مه‌زنێن مه‌ كوردان گۆتینه‌ (هه‌تاكو نیڤا ده‌ستی ره‌ش نه‌بیت تاما ده‌ڤی خۆش نابیت) یان (یێ نه‌كه‌ت ناخۆت) هه‌ر په‌یڤه‌كا مه‌زنێن مه‌ گۆتین حیكمه‌ته‌ك تێدا هه‌یه‌. باشه‌ هه‌كه‌ گه‌نج پله‌ و پۆستان و به‌رپرسیاریان وه‌رگرن و بشێن داهێنانێ د تایبه‌تمه‌ندیا خوه‌ دا بكه‌ن، دێ بیته‌ هانده‌ره‌ك و داهێنان و شیان دێ هێنه‌ دیاركرن، لێ سه‌ربۆر و ژیی و شێوه‌ و رابردوو زۆر د پێدڤینه‌ د وه‌رگرتنا هه‌ر پۆسته‌ك و به‌رپرسیاریه‌كێ دا. مه‌ره‌م ژ ڤی مانشێتی ئه‌وه‌ كو نه‌یا دروسته‌ هه‌ر كه‌سه‌ك زوو بێ خزمه‌ت یان شاره‌زایا كاری یان بێ سه‌ربۆڕ بهێته‌ پێش و ببیته‌ مه‌زن و عه‌قلدارێ هۆزه‌كێ یان رێڤه‌به‌ر و سه‌رۆكێ ده‌زگه‌هه‌كی یان پله‌ و پۆسته‌كی وه‌رگریت. هه‌ر رێیه‌كا پڕه‌ ژ ژێهه‌لی ونشیڤیان و ده‌مێ دچیه‌ رێیه‌كێ بێگومان دێ زۆر ماندی بیت و شوونوارێن وه‌ستانێ پێڤه‌ دیار بن. ژیان ژی یا پڕه‌ ژ ئاسته‌نگان و ل گه‌ل بۆرینا ژیانێ دێ ماندی بین هه‌تا ئارمانج بده‌ستڤه‌دهێن. هه‌كه‌ك لێنێرینه‌كا كورت ل باب و باپیرێن خوه‌ بكه‌ین، دێ بینین كو زۆر ماندو بووینه‌ و ب كێمێ رازی بووینه‌ و زوی ب زوی و ب ساناهی پله‌ و پایه‌ و به‌رپرسیاره‌تی نه‌ وه‌رگرتینه‌ هه‌تا كو ژیێ وان نه‌یێ گونجای بایه‌، نموونه‌ ژی ل زۆر وه‌لاتێن بیانیان و ب تایبه‌ت ئه‌مریكا هه‌تا ژیێ كاندیدێن سه‌رۆكاتیێ نه‌گه‌هیته‌ (50) پێنجی سالان نابیت بهێته‌ به‌ربژاركرن بۆ پۆستێ ناڤئینای، نهێنیا ڤێ چه‌ندێ ژی ئه‌وه‌ كو د ژیانێ دا دڤێت هه‌ر كه‌سه‌كی سه‌ربۆر و سه‌رهاتی هه‌بن و ژ هه‌می ئاسته‌نگان ده‌ربازببن. لێ نوكه‌ ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ل ناڤ جڤاكێ كورده‌واری پتریا خه‌لكی زوو پۆسته‌ و به‌رپرسیاره‌تیێن مه‌زن و گران وه‌ردگرن و بێ كو خزمه‌ت و خه‌بات هه‌بیت و سه‌ربۆرا كاركرن و به‌رپرساتیێ هه‌بیت و سیسته‌مێ كاركرن و ئیداره‌كرنێ بزانیت و هه‌كه‌ كه‌سه‌ك ل جهه‌كی بهێته‌ داناندن زۆر فه‌ره‌ مه‌رج و خالێن پێدڤی هه‌بن یێن وه‌رگرتنا هه‌ر پۆسته‌كی و نه‌ ب هنده‌ك رێیێن نه‌ سروشتی و نه‌ دادپه‌روه‌رانه‌ بهێنه‌ داناندن و ژ به‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی بهێته‌ پێشنیازكرن چ ئه‌گه‌رێن هۆزاتیێ یان مرۆڤكانێ یان كوتله‌وكۆمانێ یان ل سه‌ر بنه‌مایێن مه‌لاقی و له‌گله‌گیێ ل ڤی ده‌می مافێن كه‌سانێن خودان شیان و خه‌باتكه‌ر و یێن خزمه‌ت هه‌ی دچه‌وسینن وبوارێ خزمه‌ت كرن و پێشڤه‌چوون و كاركرنێ ب ئێكجاری دهێته‌ پێشیلكرن، به‌لكو هه‌ر هه‌بوون بۆ وارێ ناڤبری نابیت. ئه‌ڤه‌ لایه‌نه‌كێ نه‌رێنی یێ وه‌رگرتنا پۆستان بوو و لایه‌نێ خرابتر ئه‌وه‌ ده‌مێ ل ژیه‌كێ زوو و ب له‌ز پله‌ و پۆسته‌ وه‌رگرتن، دێ د ناخێ خوه‌ دا خوه‌ ژ هه‌ر كه‌سه‌كێ باشتر بینیت ژ بۆ وه‌رگرتنا پۆسته‌كێ مه‌زنتر و دێ خه‌مساریێ د كار و پۆستێ خوه‌ دا كه‌ت، ب تنێ دێ بۆ كاروپۆستێ مه‌زنتر كاركه‌ت، ئه‌ڤه‌ دێ بیته‌ ئه‌گه‌ر كو سستیه‌ك كه‌ڤیته‌ د كارێ وی یێ ئیداری دا، چونكو بێ ماندیبوون كه‌س نا گه‌هته‌ مه‌ره‌مێ و هه‌كه‌ گه‌هه‌شتنێ ژی، دێ ئه‌و پۆسته‌ یێ تژی بیت ژخرابكاری و كێماسی و شاشیان. بلا ماندی ببین و خزمه‌تێ بكه‌ین هه‌تا كو بهایێ وی پله‌ و پۆست و كورسیێ بزانین و ب درستاهی مافێ كورسیێ بده‌ینێ و كه‌سانێن ژ هه‌ژی ل جهێن هه‌ ژی بن و ب تنێ خزمه‌تا ملله‌ت و وه‌لاتێ خوه‌ بكه‌ت.

پشتی هێرشێن هۆڤانه‌ یێن تیرۆرستێن داعشێ بۆ مووسلێ و شنگار و زومار وره‌بیعه‌ و ده‌ڤه‌رێن ده‌رڤه‌یی ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ ڤه‌ وگرتنا وان ده‌ڤه‌ران ژ لایێ وان تیرۆرستێن بێ وژدان و ده‌ڤبخوین ڤه‌ و هاتنا ژمارێن زۆرێن ئاواران بۆ هه‌رێما كوردستانێ كو ژمارا وانان پتر ژ ملیۆن و نیڤانه‌ و ژمارا هه‌ره‌ زۆرا ئاواران بۆ پارێزگه‌ها دهۆكێ و ئاكنجیبوونا زماره‌كا زۆر كو پتر ژ (850) هزار ئاواران ب تنێ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ نه‌ و ئاكنجیكرنا وان ئاواران د ئاڤاهیێن خواندنگه‌هێن دهۆكێ دا. ئه‌ڤه‌ وه‌رزێ ئه‌ڤ ساله‌ یێ خویندنێ هات و هه‌می قوتابخانه‌ دگرتینه‌ و چاره‌نڤێسێ ڤان قوتابیان یێ به‌رزه‌یه‌ و تاوانه‌كا مه‌زنه‌ كو ئه‌ڤ ساله‌ ژ ڤان قوتابیان بفه‌وتیت و بمینن بێ خویندن و هه‌ر ساله‌ك بۆ هه‌ر قوتابیه‌كی گه‌له‌كه‌. ئه‌م نه‌ ل گه‌ل وێ چه‌ندیێنه‌ كو ڤان ئاواران ده‌ربێخن یان نه‌ حه‌وینن لێ زۆر رێێن دی یێن چاره‌كرنا ڤان ئاواران هه‌بوون. بۆ نموونه‌ ئه‌و جهێن بریارا ئاكنجیكرنا ڤان ئاواران د قوتابخانا دا دای فه‌ر بۆ هزر كربانه‌ كو دێ پشتی چه‌ند هه‌یڤه‌كان سالا خویندنێ ده‌ستپێكه‌ت و قوتابی دێ قه‌ستا خویندگه‌هێن خوه‌ كه‌ن. یا فه‌ر ئه‌و بوو كو هه‌ر ل وێ رۆژێ كه‌مپ بۆ وان دروستكربانه‌ یان جهێن دی بو دروست كربانه‌ دا رێكخراو و ده‌زگه‌هێن بیانی و حوكمه‌ت ژی زووتر د هه‌وارا وانان هاتبانه‌ و نوكه‌ ئه‌و رێكخراوێن بیانی یێن تایبه‌تمه‌ندیا وان ئیداره‌كرنا ئاواران ژی خه‌مساریێ دكه‌ن ل به‌رامبه‌ر ڤان ئاواران و نه‌شێن خه‌رجیێن زێده‌ بكه‌ن و ئاواره‌ د جهێن خۆش و حه‌لان و سیرامیك و به‌رفه‌ره دانه‌. ل سالا (1988) مه‌ ژی ئاواره‌یی دیتیه‌ ول تركیا بووین هه‌تاكو سالا (1992)، سه‌ره‌رایی وان شیان و پێچێبوونێن حوكمه‌تا توركیا و د شیانێن وانان دا بوون مه‌ بكه‌نه‌ د شوقه‌ و ڤیلان دا لێ ئه‌م بۆ ده‌مێ پتر ژ چار سالان هێلاینه‌ دبن چادرێن مالوێران و بێ سوته‌مه‌نی و بێ هه‌می پێدڤیێن رۆژانه‌ وكێم خوارن و نه‌ دهێلان ئێك بهوست ژی ژ كه‌مپان ده‌ركه‌ڤین؟ ل ڤێره‌ هه‌ر چه‌ندی بۆ ڤان برایان بكه‌ین یێن كو نه‌ ئاواره‌ به‌لكو خودانێن مالێنه‌ هه‌ر كێمه‌ لێ ئه‌م و حوكمه‌ت ب هه‌ڤرا دشیایین كاره‌كێ وه‌سا بكه‌ین كو كارتێكرن ل قوتابخانێن زارۆیێن مه‌ نه‌بانه‌. یا ل ڤێره‌ من مه‌ره‌م پێ ئه‌وه‌ كو چه‌ندین جۆرێن خواندنگه‌هان هه‌نه‌ خویندگه‌هێن زه‌نگینان و خویندنگه‌هێن هه‌ژاران، هه‌كه‌ هه‌می خویندگه‌هێن مه‌ راوه‌ستیابانه‌ چ ئارێشه‌ نه‌بوون، لێ خواندگه‌هێن زه‌نگینان ئانكو خواندنگه‌هێن تایبه‌ت د ڤه‌كرینه‌ و وانه‌ و ده‌وام ئاسایی دهێته‌كرن و خواندنگه‌هێن حكومی كو من ب ناڤكرینه‌ یێن هه‌ژاران ده‌وام لێ نینه‌ و دپرن ژ ئاواران و هه‌می مامۆستا و قوتابی د روونشتینه‌ ل مالێن خۆ و ئه‌ڤ ساله‌ وه‌سا دیاره‌ دێ ژ وانان چیت و دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر ئایندێ وان یێ زانستی و گشتی ژی كه‌ت، ڤێ پرسێ زۆر نه‌ره‌حه‌تیه‌ك كریه‌ د دلێ خه‌لكێ مه‌ دا ل ڤێره‌ جڤاكێ چینایه‌تی دروست بوویه‌ ل كوردستانێ و ب تایبه‌ت ل پارێزگه‌ها دهۆكێ، چونكو هه‌می یان پێ چێ نابیت زارۆیێن خۆ ببه‌نه‌ قوتابخانێن زه‌نگینان یێن ب پاره‌كێ مه‌زن دهێنه‌ وه‌رگرتن به‌رامبه‌ر وه‌رگرتنا قوتابیان و هه‌كه‌ زانست گه‌هشته‌ وی راده‌ی كو بازرگانی پێ بهێته‌ كرن ئه‌ڤه‌ بێ گومان دێ ئه‌رزان هێته‌ كڕین و دێ هه‌می لایه‌ن و كه‌س یێن لاواز ژ ئالیێ زانستی ڤه‌ قه‌ست كه‌نێ و وان كه‌سانان پاره‌كێ مشه‌ یێ هه‌یی و دێ زانستی ژی پێ كرن و دێ كاروانێ زانستی لاواز بیت. ل دووماهیێ فه‌ره‌ ئه‌م هه‌می راستیان بێژین و به‌رژه‌وه‌ندیا وه‌لاتیێن خۆ بپارێزین و بێژین بۆچی خواندنگه‌هێن حكومی دێ هێنه‌ گرتن و یێن تایبه‌ت ئاسایی پۆسا خواندنێ دهێته‌ برێڤه‌برن؟. له‌وما دبێژین خواندنگه‌هێن هه‌ژاران و یێن زه‌نگینان.