ئه‌ز نابێژم ئه‌گه‌رێ گوهه‌رینه‌كا ریشه‌یى هه‌مى نڤیسكاره یان چینا ره‌وشنبیریێ یه، نه‌خێر، به‌لێ ئه‌و سالوخه‌تێن دبنه ئه‌گه‌رێ گه‌شه‌كرنا بارێ خێزان، جڤاك و ده‌وله‌تێ ڤه‌دگه‌ریت بۆ كار و كارڤه‌دانا هزرا ره‌وشنبیریێ، ژ به‌ر هندێ دڤى بوارى دا ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راستێ بگره ب تایبه‌تى ل ده‌ڤه‌را مه كێماسێن هه‌ره مه‌زن مه د ڤێ پاشخانێ دا هه‌نه، كو هه‌تا نها مه نه‌شیایه ژیرمه‌ندیا كه‌سێ ره‌وشنبیر، نڤیسكار، مه‌لا، سیاسى، هونه‌رمه‌ند، جڤاكناس و كا هه‌ر چ ناڤه ئه‌م لێ د ئینن بدانینه به‌ر ڤارڤاتنه‌كا ره‌خنه‌یى و ب شێوازه‌كێ راڤه‌یى په‌یره‌وا ده‌رئخستنا هزره‌كا تژى ژ سالوخه‌تێن كه‌ڤنارێن ئه‌شائیرى و نه‌گوهه‌رى بكه‌ین.
ئه‌نجام/ ل گور هزرا من، مخابن مه مه‌عریفه‌یه‌كا دروزن و چه‌پ یا دروست كرى، كو ل سه‌ر حسابا دلخه‌مگینى و ژناڤبرنا به‌هره‌یێن كچ و كوران گه‌شێ بكه‌ت، مه‌عریفه ئه‌و نینه ئه‌م چاڤێن خوه ره‌نگێن وان بگوهه‌رین، مه‌عریفه ئه‌وه ئه‌م ماسكێن خوه لاده‌ین خه‌یالا مرۆڤان نه‌كوژین و په‌رتووكێ بكه‌ینه سه‌رچاوه‌یێ مرۆڤبوون و نیاسینێ بۆ چێكرنا كارێكته‌ره‌كێ ساخله‌م و جڤاكه‌كێ سه‌قامگیر.
ئالۆزیێن بوونا هزر و دونیایێ
جوان عزه‌ت/ پشكا چارێ و دووماهیێ
ل هه‌ر جهه‌كێ ژینگه‌هێ ئه‌گه‌ر ئالۆزى د ناڤبه‌را ژیان و سروشتێ دونیایێ په‌یدابوون، دوو وێنه دێ دیاربن ئه‌و ژى وێنه‌یه‌ك دێ به‌رگریێ ژ مان و جوداهیا مرۆڤى د ناڤ ره‌هه‌ندیێن كه‌لتوورى و بها و ره‌مزیێن وێ ژینگه‌ها تاك تێدا ژیت ئاماده‌كه‌ت و وێنه‌یێ دى دێ ئه‌و تشتێن ب دیارده‌یێن دونیایێ ڤه هاتینه دروستكرن هه‌ولده‌ت دونیایه‌كا هوشیار د ره‌ه و ریشالێن مه‌عریفا كومه‌لایه‌تى و سیاسى دا دیاركه‌ت، ئانكو بوونا دونیایێ تشته‌كێ سروشتى، یان قه‌ده‌رى یان دیرۆكى نینه، كو رامانه‌كێ ب مرۆڤى ببه‌خشیت، به‌لكو دونیابوون ده‌رئه‌نجامێ كاركرن، فێركرن، پێگیربوون، هه‌ستپێكرن و بریاردانا تایبه‌تمه‌ندیا مروڤى یه، چونكو د ئێك ده‌م دا دبیته دروستكرنا مرۆڤه‌كێ ته‌واو و هه‌م ژى دبیته ئه‌و كاریگه‌رى یا كو نه‌هێلیت تاك د خوه‌جهیێ دا بمینیت، به‌لكو زه‌لالى و روویه‌كێ راسته‌قینه پێشكێشى هزركرن و جه‌وهه‌رێ مرۆڤى به‌رامبه‌ر بیاڤ و بزاڤا هه‌لبژارتیا ژیانێ دكه‌ت. ئه‌گه‌ر پێكول و ره‌نگڤه‌دانا تاكه‌كه‌سى ل سه‌ر بیرو باوه‌ره‌كا راسته‌قینه‌بیت وى ده‌مى هزرا وى دێ یا ئاماده‌یه بیت به‌ر ب گرنگیه‌كا دى یا واقعى و زانستیا ژیانێ به‌ت، ژ بلى كو ئه‌و كه‌سه‌كێ رابردوو یان دیرۆكى ژى بیت دشێت وه‌ك ده‌ستپێكه‌ك سه‌رژنوى ڤه ببیته كه‌سه‌كێ ئه‌ڤرو كار بۆ ژیانا خوه یا نوى د ئه‌ڤرو دا بكه‌ت. ب ڤى ره‌نگى ئه‌و دێ ئه‌مانه‌تێ وه‌رگریت و د باوه‌ریا وى دا دێ گوهه‌رینه‌كا دى تر په‌یدابیت ب تایبه‌تى ده‌مێ ئه‌و دگه‌هیته قووناغا تێگه‌هشتنێ، هینگێ دێ زانیت، كو تێگه‌هشتن ل سه‌ر دونیابوونێ گه‌له‌ك شێوازێن جودا و دوژمنێن جورا و جور هه‌نه، مینا گه‌ره‌نتیكرن ل سه‌ر ره‌نگ و روویێن دیارده‌یان، یان هه‌ولدانا “شه‌رانگیزیێ ل جهێ شه‌رخوازیێ/ نیچه” یان ژى دروستبوونا ئه‌خلاقێ ساده ل جهێ ره‌وشتى زانستى و… د راستیێ دا هه‌ر جیهانا دونیایێ یه سروشتێ مرۆڤان دگوهۆریت، به‌لێ ئه‌و به‌رنامه‌كرنا نێراندنا تاكه‌كه‌سى مه بۆ جیهانێ تشته‌كێ دى یه، نابیت تاك د جه‌وهه‌ره‌كێ نه‌گور دا بمینیت، بۆ پتر زانین ئه‌گه‌ر جڤاكێ مه بكه‌ینه ئێك ژ نموونێن به‌رچاڤ واته تاكه گریمانا، كو ڤى جڤاكى سه‌ر پێ دئخیت ئه‌وه هزرا مرۆڤان بكه‌ڤیته به‌ر وه‌رارا گه‌شه‌كرنێ، به‌لێ دده‌مه‌كێ دا ب وى مه‌رجى جڤاك هشێ خوه ب هندێ رازى نه‌كه‌ت، كو ئه‌و به‌رده‌وام دگه‌ل هزرێن خوه یێن نێگه‌تیف بژیت، ژبه‌ركو مه‌به‌ستا كومه‌لا كوردى ئه‌وه، كو مخابن هه‌تا نها ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ مرۆڤ وه‌ك تاكێ خۆجه نه‌شیا یه پشتا خوه ب هه‌بوونا په‌یڤا (جڤاك) پشت راست بكه‌ت، چونكو هێشتا ئه‌م ل ژێر فشارا كومه‌لان سه‌ره‌ده‌ریێ دكه‌ین و نه‌بووینه به‌شه‌ك ژ تایبه‌تمه‌ندیا جڤاكبوونێ. بۆ پتر رونكرنێ هێشتا تێگه‌هێ كومه‌لا (فلان پارتێ و فلان بنه‌مالێ و فلان شَخ و مه‌زنى و فلان مه‌زهه‌ب و گوند و باژێرى) د ناڤ مه دا وه‌كى چین چین دیاردبیت یێ زاله و نه‌بوویه ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێ مرۆڤ بۆ مرۆڤان هاتینه دا جڤاك دروست ببن. ب ڤى ده‌رئه‌نجامى/ مه جڤاكه‌ك سه‌رهلدایه دویرى به‌رگریكرنا پابه‌ندیێ بیت ب رامانا پره‌نسپێن ئازادیێ واته، هه‌بوونا هزرێ ترس ئێخستیه ناخێ تاكێ كورد، كو زوى ب زوى چێژ و حه‌زكرن بۆ دونیابوونێ نه‌بیت، له‌ورا هه‌تا نها ژى تاك نه‌بوویه ب كه‌ره‌كێ سه‌ربه‌خوه بۆ داهێنان و ئافه‌ریده‌كرنا چه‌مكێ بالابوونێ. دڤێت ئه‌و بزانیت تێگه‌هشتن ب جیهانا دونیایێ ئه‌و نینه، كو دونیا بۆ منه یان بۆ ته‌یه یان بۆ یێدى یه، به‌لكو ئه‌وه ئه‌ز و تۆ ل پێناڤ ئازادیا خوه یا هزرى هه‌ولبده‌ین ئازادیا ئێدى به‌رهه‌م بینین و گه‌شێ بده‌ین هه‌مى بوار و بیاڤێن ره‌وشتی.
ئالۆزیێن بوونا هزر و دونیایێ
جوان عزه‌ت/ پشكا سێ
ئێك ژ گرفت و ئالۆزیێن نه‌بوونا دونیایا مرۆڤان ئه‌وه دروستبوونا نهێنیكرنێ ب ئاشۆپ.. وه‌هم/ فۆبیا ـ ترسێ یه، كو جڤاك به‌رده‌وام رووبه‌رو دبیت، ئه‌ڤ ترسه ناهێلێت مرۆڤى ب دروستى گه‌شه‌سه‌ندنا وه‌راركرنێ هه‌بیت و دیتن بۆ رێكا به‌خته‌وه‌ركرنا خوه هه‌بیت. د جیهانا راستیێ دا مروڤ سه‌نته‌ر و ژێده‌رێ هزركرنێ یه. ئه‌و كێشه و ئاسته‌نگێن دبنه ئه‌گه‌رێ نه ئارامیێ هه‌ر ژ خالا ده‌ستپێكى یا هزركرنێ یه ئه‌وا ب سه‌ر مرۆڤى دا دهێت. بوونا هزرێ مرۆڤى وه‌كى سیهوانێ ژ سۆتن و هه‌تاڤێ دپارێزیت ب تایبه‌تى وه‌ختێ تاك پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر سه‌ركێشا خوه دكه‌ت، وى ده‌مى مه‌زاختنه‌ك و گره‌نتیكرنه‌كا دى دده‌ته نوژه‌نكرنا ئه‌قل و گوهۆرینا ژیانێ، ئه‌ڤجا ب مه‌رجه‌كێ ئه‌گه‌ر ل سه‌ر وێ ناكۆكیێ یێ/یا پێگیر و ب هه‌لویست بیت. نه‌مازه ئه‌و ره‌هه‌ندێ گیانێ هزركرنێ دناڤ تاكى دا په‌یدادكه‌ت دشێت ده‌رزو جه‌نگێن ژیانێ روژانه دناڤ خوه دا بێده‌نگ بكه‌ت، بۆ هندێ دۆزێن هه‌ڤركیان دناڤبه‌را كریارا بوون و دونیایا مرۆڤان نه‌هێلیت. نموونه ئه‌گه‌ر دیتنێ بۆ شۆره‌شان بكه‌ین دێ دیاربیت، كو شۆره‌شان گرنگیا خوه هه‌یه ئه‌و شۆره‌شا ل پێناڤێ هزركرنێ دهێته ئارا هه‌ولدده‌ت چه‌ندیێن سیناریویێن راسته‌قینه ل ژێر خه‌یال و ئاڤادانكرنا ملله‌ت و به‌رهه‌مهێنا جڤاكێن مرۆڤى به‌رهه‌م بینیت، داكو مرۆڤ د مۆدێلا كۆمه‌لایه‌تى دا ئاینده‌یه‌كێ به‌خته‌وه‌ر بكێشیت، به‌لێ مخابن د دیاربوونا چاخ و دیرۆكا كه‌ڤنار دا كاركرنا هزركرنێ بیر ل چه‌ندیێن مۆدێلێن دى یێن كۆمه‌لایه‌تى دا كریه، دا مرۆڤ به‌هرا پتر ل سه‌ر كۆما له‌شێن بێ وه‌رار و كێشه و گرفت و بۆیه‌ران دا بژیت و د بوونا هزرا ئازاد و دونیایێ دا خۆش به‌خت نه‌بیت. یا ئاشكه‌را یه پتریا هه‌ره زۆرا ئاراسته‌كرنا ڤێ هه‌ولێ ئه‌و راستییه یا كو ژ ره‌حمێ سیاسه‌ت، ئه‌خلاقیاتێن جڤاكى و خورتبوونا بنگه‌هێ كۆمه‌لایه‌تى ده‌ردكه‌ڤیت، كو ل جهێ تاك تێدا تاكه‌كێ ب ئیراده، هێز و پرى خه‌یالێن زیندى بیت ئه‌و بوویه رووبۆته‌كێ خه‌یال كوژ و سه‌رسام و گرنگیا ئاستێ خوه یێ جیاواز نه‌بینیت، راسته هزرا مرۆڤ بۆ مرۆڤى گوهۆرینا هه‌ى، به‌لێ ب ره‌نگێن جودا بۆ نموونه هزره‌ك په‌نایێ بۆ مادده‌ى دبه‌ت، ئێك په‌نایێ بۆ جیهانا ژیانكرنێ دبه‌ت، ئێكا دى بۆ ناڤێ خوه یێ نوى دبه‌ت، به‌لێ ئه‌وا ب گشتى دگه‌هیته ئاستێ هه‌بوونێ و سیسته‌مى ئه‌وه یا كو ب شۆره‌شه‌كا نوى یا فه‌لسه‌فى ده‌ست پێكه‌ت. … ئه‌نجام/ ژیان گرێدایى سنه‌تا ڤى گه‌ردوونى یه، ل سه‌ر مه دهێته خوازتن ئه‌م به‌رگریێ ژ ئاماده‌بوونا دونیایا خوه یا ئه‌ڤرو بكه‌ین و نابیت تاكه‌كه‌س هزرا خوه بهێلیته ب هیڤیا بریاردانا هزره‌كا دى یان دونیایه‌كا دى ڤه، بتنێ یا پێدڤى و گرنگ ئه‌وه تاك هزرێ ژ تاكى وه‌ربگریت، چونكو ئه‌گه‌ر ئه‌و خودانێ هزرا خوه بتنێ بیت، وى ده‌مى ده‌رفه‌تا ئه‌نجامدانا هه‌مى كار و به‌رهه‌مدانان بۆ (بوونێ) نابیت، له‌ورا ئه‌ز هۆسا دهزرینم پتریا ئه‌و هزرا ئه‌م وه‌ردگرین هزره‌كا فه‌رمى یه و ب رێژه‌یه‌كا هه‌ره زور ژ مه حه‌زناكه‌ن هشێ خوه بكاربینن، به‌لكو وى هشى د راوه‌ستینن و دهێلن بۆ قووناغێن خواندنگه‌هێ و د گه‌ل وێ هزرناكه‌ن خه‌مخورى ل سه‌ر زانستێ خواندنێ ئه‌وه یا كو ل ده‌رڤه‌ى خواندنگه‌هێ ئاشكه‌را دبیت.
ئالۆزیێن بوونا هزر و دونیایێ
جوان عزه‌ت/ پشكا دو
دونیا، ئانكو گه‌ردوون په‌یوه‌ندیه‌كا زیندى یه و به‌رده‌وام ل گه‌ل جیهان و دونیایا مرۆڤان گه‌شێ دكه‌ت ژ بۆ هندێ مرۆڤ ببیته بوونه‌وه‌ره‌كێ راست دگه‌ل خوه و وێ ژیانا تێدا دژیت، ئه‌و گرێدانا د ناڤبه‌را بوونا هزر و دونیایێ دا دروست دبیت سێ تیۆریێن سه‌ره‌كى بخۆ ڤه‌دگریت ئێك: (پرسیارێن بچویك جهێ پرسیاریێن مه‌زن دگرن. دو: بابه‌تیێن بێ دووماهی. سێ: تشتێن نه‌مر) ئه‌ڤ هه‌ر سێ خاله د ناڤ واقعى دا به‌رجه‌سته دبن، ئانكو ئه‌ڤه مه‌رجه‌كێ بوونا دونیایێ یه، چونكو دونیا چاره‌نڤیسه‌كه دگه‌ل بوونا دیارده و زه‌مه‌نان دا ده‌رباز دبیت و هه‌بوونا خوه ب قه‌ده‌ره‌كێ ڤه گرێدده‌ت، قه‌ده‌ره‌كه كو هه‌تا دووماهیا ژیانا خوه مرۆڤ نه‌شێت لێ ده‌ربازببیت. نه‌خاسمه ئه‌و دونیایا ئه‌م نها تێدا دژین ژێرخانه و سه‌رخانا وێ ده‌سته‌جمعیه‌كا ئالۆز پێڤه دیاره و ڤه‌كۆلینه‌كا گرنگه ل سه‌ر پرۆسا نه‌مان و هندابوونا مرۆڤان ل سه‌رانسه‌رى جیهانێ، ئه‌ڤه ب شێوه‌كێ گشتى ده‌ستكاریكرنه ب دو جۆرێن وێنه‌یان. ئه‌و ژى وێنه‌یه‌ك ده‌سته‌به‌ریێ بۆ ركابه‌ریا ژیانێ دكه‌ت و وێنه‌یێ دیتر ده‌سته‌به‌ریێ بۆ بێهن ڤه‌دانا سروشتى دكه‌ت، به‌لێ چاخێ كو مرۆڤ له‌زاتیا ژیانێ ب گوهه‌رینێ دهێنه په‌رینیت، وى ده‌مى نابیته خودان دونیایه‌كا سه‌قامگیر و جێگیر ژى.
هه‌روه‌كى ئه‌دورنۆ فه‌یله‌سوفه‌كێ ئه‌لمانى بوو دگوت: “مرۆڤ نه‌شێت ژیانه‌كا شاش دا ب شێوه‌یه‌كێ راست بژیت” مه‌به‌ستا ئه‌دورنۆ ژ ڤێ چه‌ندێ ئه‌و بوو ده‌مێ مرۆڤ دناڤ ژینگه‌هه‌كا شاش بیت بزه‌حمه‌ت ژى شێت دناڤ ژیانه‌كا دروست دا بژیت، ژ به‌ركو مرۆڤ سه‌رچاوه‌یێ ژیانێ یه، ئه‌ڤ ژیانه یا هاتیه رێخستن ته نه‌چار بكه‌ت خوه بگوهه‌رى هه‌كه هه‌ر د چارچووڤێ سنورداركرى و سه‌پاندى و دێرین دا بژى، ئه‌ڤه ته كێشه ل دووڤ كێشه‌یێ به‌رهه‌م ئینا و هه‌ر بارگرانى ب سه‌ر ته دا هات، له‌ورا ل گور هزر و بێریێن ئه‌درونو” كا چاوان ژیانا تاكه‌كه‌سى ب شێوه‌یه‌كێ مه‌ترسیدار دهێته رێخستن وه‌سا ل ناڤ سیسته‌مێ ده‌ستهه‌لات داریێ ژى دا ب شێوه‌یه‌كێ بێ بابه‌تیانه دهێته جێبه‌جێكرن ژى. له‌ورا ناڤێ ڤى جۆرێ ژیانێ ب (ژیانا برینداركرى) ناڤ دكه‌ت، ئانكو هزر و ژیانا ئازاد نه‌بیت، دبیته قازانج بۆ پێش وه‌ختكرنا دونیایه‌كا ده‌ستنیشانكرى، سنورداركرى و به‌ندكرى، سه‌ره‌راى هندێ ل هه‌ر جڤاكه‌كێ دا وه‌ختێ بنگه‌هێ ژیانا سیاسى، جڤاكى و فه‌رهه‌نگى ژى یا خه‌له‌ت بیت ئێكسه‌ر تاكه‌كه‌س دكه‌ڤیته ناڤ سیها بێزارى و تۆلڤه‌كرن و زمانێ شاش دا، نه‌مازه ئه‌گه‌ر باردوخێ ژینگه‌هێ ب گشتى یێ سه‌قامگیرنه‌بیت مه‌ترسیدارى و گوشه‌گیریا ژیانێ زێده‌تر په‌یدا دبیت.
ئه‌نجام/ بوویه ئه‌ز ب ڤێ چه‌ندێ باوه‌رم، كو ژیان گوهه‌رینه ب زێهنیه‌ت و ئه‌قله‌كێ گوهه‌رى و نوى كرى، هه‌ر ده‌مێ ئه‌قل ژ ئامرازبوونێ به‌ر ب ره‌خنه‌یێ ڤه چوو، هینگێ مرۆڤ به‌رپرسیاره‌تیا وێ چه‌ندێ وه‌ردگرن و ده‌رفه‌تا پرسیاركرن و پێشداچوونێ بۆ ده‌ردكه‌ڤیت، ئه‌رێ كا ئه‌م چاوان كاران ئه‌نجامبده‌ین یان چه‌ند دشێن باشى و خرابیان ژێك جودا بكه‌ین، به‌لێ ئه‌گه‌ر مه ئه‌و ئه‌قل و هزره هه‌بیت بوویه‌ران هه‌لسه‌نگینن و ڤه‌كۆلین بكه‌ین، بوچى ئه‌م نه‌شێن ب كێمترین تێكچوون و چالاكترین كار و له‌زترین شێوه‌یێ رێخستى و ئه‌خلاقى و لۆژیكى بژین؟
ئالۆزیێن بوونا هزر و دونیایێ
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێك
بوون ئه‌و جه‌وهه‌ره یه یێ كو ڤه‌دگه‌ریت بۆ لێگه‌ریانا گه‌له‌ك ده‌م و قووناغێن جودا د ناڤه‌ندا ناخێ مرۆڤى دا، ئانكو ل گور ته‌رزێ زێده‌بوونا بیرمه‌ندیێ دچیت و به‌ربه‌ست و دیارده‌یێن به‌رده‌وام دناڤ جڤاك و كومه‌لێ دا كوژیت ژ بۆ هندێ دونیایه‌كا دى تر ژ بنه‌مایێ پره‌نسپ، رامان، گوتار، ژیان، سیسته‌م، جه‌وهه‌ر و سیاسه‌تێ دروست بكه‌ت، نه‌كو ئه‌و هه‌بوونا د ناڤ ناڤه‌روكا جڤاكى دا هه‌ى لاده‌ت یان ژى وێران و یاخى بكه‌ت، به‌لكو پتر به‌ر ب گوهه‌رینه‌كا نووخواز ببه‌ت.
ده‌مێ مرۆڤ دبێژیت گوهه‌رین، واته گوهه‌رینا زێهینى و گوهه‌رینا ده‌م و زه‌مانى، به‌لێ مه‌ترسیدارترین نه‌خوه‌شیێن دیرۆكا هزر و دونیایێ ئه‌وه مرۆڤ خوه ل سه‌نته‌ربوونا ژیانێ دۆر دگریت و بیرناكه‌ت، به‌لكو پتر هه‌ولده‌ت فره‌جۆریێ د ناڤبه‌را ره‌فتار، كریار و ئه‌گه‌ر، پرۆسیێس و ئه‌نجامیێن دۆرهێلى یێن دیرۆكا مرۆڤایه‌تیێ به‌رته‌نگتر و لاوازتر لێ بكه‌ت، بوویه ئالۆزیێن بوونێ ل ڤێرێ ده‌ست پێ كه‌ن كو به‌شه‌كێ زورێ هزرێ ل دویڤ جه‌وهه‌ر و سیسته‌مێ كه‌توارى، جڤاكى و ئه‌خلاقێ ئینسانى/ مرۆڤى ناچیت. كارێ هزرێ ئه‌وه تاك د گریمانا فره‌ره‌نگیێ دا خوه پێش بێخیت و زانستێ كۆمه‌لناسى و مرۆڤناسى هه‌ر زویكا ده‌ست نیشانبكه‌ت، داكو دبوارێ وێنه‌یێ مرۆڤبوونێ دا ببیته هه‌لگرێ (بوون و دونیایه‌كا) راسته‌قینه.
ئه‌ڤ دونیا یه یا مشته ژ وێنه‌یێن كوژه‌ك، وێنه‌یێن ره‌سه‌ن، وێنه‌یێن ناره‌سه‌ن، وێنه‌یێن به‌رته‌نگ و كویر، وێنه‌یێن باش و خراپ، وێنه‌یێن پرى ژ داهێنان و ئافراندن، ئانكو ب هه‌ردوو شێوازان ئه‌رك و رولێ خوه هه‌یه، به‌لێ د ئاستێ گه‌شه‌كرنێ دا هزرا دونیایێ هۆسا سه‌لمینیت ئه‌و راستیا دناڤبه‌را مرۆڤ و گه‌ردوونى دا په‌یوه‌ندى ب دیارده و جه‌وهه‌رێ جڤاكى ڤه هه‌یه و چ تشت نینه یێ نه‌گور بیت هه‌مى تشتان ئاماده‌كرن بۆ دونیایا گوهه‌رینێ هه‌یه، به‌لێ هه‌ر سه‌رده‌مه‌ك ب شێوازه‌كێ جیاواز دبیت و پراكتیكا وێ دیاردبیت. نه‌مازه ده‌م ژ ده‌مى جودایه ئه‌و بوونه‌وه‌رێ ل سه‌ر رویێ ئه‌ردى موژیلى خودسازیه‌كا بێ دوماهیكه و كارڤه‌دانێن وى بۆ زمانێ ده‌ربرین و حه‌قیقه‌ت و تێگه‌هشتنى ژ جڤاكه‌كێ بۆ جڤاكه‌كێ دى تر لاوازه یان ژى بهێزه.
ئه‌نجام/ یا ئاشكه‌را یه ئه‌وا ئه‌ڤرۆ چێبوى دونیایه‌كا دى یا دایه وێنه‌كرن، چونكو گرنگیا رۆلێ هزر و ئه‌ده‌بیاتێ ل سه‌ر هه‌مى مرۆڤان نابیته هاریكارى و ئاراسته‌یه‌كا به‌رجه‌سته‌كرى ب تایبه‌تى مرۆڤ د سه‌رده‌مێ نها/ پۆست مودێرنیزمێ دا یێ به‌ر ب ئالۆزى و بێ ئومێدى و ره‌شنبینیێ دچن و په‌نایێ نا به‌نه به‌ر هزرێ، به‌لكو كه‌ڤتینه به‌ر ڤه‌كۆلینا سیفه‌تێن دیرۆك و ئه‌فسانه‌یێن كه‌ڤن. له‌ورا به‌رى وه‌ختى نه‌چارنینن دانپێدانێ ب وان كاودانێن پێشوه‌خت بكه‌ن، ژبه‌ركو ئه‌و نزانن ئه‌ركێ فكر، ئه‌ده‌بیات و هونه‌رێ ئه‌وه دۆخێن ئارام دئینته به‌رهه‌م، ب ڤى ره‌نگى هزر ژى ناكه‌ڤیته به‌ر سیها بوونێ و دونیا ژى د بیركرنا راست دا ده‌رباز نابیت، زێده‌بارى هه‌ر مرۆڤه‌ك ل سه‌ر حه‌سابا باجێن مرۆڤه‌كێ دى دژیت، هه‌ر وه‌لاته‌ك ل سه‌ر حه‌سابا وێرانكرن و تالانكرنا وه‌لاته‌كێ دى ژیانێ به‌رده‌وام دكه‌ت و هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك ل سه‌ر بازرگانیكرنا ده‌وله‌ته‌كا دى دونیایێ به‌رهه‌م دئینیت و قازانج دكه‌ت، له‌ورا د ڤێ گوشێ دا جڤاك باجا وان شاشیان دده‌ن و به‌رده‌وام ململانا بهایێ كالاكرنا مرۆڤى یا په‌یدادبیت.
په‌روه‌ردا مرۆڤى و هه‌ڤدژیا كه‌سایه‌تى
جوان عزه‌ت/ پشكا سێ
كارتێكرن و كارلێكرنا هه‌ڤدژیان ده‌ستپێكا گوهۆرینا جڤاكێن شارستانى یه، هه‌ر كه‌سه‌ك ل گۆر پیڤه‌رێن كه‌توارێ جڤاكێ خوه برێڤه دچیت سه‌ره‌رایى وێ ل دووڤ خۆشى، ده‌مامكرنا ناڤداریا خوه و پله‌یێن ده‌ستهه‌لاتداریێ ژى هه‌ولدده‌ت جهێ خوه د ناڤ جیهانا بازاریا ژینگه‌هێ ببینیت، بۆ هندێ كو د هزركرنا خوه دا ببیته تاكه‌كێ نموونه‌یى، داكو هنده‌ك داهێنانێن جودا بئافرینیت، به‌لێ چونكو ناخێ مرۆڤى گه‌ر تووشى كومه‌كا ئاریشان و هه‌ڤدژیان نه‌بیت نه‌شێت چ داهێنان بكه‌ت. له‌ورا ئه‌م دژین دا بینه به‌رهه‌مێ كه‌سایه‌تیه‌كا ب هێز و واته‌دار، نه‌كو دا ببینه به‌رهه‌مێ ده‌ستێ نه‌زانینێ.
نه‌مازه ئێك ژ وان سالۆخه‌تێن كو به‌رێ مرۆڤى دده‌ته نێزیكبوونا رێیێن ب پێگیر و قانوونى ساخله‌تێ سه‌ره‌كى ئه‌وه، هه‌ڤبه‌ركرنا مرۆڤى ل گه‌ل شوونگرێن مرۆڤى ژ جودابوونا ساخله‌تێن ئاژه‌لى، ده‌مێ مرۆڤ دبێژیت ئه‌ز دشێم ببمه خودانێ بهاترین پرۆسێسا ژیانێ، هینگێ مرۆڤ هه‌سته‌كێ دده‌ته خۆیه‌تیا خوه كو دشێت ب رێكا شوناسیا خوه شیانیێن باندۆرێ ل سه‌ر هه‌ست و كریاریێن كه‌سێ به‌رامبه‌ر بكه‌ت ب تایبه‌تى پڕانیا وان تاكێن به‌ر ب ئاستێ (شه‌هره‌واریێ ـ شارستنانى) یێ ڤه دچن پێكۆلێ دكه‌ن كو د گریێا خوه كێم دیتنێ دا پتر كار ل سه‌ر خوه بكه‌ن، داكو ل سه‌ر فه‌رزكرنا بریارێن خه‌لكه‌كێ نه بنه جهێ شه‌مزارى، لاوازى و بێ باوه‌ریێ هه‌روه‌ها ل سه‌ر ئاراسته‌یا وان نه‌بنه جهێ گومان و په‌نابرنا ئاستێ كووله‌تیێ، چونكو ده‌مێ مرۆڤ د گه‌هیته ئاستێ ئاشۆپكرنێ، هینگێ د ته‌خه‌یولا خوه دا هۆسا هزردكه‌ت گه‌ر چه‌ند یێ تێگه‌هشتى تر بیت، هۆسا پتر دزانیت كا قه‌بوولكرن یانژى دژبه‌ریكرن و دوژمینیا خه‌لكه‌كێ ل گه‌ل وى چیه یان وى چاوان د سه‌لمینیت؟! بوویه ئه‌ڤ مرۆڤه هه‌ولده‌ت پتر ل سه‌ر چه‌مك و كارڤه‌دانێن گێریا كاملانیێ خوه به‌ر ب پێشڤه ببه‌ت، ژبه‌ركو ئه‌و دزانیت گرێیا راوه‌ستیانێ بتنێ به‌ره‌ڤانیێ ژ وان كه‌سان دكه‌ت ئه‌ویێن ل سه‌ر ملك و ئیراده‌یا پره‌نسیپێن سه‌پاندى خوه ب مرۆڤ دزانیت.
ب ڤى ئه‌نجامى، مه‌ترسیدارترین نه‌ساخیا كو د ناڤ جڤاكى دا به‌ربه‌لاڤ دبیت، نه‌خوه‌شیا جورێن دیناتیێ یه ئه‌وا وه‌ردى ب ناڤێ (شیزۆفرینایێ) ناڤ كریى و ئه‌م رۆژانه رووبه‌روى دبین، ئانكو دوركه‌تبوونا مرۆڤى ژ جیهانا سه‌رده‌م و ڤه‌ده‌ربوونا جڤاكى ژ بوویه‌رێن دورهێلى، ئه‌ڤ چه‌ند دووریاتیێ د ناڤبه‌را ته‌خ و چینێن جڤاكى و مرۆڤ بۆ مرۆڤى و هۆز بۆ هۆزێ دا به‌رپادكه‌ت، بۆ هندێ كو تاكى ژ جیهانا وى یا مودێرن به‌ر ب جیهانا وى یا تارى ڤه ببه‌ت و هه‌ست پێ كه‌ت هه‌مى خالێن وى یێن مرۆڤبوونێ لاوازى پێڤه دیاره و ب كێر چ ژیانیێن هه‌ژى ئاستێ بلند ناهێت، د راستیێ دائه‌ڤه ئێك ژ وان پێڤه‌ریێن خه‌له‌ت گه‌هاندنێ یه، كو تاك هۆسا هزردكه‌ت د ئاشۆپا خوه دا ئه‌و تاكه‌كێ شاره‌زایه و حه‌ژ پله و شیانیێن خوه یێن دیاردكه‌ت، به‌لێ به‌رامبه‌ر خه‌لكه‌كێ دبیته تاكه‌كێ ته‌په‌سه‌ر و هۆسا هزردكه‌ت خه‌لكه‌ك یێ دژى وى كاردكه‌ت بێ كو هایا خه‌لكى ژ ڤێ چه‌ندێ هه‌بیت هۆسا تێگه‌هشتیه ره‌نگه بۆ وى جهێ كێماسیێ یه و مه‌رجه د قالبێ خوه‌جهیێ دا راوه‌ستیت بێ كو به‌ر ب لۆژیكێ لڤینێ بچیت.
په‌روه‌ردا مرۆڤى و هه‌ڤدژیا كه‌سایه‌تیى
جوان عزه‌ت
(پشكا ئێكێ)
مرۆڤ ب سروشتێ خوه ل سه‌ر دو جۆرێن هزركرنان بریاران دده‌ت، هزره‌ك هه‌یه به‌رێ مرۆڤى دده‌ته عالمه‌كا غه‌یبى یان ئاشۆپى و هزره‌ك دى هه‌یه مرۆڤى دكێشیته ناڤ ژیوارێ شه‌هوانیا دونیا و پێكهاته‌یێن ژیانێ، ئه‌ڤه ژ روویێ سروشتى ڤه و ژ روویێ جڤاكى ڤه، كارتێكرنا هه‌ڤدژیا كه‌سایه‌تیى په‌یره‌وێ بۆ چارچووڤێ دو راسپارده‌یان دكه‌ت، راسپارده‌یه‌ك جه‌ختیێ دكه‌ته سه‌ر دیتن، خواندن و ره‌فتارێن مرۆڤى و راسپاردا دى جه‌ختێ ل سه‌ر گۆتن و كریارێن كه‌سایه‌تیا مرۆڤى دكه‌ت، نه‌خاسمه د جڤاكێن شیره‌تكارى دا گه‌له‌ك جۆرێن كه‌سایه‌تیێ هه‌نه د ناڤبه‌را ره‌فتار و كریارێن وان دا هه‌ڤدژى په‌یدا دبیت، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر نوخبه‌یه‌كێ ژ كه‌سێن سیاسى یان جڤاكى یان ره‌وشه‌نبیرى ل رۆژهه‌لاتێ ب گشتى هزرتێدا بكه‌ین ل سه‌ر ڤێ رێیێ به‌رده‌وامى دایه سالۆخه‌تێن خوه یێن كه‌سایه‌تى، ئانكو د گۆتنان دا ئالا هه‌لگرێن په‌یامێن راستڤه‌كرن و هه‌ڤگرتن و هه‌ڤ گونجاندنێ نه، به‌لێ د كریاران دا خودان درووشمێن به‌رژوه‌ندى و سه‌رده‌ریێن خوه یێن كه‌سۆكى و ده‌رفه‌تێن بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتنانه.
گه‌ر ئه‌ڤ پیشه‌یه ل دووڤ ئه‌قلێ پێشكه‌فتیێ ده‌وله‌تا مرۆڤایه‌تى بچیت دڤێت، د رویێ خوه یێ كه‌سایه‌تى دا په‌نایێ بۆ كار و كاركرنا پێنگاڤێن چێێكرنا جڤاكێ مرۆڤینیێ ببه‌ن، چونكو ئه‌ڤا نها من ئاماژه پێ دا وێرانكرنه‌كه ژ كوشتنا بنه‌مایێن كه‌سایه‌تیى ل سه‌ر سروشتێ مرۆڤى و مرۆڤایه‌تى، هه‌روه‌سا هه‌لوه‌شاندنه‌كه ل سه‌ر بیروباوه‌ر و به‌هره‌یێن ئاگه‌هى و هشیاریا تاكه‌كه‌سى د جڤاكان دا.
بۆ پتر رۆنكرنێ د كه‌ڤن دا گه‌له‌ك جۆرێن كه‌سایه‌تیان هه‌بوون، ئه‌ڤجا چ بناڤێ كه‌سایه‌تیێن ئاینى یان ژى جڤاكى یان ژى كا هه‌ر چ ناڤ بیت ب تایبه‌تى ئه‌و كه‌سێن خوه ب ئه‌رك و پیشه‌نگێن بنه‌مایێن سیاسى، ده‌ستهه‌لاتدارى، جڤاكى، ئابوورى و… ددیتن، شیان جۆره‌كێ زالبوونێ ل سه‌ر دروستكرنا كه‌سایه‌تیا تاكى ب رێیا دو ده‌وله‌تێن هه‌ڤدژ په‌یدا بكه‌ن، ئێك ده‌وله‌ته‌ك ل سه‌ر شه‌نكستێ دلره‌قى، زۆردارى، ته‌په‌سه‌ركرن، ترساندن، زالبوون و راكێشنا ئه‌قلێ ئینسانى ب رێیا ئیستغلاكرنێ دروستبوو، ده‌وله‌تا دوویێ ل سه‌ر شه‌نگستێ هزر و بنه‌مایێن ئیسلاما سیاسى د روویێ دلۆڤانى و وه‌كهه‌ڤى و دادپه‌روه‌ریێ، پره‌نسپێن سه‌ره‌ده‌ریێ و… چێبوو، گه‌ر درویێ زانستێ و فه‌لسه‌فى و ده‌روونى دا ئه‌م خواندنێ بۆ ڤێ تێكستێ بكه‌ین دێ باشتر دیاربیت، كو ئه‌ڤێ چه‌ندێ جه‌وهه‌رێ تاكه‌كه‌سى كره دو پارچه، پارچه‌كا وى كه‌ڤته ل به‌ر لێدانا هه‌ست، هزر و ده‌روون و دووربوونیا وى ژ جیهان و هزركرنا خه‌یالێ و پارچا دى كه‌ڤته د ناڤ ژیانا دورهێلێ ده‌رڤه و ئاستێ تاكه‌كه‌سیا وى یا جڤاكبوونى، ژ به‌ر هندێ سه‌ره‌ده‌ریا وى د دونیایا ده‌رڤه دا جۆره‌كێ دووریاتیێ بخۆڤه‌گرت و ناڤخوه‌یا وى دا جۆره‌كێ مراندنا داهێنانكاریێ بخوه‌ڤه‌گرت.
ئه‌نجام: یا ئاشكه‌رایه ئه‌ڤ ده‌سته‌واژه‌یێن ب ڤى ره‌نگى هه‌ر ژ زارۆكاتیێ تاكى فێردكه‌ن، كو ل سه‌ر بنچینه‌یێ شیره‌تكرن و خوه‌زالبووونا شوناسیێ به‌رده‌وامیێ بده‌ته ره‌فتاریێن كه‌لتوورێ خوه یێ جڤاكبوونێ، به‌لێ به‌روژڤاژیا وێ دابرانێ دئیخنه د ناڤبه‌را هزر و شیانیێن دیاركرنا به‌هره‌یێن وى یێن زارۆكینیێ هه‌تا دگه‌هیته قووناغا گه‌نجاتیێ، له‌ورا ئه‌و كارێ تۆ دشێى بكه‌ى بزانه چیه و پاشى ب سیسته‌ماتیك ده‌ست پێ كه، هینگێ ته ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ریه هه‌یه خالێن پوزه‌تیف د ژیان و كه‌سایه‌تیا خوه دا به‌ر پا بكه‌ى.
په‌روه‌ردا مرۆڤى و هه‌ڤدژیا كه‌سایه‌تى
جوان عزه‌ت/ پشكا دوویێ
كه‌سایه‌تیێ گه‌له‌ك جۆرێن چێكرى هه‌نه و هه‌ر جۆره‌ك ب ره‌نگه‌كێ دبیته به‌رهه‌مێ سه‌ره‌ده‌ریكرنێ، به‌لێ گه‌ر پرس بكه‌ین گه‌لۆ ئه‌و چ جۆرێ كه‌سایه‌تیێ یه دشێت ببیته جه‌مسه‌رێ به‌رگریكرنا به‌رهه‌مهێنانه‌كا ئه‌كتیف و ب هێز؟ خالا ده‌ستپێكى چار فاكته‌ر دگرنگن ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینانا نامه‌یا ژیانا كه‌سایه‌تى، مینا (دیتنا ئاشكه‌را ـ هه‌ڤسه‌نگى ـ به‌رپرسیارى د ئه‌ركى دا و خوه زالبوون)
دیتنا ئاشكه‌را: داكۆكیێ ل سه‌ر وێ په‌روه‌رده‌كرنێ دكه‌ت یا كو مرۆڤى پێشداچوونا ده‌لیڤه‌یێن كێمكرى د ئاریشه‌یان دا هه‌بیت، بۆ نموونه توو دشێ هه‌ماهه‌نگیێ ب شێوه‌كێ ئاشكه‌را د گه‌ل كار و به‌هره و ره‌نگڤه‌دانا هزر و بیرێن خوه ناڤ جڤاكى دا بكه‌ى، بێ كو ل هیڤیا كه‌سه‌كێ بى رێكێ بۆ ته ڤه‌كه‌ت.
هه‌ڤسه‌نگى: پارێزڤانیا به‌شێن هه‌ره سه‌ره‌كیێن ژیانا ته دخوازیته هه‌مه‌ره‌نگیه‌كا خوه گونجاى و هه‌ڤسه‌نگیێ، چونكو هه‌كه تو ب شێوه‌كێ هوشیار ل سه‌ر هه‌مى به‌رهه‌م شیانێن خوه دا كه‌سه‌كێ ل ئاستێ پیڤاى نه‌بى، تو نه‌شێى د فاكته‌رێ سیێ دا یێ به‌رهه‌ڤ بى.
به‌رپرسیارى د ئه‌ركى دا: ئه‌ڤه گرنگترین فاكته‌ره و هه‌لگرێ چه‌سپاندنا ژیانه‌كا ب هێزه ل سه‌ر بیرو باوه‌ر و كارێكته‌را ته، ئه‌و ژى ژ به‌رى گرنگیێ ده‌ست گرنگترینێ بكه‌ى، ژ به‌ركو گه‌ر ته به‌رپرسیارى بۆ ئه‌رك، مافێن خوه نه‌بیت، هینگێ ته ژیانه‌كا نه‌گۆر ژى نابیت.
خوه زالبوون: هه‌كه تو بزانى د ژیانێ دا رێخستنه‌ك ل سه‌ر ته پێدڤییه ئه‌نجام بده‌ى، راسته دێ رووبه‌روى گه‌له‌ك كارتێكه‌ریێن هه‌ڤدژیان هێ، به‌لێ وى ده‌مى مه‌رجه تۆ ل سه‌ر ئه‌نجامان كه‌سه‌كێ خوه زالبووى بى ده‌ستپێكێ ناخه‌كێ پاك و جه‌وهه‌ره‌كێ بێ غه‌ریزه‌یێن ماددى و چێكرى دروست بكه‌ى هه‌تا بشێى ل گه‌ل فۆرمێ خوه یێ گوهه‌رینێ ببیه كه‌سایه‌تیه‌كێ خودان سه‌نگ و بها.
ئه‌نجام: ئه‌ڤ چار فاكته‌ره ئه‌گه‌ر ل ده‌مێن پێدڤى ده‌ربرینێ ل سه‌ر ئیراده و باندۆرا كاودانان نه‌كه‌ن، وى چاخى بزاڤ كه‌سایه‌تیا ته وه‌كى تاكه‌كه‌س دێ به‌ر ب ره‌وشا جڤاكى یا لاواز ده‌ته رێ و هه‌ر جاره‌كێ دێ لایه‌نگریا ته ل گه‌ل به‌رژوه‌ندیه‌كا كه‌سۆكى هێته ده‌ستنیشانكرن. ب تایبه‌تى د زانستێن جڤاكى دا ئه‌ڤ دیارده دبیته دیارده‌یا دووریاتیێ، ئانكو ل جهێ هه‌ڤگرتنێ كه‌سه‌كێ هه‌ڤدژ و روویه‌كێ نه‌راسته‌قینه دهێته به‌رهه‌م، بۆ زانین پتریا ڤى دیاردێ ژى ژ وان جڤاكێن گرێدایى هزرا نه تایبه‌تمه‌ند و ڤالاهیانا نه ره‌وشنبیریێ ده‌ردكه‌ڤن، له‌ورا تشتێ ژ هه‌میان گرنگتر ئه‌وه مرۆڤ پرسیارێ ژ خوه بكه‌ت و بیژیت ئه‌رێ د په‌روه‌رده‌یا نوى دا مرۆڤى ئه‌و كه‌سایه‌تى هه‌یه بشێت سیسته‌مه‌كێ ل ده‌رڤه‌ى هه‌ره‌مێ ڤان ده‌سته‌واژان دروست بكه‌ت؟ یان دروویێ خه‌لكه‌كێ دا به‌رده‌وامیێ هه‌ر بده‌ته كار و كریار و چالاكێن خوه یێن نه‌شه‌فاف و تژى ژ هزر و پیڤه‌رێن ڤه‌شارتى؟ هه‌روه‌سا ب ئاراسته‌یه‌كا دى ئه‌رێ زاتێ مرۆڤى زاته‌كێ هوشیار و ڤاڤارتى و پرى وانه‌یێن سه‌ره‌ده‌ریكرن و زانینێ بیت باشتره یان ژى به‌رده‌وام به‌رهه‌ڤیا زاته‌كێ ئالۆز و ئاژه‌لى بكه‌ت؟
سروشتێ مرۆڤى د لۆژیكا هزركرنێ دا
جوان عزه‌ت/ پشكا سیێ
ژ بۆ تێگه‌هشتنا هزركرنێ د ناڤبه‌را كه‌لتوورێ باژێرڤانى و یێ نه باژێرڤانیێ، گرنگه دیڤچوونێ ل سه‌ر شه‌نگشته‌یێ كه‌لتوورێ سروشتى بكه‌ین و هه‌تا بشێن بزڤرینه تێگه‌هشتنه‌كا تمام ژى دڤێت هنده‌ك پێنگاڤێن زانستى د وارێ جڤاكى دا پاڤێژین، چونكو هه‌كه پێشڤه‌چوون ل سه‌ر بیروباوه‌را كه‌لتووره‌كێ شارستانى بیت و بچیت، هینگێ ئه‌م دشێن ده‌وله‌ته‌كێ ل سه‌ر بنه‌مایێن قانوونى به‌رهه‌م بینین و مه‌به‌ست ژى ژ هه‌بوونا ده‌وله‌تێ، ئانكو ئه‌و ده‌وله‌تا د ناخێن مه دا دهێته دیتن.
ل سه‌ر ڤى پیڤه‌رى كه‌لتوورێ پێشكه‌فتخوازیێ به‌رده‌وام د سروشتێ خوه دا كه‌لتووره‌كێ لڤۆكه و حه‌زا گوهۆرین و نوویاتیێ هه‌یه و د سروشتێ مرۆڤبوونیێ دا هه‌ولدان و ده‌ستپێشخه‌ریا ناخێن پاك و ئاڤا دكه‌ت، به‌لێ ئه‌و كه‌لتوورێ ل دووڤ رێ و قانوونێن نه‌گوهۆرى دچیت، پتر كه‌لتووره‌كێ ساڤا و لاواز و خوه‌جه گرتیه حه‌زا لڤین و وه‌رارا هزرى نینه.
ب ڤى ره‌نگى جۆره‌كێ نه‌ساخله‌میێ تێدا ره‌نگڤه‌دده‌ت، ئه‌و ژى ناهێلیت مرۆڤ، ئانكو تاكه‌كه‌س ل گۆر ده‌م و جهێن سه‌رده‌مى بهێته گونجاندن، ژ به‌ركو پتر خوه د هه‌لویست و ساخله‌تێن كه‌ڤن دا دیتیه، له‌ورا ژى كارڤه‌دانێن ڤى جۆرێ سروشتى دكه‌ڤنه بن بارگرانیا هێز و هزرا ده‌رماگیرى و توندره‌وى و خوه‌په‌رستیا هه‌ڤركیێ. نموونه گه‌ر ئه‌م ل دووڤ سروشتێ جڤاكێن ده‌وله‌تدارى بچین، هند ڤه‌كۆلین ل سه‌ر ئاڤابوونا هزرا مرۆڤى كریه هه‌تا وى راده‌یى نها سود و قازانجى ژ بنگه‌هێن خوه یێن ده‌وله‌تێ دبینن و وێ ده‌وله‌تێ وه‌كى ئه‌ركه‌كێ دبینن كو ململانێ د ناڤبه‌را ته‌خێن جڤاكى و هه‌مه جۆریا مرۆڤان كێم بكه‌ت، هه‌روه‌سا گرنگیێ ب پرۆژه‌یێن گشتوكالى و پیشه‌سازى و بازرگانیێ دده‌ن ل گه‌ل بجهئینانا قانوونێ، به‌روڤاژى جڤاكێن كو خزمه‌تا ده‌وله‌تا خوه یا مرۆڤى نه‌كربیت نه‌شێت خزمه‌تا ده‌وله‌تا خوه مه‌زن ژى بكه‌ت ئه‌وا دبێژن ده‌وله‌تا باژێرڤانیێ.
ئه‌ڤه ره‌وشنبیریا تاكه‌كه‌سى دروست دكه‌ت و ژ بلى وێ چه‌ندێ ئه‌و تاكێ دبیته خودانێ جڤاكه‌كێ ده‌ست بۆ ده‌ستى جۆره‌كێ نه‌ریت و ساخله‌ت و پره‌نسیپان ژێ ده‌ردكه‌ڤیت ب شێوازه‌كێ په‌روه‌رده‌ى هزر و كریارێن كه‌سى ڤه دگوهێزیته ناڤ جیهانه‌كا نویخواز و سه‌رده‌مه‌كێ گونجایێ مه‌عریفى سه‌ره‌راى ئه‌و بنه‌مایێن وه‌كى هزر، باوه‌رى، مورال، سنور، گرێ، قه‌بیلكرن، یاسا و هونه‌رێ ژیانێ و گه‌له‌كێن دى تر وه‌دكه‌ن رێك و زه‌مینه‌یى بۆ چێكرنا ره‌وشنبیریا تاكه‌كه‌سى ڤه‌دكه‌ن، هه‌تا كو هێدى سروشته‌كێ نوو یێ هزركرنێ د ناخ و هشێن تاكى دا دروست ببیت.
ئه‌نجام: ئه‌و ره‌وشێن ناله‌بارێن ژ لۆژیكا كه‌ڤن په‌یدابووین ب تنێ ئارمانج و مه‌به‌ستا وان بۆ پاراستنا وان سالۆخه‌تێن گرێدایى خه‌تا سۆر بوون مینا پرسێن ئاینى، سیاسى و ناڤه‌ندا ناڤه‌رۆكێن جڤاكى، به‌لێ پشتى زانستێ نوو سه‌رهلداى و ده‌ركه‌ڤتى ئێدى لۆژیكا هزركرنێ د كریارا گوهۆرینێ دا كه‌ڤته به‌ر پرسیاریێن دووڤچوون و شه‌ڕه‌كێ دۆرهێلى و ره‌خنه‌یى، له‌ورا ژى یا ئاشكه‌رایه كو ناخێ مرۆڤى بۆ هه‌ر جۆره زانسته‌كێ نه‌یێ چارچووڤه‌كریه، به‌لكو مرۆڤ دشێت د خوه‌بوونا ژیانێ دا ببیته هه‌لگرێ په‌یامه‌كا راست.
سروشت مرۆڤى د لۆژیكا هزركرنێ دا
جوان عزه‌ت/ پشكا چارێ و دووماهیێ
وه‌ك به‌رى نها مه گۆتى، هه‌ر جڤاكه‌كێ ساخله‌ت و قانوونێن خوه یێن جودا هه‌نه و تیدا ده‌ربرینێ دده‌نه كۆمه‌كا پشكێن هه‌مه‌جۆر یێن پێكهاتان، هه‌ر پێكهاته‌یه‌ك ژى ب شێوازه‌كێ سه‌ره‌ده‌ریێ د گه‌ل سروشتێ مرۆڤینى و جڤاكى و ژیانێ دكه‌ن. گه‌ر هنده‌ك شرۆڤه‌كرنێ بده‌ینه سروشتێ كوردى دێ دیاربیت، كو ژ پێخمه‌ت هنداكرنا خوه به‌رامبه‌ر وه‌رگرتنا یێدى و نه په‌یداكرنا زانسته‌كێ مرۆڤى، تاكه‌ك دروست بوویه كو پێنگاڤێ ب ڤى ره‌نگى پاڤێژیت مینا ئه‌و هێرشێ بكه‌ت، لێ یێن دى تووشى هێرشكرنێ نه‌بن، ئه‌و ئه‌ركى بده‌ت، لێ مافى نه‌وه‌رگریت، ئه‌و باجێ بده‌ت، به‌لێ یێن دى زیاندار نه‌بن ئه‌و پاراستنا خه‌لكى بكه‌ت، لێ خه‌لك وى نه پارێزیت و…هتد ئانكو به‌رده‌وام تووشى كاره‌سات و ده‌رده‌سه‌ریان بهێت ب تنێ دا یێن ژ خوه رازى بكه‌ت.
ئه‌ڤ ره‌فتاره ژى هه‌ر ژ سه‌رده‌مێن كه‌ڤن په‌یدا ببوو ده‌مێ خه‌لك د ناڤ سروشتێ گوندان د ژیان هنده‌ك هزر ان جهێ خوه د ناڤ په‌روه‌ردا گوندان دا ئاڤاكر، چونكو سروشتێ گوندى گه‌له‌ك جوداهێن دى یێن تام كۆچه‌رى د ناڤ دا هه‌نه وه‌كى ئه‌و ره‌فتاران ل گه‌ل ژنێ دهاته كرن ل سه‌ر پرسێن مال و مالداریێ، هه‌روه‌سا ژ پرسێن پێكئینانا خێزانێ دا یان ژى ئه‌و كێشه‌یێن گرێدایى شه‌رم و شه‌ره‌فێ، دیسا دانانا عورفێ پێگوهه‌رینێ و عورفێ كچ ژ مالبابێ ل سه‌ر ناڤێ پسمامى دهاته ژیانێ و چه‌ندیێن هزر و بیریێن كو په‌یوه‌ندى ب دانانا شێوازێن گوندان ڤه هه‌یى هاتبوون چه‌سپاندن، له‌ورا ژى ئه‌و سه‌ره‌ده‌ریا تاك نها ژى خوه تێدا په‌روه‌رده‌كه‌ت هێشتا هه‌مان رێكه، به‌لێ ئه‌م شێن بێژین نه هه‌مى، به‌لكو رێژه‌یه‌ك.
هه‌ر دیسا ئه‌و سروشتێ د باژێرى دا ئاڤا دبیت به‌روڤاژى یه، چونكو باژێر ل سه‌ر سێ چاڤكانیان هاتیه ئاڤاكرن، ئه‌و ژى ئه‌قلێ پیشه‌سازى، جڤاكى و دیالۆگى، ئه‌ڤ بنه‌مایه هاریكارن بۆ پاراستنا سه‌قامیگریا جڤاكێ باژێرڤانى و په‌روه‌رده‌یا راسته‌قینه‌یا مرۆڤى، ل دووڤ وێ چه‌ندا كو د جیهانا سروشتى دا دیاردبیت هه‌ر مرۆڤه هه‌ڤبه‌ركرنێ دناڤبه‌را ناڤخوه‌یا خوه و ده‌رڤه‌یا خوه دكه‌ت، ئه‌ڤجار ئه‌و دید و ره‌فتار و ره‌هه‌ندیێن دهێنه ڤه‌گوهازتن بۆ په‌روه‌ردا قوتابخانه، په‌یمانگه‌ه و زانكو و ده‌زگه‌هان نموونه‌یه‌كێن ژ په‌روه‌رده‌یا ناخێن تاك ب تاكێ ئاڤاكرى ده‌رده‌كه‌ڤن، به‌لێ مخابن هه‌تا نها د جیهانا جڤاكێ كوردى سه‌پاندن و شیره‌ت كرن هه‌یه، له‌ورا ژى ئه‌ڤ جڤاكه به‌رده‌وام دناڤ جۆرێن قه‌یران و نه‌پاكیا ژیانێ دا دزڤریت و بێ كو تاك هه‌ست پێ كه‌ت كا نیشانا بێ ئومیدى و نه‌گونجاندنا وى/وێ یا سه‌رده‌مى د كیژ خالێ دا ده‌ستپێكرى و دێ چاوان ب رێیه‌كا ده‌ستبیشانكرى چاره‌سه‌ربیت؟
ئه‌نجام: ئه‌و ناكۆكێن كو تاك د سروشتێ خوه یێ مرۆڤى دا دكه‌ت پتر ل سه‌ر بیروباوه‌ره‌كا حاكمى یێ، نه‌كو هزركرنێ وه‌كو كا چاوان دسیسته‌مێ ده‌ستهه‌لاتداریا باژێرى دا خه‌لك د كویراتیا خوه دا حاكمى قه‌بوول ناكه‌ن، به‌لێ د دۆرهێلى دا وى سیسته‌مى ب شانازى قه‌بوول كه‌ت و ل دووماهیێ هه‌ڤدژیا ئاخفتنێ ل سه‌ر دل و زمانێ وى دیاردبن كو ئه‌ڤ ره‌فتاره گرییه‌كا ده‌روونى یه پیدڤى ب ڤه‌كرنا وێ هه‌یه.
سروشتێ مرۆڤى د لۆژیكا هزركرنێ دا
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێكێ
مرۆڤ د بنه‌ره‌ت دا بوونه‌وه‌ره‌كێ جڤاكى و سروشتى و جڤاكى یه، ب رێیا ڤان هه‌ر سێ بنه‌مایان فێرى خۆیه‌تیه‌كا گوهه‌رینێ دبیت، ب تایبه‌تى ئه‌و كه‌سێ چه‌ند نێزیكى په‌یوه‌ندیێن جڤاكى دبیت و ڤه‌كۆلینێ ل سه‌ر دروستبوونا جۆرێن سروشتى و زانستێ هزركرنێ دكه‌ت، هند د هشێ خوه ژى دا دبیته مرۆڤه‌كێ هشیار و ل خوه ئاگه‌ه نه‌خاسمه هه‌كه هه‌ول و كارڤه‌دانێن وى ل سه‌ر ئه‌ده‌ب و مه‌عریفا جڤاكى بن.
د تیۆرێ ئبن خه‌لدوونى دا بیروباوه‌را جڤاكى یا رون و ئاشكه‌را بوو هه‌ر بزاڤه‌كا هاتبوو دان ل سه‌ر تیۆر و ناڤخوه‌یا سروشتێ جڤاكى دهاته ئه‌نجامدان، ئه‌ڤ بنه‌مایه د بنچینیه‌یێ خوه دا یێ دروسته ب تنێ جوداهى ئه‌و بوو سروشتێ مرۆڤى د لۆژیكا كه‌ڤن دا ب شیوه‌كێ بوو و لۆژیكا نوو دا تشته‌كێ دى دخوازیت، ئها ڤى سه‌رده‌مى دا جڤاكێ مه ژى هه‌مان شێواز هه‌یه.
ئه‌و ژى هه‌كه كورتیه‌كێ ل سه‌ر لۆژیكا كه‌ڤن بده‌ینه دیاركرن سروشتى مرۆڤى د سه‌رده‌مێن كه‌ڤن پتر سروشته‌كێ گرێدایێ خه‌ون و راستیێن فه‌شارتى بوو هزرمه‌ندیێن كه‌ڤن ئه‌ڤ جۆرێ لۆژیكێ ب هنده‌ك هزرێن ده‌رڤه مینا كاروبارێن جڤاكى و سیسته‌مێن ژیانا برێڤه‌برنێ و سالوخه‌تێن گرێدایى هه‌مى ره‌نگ و روویێ جڤاكى دانه دیاركرن ئه‌ڤه چه‌ند ژى پتر د ده‌ستێ وان كه‌سان دا بوو ئه‌ویێن نوونه‌ریا وان ئاكامێن گرێدایى ژین و ژیارا ساده‌یا خه‌لكه‌كێ ل سه‌ر وه‌ختێن پاشایه‌تیێ دكرن، به‌لێ پشتى بۆرینا قووناغێن درێژ و خواندنا ب له‌ز و ئاشكه‌راكرنا زانستێن نویێن سروشتێ مرۆڤینیێ ئیدى پیڤه‌رێن هزركرنێ هاتنه گوهه‌رین و بوونه په‌یوه‌ندیه‌ك ب سروشتێ ده‌روونیێ تاكه‌كه‌سى ڤه، ئانكو ل گۆر ئیدمه‌یێن هه‌ڤدژیێ سه‌ره‌ده‌ریى ل گه‌ل خوه‌بوونا مرۆڤى هاته كرن.
ل گۆر دیتنا من ئه‌ڤ جۆرێ هزركرنێ د هه‌ر ده‌مه‌كێ دا شێت كار ب گوهۆرینا خوه بكه‌ت، ئه‌و ژى ئه‌گه‌ر ل دووڤ وى چارچووڤه‌ى بیت ئه‌وێ حه‌زا ئه‌قلێ ڤه‌شارتى نه‌بیت و هه‌ولا نووبوونێ د ناڤخوه‌یا خوه دا بكه‌ت، (فروید) سێ نهینێن فه‌شارتى دبن ڤى لۆژى ده‌ستنیشاكه‌ت و ئه‌و ژى پرسێن لۆژیكێ، كریارا جنسى و هزرێن ڤه‌شارتى یێن ئاینى و بۆیه‌ریێن سیاسى ڤان هه‌رسێ بنه‌مایان ب تنێ د سالۆخه‌تێن جنسى دا دیاردكه‌ت به‌لێ (ئادله‌ر) ڤان هه‌ر نهینێن ڤه‌شارتى ب هێزا سه‌ره‌كى یا ناڤه‌رووكا ئه‌قل و ده‌روونێ مرۆڤى ڤه شرۆڤه‌دكه‌ت و هه‌رسێ خالان ب گرنگى بۆ سه‌رئه‌نجامێ رێیێن ڤه‌كرى و لۆژیكا هزركرنا جڤاكى دبینیت.
ئه‌نجام: ئانكو وان بۆیه‌رێن گرێدایى ئاستێ هزركرنا تاكى دده‌نه ئاشكه‌را كرن، چونكو رۆنكرنا هه‌ر تشته‌كێ بچووك ل به‌رامبه‌ر گوهۆرینا فاكته‌ره‌كێ مه‌زنه، هه‌ردیسا شه‌رێ سروشتى شه‌ره‌كێ واقعییه و ل دووڤ سیمایێ ره‌وش و كارڤه‌دانێن هزرا تاكبوونێ به‌رجه‌سته دبیت و كویراتیه‌كا به‌رهه‌ڤ و ئاماده‌كرى پێ دڤێت هه‌تا كو مرۆڤ ب باشى د شرۆڤه‌یا وى بگه‌هیت, نه‌خاسمه هه‌ر كه‌سه‌ك ل گور تێگه‌هشتن و لوژیكێ خوه ده‌ربرینێ دده‌ته تێگه‌هێن زانینا وى، له‌ورا دڤێت زانستێ بیركرنێ ل گه‌ل گونجاندنا یاسایێن ژیانێ ببیته فاكته‌رێ ره‌نگڤه‌دانا خوه‌بوونێ.
جوان عزه‌ت/ پشكا دوویێ
هه‌ر جڤاكه‌كێ هنده‌ك سالۆخه‌تێن خوه یێن تایبه‌ت هه‌نه و ل سه‌ر وان سالۆخه‌تان به‌رده‌وامیێ دده‌نه وه‌رارا ژیانێ، ئه‌ڤجا ئه‌و بنه‌ما چ بناڤێ هزرێن نه‌ریتى بن یان ئایینى بن یان ژى عه‌ده‌ت و عورفێن جڤاكى و سیاسى بن خه‌لكه‌كێ هاندده‌نه كوژیه‌كێ هزركرنێ كو ب تنێ د ناڤ وى قالبی دا بژین بێ كو هزر د خوه گوهۆرین و دووڤچوونا رێیێن نوو یان ژى داهێنان و شوێنكاریێن تازه‌تر بكه‌ن.
ئه‌ڤ جۆرێ ڤاكته‌ران وه‌دكه‌ت تاكه‌كێ مرى و بێ روح و نه ل سه‌ر خوه ئاماده‌ببیت ل هه‌رده‌مه‌كێ دا به‌رى بهێت گازندێ ژ خوه بكه‌ت ئێكسه‌ر ئه‌ویێن دى دده‌ته به‌ر داسا وێ كازنده‌كرنێ، گه‌ر به‌رێ خوه بده‌ین پرانیا جڤاكێن عیراقێ ل سه‌ر شه‌نكستێ كۆچه‌رى و هۆزاتیێ هاتبوونه فێركرن ئه‌ڤان جڤاكان هزردكرن هه‌ر ده‌مێ به‌رژوه‌ندیه‌ك یان ده‌رفه‌ته‌ك هه‌بیت دڤێت بۆ هه‌میان بیت و هه‌رده‌مێ زیانه‌ك ژى هه‌بیت دڤێت هه‌مى باجا وێ بده‌ن، له‌ورا ئه‌و قانوونێن كو ده‌وله‌ت و ده‌ستهه‌لاتدارێن وان بهێز دئخستن هه‌مى ل سه‌ر پیڤه‌ر و هه‌ڤدژیێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ بوون.
ئه‌ڤێ جڤاكه‌ك دروست كر، كو جودایا ره‌گه‌زى تێدا دروست بیت و هه‌ڤركى و ململانێ په‌یدا ببیت ئێك ژ گۆتنێن خه‌لدۆنى ژى كو گرنگیى و ئاماژه دایێ ئه‌ڤ خاله بوو دگۆت: (بوویه‌ر و پرسێن كه‌تواریێن جڤاكى هه‌رده‌م هه‌ڤبه‌ندن ب فاكته‌رێن ره‌گه‌ز په‌رستیێ ڤه)، ئانكو ئه‌و هێزا ژ لایێ كومه‌له‌یێن كاریگه‌ر دهێته به‌خشین په‌یوه‌ندى ب بنیاتێ ره‌گه‌زپه‌رستیێ ڤه هه‌یه.
ئه‌ڤ ره‌گه‌زپه‌رستیه نه‌بتنێ د ناڤ جڤاكێن عیراقێ دا سه‌رهلدایه، به‌لكو جڤاكێن رۆژهه‌لاتێ گشت سه‌رهلدایه هه‌تا جڤاكێ كوردى ژى ڤه‌گرتیه و یا بوویه ئێك ژ ره‌فتار و خالێن سه‌ره‌كى، به‌لێ تشتێ كو ئه‌م هزر تێدا كه‌ین ئه‌وه گه‌ر مه هند گرنگى ب ره‌گه‌زایه‌تیێ دایى هند ب تێگه‌هێن مرۆڤبوونێ دا بوو ئه‌ز باوه‌رم نها مه كێشه دگه‌ل سروشتێ هزركرنێ نه د بوو، هه‌روه‌ها خاله‌كا دى یا گرنگتر هه‌یه، ئه‌و ژى هه‌ڤبه‌ندیا نفشێ كه‌ڤن ل گه‌ل نڤشێ نوو وه‌كریه كو تاكێ سه‌رده‌م د هزركرنا خوه یا لۆژیكى دا دودل بیت و په‌نایێ بۆ هنده‌ك نه‌چاریان ببه‌ت، چونكو ئه‌و بنه‌مایێن دكه‌ڤن دا هاتن شرۆڤه‌كرن د ناڤ جڤاكى دا بوونه سه‌رچاوه‌یه‌كێ دیارده‌یى و د ناخێ نفشێ كه‌ڤن دا یێن هاتینه چاندن و بووینه ره‌فتار د ناڤ جه‌وهه‌رێ ئه‌خلاقى دا، له‌ورا ئه‌ڤرۆ سه‌ره‌ده‌ریا نفشێ كه‌ڤن ل گه‌ل یێ نوو ب شێوه‌یه‌كێ هه‌ڤدژى یه ئه‌ڤێ پێدڤى ب ره‌وشنبیریه‌كا روون و تازه هه‌یه.
ئه‌نجام: هۆبز گۆتنه‌ك هه‌یه دبێژیت (مرۆڤ گورگێ مرۆڤى یه) واته ئه‌وا مرۆڤى د ڤێ جیهانێ دا ب سه‌رێ مرۆڤى ئیناى، گیانه‌وه‌رى ل گه‌ل گیانه‌وه‌رى ئه‌و هزرا توندره‌و نینه، ژ به‌ركو نه‌بوونا هزركرنێ د ناڤ جڤاكێن رۆژهه‌لاتێ دا وه‌كریه به‌رده‌وام تاك ببیته قوربانیێ زیندانا خوه یا ناڤخوه و دوورى هزرێن گه‌شبین و ئه‌رێنى ژیانێ ببه‌ته سه‌ر، ژ به‌ركو كێشا هه‌را دیار ئه‌وه كو مرۆڤ د ناڤخوه‌یا خوه دا عاله‌مه‌كا دى یه و ژ ده‌رڤه‌ى مرۆڤى ژى عاله‌مه‌كا دى تر هه‌یه، بوویه د ناڤبه‌را وێ جیهانا نزم و بلند دڤێت مرۆڤى هه‌ولا هه‌لسه‌نگاندنێ هه‌بیت.
نيشاندان
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com