خالد ئه‌حمه‌د بادى
د ناڤه‌رۆكا فه‌رهه‌نگا شۆره‌ش و شۆره‌شگێران دا، هاتیه‌ تۆماركرن ب پێنڤیسێ سۆڕێ خوینا شه‌هیدان كو مرۆڤێن شۆره‌شگێر هه‌ر دبێبه‌هرن و ب تنێ ماندوبوون به‌هرا وانه‌، لێ ب تنێ ژلایێ ئاینى ڤه‌ ب خێر بۆ وانان دهێته‌ نڤێسین و ژ لایێ جه‌ماوه‌رى و ملله‌تینیێ ڤه‌ ب تیپێن زێرى ناڤێ وانان دهێته‌ تۆماركرن، د دلێ خه‌باتكه‌ر و دلسۆزان دا. مینا سه‌ركردێ جیهانى یێ بناڤوده‌نگ (ناپلیۆن پۆناپارت)، ده‌مێ گۆتى (كه‌سانێن چاك و جوامێر و شاره‌زا ب شۆره‌شان رادبن و كه‌سانێن دین وان شۆره‌شان برێڤه‌ دبه‌ن و كه‌سانێن ترسنۆك وخۆفرۆش و خوادن به‌رژه‌وه‌ندێن تایبه‌ت ژ شۆره‌شێ دمفادارن)، هه‌ر وه‌سان ل سالێن هه‌شتیان ل ده‌مێ شۆره‌شێ شه‌هیدێ قه‌هره‌مان پێشمه‌رگێ هه‌ردو شۆره‌شان (إبراهیم عه‌سكه‌رى) ب هه‌مى باوه‌رى و قه‌ناعه‌ت دگۆته‌ پێشمه‌رگان ئه‌ڤ خه‌باتا ئه‌م دكه‌ین ئه‌م به‌رهه‌مێ وێ ناخوین و ب تنێ دێ كورێن جاش و مسته‌شار و ئه‌من و هه‌والگێریا دوژمنان به‌رهه‌مێ ڤێ شۆره‌شێ خۆن، دێ ئه‌و ژێ مفادار بن چونكو بكوردى دبێژن (گا دكه‌ت لێ ناخۆت)، ئه‌ڤجا ئه‌م ژی دێ خه‌باتێ و شۆره‌شێ كه‌ین، لێ ئه‌م ناخوین پێشمه‌رگه‌ى خوه‌ ل گه‌ل وى عاجز دكر و دگۆتنێ بۆ مه‌ یه‌ و ئه‌م دێ بینه‌ خودان ده‌ستهه‌لات و هه‌مى تشت دێ بۆ پێشمه‌رگه‌ و شۆره‌شگێران بن، لێ شه‌هیدێ قه‌هره‌مان یێ ناڤ ئیناى به‌رسڤا وان ددا و دگۆتنێ ئه‌م ب هه‌مى بیر و باوه‌ر شۆره‌شێ دكه‌ین و دێ ب هه‌مان بیروباوه‌ران به‌رده‌وامیێ ده‌ینێ، به‌س ئه‌ڤه‌ راستیه‌كه‌، چونكو نه‌ كورێن مه‌ باوه‌رنامێن باش هه‌نه‌ و نه‌ مه‌ پاره‌كێ باش هه‌یه‌ پرۆژه‌كى پێ دروست بكه‌ین و نه‌هزرا بازرگانى و نه‌ پێشه‌سازیه‌ك مه‌هه‌یه‌، ب تنێ مه‌ كارێ تڤه‌نگێ یێ هه‌ى و ئه‌و ژی نامینیت دێ پێدڤى وان بین و ئه‌و ژی هه‌ر كوردن و دێ بنه‌ رێبه‌رێن مه‌. نوكه‌ و پشتى چه‌رخ و فه‌له‌ك زڤرى و چه‌ند ده‌م و سالان ئه‌ڤ گۆتنه‌ ل سه‌ر مه‌ دهێته‌ بجهئینان و نوكه‌ ژی وێنێن وان دیمه‌نان بۆ مه‌ یێن دهێنه‌ نیشادان و دوباره‌ په‌یڤێن نه‌مر یێن نه‌مران ڤێ ئاخفتنێ دسه‌لمینن وداكۆك دكه‌ن. ل ڤێره‌ من دڤێت دیار بكه‌م راسته‌ چ جاران دوژمنان هه‌ر ب درێژاهیا دیرۆكێ و حه‌تا نوكه‌ ژی دوژمنان جوداهى د ناڤبه‌را ره‌ش و سپى دانه‌ كریه‌، ئانكو ل ناڤبه‌را پێشمه‌رگه‌ و چه‌تان دا نه‌كریه‌، لێ وه‌كو ئه‌م دبینین كو ب تنێ ئه‌ڤێن ل ناڤ شۆره‌شێ دا، ب تنێ بێ به‌هر ماینه‌ و د ڤێ گه‌رم گه‌رما هه‌لبژارتنان دا بۆ په‌رله‌مانێ عیراقا فیدرال دا ئه‌ڤ ئاخڤتنێن نه‌مر دوباره‌ دیار بۆ كو پێشمه‌رگه‌ و شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌رێن شۆره‌شا ئیلۆن و گولانێ نه‌شێن خوه‌ كاندید بكه‌ن چونكو نه‌باوه‌رنامه‌كا باش هه‌یه‌ و نه‌ پاره‌ و پرۆژه‌ك و شیانێن ئابوورى و زانستى و سیاسى ژی هه‌نه‌، چونكو پێشده‌م یێ ژ هه‌مى تشتان بێبه‌هر بووى و یا ژ هه‌میان ترسناك و هه‌ستیارتر، زارۆیێن وان ژی بێبه‌هر ماینه‌، چونكو بابێ وان ب تنێ نه‌دشیا وانا خودان بكه‌ن، ئه‌ڤجا ژنوی ببه‌ته‌ خواندنان و ب تایبه‌ت قوتابخانه‌ و زانكۆ و په‌یمانگه‌هێن بازرگانى. ل ڤێره‌ من په‌یامه‌كا هه‌ى بۆ حوكمه‌ت و په‌رله‌مان و سه‌ركردایه‌تیا كوردى كو ریگه‌ چاره‌كێ بۆ ڤان قه‌رهره‌مانان ببیتن یان داتایه‌كا راست و دروست بۆ ئاماده‌ بكه‌ن و مووچه‌ و(امتیازات) یێن باش هه‌بن وناسنامه‌ و قه‌در و بها بۆ هه‌بن كو هه‌ر جهێ بچنێ ب رێز لێ بهێته‌ گرتن و كور نه‌ڤیێن وانان ژی بۆ خوه‌ خودان بكه‌ن، چونكو به‌لكى رۆژه‌ك بهێت و ئه‌ڤ كه‌لتۆرێ كه‌شه‌فرێت ل ناڤ مه‌ ده‌ربكه‌ڤیت و كورێن پێشمه‌رگه‌ و قه‌هره‌مان و خه‌باتكه‌ر و شۆره‌شگێران ژی خوه‌ كاندید بكه‌ن و ببنه‌ په‌رله‌مانتار یان ئه‌ندامێن ئه‌نجوومه‌نان و ب دروستاهى و دلسۆزى خزمه‌تا كورد و كوردستانێ بكه‌ن و شانازیێ ب رابردویێ باب و بنه‌مالا خوه‌ بكه‌ن.

هه‌كه‌ هزرا خوه‌ د كاروانێ خه‌باتا بزاڤا رزگاریخوازا ملله‌تێ كوردێ خه‌باتكه‌ر دا بكه‌ین، دێ سه‌دان داستان و سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فت هێنه‌ پێشچاڤ و ب پێنڤیسێ دارا ئازادیێ و حبرێ سۆڕێ خوینا شه‌هیدین كوردستانێ دێ ئه‌و داستان و ده‌ستكه‌فت هێنه‌ تۆماركرن د پرتووكا دیرۆكا كوردان دا، ئه‌ڤ هه‌مى ده‌ستكه‌فت و سه‌ركه‌فتن ژبۆ وێ ئێكێ بوون كو ملله‌تێ كورد ب هه‌مى ره‌نگێن به‌رگریكرنێ خاك و نشتیمان و كوردستان پاراستیه‌ و قووناغ بۆ قووناغێ و شۆره‌ش بۆ شۆره‌شێ و سه‌ركه‌فتن بۆ سه‌ركه‌فتنێ ده‌ستكه‌فت بۆ ده‌ستكه‌فتى تاكو ئه‌م گه‌هشتینه‌ ڤێ قووناغا نها یا هه‌ستیار و ترسناك كو حه‌تا ئه‌ڤرۆ ئه‌م وه‌كو ملله‌تێ كورد كه‌فتینه‌ د ڤێ ره‌وشا نه‌خۆش دا و كورد بووینه‌ به‌نیشتێ ده‌ڤێ دوژمنان و كه‌یف ب مه‌ هاتیه‌ كو بوویه‌ جهێ نه‌رازیبوون و نه‌ره‌حه‌تبوونا هه‌ر كورده‌كێ ره‌سه‌ن و دلسۆز. ئه‌رێ بۆچى ئه‌ڤ ره‌وشه‌ بۆ مه‌ په‌یدابوویه‌, زۆر چاكى و باشى مه‌ هه‌نه‌ و ملله‌تێ كورد ل هه‌رێما كوردستانێ ژبه‌رزه‌بوون و نه‌مانێ قورتالبوویه‌ ژ بنبڕكرن و قركرنێ رزگاربوویه‌ و ژ قووناغا شۆره‌شا گولانێ ئێكسه‌ر كه‌فتینه‌ د قووناغا حوكمرانیێ دا و هه‌ر ژده‌مێ سه‌رهلدانا پیرۆزا یا گه‌لێ كورد ئه‌نجامداى، ئێكسه‌ر كه‌فتینه‌ د قووناغه‌كا نوو یا ئیداره‌كرنێ دا، حوكمرانیا مه‌ ل هه‌رێمێ زۆر خال و بڕگه‌ و كار ژده‌ستداینه‌ و ئێكه‌م و ترسناكترین و هه‌ستیارترین پرس، ئه‌وژى ژده‌ستدانا كه‌سانێن خه‌باتكه‌ر و شۆره‌شگێره‌ و ل شوونا وان كه‌سانێن خوه‌فرۆش و دوروى و ترسنۆك هاتینه‌ ده‌ستنیشانكرن و پرسا دى نه‌دادپه‌روه‌رى د كارێن جڤاكى و سیاسى و له‌شكرى و ئیدارى و زانكۆیى و ..هتد. پرسا دى ئه‌وه‌ كو پشتبه‌ستى نه‌دایه‌ سه‌ر خوه‌ بخو بۆ گه‌شه‌كرنا كه‌رتێ چاندنێ و پێشه‌سازیێ و یێ به‌رهه‌مێن خومالى. پرسا دى یا ژهه‌مى یان هه‌ستیار و ترسناكتر، ئه‌وبوو په‌یره‌وكرنا سیاسه‌تا حوكمه‌تێن دى یێن ده‌ستهه‌لات ل عیراقێ كرى و كاكلكا پێشهات و كارین دوژمنان هه‌ر ئه‌ڤه‌ بوو. هه‌روه‌سا زۆر پرس و كارێن دى هه‌نه‌ كو بووینه‌ ئه‌گه‌ره‌كێ سه‌ره‌كى بوو به‌ره‌لایه‌ك په‌یدابوو هه‌تا كو ئه‌م گه‌هشتینه‌ ڤێ قووناغا نها ئه‌م تێدا كو ده‌ستكارى ودووڤچوون د كاروبارێن حوكمه‌ت و داموده‌زگه‌هێن كوردان دا بهێته‌كرن و مینا تیره‌ك ژ ده‌ستێن تیروكڤانى ده‌ركه‌ڤیت و ب سنگێ مه‌ كه‌فتبا حه‌تا ڤى راده‌ى یا ته‌حل و نه‌خۆش بوو، ده‌مێ گه‌نده‌لچى بهێن و لێپرسینێ ل گه‌ل مرۆڤێن چاكساز و زیره‌ك و پاقژ و خه‌باتكه‌ر بكه‌ن. حوكمه‌تا عیراقا فیدرال گه‌نده‌لێ ل گه‌ل هه‌مى ملله‌تێ كورد كری، هه‌روه‌سا ل گه‌ل هه‌مى ملله‌تێن عیراقێ كرى. نوكه‌ و ل ڤى سه‌رده‌مى و لدووڤ راپرسی و نوسراوێن جیهانى كو عیراق ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌وله‌تى ژ وه‌لاتێن ئێكێ بۆ گه‌نده‌لیێ و ب ده‌هان سالان پاشكه‌فتیه‌ هه‌ر چه‌نده‌ عیراق ژ وه‌لاتێن پێشكه‌فتى بوو و یا ئێكێ بوو ل سالێن (60) و(70) و حه‌تا سالێن هه‌شتیان ره‌وشا عیراقێ یا جودا جودا زۆر یا باشبوو و ل رێزبه‌ندێن هه‌ره‌ ئێكه‌مین دا بوو ل ده‌مێن كه‌ڤن و دێرین، فه‌ربوو عیراق پتر پێشكه‌فتبا، لێ ژبه‌ر وان كه‌سانێن كو هه‌ڤسارێ ده‌ستهه‌لاتى ل عیراقێ كه‌فتیه‌ د ده‌ستان دا، هه‌ر ژ سه‌رده‌مێن شاهان و هه‌تا گه‌هشتیه‌ كۆمارى یا و حه‌تا كو گه‌هشتیه‌ هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێن ل عیراقێ و هاتینه‌ سه‌ر كورسیا ده‌ستهه‌لاتى، ب تنێ دوژمنكاریا ملله‌تێ كورد كرینه‌ و گه‌نده‌لى د حوكمرانیا خوه‌ دا كرى یه‌ و حه‌تاكو عیراق گه‌هشتیه‌ ڤى راده‌یى. دا پیچه‌كێ لاپه‌رێن دیرۆكێ پاشڤه‌ببه‌ین و ل ناڤه‌رۆكا پرتووكا دیرۆكا عیراقێ دا بزڤرین، دێ زۆر خالێن پێشچاڤ و هه‌ژى گۆتنێ بینین و ئه‌ڤ كارێن پێشچاڤ بوو ئه‌گه‌رێ پاشڤه‌مانێ و هه‌ر وه‌لاته‌كێ بیت و بنه‌مایێن راسته‌قینه‌ یێن دیمۆكراسیێ جێ به‌جێ نه‌كه‌ن دێ هێدى هێدى به‌ر ب ئالۆزى و كێماسى و شاشیان ڤه‌ چیت و د ده‌مێن كه‌ڤن دا پرسیار ژ وه‌زیره‌ك و شاره‌زایێن جیهانى یێن ئابوورى یێن زۆر زیره‌ك هاتیه‌ كرن و گۆتێ تو سامان و داهاتێن عیراقێ ته‌خمین بكه‌یى (تخمین) ئانكو (هزركرن) دێ ب چه‌ندێ هزركه‌یى ئانكو دێ داهاتێ عیراقێ ب چه‌ندێ ته‌خمین كه‌یى وى وه‌زیر و شاره‌زایى د به‌رسڤێ دا گۆت هه‌كه‌ ته‌ بڤێت ته‌خمینا داهات و سامانێ عیراقێ بكه‌یى، دێ عیراقێ هه‌میێ بهۆست بهۆست متر متر ب چیا و به‌یار و بیابان و دۆل و نه‌هال و رووبار وده‌ریاڤه‌ فه‌رشكه‌یى ب زێرى كو ستووراتیا وى ژی (2) سم بن ئانكو ئه‌ڤه‌ هه‌مى سامانێ عیراقێ یه‌ تو هزر بكه‌ (2) سم و هه‌مى عیراقێ پێ بێته‌ نخافتن ئانكو فه‌رشكرن ب وى زێرى ب هێژمێره‌ كا دێ سامانێ عیراقێ بیته‌ چه‌ند كو رووبه‌رێ عیراقێ دبیته‌ (438,317) كم هزار كیلۆمتر چارگۆشه‌، ئه‌ڤجا هزر بكه‌ن كا سامان و داهاتێ عیراقا مالخراب چه‌ندبوو و ئه‌ڤ داهات و سامانه‌ هه‌مى ب پرسێن شه‌ڕ و كوشتن و مالوێرانكرنا ملله‌تى هاتنه‌ مه‌زاختن و چ مفا ژێ نه‌ هاته‌ دیتن ژلایێ وه‌لاتیێن عیراقێ ڤه‌ ب كورد و عه‌ره‌ب و هه‌مى پێكهاتێن دیڤه‌. هه‌ر دیسا ل گۆر خویندنێن جودا جودا و ل دووڤ بۆچوونێن شاره‌زا و ئابوورناس و زانایان ل سالێن (70) یان دا ئه‌گه‌ر سامانێ عیراقا گه‌نى ب دادپه‌روه‌رانه‌ و ب شێوه‌كێ دروست ل سه‌ر ته‌ڤایا ملله‌تین عیراقێ ژ كورد و عه‌ره‌ب و مه‌سیحى و یه‌زیدى و كریستیان و سابیئه‌ و سونى و شیعى یان و بچووك و مه‌زنان ژن و زه‌لامان، ئانكو هه‌میان هاتبا دابه‌شكرن، هه‌ر نه‌فه‌ره‌كى ئانكو وه‌لاتیه‌كێ عیراقى رۆژانه‌ (12:500) دوازده‌ دینار و نیڤ یێن عیراقى دگه‌هه‌شتنێ كو وى سه‌رده‌مى بازار ب فلسان دهاته‌ كرن و یێ دیناره‌ك د به‌ریكێ دابایه‌ ئه‌و ژ زه‌نگین و پێچێبوویان دهاته‌ هژمارتن و نوكه‌ داهاتێ تاكێ عیراقى كێمتر داهاته‌ ل پتریان وه‌لاتێن جیهانێ و رێژا هه‌ژاریێ یێ تاكێ عیراقى د بن سفرێ دایه‌ چونكو رژێمێن عیراقى. هه‌ر وه‌سان ل ده‌مى شه‌ڕێ عیراق و ئیرانێ رۆژه‌كێ سۆپایێ ئیرانێ موشه‌كه‌كا (106) بكارئینابوو ل جهه‌كێ له‌شكرى یێ عیراقێ و دو مۆشه‌كێن راسته‌وخوه‌ یێن (106) هاڤێتنه‌ تابۆیره‌كا له‌شكرێ عیراقێ و ئێكسه‌ر ئه‌و ئه‌فسه‌رێ ب وێره‌ به‌رپرس هاته‌ سێداره‌دان ژ لایێ حوكمه‌تا عیراقێ ڤه‌ و ئێكسه‌ر پرسیار هاته‌ كرن، بۆچى ئه‌ڤ ئه‌فسه‌رێ هه‌ژار سێداره‌دا؟ چونكو رۆژێ ده‌هان مۆشه‌ك ل زۆر جهان دكه‌فتن، لێ نا سێداره‌ده‌ن و د به‌رسڤا ڤێ پرسیارێ دا گۆت، چونكو (30) مۆشه‌كێن دژى تانك و زریپۆشان د وێره‌ دا د هه‌لگرتى بوون و هه‌ر مۆشه‌كه‌ك ژ وان عیراقێ ب گۆژمێ (21,000) بیست و ئێك هزار دینارێن وى سه‌رده‌مى یێن سۆیسرى كو بهایێ هه‌ر مۆشه‌كه‌ك ژ وان بۆ ده‌ه وه‌لاتیان خانى پێ دهاتنه‌ كڕین و دابینكرن و ئه‌ڤ كۆژمه‌ هه‌مى ل شه‌ر و جه‌نگان دا هاتنه‌ مه‌زاختن و ئه‌گه‌ر ئه‌ڤا ل سه‌رى دیار ئێك جه بیت وه‌كو (630,000) شه‌ش سه‌د و سیه هزار دینار ب ئێك خۆله‌ك ب په‌روه‌ بچن، پا هه‌ر رۆژه‌كا شه‌رێ نه‌ه سالى ل گه‌ل ئیرانا سه‌فه‌وى ب چه‌ند پاران دهاته‌ ته‌خمینكرن و ل ڤێره‌ و بازگانێن شه‌ران و ده‌وله‌تێن بیانى و هه‌رێمى دبوونه‌ مفادارێن ئێكێ و قوربانى ژی هه‌ر ملله‌تێن عیراقێ بوون.
هه‌كه‌ داهاتێن عیراقا فیدرال بهێته‌ ته‌خمینكرن پشتى كه‌فتنا رژێما به‌عسا گۆربه‌گۆر دێ ب ترلیۆن دۆلاران هێته‌ هژمارتن و دیسا هه‌مى ل پارت و كه‌سان هاتنه‌ هزمارتن و نوكه‌ ب تنێ و ل سه‌ر زارێ وانان بخو كو وه‌زیرێ نه‌فتا عیراقێ گۆتیه‌ ژ سالا (2003) تاكو سالا بۆرى داهاتێ عیراقا گه‌نى دبیته‌ گۆژمێ (850) هه‌شت سه‌د و پێنجى ملیار دۆلار داهاتێ عیراقێ و ل دووڤ داخۆیانیێن شاره‌زایێن ئابوورناس دیار دكه‌ن هه‌كه‌ هه‌كه‌ عیراق هه‌ر پێنچ كۆمپانیێن جیهانى و نێڤده‌وله‌تى مینا (كۆمپانیا ئاپل ب 57 ملیارا و كۆمپانیا مایكروسۆفت ب 56 ملیار دۆلاران و كۆمپانیا كۆكا كۆلا ب 55 ملیار دۆلاران و كۆمپانیا بی ئێم دبلیۆ ب 43 ملیار دۆلاران و كۆمپانیا گۆگل ب 43 ملیار دۆلاران سه‌رجه‌مێ وان دبیته‌ گۆژمێ (250) دو سه‌د و پێنجى ملیار دۆلار و هه‌كه‌ ل دووڤ دزیكه‌ر و گه‌نده‌لچیێن عیراقێ كو هه‌ر مه‌رجه‌عه‌كى ژی زیره‌ڤانێن هه‌یین و ل مالان ژی مووچێ خوه‌ وه‌ردگرن و ل دووڤ وان بخوه‌ گۆتى بۆ ماوێ دیاركرى، ماوێ (13) سالان سه‌رجه‌مێ مووچان دبیته‌ گۆژمێ (360) ملیار دۆلار پشتى هه‌ردو ژماران ژێكببه‌ى، هێژ (49:5) چل و نه‌ه ملیار و نیڤ دمینن و ئه‌و ژی دبه‌رزه‌نه‌ و ژبلى داهاتێن باجا و گۆمركا و خالێن سنۆرى و داهاتى حه‌وزه‌ و مه‌رقه‌دێن شیعى و داهاتێن ئاڤێ و چاندن، هه‌روه‌سا ل عیراقێ هه‌مى دۆخ ماده‌ یێن ئاسن و فوسفات و كبریت و زیئبقا سۆڕ سۆدیۆم و گێچ و شیشه‌ و زێر و رساس و سفر و یۆرانیۆم و هاریكاریێن وه‌لاتێن دى بۆ عیراقێ و ئه‌و ورسێ ژ حوكمه‌تا به‌عسا گۆربگۆر بۆ مایى كو ئه‌ڤ داهاته‌ ناهێنه‌ هزر كرن ب چ ژماران، چونكو پتریا وه‌لاتێن داهاتێن وان ب چه‌ند ملیۆن دۆلاران دهێنه‌ ته‌خمین كرن وخوه‌ برێڤه‌ دبه‌ن و هه‌مى كاروبارێن وان وه‌لاتان ژ عیراقێ باشتر برێڤه‌ دچن و رێژا هه‌ژاریێ زۆر ژ عیراقێ كێمتره‌ و ل عیراقێ ملله‌ت یێ برسى یه‌ و هه‌مى باژێر مینا باژێرێن ئه‌ژده‌هانه‌. ژ بلى یا ل عیراقێ دهێته‌كرن مینا دانانا كه‌سانێن نه‌خوینده‌وار ل جهێن به‌رز و مینا دانانا سه‌دان زێره‌ڤانان بۆ سه‌ر ناڤێ كه‌سه‌كى كو ئه‌و بخوه‌ چ نینه‌، ب تنێ بۆ وه‌رگرتنا مووچان و كرینا كورسیێن وه‌زیران ب ملیۆنه‌ها دۆلاران و كرینا كورسیكێن ئه‌ندامێن جڤاتا نوونه‌ران و كڕینا كورسیێن رێڤه‌به‌رێن گشتى و كرینا زیمه‌تا كه‌سانێن كاریگه‌ر یان یێن مه‌رجه‌ع و خودان ده‌نگ و مرۆڤ بیت، هه‌ر دیسا وه‌رگرتنا ته‌نده‌ران بۆ كه‌سانێن گه‌نده‌لچى و به‌رپرس و باله‌ ده‌ست و چێكرنا ڤله‌ و كه‌لهێن مه‌زن و وه‌رگرتنا پرۆژێن مه‌زن و خه‌یالى كو پاره‌ بۆ دهێته‌ دانان و به‌رهه‌ڤكرن و چ پرۆژه‌ هه‌ر د هزر و خه‌یال دا ژی نینن, دابه‌شكرنا هزاره‌ها ده‌بانجان ل سه‌ر هه‌ڤال و هۆگر و لایه‌نگرێن حزبێن خوه‌ ژ جۆرێ كولۆك كو هه‌ر ئێك ده‌مانجا ژ وان ب (30ـ40) وه‌ره‌قێن دۆلارى نه‌ و ئه‌ڤه‌ هه‌مى ب پارێن ملله‌تى دهێته‌ كرن و چ كه‌س نینه‌ لێپرسینێ ل گه‌ل بكه‌ت و هه‌مى و خه‌لكێ وان حه‌تا نوكه‌ یێ بێ كاره‌ب و بێ پرۆژه‌ و بێ ئاڤه‌ و گلێش ل نیڤا به‌غدا كو پایته‌ختێ وانایه‌ ب كۆمانه‌ و پرسێن ئه‌منى هه‌ر نه‌ بێژه‌ و نه‌شێن ژمالێن خوه‌ ده‌ركه‌ڤن ژبه‌ر دزین و جه‌ردا و به‌رپرسێن بێ ره‌وشتى, هه‌ر گرۆپه‌كێ چه‌ته‌ و جه‌رده‌چیێن خوه‌ هه‌نه‌ مینا چل دزیكه‌رێن عه‌لى باباى ل به‌غدا و نوكه‌ ژی زۆر گرۆپێن چه‌كدارى یێن نه‌ شه‌رعى هه‌نه‌ مینا (عصائب اهل الحق و قوه‌ بدر و حشد الوحشى و.. هتد. پێشیلكرنا دستوورى و دروستكرنا ئاریشه‌ و گرفتان بۆ ماددێ (140) كو زه‌مانه‌تا ده‌ڤه‌رێن كوردان دكه‌ت و دروستكرنا هێزا دیجله‌ دژى كوردان ژبۆ دابراندنا كه‌ركووكێ ژ كوردستانێ و داگیركرنا كه‌ركووك و ده‌ڤه‌رێن دى یێن ده‌رڤه‌یى سنۆرێ ئیدارا هه‌ریمێ و هنارتن و جولاندنا هێزێن زۆر بۆ قه‌ره‌ته‌په‌ و جه‌باره‌ و خانه‌قین ژبۆ ده‌ركرنا پ پێشمه‌رگه‌ى ژ وان ده‌ڤه‌ران و نه‌هنارتنا چه‌ك و پاره‌یێ پێشمه‌رگه‌ى و رێكه‌فتنه‌ك ژى هه‌بوو ل ناڤبه‌را ئه‌مریكا و عیراق و كورستانێ برینا مووچه‌ و بۆدجه‌یێ هه‌رێما كوردستانێ و برینا نان و پاریێ هه‌ژار ومرۆڤێن سڤیل و بێگونه‌ه و برینا پاریێ نانێ كێم ده‌رامه‌تان و بڕینا شیرێ زارۆیان كو تاوانا وى ژیا عه‌لى كێماوى كێمتر نینه‌ و بڕینا ده‌رمان و كه‌لوپه‌لێن ساخله‌مى و هه‌كه‌ مالكى و عه‌بادى و حوكمرانێن عیراقا فیدرال كیمیاوى هه‌بایه‌، بێگومان دا بكارئینیت، هه‌روه‌سا دژایه‌تیكرنا كوردان ل ناڤه‌ندێن جیهانى و چالاكى و ناڤه‌ندێن دپلۆماسیێن جیهانى و گرتنا باله‌فرخانا و خالێن گومركى و ل هه‌مى سه‌ردانێن خوه‌دا بۆ ژده‌رڤه‌یى وه‌لاتى پتر وه‌لاتێن جیهانى هانداینه‌ كو مامه‌لێ ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ نه‌كه‌ن و دژى وان ب راوه‌ستن.
دیسا ژێ وه‌رگرتنا ده‌ستهه‌لات و شیانان ژ هه‌مى وه‌زیر و فه‌رمانده‌ و سه‌ركردێن له‌شكرى كو هه‌مى فه‌رمان و شیان ب تنێ ل ده‌ف خوه‌ هێلان ده‌ست ب سه‌ر هه‌مى حوكمه‌تا عیراقێ دا گرتیه‌ و ب تنێ وى دڤێت ب تنێ بمینیت د كورسی و قادا جیهانى و عیراقى دا و پێداگیرى ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ (توافق) دا گرتبوو. بكارئینانا په‌یڤا خوین ب خوین (الدم مقابل الدم) ل ده‌مێ كوشتنا عه‌ره‌به‌كى ل سه‌ر ده‌ستێ كورده‌كى كو ئه‌ڤه‌ ده‌هان سالانه‌ یێ هه‌مى خه‌لكێ بێ گونه‌ه دكوژن سه‌ركوتكرنا خوه‌نیشاندانان و كوشتنا خوه‌نیشانده‌ران یێن سونه‌ و ژناڤبرنا ڤان جۆره‌ كاران و دروستكرنا سۆپایه‌كێ كو ب تنێ ژیبوونا بۆ عیراقا عه‌ره‌بان هه‌بیت و ل ڤێره‌ ژى كورد ژبیر كرینه‌ مینا زنجیرێ ب ئیكو دووڤه‌ دگرێداینه‌ و بۆ نموونه‌ یه‌ك كه‌س به‌رپرس هه‌یه‌ پتر ژ (1000) زیره‌ڤانا هه‌یه‌ و نوكه‌ ل عیراقێ هه‌مى پله‌ و پۆستان بازرگانى پێ دهێته‌كرن ژ پۆستێن بچووك حه‌تا پۆستێن مه‌زن و مودێلا نوكه‌ دیار دبازا رێ گه‌رمێ رۆژێ دا، ئه‌ڤه‌ یه‌ كو كارتێن د ده‌نگده‌ران دكرن ب گۆژمێن مه‌زن یێن دینار و دۆلاران، ئه‌ڤه‌ هه‌مى دێ وان كارتان بۆ وێ رۆژێ هه‌لگرن یا كو دبیته‌ ده‌نگدان و ده‌نگى ب وان ده‌زگه‌هان ئانكو جیهازا یێ كو دێ هێته‌ بكارئینان و ئه‌و جیهازه‌ ژی گه‌نده‌لى دكرینا وانان دا هاتیه‌كرن و گه‌نده‌لى دێ د رۆژا هه‌لبژارتنان ژی دا هێته‌كرن ودێ ب كه‌یفا خوه‌ یاریا ب ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنێن داهاتى كه‌ن، چونكو چ كورد د ناڤ ده‌سته‌ یێن هه‌لبژارتنان دا ل عیراقا گه‌نى دان ینن. ده‌سته‌یا ده‌ستپاكیا عیراقێ گۆتیه‌ و دا دیاركرن كو پتر ژ (250) بلیۆن دۆلار خوساره‌تیا عیراقێ یه‌ ژ ئه‌گه‌رێ گه‌نده‌لیا كارگێرى و دارایى و سیاسى و ئابوورى و هتد.. ئه‌ڤ هه‌مى ل سه‌رى هاتیه‌ نڤێسین ب تنێ دلۆپه‌كه‌ ژ ده‌ریاه‌ك و زه‌ریاره‌یه‌كا مه‌زن یا خرابى و گه‌نده‌لى و شاشیا و پیساتیێن حوكمه‌تێن عیراقێ یێن ئێك ل دووڤ ئێك ب سه‌رێ ملله‌تێ كوردێ خه‌باتكه‌ر و ئاشتیخواز و جوامێر و زیره‌ك ئینایه‌ و نوكه‌ ژی یا گرنگ كو بۆ خوینده‌ڤان و خه‌لكێ خوه‌ رۆهن و ئاشكه‌را بكه‌ین وئه‌ڤه‌ ئه‌ركه‌كێ كوردپه‌روه‌رانه‌یه‌ و ئه‌ركه‌كێ پیرۆزه‌ كو هه‌ر كه‌سه‌كێ ژ مه‌ گه‌نده‌لیه‌كا عیراقێ بزانیت دیار بكه‌ت و بۆ رایا گشتى یا جیهانى و ناڤه‌ندێن بریاردانێ ورایا ناڤخوه‌یى بزانیت و دبده‌ته‌ دیار كرن كو ئه‌ڤه‌یه‌ ئه‌ڤ ره‌فتاره‌نه‌ یا كو عیراقا پیس و گه‌نى ل گه‌ل ملله‌تێ كورد و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ن و شنیكا ئه‌و گه‌نده‌ل و جه‌رده‌چى و پیس یێن عیراق ب پیساتیا خوه‌ خرابكرى و كریه‌ باژێر و وه‌لاتێ كاڤلكار و مینا باژارێ هه‌لامه‌تا لێ كرین و ژنووكا دهێن و لێپرسینێ ل گه‌ل وه‌لات و حوكمه‌تا مه‌ دكه‌ن یا پاقژ و زیره‌ك و ئاشتیخواز و ئاڤاكه‌ر و داهێنه‌ر و ئه‌و گه‌نده‌لچى دهێن و لێپرسینێ ل گه‌ل مه‌ بكه‌ن یان داخۆیانیان ل كه‌نالێن بیانى و ناڤخوه‌یى ل دۆر كوردان دده‌ن و دبێژن حوكمه‌تا هه‌رێمێ یا گه‌نده‌له‌ و ئه‌ڤه‌ ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ ده‌مێ دبێژن ده‌رزیكێ د چاڤێ مه‌ دا، لێ گێسنى د چاڤێ خوه‌ دا نابینن و ئه‌ڤ داخویانیه‌ و هنارتنا شاندێن هووربینى یێ بووینه‌ جهێ دلگرانیێ و هه‌كه‌ ئه‌و ئه‌و د نه‌زیه و پاك و ساخله‌م بانه‌ بلا هاتبانه‌ دا ب گولا پێشوازیێ لێ كه‌ین و دا زۆر دهاریكار بین هه‌ر چه‌نده‌ حوكمه‌تا مه‌ ژى كێماسى هه‌نه‌، لێ بلا ل به‌ر چاڤ وه‌رگرین بلا ئه‌م ره‌وشا خوه‌ كوردستان و هه‌ریمَا خوه‌ ب پارێزین دا ببیته‌ بنچنه‌كێ بهێز بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردستانێ كو هه‌ر دێ هێته‌ دروستكرن. بۆ نموونه‌ مامۆستایێ مه‌ پتر ژمامۆستایێ وان وه‌ردگرت و ب تنێ یێن هێزێن ئیمناهیێ ژ یێن مه‌ پتر بوون، چونكو پارێ ترسناكیا وان ژ یێ مه‌ پتره‌ و لێ بلا ئه‌م دئازاد و ئارام بین، بلا مه‌ چ نه‌بیت، ل دووماهێیێ دێ دیار كه‌م كو ئه‌و كه‌سێن خرابیا ملله‌تێ مه‌ دكه‌ن كى و چ بن دێ گه‌هنه‌ سزایێ خوه‌ ل دووماهیێ هه‌ر سه‌ركه‌فتن به‌هرا ملله‌تێ كورده‌. له‌وما دبێژم ما چاوا دروسته‌ گه‌نده‌لچى لێپرسینێ بكه‌ن؟!.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشیت
(ب ده‌نگێ ته‌ دێ رێ ل گه‌نده‌ل و خرابكاران گرى و ده‌نگێ ته‌ دێ بیته‌ گوله‌یه‌ك بۆ سینگێ دوژمنان)
ئازادیا راست ئه‌و نینه‌ یا كو هه‌ر تشته‌كێ مرۆڤى بڤێت ئه‌نجام بده‌ت به‌لكو ئازادى یا راست ئه‌وه‌ كو مرۆڤ ژسنۆرێن خوه‌ نه‌ ده‌ركه‌ڤیت, فه‌ره‌ ئاماژێ بكه‌م دڤێت ئازادیا تاكى و كۆمێ ل ناڤ هه‌مى ملله‌تان هه‌بیت، لێ ژ سنۆرێن بۆ هاتینه‌ ده‌ستنیشانكرن ده‌رنه‌كه‌ڤیت و پێگه‌ه و بكه‌رێ ئازادیێ بكه‌نه‌ به‌ره‌لایى و ره‌وشا گشتى تێكبده‌ن. ب تنێ كریار و پێگه‌ها ئازادى و راده‌ربرینێ هه‌بیت ب رێیا سیسته‌م و قانوونان. بێگومان ئازادى هه‌مى وارێن كار و كریارێن رۆژانه‌ و یێن گشتى ڤه‌دگریت، هه‌روه‌سا هه‌مى كه‌س حه‌ز دكه‌ن كو په‌یڤ و كریارا ئازادیێ بهێته‌ په‌یره‌و كرن و كار پێ بهێته‌كرن و هه‌مى ملله‌ت و تاكه‌كه‌س جه بجه بكه‌ن، لێ ل ناڤ هنده‌ك ملله‌تان تانوكه‌ ئه‌ڤ په‌یڤه‌ نه‌هاتیه‌ په‌یره‌و و جهبجهكرن و ژلایه‌كێ دیڤه‌ هنده‌ك كه‌س و لایه‌ن سپێدێ تاكو شه‌ڤێ ب ناڤێ ئازادیێ دپه‌یڤن و گازى دكه‌ن، لێ ل سه‌ر خوه‌ جێبه‌جێ ناكه‌ن. نوكه‌ ل كوردستانێ ل سایه‌ سه‌رێ ده‌ستهه‌لاتا كوردى تا راده‌یه‌كێ باش ئازادى و راده‌ربرین هه‌یه‌ و دئێته‌ په‌یره‌و كرن. وه‌كو ئه‌م و هوون دهایدار كو ملله‌تێ كورد و ب تایبه‌ت هه‌رێما كوردستانێ كه‌فتیه‌ د رێزبه‌ندا وه‌لاتێن كو جیهانگێرى و سیاسه‌تا پێشكه‌فتى و ئازادیا راده‌ربرینێ دا و نوكه‌ ب شێوه‌كێ سه‌رده‌میانه‌ كه‌فتینه‌ دكێبرك و باسه‌ باسا كاندید و بانگه‌شه‌یا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ عیراقێ و كوردستانێ و ب تایبه‌ت په‌رله‌مانێ كوردستانێ و هه‌مى كۆلان و جڤات و جاده‌یێن باژێر و باژێركێن كوردستانێ پڕى پرس و به‌حس و كاندید و لیستێن هه‌لبژارتنان بووینه‌ و هه‌مى هزر و بیر و را و لایه‌ن پشكداریێ د ڤان به‌حس و گه‌نگه‌شه‌یا دا دكه‌ن. ئه‌ڤ پێشه‌كیا ل سه‌رى دیار، ب تنێ بۆ وێ چه‌ندێ یه‌ كو تاكێ كورد یێ ئازاد بیت د ده‌ستنیشانكرنا نوونه‌رێ خوه‌ یێ راسته‌قینه‌ دا بۆ هه‌ر هه‌لبژارتنه‌ك و ده‌نگدانه‌كێ دا. نوكه‌ پرسا هه‌ره‌ سه‌ره‌كى ل سه‌رانسه‌رى باژێر و باژیركێن كوردستانێ به‌حسێ هه‌لبژارتنا یه‌ و كا كیژ لیسته‌ و كیژ كاندید دێ پشكدار بن و بلا هه‌مى تاكێن ملله‌تێ كورد ڤێ پرسێ ب پرسه‌كا هه‌ستیار و گرنگ وه‌رگرن و به‌رتیل و هێرش و كاتێكرنا عه‌شیره‌تگه‌رى و ناڤچه‌گه‌ریێ ل سه‌ر نه‌بیت و ب ئازادانه‌ و ل دووڤ باوه‌ریا خوه‌ وى دۆرهێلێ راسته‌قینه‌ یێ كارو پرۆژه‌ و چاكیان ده‌نگێ خوه‌ بده‌ت و هه‌ردیسا سه‌یرى رابردویێ وى كه‌س و لایه‌نى ژى بكه‌ت، چونكو رابردو زۆر یێ گرنگه‌. هه‌لبژارتنێن داهاتى یێن په‌رله‌مانێ عیراقا فیدرال و په‌رله‌مانێ كوردستانێ زۆر د گرنگ و چاره‌نڤێسسازن بۆ هه‌ر لایه‌نه‌كى و دێ هه‌ر لایه‌نه‌ك و كه‌سایه‌تیه‌ك ب دروستاهى سه‌نگ و بهایێ خوه‌ زانیت. هه‌ر دیسا گرنگى یا هه‌لبژارتنێن داهاتى د وێ چه‌ندێ دایه‌ كو دێ سیسته‌مه‌كێ نوو بۆ برێڤه‌برنا وه‌لاتى هێته‌ دانان و ب تایبه‌ت پشتى په‌یدابوونا خیانه‌تا (16) ئوكتوبه‌رێ و ژده‌ستدانا كه‌ركووك و ده‌ڤه‌رێن ده‌رڤه‌ى ده‌ستهه‌لاتا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌ڤ هه‌لبژارتنه‌ دێ زۆر ب حساب بن، چونكو شه‌ره‌كێ مه‌زنه‌ ل گه‌ل حوكمرانێن عیراقا فیدرال و دڤێت بۆ وانان هێزا خوه‌ دیار بكه‌ین كو كوردستان هه‌ر دێ یا بهێز بیت. ئه‌ڤجا ئه‌ى وه‌لاتیێ كوردێ ب شه‌ره‌ف پێكڤه‌ هه‌رنه‌ ده‌نگدانێ و ب ئازادانه‌ و بێ ترس و سه‌هم و شه‌رمانه‌ ده‌نگێ خوه‌ بده‌ن و نوونه‌رێ خوه‌ هه‌لبژێرن. له‌وما دبێژم ده‌نگێ ته‌ پاشه‌رۆژه‌ و ب ده‌نگێ ته‌ دێ رێ ل هه‌موو نه‌حه‌ز و دوژمنان هێته‌گرتن و ده‌نگێ ته‌ پاشه‌رۆژه‌كا گه‌شه‌ بۆ ملله‌تێ كورد و هه‌رێما كوردستانێ و ب ده‌نگێ ته‌ دێ رێ ل گه‌نده‌ل و خرابكاران گرى و ده‌نگێ ته‌ دێ بیته‌ گوله‌یه‌ك بۆ سینگێ دوژمنان و ب تنێ دێ ب ده‌نگێ خوه‌ سیسته‌مێ حوكمرانیێ گوهۆرى و تو بیه‌ خودانێ بریارێ و دێ پاشه‌رۆژه‌كا گه‌ش بۆ گه‌ل و وه‌لاتى دروست كه‌ى.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشیت
ملله‌تێ كورد ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ تووشى نه‌خۆشى و چه‌وساندنێ بوویه‌ هه‌ر ژ كه‌ڤندا و ب تایبه‌ت ل باشۆرێ كوردستانێ ل سه‌ر ده‌ستێ رژێمێن كه‌ڤنه‌په‌رست كو كورسیكا ده‌سهه‌لاتێ ل عیراقێ وه‌رگرتى و هه‌ر رێیه‌كا بیت یا بكارئیناى دژى ملله‌تێ كورد ژبۆ نه‌هێلان و ژناڤبرنا ملله‌تێ كورد. كوردستان جهێ به‌رى خودانا رژێمێن كه‌ڤنه‌په‌رست و ئیمپیریالیزما جیهانى ژ مێژه‌ وه‌ره‌ تاكو نوكه‌، چونكو كوردستان دكه‌ڤیته‌ ناڤبه‌را چه‌ندین جهێن گرنگ دا مینا (گڤاندێن ئه‌نادۆلێ) و (وادى الرافدین) و زۆر جهێن دى یێن گرنك كو رێكیێن بازرگانى نه‌ و پره‌ ژ سه‌رچاوه‌یێن سروشتى مینا (گاز، كبریت ـ فوسفات ـ فسفۆر ـ ئاسن ـ زێر ـ ئه‌لماس) و هه‌مى جۆرێن دى یێن كانزایێن ب ناڤوده‌نگ و ب بها و هه‌روه‌سا ده‌ستێ كاركه‌ریێ یێ ئه‌رزانه‌ ل ده‌ڤه‌رێن كوردستانێ و ب تایبه‌ت پشتى په‌یدابوونا گازى ب ره‌نگه‌كێ به‌رفره‌ه ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ و هه‌مى لایان هه‌ول داینه‌ كو ده‌ستێ خوه‌ داننه‌ سه‌ر ڤێ ده‌ڤه‌رێ و ملله‌تێ كورد هه‌مى ده‌ما به‌رهه‌نگارى یا ڤان پێلانان كریه‌ و ب هزاره‌ها شه‌هید و زیندانى و په‌ككه‌فتى و ئاواره‌ و به‌رزه‌بووى داینه‌ ژبۆ پاراستنا خاكا پیرۆزا كوردستانێ و ژبه‌ر ڤێ به‌رهه‌نگاریا ب هێز ژلایێ ملله‌تێ كوردڤه‌ هه‌ر رژێمه‌كا هاتیه‌ سه‌ر كورسیكا ده‌ستهه‌لاتێ ل عیراقێ هه‌مى هێزێن خوه‌ یێن له‌شكرى یێن ب هێز كێشاینه‌ سه‌ر كوردستانا بریندر، لێ نه‌شیاینه‌ چ بكه‌ن دژى ملله‌تێ كورد ئه‌وبوو هنده‌ك رێكێن دى یێن ژناڤبرن و نه‌هێلانا ملله‌تێ كورد بكارئینان ئه‌و ژى:ـ
1ـ ل سالا (1963) ژ باژیرێ كه‌ركووك ده‌ست ب ڤه‌كوهاستنا مالێن كوردان كرن و ب سه‌دان خانیێن خێزانێن كوردان راده‌ستى خێزانیێن عه‌ره‌بان كرن و هه‌مى سامان و سه‌روه‌تا وان ژێ هاته‌ ستاندن و (21) بیست و ئیك گوندێن جۆتیارێن كورد ژڤێ ده‌ڤه‌رێ ڤه‌گوهاستن و جهێ وان عه‌ره‌ب دانانێ.
2. ل سالا (1974) ێ (13) گوندێن (توز) بریارا چڤاتا سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ یا چه‌په‌ل ژێ گرت و خانیێن وان ل سه‌ر خێزانێن عه‌ره‌با دابه‌ش كرن و قه‌ده‌غه‌ كرن كو خه‌لك مال و مولكێ كوردان بكریت.
3. ل سالا ( 1974) ێ (1150) كاركه‌ر و پۆلیس و مامۆستایێن كورد ژ سه‌ر كارێن وان ده‌رێخستن.
4. ل سالا (1978)ێ ئه‌ڤێ بریارا ڤه‌گوهاستنا و راستكرنا گوندا ژ ده‌ڤه‌را زه‌نگه‌نه‌ و كاكه‌یى یێن سه‌ر ب ناحیا داقوق ڤه‌گرتن و ب بهانه‌یا كو گاز یا ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ هه‌ى.
5. پشتى سالا (1975) نیزیكى (300) سێ سه‌د هزار كورد ڤه‌گوهاستینه‌ ناڤه‌راست و باشۆرێ عیراقێ ل ده‌ڤه‌رێن ( رمادیه‌ ـ دیوانیه‌ ـ ناسڕیه‌ ـ عماره‌ ـ سه‌ماوه‌)
6. ل سالا (1976 ـ 1977)ێ ڤالاكرنا ده‌ڤه‌را سنۆرێ عیراق و سووریا هه‌تا دگه‌هیته‌ عیراق ـ ئیران ب درێژاهیا (800) كم و ب كیراتیا (15ـ52) كم و ل دووڤ سه‌رژمێرێن وان (250) هزار كه‌س بوون بۆ ئوردیكایێن ب خورتى چێكرى ل (بێگوڤا ـ باتیفه‌ ـ بێرسڤێ ـ ده‌ركار ـ باگێرا ـ قدشێ ـ شێلادزى ـ سیریێ).
7. ل سالا (1978)ێ دده‌مێ هه‌یڤه‌كێ دا ب ده‌هان گوندێن كوردستانێ راستكرن ل گه‌ل ئه‌ردێ و یێ قه‌ره‌بۆكرن.
8 ـ ل سالا (1981) ێ (20) بیست هزار كورد رژێما عیراقێ ڤه‌گوهاستنه‌ باشۆرێ عیراقێ ب هێجه‌تا به‌تالیێ ل كوردستانێ و په‌یداكرنا ده‌لیڤا كارى ل باشۆرێ عیراقێ و ل دووڤ بریارا ئه‌نجوومه‌نێ سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ یا ژماره‌ (1391) ل (20/10/1981) ێ
9ـ ل سالا (1983 ـ 1984) هه‌شت هزار بارزانى ڤه‌گوهاستنه‌ جهه‌كێ به‌رزه‌ و هه‌مى هاتنه‌ شه‌هیدكرن و به‌رزه‌كرن و دبێژته‌ ڤى كارى (الاباده‌ الجماعیه‌) كۆشتنا ب كۆم.
10ـ ل سالا (1987)ێ رژێما گه‌نى ل عیراقێ بریاره‌كا دى یا پیس و چه‌په‌ل ده‌رئێخست ژبۆ ڤالاكرنا كوردستانێ هه‌میێ و كۆمكرنا وان ل هنده‌ك جهێن سه‌رجادێن گشتى و به‌رده‌ست و ده‌ست نیشانكرنا هنده‌ك ده‌ڤه‌ران بۆ ئاڤاكرنا ئۆردیگایێن ب خورتى چێكرى. به‌لێ برینێن ڤێ جارێ كوورتر بوون ژ هه‌مى جارێن دى، چونكو ڤێ بریارا پیس و چه‌په‌ل هه‌مى كوردستان ڤه‌گرت و ب ده‌هان، به‌لكو ب سه‌دان بریارێن ب ڤى شێوه‌ى داینه‌ و سیاسه‌تا كۆمكوژیێ و نه‌هێلانێ و ژناڤبریێ ل گه‌ل ملله‌تێ كورد ئه‌نجامداینه‌، لێ هه‌رده‌م ملله‌تێ كورد به‌رهه‌نگارى یا هێزێن رژێمێن گه‌نى ل عیراقێ كرینه‌ و شۆره‌ش و به‌رخودانێن مه‌زن و بناڤوده‌نگ ئه‌نجامداینه‌ و سه‌ركه‌فتێن مه‌زن هیزێن پێشمه‌رگێن پاله‌وانێن كوردستانێ بده‌ستڤه‌ئیناینه‌ و بوویه‌ ئه‌گه‌را ب سه‌رداگرتنا زۆر ئاخورێن دوژمنى ل فه‌وجا (سۆتكى ـ بێبادێ ـ بامرنێ) و پاقژكرنا (35) كم ب درێژاهیا جادا گشتى د ناڤبه‌را كانى ماسێ و هه‌تا دگه‌هیته‌ بێگۆڤا و ب سه‌دان به‌لكو ب هزاران ده‌ستكه‌فتێن مه‌زن هێزێن پێشمه‌رگێن كوردستانێ بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئیناین و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ دوژمنێن خوه‌ یێن مێژێن به‌غدا تێر نه‌بوون ژ رێتنا خوینا ملله‌تێ كورد ژ گه‌نج و لاو و زارۆ و ئافره‌ت نه‌شیان ب رێكێن عه‌ره‌بكرن و زیندانكرنێ و كوشتن و سێداره‌دانێ و نه‌هێلانا ملله‌تێ كورد رابوون ب بكارئینانا چه‌كێ كیمیاوى یێ قه‌ده‌غه‌كرى ل جیهانێ ئه‌وبوو رژێما به‌عس یا كه‌تى و ب تایبه‌ت (عه‌لى حه‌سه‌ن مه‌جید) یێ ناسیار ب (عه‌لى كیمیاوى) بریارا كیمیا بارانكرنا باژارێ (هه‌له‌بچه‌) یێ كوردى كو تێدا (5000) پێنچ هزار زارۆ و لاو و ئافره‌ت و پیره‌میر و ژن ژ خه‌لكێ ڤێ باژیرى بوونه‌ قوربانى و پتر ژ (4000) كه‌سان برینداربوون و تانوكه‌ شوونوارێن ڤى چه‌كى پیس ل ده‌ڤه‌رێ ل ڤان مرۆڤان ددیارن پاشان ل رێككه‌فتى (25/8/1988)ێ رژێما پیس و گه‌نى یا عیراقى رابوون ب كیمیا بارانكرنا (27) بیست و حه‌فت گوندێن ده‌ڤه‌را به‌هدینان كو تێدا هزاران كه‌س بوونه‌ قوربانى و هه‌ر رژێما به‌عسا پیس و چه‌په‌ل تێر نه‌بوون هه‌مى كوردستان دایه‌ به‌ر چه‌كێ كیمیاوى ئه‌ڤا مه‌ ل سه‌رى نڤێسى ب تنێ دلۆپه‌ك ژ ده‌ریایه‌كا نه‌هامه‌ت و ده‌رده‌سه‌رى و سته‌ما كو رژێمێن ئبَك ل دووڤ ئێك دژى ملله‌تێ كورد ئه‌نجامداین و ژبه‌ر ڤان هه‌مى سته‌مان ئه‌نفال و ئاواره‌یى و هه‌وێن ئه‌نفالان ژى په‌یدابوون. ئه‌ڤ پیلانین نوكه‌ بۆ مه‌ كوردان هاتینه‌ دانان و دهێنه‌ دانان ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ مینا هێرش و سه‌ركوتكرنێن رژێما ئیرانێ دژى كوردان ل رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ و كوردستانا باكۆر كو قركرن ب سه‌رێ ملله‌تێ كورد ئینان و هه‌روه‌سا ل كۆبانێ و عه‌فرین ژی هاته‌ سه‌ر و ژده‌ستدانا كه‌ركووكا دلێ كوردستانێ و پیلان یا دهیته‌ دانان بۆ هێرشكرنا توركیا بۆ سه‌ر شنگالا خه‌باتكه‌ر و قه‌ندیلێ بالا به‌رز كو ب بهانه‌یا (pkk) ێ یان ب چه‌ندین بهانه‌یێن دى كو عیراقا گه‌نى و ئیكسپایر و توركیا ئوسمانلى و ئیرانا سه‌فه‌وى و سووریا عه‌له‌وى ژی ل سه‌ر ڤێ پرسێ دهه‌ڤچه‌په‌رن و ب تنێ هه‌مى یان دڤیت كوردان بكوژن و ژبن ببه‌ن و نه‌هێلنه‌ دهه‌بوونێ دا, ئه‌ڤه‌ زۆر یا پێشچاڤه‌ و بلا ل به‌ر خوه‌ به‌رزه‌ نه‌كه‌ین ل هه‌مى كوردستانێ ب تنێ هێرش و پیلان ل سه‌ر كوردانه‌ و ل سه‌ر كوردستانێ نه‌ و ب بێ ده‌نگى یا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى یێن ب ناڤێ دیمۆكراسیێ و دادپه‌روه‌ریا جیهانى دئاخڤن لێ دویرن ژڤێ دادپه‌روه‌ریێ وبتنێ به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن خوه‌ د پارێزنى و كورد كرنه‌ سوته‌مه‌نى و كرنه‌ پرسیارا شه‌شێ و دیسا وه‌لاتێن ئه‌قلیمى و ب هه‌ڤالینیا هرچا رۆسى و شڤانێن چێلان یێن ئه‌مریكى ژی د ناڤ پیلانان دا دبه‌رهه‌ڤ و پشكدارن. بلا ئه‌م كورد بۆ خوه‌ عیبره‌تا ژ دیرۆكا بۆرى وه‌رگرین و ب هه‌مى رێیا دوژمنێن مه‌ ل سه‌ر مه‌ كار دكه‌ن چ ب دانا پاره‌ و چ ب چێكرنا پارتێن سیاسى چ ب چێكرنا رێكخراوێن خێرخوازى چ ب دروستكرنا دوبه‌ره‌كیێ ل ناڤبه‌را پارت و لایه‌نێن ل هه‌ریما كوردستانێ و ب هه‌مى رێك و كاران یێ دوژمناتیا كوردان دكه‌ن و هێوا و ئۆمێدا مه‌ ب تنێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یه‌. بلا هه‌مى پارت و لایه‌ن و گرۆپێن كوردستانى و كه‌سایه‌تى و هه‌مى ملله‌تێ كورد ل هه‌رێما كوردستانێ كار بكه‌ین و به‌ره‌یه‌كێ كوردستانى یێ ب هێز دروست بكه‌ین به‌رامبه‌ر ڤان دوژمنان و دا كو ئیكگرتنه‌كا سورتاسه‌رى ل ناڤ هه‌رێما كوردستانێ دروست بكه‌ین ئه‌گه‌ر ئه‌ڤا مه‌ ل سه‌رى نڤێسى ودیار كرى دێ دوباره‌ بیته‌ ڤه‌ ودێ كورد بنه‌ قوربان وزه‌ره‌رمه‌ندێ ئێكێ و دووماهیێ دێ هه‌ر كورد بن و ل دووماهیێ دێ بێژم بلا ئه‌م كورد ل هه‌مى پارچێن كوردستانێ خوه‌ بكه‌ینه‌ ئیك و ئه‌گه‌ر خوه‌ نه‌كه‌ینه‌ یه‌ك ئه‌مێ هه‌رن یه‌ك ب یه‌ك.
ژێده‌ر :

– لمحات تاریخیه‌ حول مدینه‌ كركوك .
– ژانترنیتێ .

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ل سه‌رده‌مێن كه‌ڤن و دێرین حاكمه‌كى (دادوه‌ر) وه‌زیره‌ك (شالیار) هه‌بوو كارێن خوه‌ ب دروستى و ئاشكه‌را و دلسۆزى ئه‌نجامدده‌ان و خزمه‌تا خه‌لكى دكر, رۆژه‌كێ ژ رۆژان وى وه‌زیرێ جوامێر و پاك و چاك شاشیه‌ك كر د حوكمرانیا خوه‌ دا حاكمى بریار دا وه‌زیرێ جوامێر و پاك بكوژیت یان ژی سێداره‌ بده‌ت پاشى حاكمى گۆت دێ وه‌زیرى كه‌مه‌ د ژۆره‌كێ ڤه‌ و ده‌ه سه‌یێن هار به‌رده‌مێ و ب ئازار وى ب كۆژم دا ببیته‌ عیبره‌ت بۆ هه‌میان, حاكمى ده‌مه‌ك ده‌ستنیشان كر و بریار دا پشتى ده‌ه رۆژێن دى ڤى حوكمى جێ به‌جێ بكه‌م و سه‌یێن هار ئاماده‌ بكه‌ن و چه‌ندین جاران وه‌زیرێ جوامێر هه‌ولدان كرن ل بریارێ پاشكه‌ز بیت، لێ حاكم نه‌رازى بۆ و وه‌زیرى داخواز ژێ كر خودانكرنا وان سه‌یێن هار بۆ ماوێ ده‌ستنیشانكرى بكه‌ته‌ د ده‌ستێ وى دا و حاكم قایل بوو. وه‌زیرى هه‌ر رۆژ ئه‌و خوارنان بۆ دهات ب نیڤى دكر، نیڤه‌ك وى دخوار و نیڤا دى ددا وان سه‌یێن هار و ده‌ه رۆژ بۆرین و سه‌یێن هار به‌ردانه‌ وه‌زیرى دا بخۆن، لێ سه‌یێن هار سه‌رێ خوه‌ بۆ وه‌زیرى چه‌ماند و چ ل وه‌زیرى نه‌ كر و حاكم مه‌نده‌هۆش بوو و گۆتێ ته‌ چ ل ڤان سه‌یێن هار كریه‌؟ گۆتێ حاكمێ خۆشبیت من (15) سالان خزمه‌تا جه‌نابێ ته‌ ب دلسۆزى دكر، لێ ته‌ ل پێشچاڤ نه‌ دیت لێ ڤان سه‌یان ب تنێ من (10) رۆژان خزمه‌تا وان كر ل پێشچاڤ دیت, له‌وما حاكمى وه‌زیر عه‌فۆ كر و زانى وه‌زیر یێ دلسۆز و تێگه‌هه‌شتى یه‌. ئه‌ڤه‌ سه‌رهاتیه‌كه‌ و ل ده‌مه‌كى ئه‌ڤ بۆیه‌ره‌ دروستبوویه‌ و نوكه‌ هه‌ر ئه‌ڤ سیناریۆیه‌ ل ڤى سه‌رده‌مى دوباره‌ دبیته‌ ڤه‌ و مه‌ره‌م ژێ ئه‌وه‌ كو ئه‌و كه‌سانێن شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ر و دلسۆز هاتینه‌ پشتگوه هاڤێتن، راسته‌ ژ كه‌توارێ شۆره‌ش و شۆره‌شگێراتیێ كه‌فتینه‌ د كه‌توارێ مه‌ده‌نیه‌ت و حوكمرانیێ دا و سه‌ره‌رایى وێ چه‌ندێ شۆره‌شێن كوردان ب تایبه‌ت شۆره‌شا ئیلۆن و گولانێ زانكۆ و كۆلیژه‌ و په‌یمانگه‌ه بوون و یێ ب دروستاهى ژ قوتابخانا شۆره‌شێ ده‌ردچوو دبوو زانا و بلیمه‌ت و سیاسه‌تڤان و ره‌وشه‌نبیر, چونكو كه‌توارى وه‌سا دخواست هه‌مى زانست و زانین د ناڤ قوتابخانا شۆره‌شێ دا وه‌رگرن و ل ده‌سپێكێ مێشك دهاته‌ پڕكرن ب ڤیان و حه‌زا وه‌لات و كوردستانیان و دبوو مریدێ رێیا كوردایه‌تیێ و ب تنێ وه‌لات و ملله‌ت و كوردایه‌تى ل پێشچاڤ و ئارمانج بوو و نهێنیا ڤێ چه‌ندێ ژی ددادپه‌روه‌ریێ دا بوو, نوكه‌ پتریا كه‌سانێن ب سالان خزمه‌تا شۆره‌شێ كرى ماینه‌ بێ كار و مووچه‌ داهاتى و ژیار و هاتینه‌ ژبیركرن و شه‌رمێ ژ خیزان و كه‌سوكارێن خوه‌ دكه‌ن و ئه‌و رابردویێ وى هه‌یى فه‌ر بوو ب سه‌ر بلندى هاتبا ل قه‌له‌مدان نه‌ ب شه‌رم و فهێتى و بێبه‌هرى، چونكو ئه‌ڤ مال و ملك و سه‌روه‌تێ حوكمه‌تا مه‌ هه‌یى ملكێ شۆره‌شێ یه‌ و ب كه‌دا زه‌ندوباسكێن وان پێشمه‌رگێن قه‌هره‌مان و ب خوینا سه‌دان هزار كه‌سانێن زیره‌ك و چاڤنه‌ترس هاتیه‌ و نوكه‌ زارۆیێن پتریا وان قوربانى و جانفیدایا هه‌ر ب ئێكجارى بێبه‌هر و بێ ژیار ماینه‌، چونكو هه‌ر رێبازا بابوباپیرێن خوه‌ گرتیه‌ و چ كار و بازرگانى و باوه‌رنامه‌ و كۆمپانى نینن، له‌وما پتریا وانان بووینه‌ زیره‌ڤان و كارگوزار و خزمه‌تكار و خه‌باتا باب و بنه‌مالا وى ئه‌ڤ به‌رهه‌مه‌ پێڤه‌ هات. ل دووماهیێ ب تنێ ل بیرا كاربده‌ست و شۆله‌ژێ یا دئینم بلا خزمه‌ت و خه‌بات بهێته‌ پێشچاڤ و ئه‌وێن بێبه‌هر نه‌هێنه‌ ژبیركرن و نانێ نوكه‌ ژی ئه‌و كاربده‌ست دخۆن هێشتا به‌رهه‌مێ خوین و خه‌بات و قوربانیدانا وان خه‌باتكه‌ر و ئاواراه‌ و شۆره‌شگێرانه‌ و بلا حاكم لێڤه‌ ببیت ژبریارا خوه‌ و خزمه‌تا سالان ژبیر نه‌كه‌ت دا نه‌بنه‌ سوته‌مه‌نیێ شۆره‌شێ.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
ئه‌گه‌ر سه‌حا دیرۆكا هه‌ر ملله‌ته‌كى بكه‌ین بێگومان ب ده‌هان دیمه‌نێن باش و خراب و خۆش و نه‌خۆش دێ بینین و دێ د وان دیمه‌نان دا دیار بیت كو ئه‌ڤ دیمه‌نه‌ راستیه‌ك یا روى دا، ل كوردستانێ ب ده‌هان دیمه‌نێن خویناوى و نه‌خۆش ل سه‌ر ملله‌تێ كورد هاتینه‌ سه‌پاندن ژ لایێ دژمنێن ملله‌تێ كورد ڤه‌ كو ب درێژیا دیرۆكێ ده‌ستهه‌لاته‌كێ تاكره‌ و و پرى زۆردارى و دژمنكارى ل سه‌ر ملله‌تێ كوردێ به‌له‌نگاز گێرایه‌ كو تێدا هه‌مى جۆرێن زولم و زوردارى و تالانكرن وێرانكرن و گرتن و كوشتن و ئه‌نفال و ئاواره‌یێ دژى ملله‌تێ كورد بكارئینایه‌. هنده‌ك ژ ڤان دیمه‌نێن مه‌ باس لێ كرى ل سالا (1988)ێ بریارا هه‌وێن ئه‌نفالان ژ حوكمه‌تا عیراقا خوینمێژ و ئه‌ژده‌ها ده‌ركه‌فت دژى ملله‌تێ كورد كو ب هزاران خێزان و خه‌باتكه‌ر به‌ر ب سنۆرێن تركیا و ئیرانێ كه‌فتنه‌ كاروانى و چاره‌نڤێسه‌كێ به‌رزه‌ و پشكه‌كێ زۆر بوونه‌ ئاواره‌ و ل تركیا و ل ناڤ كه‌مپ و چادرگه‌هان دا ئاكنجیبوون كو رۆژانه‌ ژیانه‌كا سه‌خت و دژوار دبره‌ سه‌ر د ده‌ستێن جه‌ندرمه‌ و میت و تیم ئوزال و كارگێرى یا چادرگه‌هێ دا و د ڤان خالێن خوارێ دا دیمه‌نێن سه‌خت و نه‌خۆشێن ژین و ژیارا ئاوارێن چادرگه‌هێن تركیا ب تایبه‌ت چادرگه‌ها مێردینێ دیار كه‌ین و زۆر یا فه‌ره‌ ئه‌ڤ دیمه‌نه‌ هه‌مى ببنه‌ سیناریۆ و چیرۆك و فلم و ب شێوه‌كێ باشتر و به‌رچاڤتر ئه‌ڤ خه‌باتا پیرۆز بمینیت و بۆ به‌ره‌باب و نفشێن داهاتى ژی بهێنه‌ نیشادان دا كو دیرۆكا ملله‌تى خوه‌ ژبیر نه‌كه‌.
ـ خوارن و ڤه‌خوارن.
ل ده‌سپێكێ خوارنا ئاوارێن چادگه‌ها ماردینێ یا ب كۆم بۆ و حوكمه‌تا توركیا و كارگێریا چادرگه‌هێ خوارنا ئاماده‌ ددا مه‌ كو ئاڤكه‌كا رۆهن و زه‌لال و بێ تام و ره‌نگ بۆ و هه‌ر خێزانه‌كا ژچه‌ند كه‌سان پێكهاتبا دو كه‌چكێن ئافكێ ددانێ و هه‌ر (6ـ7) كه‌سان ب تنێ سه‌مۆنه‌ك ددایێ تێرا كربایه‌ یان نه‌ ئارێشا ئاواران بۆ دیسا ده‌ركه‌فتن ژ جادرگه‌هێ نه‌بوو ئه‌و هاریكاریێن ژ ده‌رڤه‌ دهاتن ب چ ره‌نگان رێك نه‌ ددا بیننه‌ د ناڤ چادرگه‌هێ دا.
• سۆته‌مه‌نى بۆ ئاماده‌كرنا خوارنێ.
حوكمه‌تێ خوارنا ئاماده‌ ژ ئاواران برى و ئازۆقه‌ ددا و هه‌ر خێزانه‌كا ئاواران پشكه‌كێ كێم یێ ئازۆقه‌ى ددایێ بۆ هه‌ر هه‌یڤه‌كێ لێ ئاگر نه‌بوو خوارنێ ل سه‌ر ئاماده‌ بكه‌ن و هه‌ر خێزانه‌كێ قه‌نینه‌كێ بچووك هه‌بوو و تێرامه‌ نه‌دكر و رۆژانه‌ ئاواره‌ ل سرایا غازێ بوون هه‌تا شه‌ڤێ ژى ل به‌ر سرایێ تاكو قه‌نینه‌كێ بچووك ڤێرا دگه‌هه‌شت داكو خوارنێ ل سه‌ر ئاماده‌ بكه‌ن.
• سوته‌مه‌نى بۆ خوه‌ گه‌رمكرنێ.
ل تركیا ره‌ژى یا به‌رى بكاردئینا بۆ خوه‌گه‌رم كرنێ، چونكو یا ئه‌رزان بۆ، لێ حوكمه‌تێ ب كیلۆیا دار ددانه‌ مه‌ كو هه‌ر خێزانه‌كا چه‌ند كه‌سى با وه‌كو ئێك دهاتنه‌ هژمارتن و هه‌ر سه‌رۆك خێزانه‌كى (250) كغم دارا ددانێ و تێرا نیڤ هه‌یڤێ ژى نه‌دكرن.
ـ سه‌قایێ چادرگه‌ها مێردینێ.
جهێ چادرگه‌ها مێردینێ ل ناڤبه‌را قه‌زا قزلته‌په‌ و باژێرێ مێردینێ دا بوو ل ده‌شته‌كا رویت و پڕى سترى و مار و ئادى بۆ و یا ب ناڤوده‌نگ بۆ ب هر و بایێن ب هێز و دگۆتنێ (ده‌شتا ریحایێ) و پیره‌مێر و ئاكنجیێن وێ ده‌ڤه‌رێ ڤه‌دگێرا كو هر و بایێ ده‌ڤه‌رێ ترومبێلێن بارهه‌لگر دقولپاندن و ڤى بایێ ب هێز ستینێن كاره‌بێ دئێخستن و ب سه‌ر چادران دا دكه‌فتن و ب سه‌رێ ئاوارێن شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ر دا دهاتنه‌ خوارێ و چادر ددراندن و هنده‌ك جاران ژى ل به‌ر بارانێ و بایێ ب هێز دمان بۆ نموونه‌ ل شه‌ڤه‌كا تارى و پرى باران و هروبایێ ب هێز و دژوارێ زڤستانا چادرگه‌ها مێردینێ ل (22/1/1989) تاكو سپێدێ ماینه‌ هشیار و مه‌ ل شوونا سنگێن چادرێ یێن بچووك و كورت مه‌ سنگێن دارى یێن مه‌زن و درێژ چێ دكرن دا كو خوه‌ ل به‌ر وى بایێ ب هێز بگریت و هه‌تا كو سپێدێ ئه‌و چادرێن ژ به‌رك دچوون و ددریان هه‌مى ب شیژن و بیزان دهاتنه‌ درین و نوو دكرنه‌ ڤه‌ تاكو شیابانه‌ خوه‌ دبن ڤان چادران ڤه‌ بپارێزن ژ سارما زڤستانا دژوار و توز و هه‌وایێ گه‌رما هاڤینێ و ل وه‌رزێ هاڤینێ پلا گه‌رمایێ دگه‌هشته‌ (45ـ50) پلا و بێ ئامیرێن ته‌زى كرنێ و بێ به‌فر و ئاڤته‌زینك و جه‌مه‌د، له‌وما خه‌لكێ ئاواره‌ نه‌چار دبوون ئاڤا گه‌رم ڤه‌خۆن.
ـ ئاریشا ئاڤێ ل ناڤ چادرگه‌هێ.
ئاڤ ژیانه‌ و ئه‌گه‌ر ئاڤ نه‌بیت هه‌لبه‌ت ژیان ژى نابیت ل چادرگه‌ها مێردینێ ئاڤ زۆر یا كێم بۆ ئاڤ ل ناڤ چادرگه‌هێ دابه‌شكر بوو دا ئافره‌ت ب ده‌مژمێران كه‌ڤنه‌ د ناڤ سرایێ دا تاكو دۆلكه‌ك په‌یدا دكر و ل پتریا جاران حوكمه‌تا تركیا و كارگێرى یا چادرگه‌هێ بێ بهانه‌ ئاڤا ڤه‌خوارنێ و یا بكارئینانا رۆژانه‌ ل سه‌ر چادرگه‌هێ دبرى بۆ ماوێ (10ـ15) رۆژان و خه‌لكێ چادرگه‌هێ دا نه‌چار بیت ئه‌و بۆریا ئاڤێ یا كو ل سه‌ر چادرگه‌هێ رابۆرى كون بكه‌ن و ب سه‌دان ته‌نه‌كه‌ و دۆلك دا كه‌ڤنه‌ د سرایێ دا و بۆ ماوێ ده‌هان ده‌مژمێران مینن تاكو ئاڤ دگه‌هه‌شتێ و نه‌ دزانى كا دێ وێ ئاڤێ بۆ چ مه‌ره‌م بكارئینن و جاران بۆ ماوێ (4 ـ 5) كلم دچوون ب پیا تاكو ئاڤ بده‌ستكه‌فتبایه‌ بۆ نموونه‌ شه‌ڤه‌كێ ل (11/7/1989)ماینه‌ ل به‌ر سرا ئاڤێ ل سه‌رێ كه‌مپێ تاكو بانگێ سپێدێ دا و سرا گه‌هشته‌ مه‌.
• مزگه‌فت و جهێن پاراستنا خوه‌دایى.
ل چادرگه‌هێ مزگه‌فت نه‌بوون (18) مرۆڤ دبێ مزگه‌فت بوون ل چادرگه‌هێ جهێن تایبه‌ت نڤێژێن ب كۆم دكرن و ل رۆژێن ئه‌ینى و بۆ خودبێ هه‌مى یان قه‌ستا گۆره‌پانا سه‌رێ چادرگه‌هێ دكر و هه‌ر ئێكى شه‌ملكا خوه‌ ل گه‌ل خوه‌ دبرن و مامۆستا (مه‌لا عه‌بدولرحمن كانى ساركى) خوتبه‌خوینێ مه‌ بوو و ل زڤستانێ به‌فر و باران ل نڤێژكه‌ران دهاتن و ل هاڤینێ تۆز و گه‌رم بوو.
ـ ره‌وشا ساخله‌میێ ل چادرگه‌ها مێردینێ.
نه‌خۆشخانه‌یه‌كا بچووك ل چارگه‌هێ هه‌بوو و ب تنێ (ئێك) نۆشدار، لێ هه‌بوو ل گه‌ل برینپێچه‌كى و نه‌یێ تایبه‌تمه‌ند بۆ و چاره‌نڤێسێ ڤان ئاوارێن هه‌ژار د ده‌ستێ وى دا بوو و ده‌رمان دكێم بوون و خه‌لكێ مه‌یێ ئاواره‌ داچن ب ده‌مژمێران ل سرا نۆشدارى راوه‌ستن دا چیته‌ دژورڤه‌ هه‌ر زووكا بێ كو فه‌حسا وان نه‌خۆشا بكه‌ت دا جۆره‌كێ ده‌رمانى دده‌تێ و جاران ئه‌و ده‌رمانێ ددانه‌ نه‌خۆشان چ په‌یوه‌ندى ب ئێشێ ڤه‌ نه‌بوو یان ژى شرانقه‌كێ ب تنێ بۆ دانیت سه‌ره‌ده‌ریا خراب ل گه‌ل ئاوارێن خه‌باتكه‌ر دكر و ژ
وى دا بوو و ده‌رمان دكێم بوون و خه‌لكێ مه‌یێ ئاواره‌ داچن ب ده‌مژمێران ل سرا نۆشدارى راوه‌ستن دا چیته‌ دژۆرڤه‌ هه‌ر زووكا بێ كو فه‌حسا وان نه‌خۆشان بكه‌ت دا جۆره‌كێ ده‌رمانى دده‌تێ و جاران ئه‌و ده‌رمانێ ددانه‌ نه‌خۆشان چ په‌یوه‌ندى ب ئێشێ ڤه‌ نه‌بوو یان ژى شرانقه‌كێ ب تنێ بۆ دانیت سه‌ره‌ده‌ریا خراب ل گه‌ل ئاوارێن خه‌باتكه‌ر دكر و ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ بێ باوه‌رى ل ناڤبه‌را نه‌خۆشێن چادرگه‌هێ و نۆشدارێن تركا په‌یدا ببوو، نه‌خۆشان ده‌رمانێن خوه‌ نیشا نۆشدارێن پێشمه‌رگه‌ دكرن و بێ شیره‌تێن وانان بكار و كێمبوونا ده‌رمانان پتر ئێشێن كوژه‌ك و دۆمدرێژ ل ناڤبه‌را ئاواران به‌ربه‌لاڤ ببوون.
ـ جهێن ده‌ستاڤێ د ناڤ چادرگه‌هێ دا.
بێگومان نه‌یا جوانه‌ به‌حسێ هه‌مى دیمه‌نێن كرێت و نه‌جوان بكه‌ین ل ده‌مێ ئاوارێن چادرگه‌هێ پێدڤى ب جهێن ده‌ستئاڤێ هه‌بایه‌ پێدڤى بۆ ده‌مژمێره‌كێ به‌رى وى ده‌مى چووبایه‌ جهێ ده‌ستاڤێ چونكوw.c) ب كۆم چێكربوون و سرایا جهێن ده‌ستاڤێ درێژ دبوو تاكو دگه‌هشته‌ (15ـ20) كه‌سان و خودێ نه‌كربایه‌ ئێشه‌ك په‌یدا ببا ل جه‌م ئاواره‌كى…
ئه‌گه‌ر ئه‌م لێنێرینه‌كێ ل ناڤه‌رۆكا فه‌رهه‌نگا ئاواره‌بوونێ بكه‌ین دێ بینین كو ب ده‌هان جاران و ل پتریا وه‌لاتێن جیهانێ كاروانێ ئاواره‌بوونێ دروست بوویه‌ و ژ به‌ر زۆر پرسان پرسێن سیاسى و له‌شكرى و جڤاكى و كۆمه‌لایه‌تى و.. هتد و هه‌تا نوكه‌ ژی ل هه‌مى جیهانێ ئه‌ڤ دیاردا ترسناك یا به‌ربه‌لاڤه‌ و
لێ باراپتر یا ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ب تایبه‌ت باراپتر یا دیاردا ئاواره‌بوونێ ل كوردستانێ و بوویه‌ به‌هرا ملله‌تێ كورد, چه‌ندین ساله‌ ئه‌ڤ ئاواره‌ زڤرین و هه‌تا نوكه‌ چ بۆ نه‌هاتیه‌كرن و هاتینه‌ پشتگوه هاڤێتن و هه‌كه‌ ب سۆباسنامه‌كێ بیت هه‌ر باشه‌. خالا دى هه‌ژى گۆتنێ یه‌ بێژین كو هه‌مى ته‌خوتوێژ و چین و ده‌ڤه‌ر هاتنه‌ قه‌ره‌بووكرن ب تنێ ئاوارێن چادرگه‌ها مێردین و دیاربكر و مووشێ ماینه‌ و هه‌ر هاتینه‌ ژبیركرن و ب راستى ئه‌ڤ ئاواره‌ بووینه‌ زه‌ره‌مه‌ندێ ئیكێ د هه‌مى ئاستان دا و بلا ئه‌ڤ دیمه‌نه‌ ل به‌ر چاڤێ ده‌ستهه‌لاتدارێن مه‌ بن و ماندوبوون و شۆره‌شا ئاواره‌بوونێ نه‌ هێته‌ ژبیر كرن و د چه‌ندین بابه‌تێن خوه‌ دا ل پتریا كۆڤار و رۆژنامه‌ و كه‌نالێن ناڤخوه‌یى و ئاسمانى مه‌ ئه‌ڤ پرسه‌ نڤێسینه‌ و باسكریه‌، لێ دیاره‌ بێ مفا بوویه‌ و چ نه‌ هاتیه‌ئه‌نجامدان, بلا هه‌لویست و خزمه‌تا ڤان ئاواران نه‌هێته‌ ژبیركرن چونكو ب هه‌لویست و خه‌باتا ڤان ئاوارێن توركیا ل سالا (1988) تا (1992) ل كه‌مپێن مووش و دیاربكر و مێردینێ به‌لانس هاتینه‌ گوهۆرین و ره‌وش به‌ر ب باشتر چوویه‌.
له‌وما دبێژم ئه‌ڤ دیمه‌نێن سه‌خت و دژوارێن مه‌ باس لێ كرین و به‌رگریا ب هێزا ئاوارێن خه‌باتكه‌ر كرى شۆره‌شه‌كا دى بۆ دژى دوژمنێن ملله‌تێ كورد ئه‌نجامداى و خۆراگرتن و ته‌حه‌مولا ڤان ئاواران كرى بوونه‌ تیره‌ك و ب سینگێ دژمنى كه‌فت و هه‌تا نوكه‌ ژى ئه‌ڤ ئاواره‌ نه‌هاتینه‌ قه‌ره‌بۆكرن ژ لایێ جهێن په‌یوه‌ندیدار ڤه‌ و ئۆمێده‌وارین هه‌مى ئاواره‌ بهێنه‌ قه‌ره‌بۆكرن و ئه‌و زه‌حمه‌ت و ماندیبوونا وانان ب ب هه‌روه‌ نه‌چیت و شانازیێ ب وێ شۆره‌ش و خه‌باتێ بكه‌ن.

خالد ئه‌حمه‌د بادى

ژینگه‌ه ئه‌و ئیدیه‌مه‌یێ وێ چه‌ندێ دیاردكه‌ت كو وێ ده‌ڤه‌ر یان ناڤه‌ندا تو د ناڤدا دژى و ئه‌و جهه‌ یێ كو هه‌مى گیاندارێن جودا جودا تێدا دژین ژ گیاندار و مرۆڤ و گلوگیا و دارودرخت و ئه‌و خودان گیان دشێن ل وێ ژینگه‌ه و ناڤه‌ندا ئه‌و د ناڤ دا ژیانا خوه‌ په‌یره‌و بكه‌ت و ب هه‌مى مافێن خوه‌ شادبیت د وێ ده‌ڤه‌ر و ناڤه‌ندا ئه‌و تێدا دژیت. ئه‌و كه‌ره‌سته‌ و تشتێن كو ژینگه‌هێ پێكدئینن، ئه‌و ژی ئاڤ و هه‌وا و ئاخ و خاك و گیانه‌وه‌ر و روه‌ك و مرۆڤن, كاریگه‌ریا پاراستنا دارستان و ژینگه‌ها زۆر یا گرنگه‌ و ب تایبه‌ت بۆ وان وه‌لات و ده‌وله‌ت و ملله‌تێن هه‌ژار و د بێ داهاتێن دى مینا پێشه‌سازى و دۆخێن دى یێن سروشتى، چونكو دارستان و ژینگه‌ه باشترین به‌خێوكه‌رن بۆ جڤاكێن مرۆڤان و ئه‌و دارستان و ژینگه‌ه دبنه‌ ئه‌گه‌رێ پێشڤه‌چوون و پێشكه‌فتنێ بۆ وى ملله‌تى یان وه‌لاتى یێ ژینگه‌ها خوه‌ پاراستى. ل دێر زه‌مان باب و بابكالكێن مه‌ ل كوردستانێ ب هه‌مى رێیان ژینگه‌ها خوه‌ پاراستى یه‌ و ره‌وشه‌نبیریا پاراستنا ژینگه‌هان چوویه‌ د مێشكێ هه‌ر كورده‌كێ وى سه‌رده‌مى دا و مفایێن مه‌زن ژ ڤان دارستان و ژینگه‌هان دیتینه‌ و ئه‌و ژینگه‌ه و دارستانێن كوردستانێ بووینه‌ پالپشت و پالده‌رێن ب هێز ژبۆ پاراستنا كوردستانێ ژ دوژمنان و ئه‌م دشیێن بێژین دارستان و ژینگه‌هه‌كا شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ر مه‌ هه‌بوویه‌. ل پتریا وه‌لاتان وه‌زاره‌تێن ژینگه‌ه و ساخله‌میێ هه‌نه‌، لێ دو وه‌زاره‌تین ژێكجودانه‌ و ئێك تمامكه‌را یا دى یه‌، چونكو وه‌زاره‌تا ساخله‌میێ نه‌خوا چێ دكه‌ت و دروست دكه‌ت و وزاره‌تا ژینگه‌هێ نا هێلیت مرۆڤ نه‌خۆش بكه‌ڤن. ل ناڤ ژینگه‌هێ دا به‌لانسه‌ك هه‌یه‌ كو هه‌ر گیانداره‌ك ژیانا خوه‌ دۆم دكه‌ت ل سه‌ر گیانداره‌كێ دى و ب ڤى شێوه‌ى به‌لانسێ دۆمكرنا ژینگه‌هێ دروست دكه‌ڤیته‌ د وارێ جه بجهكرنێ دا. ل كوردستانێ زۆر نموونه‌ هه‌نه‌ كو ژینگه‌ه و دارستانێن كوردستانێ شیان ره‌وشا شۆره‌شێ دۆم بكه‌ت و شۆره‌شێن كوردان ب هێز و پێشبكه‌ڤن. ژینگه‌هه‌كا پاقژ و دارستانێن مه‌زن زۆر كارتێكرنێ د به‌رده‌وامى یا باران هاتن و عومباركرنا رێژێن پترێن عومباریێ ئاڤا ژێر ئه‌رد دا دكه‌ت و بوخوه‌ گه‌نجینه‌ ملكێ ته‌ڤایا وه‌لاتیانه‌. ل سالین دێرین ل وه‌لاتێ ئه‌مریكا هه‌وه‌ك ده‌ستپێكرن ژبۆ ژناڤبرنا پتر ژ (100) سه‌د هزار بالندێن ئه‌لهۆیان و ئه‌ڤێ بنبڕكرنا ڤان جۆره‌ بالندان مشك و جرد زۆر مشه‌بوون و كارتێكرنه‌كا مه‌زن كره‌ سه‌ر چاندن و به‌روبومێ وان یێ وێ سالێ. ئه‌ڤجا قانوونا ژیانێ وه‌سا یا هاتیه‌ دروستكرن و خودایێ مه‌زن حه‌زكریه‌ هه‌ر ئێك تمامكه‌رێ یا دى بیت. په‌یاما من بۆ ده‌ستهه‌لاتدار و خودان بریاران و هه‌ر وه‌سا وه‌لاتیان كو دارستان و ژینگه‌ها خوه‌ بپارێزین، چونكو ئه‌ڤه‌ بۆ مه‌ گه‌نجینه‌ یه‌ و فه‌ره‌ ئه‌م ڤێ گه‌نجینێ بپارێزین و ئه‌م و نفشێ داهاتى ژی مفاى ژێ وه‌ربگرین.

خالد ئه‌حمد بادى

ل دووڤ كه‌توارێ ژیانێ و قانوونا به‌ربه‌لاڤ ل ناڤه‌ندێن گشتى، رامانا به‌رپرسیاره‌تیێ ئانكو خزمه‌تكرن  و هه‌لبه‌ت به‌رپرس خزمه‌تكارێ ملله‌تیه‌، دوور ژ كه‌توار و قانوونان ئه‌ڤ رامانه‌ هاتیه‌ تێكشێلان و شێوه‌ هاتیه‌ گوهۆرین ب تایبه‌ت ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست، پتر ئه‌ڤ ئیدیه‌مه‌ هاتیه‌ تێكشێلان و پتریا سه‌ركرده‌ و به‌رپرس و رێڤه‌به‌ران بووینه‌ دكتاتۆر و ئه‌و ئێدیه‌م و رامانا ل سه‌ر به‌رپرسان دهێته‌ گۆتن سنۆر بركریه‌ و خوه‌ ل سه‌ر ستویێ خه‌لكێ سڤێل و بێ گونه‌ه سه‌پاندى یه‌، چونكو ئاراسته‌یا كار و ئیدیه‌مى گوهۆرى یه‌ و ژ خزمه‌تكرنێ به‌ر ب خوه‌سپاندنێ. ل ده‌مێن شۆره‌شێن كوردان ئۆمێد و هزرێن هه‌ر كورده‌كێ دلسۆز دروستبوونا ده‌وله‌ت و حوكمرانیێ ل خوه‌ بكه‌ن و نه‌بنه‌ وه‌لاتیێن پله‌ (2ـ3), بهێنه‌ پشتگوه هاڤێتن ئه‌و ئۆمێد بجه هاتن، لێ زۆر كێماسى هه‌بوون و نوكه‌ ئه‌و كێماسى و شاشى بوونه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ره‌وشه‌كا له‌نگ ل هه‌رێما كوردستانێ و نوكه‌ هه‌رێما مه‌ د نازكترین و هه‌ستیارترین ره‌وش دا دبۆریت و بلا ئه‌و ده‌ستكه‌فتێن ملله‌تێ كورد بده‌ستڤه‌ئیناین بهێنه‌ پاراستن و ئه‌ڤه‌ دكه‌ڤیته‌ ستویێ پارتێن كوردستانى دا چونكو سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فت بۆ هه‌میانه‌ و بلا كێماسى و شكه‌ستن ژی بۆ هه‌میان بن, ده‌مێ به‌رفره‌هى و ئێمناهى هه‌ى هه‌میان خوه‌ ل قادا سیاسى یا كوردستانێ دهه‌لاڤێت و ب ده‌هان درووشمێن بریسقه‌دار بلند دكرن و دگۆت هه‌كه‌ ده‌ستهه‌لات بۆ مه‌بیت، دێ ئێكسه‌ر ره‌وشا خه‌لكى بۆ پلێن گوپیتكان به‌ینه‌ پێش، لێ ده‌ستهه‌لات ژی وه‌رگرت ره‌وش خرابتر لێ هات و ئه‌ڤه‌ وێ چه‌ندێ خۆیا دكه‌ت كو ئه‌و ژی ل سه‌ر ده‌وسا یێن به‌رێ چوون و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ پاراستن و به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى هاتنه‌ پشتگوه هاڤێژتن، چونكو ب تنێ خه‌لكێ مه‌ یێ ب كێمێ ژی رازى یه‌. بێگومان دوژمنێن مه‌ زۆر خه‌باتێ و ب هه‌مى رێیان كاردكه‌ن دا هه‌رێما مه‌بلاده‌ن و ژبن ببه‌ن، لێ نه‌ شیاینه‌ چونكو پیلانا وان بۆ مه‌ ڤێ جارێ هه‌ى كو ده‌رزان بیخیته‌ د ناڤ ئێكرێزیا مه‌ دا و هه‌تا راده‌كى شیاینه‌ و ئه‌گه‌ر نه‌شیابانه‌ ل هه‌یڤا بۆرى گۆڕان و كۆمه‌لێ خوه‌ ژحوكمه‌تێ نه‌ ڤه‌دكێشا و هه‌روه‌سا ل (15/1/2018) یه‌كگرتویێ ژی خوه‌ نه‌ڤه‌ دكێشا و ب راستى هه‌ر چه‌ند پارته‌ك بمینیت د ناڤ حوكمه‌تێ دا ره‌وش و پێگه‌یێ مه‌ بهێزتر لێ كه‌ت ودێ بیته‌ تیره‌ك ژه‌هراوى بۆ ناڤچاڤێن دوژمنان. ئه‌ڤا روى داى ژبرینا بۆدجێ و هێرشێن داعش و هێرشێن حه‌شدا وه‌حشى گرتنا رێیان زۆر یا مه‌زن و كاریگه‌ر بوو و بێزاریه‌ك بۆ حوكمه‌ت و خه‌لكى په‌یدا كر, ئه‌ركه‌كێ نشتیمانى و ئاینى و كوردپه‌روه‌رانه‌یه‌ هه‌مى لایه‌ن خوه‌ ل خه‌مێن ملله‌تى بكه‌نه‌ خودان و كاركربا ژبۆ ده‌رخستنا مه‌ ژ ڤێ ره‌وشا سه‌خت و بلا ل سه‌ر كیستێ ئێكودو كار نه‌كه‌ن و ده‌ستێن خوه‌ بكه‌نه‌ د ناڤ ده‌ستێن دوژمنان دا ژبۆ شكه‌ستنا برایێن خوه‌ بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ده‌نگه‌كێ زێده‌. بانگه‌وازا خه‌لكێ خۆراگر و ب شه‌ره‌فێ كوردستانێ دكه‌م كو به‌ر ب سندۆقێن ده‌نگدانێ ڤه‌ بچن و وژدانا خوه‌ ته‌نا بكه‌ن و ده‌نگى بده‌نه‌ وى لایه‌نى یێ ل به‌رفره‌هى و به‌رته‌نگاڤیان خوه‌ ل مله‌تى دكه‌ته‌ خودان و ب بۆچوونا من ئه‌ڤ خۆڤه‌كێشانه‌ دێ كارتێكرنه‌كا نه‌رێنى كه‌ته‌ سه‌ر ده‌نگێن وانان و دێ رێژا ده‌نگێن هه‌ر سێ لایه‌نان كێمتر لێ هێن. له‌وما دبێژم ئه‌ڤا روودا ره‌ڤینه‌ ژ به‌رپرسیاره‌تیێ و دێ دیرۆك بۆ وان لایه‌نان ل ناڤه‌رۆكا  فه‌رهه‌نگا هه‌لویستان ب ره‌ڤۆك ل قه‌له‌م ده‌ت.

خالد ئه‌حمه‌د بادى
خه‌رجیێن زێده‌
ئه‌م هه‌مى خه‌رجیێن زۆر زێده‌ دكه‌ین كو مه‌ چ كار و پێدڤى پێ نینه‌ مینا سوره‌یا (چلچرا) و گۆسك و شاكار (تحفیات) و مه‌زهه‌رى و تشتێن زێده‌ یان بلاجكتۆر یان كه‌لوپه‌لێن ناڤمالێ یێن زێده‌ كو ئه‌م هه‌مى دێ شیێن بێ ڤانان ژیانا رۆژانه‌ برێڤه‌ ببه‌ین و هه‌كه‌ ره‌وشا ئابوورى یا باش بیت و داهاته‌كێ باش هه‌بیت یان ژی ره‌وشا هه‌مى ملله‌تى یا باش بیت بێ گومان باشه‌ كارێن جوانى و ستایل و مودێلا بهێنه‌ ئه‌نجامدان د هه‌ر ماله‌كێ یان ده‌زگه‌هه‌كى یان هه‌ر جهه‌كێ بیت چ یێ فه‌رمى بیت یان یێ تایبه‌ت بیت یان هه‌ر جهه‌كى لێ ئه‌ڤ كاره‌ ژی ل دووڤ بارودۆخێن ئابوورى و سیاسى دێ هێنه‌ كرن. مه‌ره‌م ژڤێ خالێ ئه‌وه‌ كو بلا چاڤلێكرنێ ل دیاردێن شاش نه‌كه‌ین، چونكو ئه‌ڤ كه‌لوپه‌لێن مه‌ به‌حس ژێ كرین و زۆر كه‌لوپه‌ل و ئالاڤێن دى د زێده‌ بتایبه‌ت ئه‌گه‌ر ره‌وشا ئابوورى یا لاواز بیت.
ئه‌ڤ دیاردێن چاڤلێكرنێ یێن ترسناك و زۆر دیاردێن دى ژی ل ناڤ ملله‌تێ مه‌ دا دبه‌ر به‌لاڤن و زۆر كار پێ دهیته‌كرن و پتریا خه‌لكى ب پیرۆز ژی دزانن و وه‌كى ئه‌م هه‌مى دزانین كو بۆ ماوێ چه‌ندین سالانه‌ ره‌وشا كوردستانا مه‌ یا تێكچووى ژ لایێ رژیمێن ده‌ستهه‌لاتدار و ب تایبه‌ت رژێما عیراقێ یا ئیرانى ئانكو (عیراق ـ ئیران) كو بریارا ل ئیرانێ دده‌ن ول عیراقێ جه بجه دكه‌ن , وهه‌ر ژوى ده‌مێ بودجه‌ وموچه‌ وپارێ هه‌رێمێ برى فه‌ر بو مه‌ پێش وه‌خت هزر دهه‌مى تشتا دا كربایه‌ چونكه‌ بلا مه‌ باوه‌رى نه‌ دا با كوره‌مارى ومار هه‌ر ماره‌ چ یێ كویڤى چ یێ كه‌هى بیت دێ هه‌ر روژه‌كێ ب ته‌ ڤه‌ ده‌ت و هه‌مى ده‌ستهه‌لاتدار وحكوماتێن عیراقێ دوژمناتیا گه‌لێ كورد یێ كرى وتا نوكه‌ ژی دبه‌رده‌وامن . لێ ئه‌م وه‌كو ملله‌ت وخه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ وحكومه‌تا مه‌ ژی مه‌ زور خه‌مسارى كریه‌ دهه‌مى كار وبارێن خو دا ومه‌ چ بنچینه‌ بو خو نه‌ دانان ومه‌ بتنێ هزرا روژێ دكر ومه‌ هزرا پاشه‌ روژێ نه‌ دكر هه‌ر چه‌نده‌ زور كارین باش وئه‌رینى هاتینه‌ ئه‌نجام دان لێ زور مایه‌ ژى و ئه‌گه‌ر مه‌ ئه‌ڤ كارێن لسه‌رى دیار وئه‌ڤ دیارده‌ وچاڤلێكرنێن لسه‌رى مه‌ به‌حس لێ كرین جه بجه كربان ئه‌ڤا نوكه‌ ژی روى داى چ كارتێكرنێن مه‌زن لسه‌ر ره‌وشا مه‌ نه‌د بون لێ ئه‌ڤ كارێن خراب وبێ مانا ودیاردێن بێ مفا مه‌ ئه‌نجام دان ومه‌ ب په‌روه‌ پارێ خو دمه‌زاخت دكارێن روژانه‌ وتایبه‌ت تا ئه‌ڤ ره‌وشا نوكه‌ ب سه‌ر مه‌ داهاتى وده‌ست ژ پییان كورتر وزیانێن مه‌زن گه‌هشتنه‌ خه‌لكێ مه‌ یێ بێ گونه‌ه وئه‌گه‌ر مه‌ خه‌لكێ خو فێرى كاركرن وپشت به‌ستنێ لسه‌ر خو وبه‌رێ وان دابا چاندن وپێشه‌ سازیێ وكارێن تایبه‌ت وداهێنانێ دا كوردستان وملله‌تێ كورد یێ بێ منه‌ت بیت ژ عیرانێ و وه‌لاتێن هه‌رێمى وژ وه‌لاتێن زلهێز ژی ودا شیێن خو بخو برێڤه‌ به‌ین . ئه‌ڤا مه‌ باس كرى بتنێ ئه‌و خه‌رجیانێن مه‌ نه‌ یێن زێده‌ وهنده‌ك ره‌وشت وساخله‌تێن دى ژی مه‌ یێن هه‌ین ئه‌وژى ب هه‌در دانا ئاڤێ ونه‌ مفا ژێ وه‌رگرتن وهه‌ر دیسا ب هه‌در دانا كاره‌بێ كوب ێ مانا وبێ ره‌حم كاره‌بێ دمه‌زێخین وئه‌و كاره‌با مه‌ نوكه‌ ل كوردستانێ هه‌ی به‌لكو تێرا ده‌وله‌ته‌كا مه‌زن دكه‌ت وب مخابنى ڤه‌ ئه‌م پتر ژ ده‌هان گولوپ وهیتر وده‌زگه‌هین كاره‌بێ هه‌ل دكه‌ین وهه‌ر كه‌س لبه‌ر ناروینیت وهه‌روه‌سا خانیێن مه‌ مینا قورسێ روژێ لێ دهیت ژبه‌ر هه‌لكرنا گولوپێن زێده‌ وبلاجكتور وچلچرا وتشتێن زێده‌ ونه‌ ئه‌م مفاى ژوێ كاره‌بێ دبینین نه‌ حكومه‌ت وهه‌مى ب هه‌در دچیت . هه‌ر دیسا كوم كرن وراكرنا گلێشى لده‌ڤ مه‌ زور نه‌ یا ره‌وایه‌ وب هه‌در دانا گلێشى ژی لناڤ وه‌لاتێ مه‌ دا یا زێده‌ یه‌ وبه‌لكو ب ده‌هان ته‌نان گلێش دهێته‌ هاڤێتن ومفا ژێ ناهێته‌ دیتن وئه‌گه‌ر كومپانیه‌كێ ئه‌ڤ خزمه‌ته‌ كربایه‌ وگلیش بتنێ ژێك جودا كربا وئه‌و ره‌وشه‌نبیرى بو خه‌لكێ مه‌ دروست كربایه‌ كو وانان ل مال وكومپانى وده‌زگایێن حكومی وحیزبى گلێش ژێك جودا كربا نه‌ هه‌جه‌ بو مه‌ ب ده‌هان ملیون دیناران لێ خه‌رج كربان وباشه‌ ئه‌م ڤێ دیاردێ ژی راستڤه‌ كه‌ین , هه‌ر دیسا ب ده‌هان شاشى ودیاردێن نه‌ باش لناڤم ه‌ دا دبه‌ر به‌لاڤن باشه‌ ئه‌م خو ژێ دویر بێخین دا كو ب سه‌ر كه‌فین وپێشكه‌ڤین . لدوماهیكێ من دڤێت دیار بكه‌ مكو ئه‌م ڤان جوره‌ بابه‌تان دنڤێسین دا كو مفا ژێ بهیته‌ دیتن وكار ب جدى لسه‌ر بهێته‌ كرن وخو پتر رێكبێخین وخو پتر یاسایى وئاسایى بكه‌ین وخه‌ ل وه‌لاتێ خو بكه‌ینه‌ خودان وئه‌م هه‌مى ده‌ستێن خو بكه‌ینه‌ تێكدا وبتنێ بو به‌رژه‌وه‌ندا وه‌لاتێ خو كوردستانێ كار بكه‌ین دا كو ئه‌م ژی مینا هه‌مى وه‌لاتێن جیهانێ ببینه‌ خودان ده‌وله‌ت وخودان ئالا وخودان سه‌روه‌رى ودا كو ملله‌ت و وه‌لاتێ مه‌ دویر بیت ژ خرابكاریا . بژیت كورد ئاڤه‌دان بیت كوردستان بلند بیت ئالایێ پیروزێ كوردستانێ .

خالد ئه‌حمه‌د بادى
مانشێت
(ئه‌ڤ پارێن مه‌زن ب ڤان جگارێن بیانى دهێنه‌دان هه‌ر ب تنێ بۆ وێ چه‌ندێ یه‌ كو بێژن فلان كه‌س فلان جۆرێ جگاران دكێشیت)
ئه‌گه‌ر مرۆڤ خودانیێ ل خوه‌ بكه‌ت و خودانێ خوه‌ بیت، باشتره‌ كو خه‌لكه‌كێ بیانى خودانیێ ل مرۆڤى بكه‌ت و بلا مرۆڤى باوه‌رى بخوه‌ هه‌بیت و ب ملله‌ت و وه‌لات و سه‌ركرده‌ و سومبولێن خوه‌ هه‌بیت و بلا مرۆڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن بلندێن وه‌لاتێ خوه‌ بپارێزیت، چونكو بێ هه‌مى تشت ژیان دێ برێڤه‌چیت، ب تنێ بێ وه‌لات مرۆڤ یێ له‌نگ و سه‌قه‌ته‌ و ئه‌گه‌ر مه‌ وه‌لاتێ خوه‌ ڤیا بێ گومان دێ پارێزین و باشیان ل هه‌مبه‌رى وه‌لاتى دا كه‌ین و هه‌كه‌ مه‌ ڤیا وه‌لاتى سه‌ربێخین و پێشبكه‌ڤیت، دێ وه‌لاتى ژ دوژمنان پارێزین و ب تایبه‌ت وه‌لاتێ مه‌ كوردستان گه‌نجینه‌ یه‌ و هه‌مى جۆرێن ماددێن ب مفا تێدا هه‌نه‌ چ یێن گیایى و چ مادێن سۆته‌مه‌نیێ بن. شلۆڤه‌كرنا ئیدیه‌مێ چاڤلێكرنێ د فه‌رهه‌نگا په‌یڤان دا ئه‌وه‌ كو كه‌سه‌ك كاره‌كى بكه‌ت و كه‌سه‌كێ دى ژی چاڤلێ بكه‌ت و دوباره‌ وى كارى ئه‌نجام بده‌نه‌ ڤه‌. هه‌روه‌سا چاڤلێكرن ئه‌وه‌ كو ل دووڤ كه‌سه‌كى بچى و چاڤلێكرنا وى بكه‌ى دپه‌یڤ و جلك و كاران دا و هنده‌ك جاران دبێژنه‌ ڤێ چاڤلێكرنێ چاڤلێكرنا كوره‌ و ب تایبه‌ت د ڤى سه‌رده‌مى دا ئه‌م وه‌كو جڤاكێن رۆژهه‌لات و ب تایبه‌ت ملله‌تێ كورد پتر چاڤلێكرنا یێن رۆژئاڤا دكه‌ین، ب تنێ د جلوبه‌رگ و شێواز و پرچ و كریارێن كه‌شه‌فرێت دا و ئه‌گه‌ر مه‌ چاڤلێكرنا وانان كربا د زانست و پێشه‌سازى و یاسایا دا ئه‌ڤه‌ دا چاڤلێكرنه‌كا راست و مفادار بیت، نه‌ دبوو چاڤلێكرنا كوره‌. بۆ زانین دیرۆكێ بۆ مه‌ دیار كریه‌ كو چاڤلێكرن مفا یێن باش هه‌بووینه‌ د ناڤبه‌را تاكێن جڤاكێن جیهانێ د و ب ڤان چاڤلێكرنا پێشكه‌فتن و وه‌رار بخوه‌ڤه‌ دیتیه‌ و جیهان گه‌هه‌شتیه‌ ڤى راده‌ى د پێشكه‌فتنا تكنولوجى و ئه‌لكترۆنى و سیاسى و ره‌وشه‌نبیرى و پێشه‌سازى و زانستى و میدیا دا و ..هتد. بێگومان د دیاردا چاڤلێكرنێ دا دوو رێك و شێواز هه‌نه‌، رێكا ئێكێ ده‌مێ چاڤلێكرن دهێته‌كرن بۆ كار و پرۆژێن باش و مۆدرێن و وه‌رگرتنا زانستى و پێشه‌سازیێ وجێبه‌جىكرنا قانوونێ كو ته‌ڤایا تاكێن جڤاكان مفاى ژێ ببینن، رێیا دووێ ئه‌وه‌ به‌روڤاژى یه‌ كو چاڤلێكرنێ بكه‌ت دكارێن خراب و شاش و چاڤلێكرن د ستایل و جلوبه‌رگ و پرچ و یاریێن ده‌مكوشتنێ مینا دۆمینه‌ و كۆمكان و دومبه‌له‌ و ڤیدیۆگێما و هتد ..كو ئه‌ڤ چاڤلێكرنه‌ جڤاكان و ب تایبه‌ت ته‌خا گه‌نجان به‌ره‌ف نه‌هالێن كوور و تارى ڤه‌ دبه‌ت و ژجڤاكى مفادار و به‌رهه‌مهێنه‌ر ئێكسه‌ر به‌ر ب جڤاكه‌كێ شاش و خراب و بێ به‌رهه‌م و نه‌زان ڤه‌دبه‌ت، هه‌روه‌سا ئه‌ڤ چاڤلێكرنه‌ دبنه‌ ئه‌گه‌رێ دووربوونا ته‌خا گه‌نج و ره‌وشه‌نبیران و جڤاكى ژ خویندنێ ول شوونا ئه‌ڤ گه‌نجه‌ یان كه‌سانێن شیان و داهێنان ل ده‌ڤ هه‌ین خوه‌ ب خویندنا پرتووكه‌كى یان رۆژنامه‌كێ یان هه‌ر نڤێسینه‌كێ ڤه‌ ده‌مێ خوه‌ ببوورینن و مفاى ژێ ببینن، به‌روڤاژى دێ ده‌مێن خوه‌ كوژن و دێ چاڤلێكرنێ كه‌ن و خوه‌ ب كاره‌كێ نه‌ژ هه‌ژى و بێ مفا ڤه‌ ده‌مێن خوه‌ بۆرینن و دێ بێ به‌هر بیت ژ زانستى و چ مفاى ژ ڤان یاریا یان كاران ناكه‌ت. زۆر خه‌لك و براده‌ر و خوینده‌ڤان دێ هزر كه‌ن و بێژن مه‌ ئاریشه‌ و پرسگریكێن مه‌زنتر یێن هه‌ین ما بۆچى دێ مینه‌ ب ڤان پرسێ بچووك ڤه‌ لێ یا راست فه‌ره‌ ئه‌م ده‌ست پێكێ پرسێن بچووك چاره‌ كه‌ین پرسێن مه‌زن بخوه‌ نابن و نوكه‌ ل ڤى سه‌رده‌مى ئه‌م ژی یێن ماینه‌ ب پرسێن بێ مانا و رامان ڤه‌ وه‌كو چ مفا تێدا نینن و ئه‌وان پرس و كاران ئه‌م زۆر یێن پاشخستین و هێش زۆر مایه‌ بۆ مه‌ ئه‌م وه‌كو ملله‌تێ كورد، چونكو هێش رێك یا ل به‌رامبه‌ر مه‌ و ریك یا دوور و مه‌ دێ زۆر كار بخوه‌ هه‌بیت و دێ پتر به‌رنامه‌ مه‌ هه‌بن و نوكه‌ ئه‌م یێن ماینه‌ ب هنده‌ك كاران ڤه‌ ئه‌وێن ل خوارێ دیار..

ـ ژمارێن ترومبێلان یێن دو ره‌قه‌م یان یێَن خۆش.
هنده‌ك كار یێن دهێنه‌كرن ل وه‌لاتێ مه‌ زۆر دوورن ژ وه‌لاتینیێ و چ مفا تێدا نینه‌، ژبلى ب هه‌دردانا پارێن وه‌لاتى، ئه‌و ژى دیاردا كرین و بده‌ستخستنا ژمارێن ترومبێلان یێن دو ژماره‌یى و سێ ژماره‌یى یان ژمارێن خۆش كو تاكو (1) یان (3) یان (10) ده‌فته‌رێن دۆلارى ژی بازار هاتیه‌كرن و ل زۆربه‌یا جاران ئه‌ڤ ژماره‌ ب تنێ بۆ وێ چه‌ندێ یه‌ كو خه‌لك بێژیت فلان كه‌سى ژمارا ترومبێلا وى یا خۆشه‌ یان یا جوانه‌ ئه‌گه‌ر چ مفا تێدا نینه‌ و زۆر كه‌سان یێن بالا ده‌ست ئه‌ڤ ژماره‌ ب رێكێن نه‌ دروست ئه‌ڤ ژماره‌ بده‌ست خوه‌ دئێخستن و ب راستى زیانێن وان پترن، چونكو دێ ئه‌ڤ ژماره‌ یا ب ناڤوده‌نگ و به‌رنیاس بیت و ب تایبه‌ت بۆ پرسێن ئێمناهیێ.
ـ جلكێن ماركه‌ و گران بها.
هنده‌ك ره‌فتار و سالوخه‌تێن دى یێن ل وه‌لاتێ مه‌ عه‌قل هزر ناكه‌ت و ناخێ مرۆڤى دا دهێته‌ زڤرین و بۆراندن كو هنده‌ك بها ل سه‌ر هنده‌ك جلوبه‌رگ و پێلاڤان یێن هه‌ین زۆر بهایێن بلندن و ب هزاران دولارانه‌ و پتریا ڤان جلك و پێلاڤان، هه‌ر زوى دهێنه‌ فرۆتن و كوڕێن وان كه‌سان دكرن یێن پارێن وان بێ زه‌حمه‌ت و خزمه‌ت و ماندیبوون دهێن و مه‌ یا دیتى و مه‌ یا گوه لێ بووى كو ل پتریا وه‌لاتێن جیهانێ و كه‌سایه‌تیا جلكێن وان زۆر د ئاسایى نه‌ و زۆر دئه‌رزانن و كێم جاران جلكێن فه‌رمى دكه‌نه‌ به‌ر خوه‌. ئه‌و ژى سالێ جاره‌كێ یان هه‌لكه‌فته‌كێ ئه‌رێ بۆچى ل وه‌لاتێ مه‌ دێ گرانترین بها یێن جلك و پێلاڤا هه‌بن مه‌ نشتێن فه‌رتر یێن هه‌ین هه‌ر كه‌سه‌ك دشێت ب جلكێن ئه‌رزان ژی ژیانا خوه‌ ببه‌ته‌ سه‌ر.
ـ جگارێن گران بها:
ل ده‌مێ ئاواره‌یێ ئه‌م ل وه‌لاتێ توركیا بۆین ول ویِره‌ دو جۆرێن جگارا (مالته‌په‌) و (سامسون) هه‌بوون یێن كو خه‌لكێ وان بكاردئینان، هه‌ر چه‌نده‌ زۆر جگارێن دى هه‌بوون، لێ یێن پتر خه‌لكى بكاردئینان ئه‌و هه‌رد و جۆربوون. مه‌ پرسیار ژ وانان دكر بهایێ سامسون و مالته‌پێ نێزیكى بهایێن جگارێن سپێشه‌ل و بهاداربوون، لێ وانان دگۆت ئه‌م ژ به‌ر ڤى چه‌ندێ ڤان جگاران دكرین چونكو كارگه‌هێن وان ب كاركه‌ر و كارمه‌ند ڤه‌ هه‌مى یێن وه‌لاتێ مه‌نه‌، چونكو باشى بۆ وه‌لاتێ خوه‌ دڤیان. به‌روڤاژى وانان مه‌ تویتنه‌كا خۆمالى یا پله‌ ئێك هه‌یه‌ و ئه‌گه‌ر په‌رك ژی نه‌بن بلا قه‌لینان بكاربینن و تویتنا مه‌ زۆر خۆشتر و باشتره‌ ژ یا جگارێن دى، دێ بینى ل وه‌لاتێ مه‌ پاكێت ب (2) یان (6) یان (10) هزار دیناران دهێته‌كرین، یان ژی جگارا چڕۆت ئێك ب (20ـ30) دۆلارانه‌ و ئه‌ڤ پارێن مه‌زن ب ڤان جگارێن بیانى دهێنه‌دان هه‌ر ب تنێ بۆ وێ چه‌ندێ یه‌ كو بێژن فلان كه‌س فلان جۆرێ جگاران دكێشیت، ئه‌گه‌ر هنده‌ك كه‌س ئه‌وێن وان جگاران دكێشن هه‌ر نزانن كا تاما وان جگاران چیه‌ و چاوایه‌، ب تنێ بۆ دیاركرنا زه‌ڤله‌كانه‌ ئه‌گه‌ر تویتنا مه‌ یا خومالى بۆ نموونه‌ تویتنا گیز و به‌لیتا زۆر ژ وان جگارێن جیهانێ هه‌میێ باشتره‌ و ساخله‌متره‌، ئه‌ڤه‌ ژبلى ڤان نارگیلان یێن نوكه‌ ده‌ركه‌فتین كو هه‌میان ماددێن خراب د ناڤ دانه‌ كو ره‌وشا گه‌نجێ مه‌ به‌ر ب ئاینده‌كێ خراب ڤه‌ دبه‌ت.

چاڤلێكرنێن شاش ئه‌م برینه‌ پاش!
(پشكا دویێ)
ـ ده‌مژمیرێن گران بها
دیارده‌كا دى یا خراب كو ل ناڤ وه‌لاتێ مه‌ دا به‌ربه‌لاڤه‌ ئه‌و ژى بكارئینان و كرینا ده‌مژمێرێن گران بها وب بهایێن مه‌زن و هزرى دهێنه‌ كرین ل ڤى وه‌لاتى، تشته‌كێ نۆرماله‌ هه‌ر كه‌سه‌ك یان ملله‌ته‌ك تشته‌كى بۆ خوه‌ بكریت، لێ هه‌كه‌ ره‌وشا ئابوورى یا وه‌لاتى یان یا كه‌سان یا ئارام و خوه‌جه بیت، لێ ل وه‌لاتێ مه‌ ره‌وش نه‌یا ئارامه‌ وره‌وشا ئابوورى زۆر خرابتره‌ ژ ره‌وشێن دى ئه‌ڤجا پێدڤى ناكه‌ت ئه‌م ئه‌ڤان بهایێن خه‌یالى ب تشت وكه‌لوپه‌لێن نه‌ پێدڤى بۆ هه‌ر ده‌مه‌كى ئانكو هه‌ر كه‌سه‌كێ ژ مه‌ دشێت بێ ده‌م ژمێر ده‌م و رۆژێن خوه‌ برێڤه‌ببه‌ت ب هزرا من پێدڤى ناكه‌ت ئه‌م ده‌م ژمێرین گران بها و زۆر بهادار بكرین و ب تنێ بكه‌ینه‌ ده‌ستێ خوه‌ و هنده‌ك ده‌مژمێر ل كوردستانێ هاتینه‌ فرۆتن ب هزاران دۆلاران و ب تنێ ئه‌ڤ كاره‌ ب تنێ بۆ هندێ یه‌ كو بێژن فلانكه‌سى فلان جۆرێ ده‌مژمێرێ یێ هه‌ى و ئه‌ڤ سه‌رده‌مێ نوكه‌ ئه‌م تێدا و پێشكه‌فتنا تكنولۆجیایێ موبایل دێ شێت هه‌مى كاران بۆ مه‌ كه‌ت و بلا ئه‌و پارێ ئه‌م ل ده‌مژمێرێن گرانبها خه‌رج بكه‌ى بۆ كاره‌كێ دى بیت كو هه‌مى ملله‌ت و وه‌لات مفاى ژێ ببینن دا كو وه‌لاتێ مه‌ پێشبكه‌ڤیت مینا وه‌لاتێن جیهانێ.
ـ ژمارێن تێله‌فۆنا یێن زنجیره‌ و خۆش.
ئه‌ڤ دیاردا چاڤلێكرنێ زۆر یا ترسناكه‌، ئه‌و ژى بكارئینان و كرینا ژمارێن موبایلا یێن خۆش یان زنجیره‌ یان یێن ل سه‌رێك دهێن ئه‌رێ گه‌لۆ دێ بۆچى ژمارێن خۆش یان زنجیره‌ بكارئینى چ مفا یان باشى تێدایه‌، ژ بلى مه‌دحه‌ و پێگۆتنێ دێ بۆچى ڤان گۆژمێن ب بها و مه‌زن ل وان ژماران خه‌رج كه‌ین هه‌تا كو ژماره‌كا (445) یان (450) یان یان ژماره‌كا چاوا خۆش بده‌ستخوه‌ڤه‌ ئێخیت و مه‌ گوه ل بازارى بوویه‌ كو ئێك ژماره‌ هه‌تا (1) یان (2) یان(8) ده‌فته‌رێن دۆلارى و پتر هاتینه‌ كرین و فرۆتن ئه‌رێ بۆچى ئه‌ڤ پاره‌ ب هه‌در و په‌روه‌ دچیت و ژ ناڤ وه‌لاتێ مه‌ ده‌ردكه‌ڤیت ئه‌رێ هه‌كه‌ ئه‌و پاره‌ یان گۆژمه‌ ل پرۆژه‌كێ بچووك دا هاتبانه‌ خه‌رجكرن ما ئابوورێ مه‌ پێش نه‌ دكه‌فت و مه‌ منه‌تا دوژمنا ژی نه‌ دڤیا نوكه‌ دوژمنێن مه‌ چ كه‌لوپه‌ل وكه‌ره‌ستێ ئێكسپایر و بێخێر و ب كێر نه‌هاتى بۆ مه‌ ره‌وانه‌ دكه‌ن و هه‌ر ب منه‌تن ژی ل گه‌ل مه‌ و دبێژن ئه‌گه‌ر ئه‌م نه‌بین هوون دێ ژ برسا مرن ئه‌گه‌ر سه‌حكه‌ینه‌ خه‌لكێ وه‌لاتێن بیانى و رۆژئاڤایى بكه‌ین دێ بینى ژیانه‌كا ئاسایى و ساده‌ دبه‌ت و تێله‌فۆنێ ژی زۆربكارنائینیت ئه‌گه‌ر بۆ كاره‌كێ پێدڤى نه‌بیت و خوه‌ مه‌ ره‌وشه‌نبیرى دكارئینانا ڤان تێله‌فۆنا دا ژی نینه‌ ئه‌ڤجا ما ژمارێن خۆش یان زنجیره‌ یان یێن ل سه‌ر ئێك دهێن بۆ چنه‌ هه‌كه‌ ب تنێ بۆ مه‌دحه‌ و پێگۆتن و فه‌خفه‌خا نه‌بیت و مه‌دحه‌ نه‌ ب ژمارێن فۆله‌ به‌لكو ب عه‌قل و دلسۆزى و تێگه‌هشتنێ یه‌.
ـ خانیێن مه‌زن مینا كه‌لها:
ده‌مێ ره‌وشه‌نبیره‌كێ مه‌زنێ عه‌ره‌با سه‌ره‌دانا شامێ كرى و ده‌ستهه‌لاتدارێن شامێ ل وى سه‌رده‌مى ژى پێشوازیه‌كا گه‌رم ل ڤى ره‌وشه‌نبیر و نڤێَسه‌رى كریه‌ و پرسیار ژێ كر وگۆتێ تو چاوا ده‌ستهه‌لاتێ مه‌ دبینى ئه‌ى زانا و ب لیمه‌تێ مه‌زن وى به‌رسڤ دا و گۆتێ (اراكم تبنون ولاتبقون واراكم تجمعون ولا تاكلون)، ئانكو ئه‌زێ هه‌وه‌ دبینم هوون یێ خانیێن مه‌زن ئاڤادكه‌ن و چێدكه‌ن لێ هه‌ر هوون نامینن تا دووماهیێ، هه‌روه‌سا ئه‌زێ وه‌ دبینم هوون باش یێ مالێ دنیایێ كۆم دكه‌ن لێ هوون نا گه‌هن بخۆن. دیسا مینا وى زانایى ده‌ركه‌فت چونكو شام یا ب ناڤوده‌نگ بوو و ئیمپراتۆریه‌ت بوو و ب ئێك جار هه‌رفت و ژ ئیمپراتۆریێ ب تنێ بوو باژێره‌كێ بچووك و ناڤوده‌نگێ وێ هه‌ر نه‌ما. نموونه‌ ل سه‌ر ڤێ سه‌رهاتیێ دى بینین ل كوردستانێ ب تنێ ماینه‌ ب خانیێن مه‌زن و به‌رفره‌ه ڤه‌ و هه‌ر چ پاره‌كێ هه‌یى ل سنگ و دیكۆرێ خانى دده‌ن و بیست تا سیه ژۆران چێ دكه‌ن و هه‌مى جۆرێن دیكۆران، لێ دمه‌زێخن و پتریا خه‌رجیان ل واجیهه‌، ئانكو سنگێ خانى دمه‌زێخن و ب تنێ دا بۆ خه‌لكى دیاركه‌ت كو خانیه‌كێ مه‌زن یێ هه‌ى و زۆر ژۆر تێدانه‌ و ئه‌گه‌ر هنده‌ك خانیێن مه‌زن ببینى ب تنێ خێزانا وانان ژ (2 ـ 3) كه‌سانه‌ و ئه‌و كه‌لهه‌ چێكرى. خاله‌كا دى زۆر یا گرنگه‌ ئه‌م دیار بكه‌ین ل وه‌لاتێن جیهانێ ب تنێ ناڤمالیا خوه‌ یا پله‌ ئێك و هه‌ره‌ باش دكرن و ئه‌گه‌ر سه‌یرى خانیێن وانان ب سه‌ر ڤه‌ بكه‌ى دێ بێژى كولكه‌ ئانكو گوڤه‌ لێ یا مه‌ به‌روڤاژى یه‌ ب سه‌ر ڤه‌ جوان دكه‌ین و ژناڤ دا د خالى و بێ سه‌رو به‌رن و ئه‌ڤ گۆژمێن مه‌زن یێن پاران ل مه‌رمه‌ر و حه‌لان و ڤلله‌ و ئالیكۆبانى دكه‌ین دێ چه‌ند خانیێن دى پێ هێنه‌ دروستكرن بۆ چه‌ند هه‌ژاره‌كا و ئه‌گه‌ر مه‌ (100) ژۆرێن نڤستنێ هه‌بن ب تنى دێ د ئێك ژۆرڤه‌ نڤى و ئه‌گه‌ر مه‌ (100) خانى هه‌بن، ب تنێ دێ د ئێك خانى دا بى و ئه‌ڤا من ل ڤیره‌ گۆتى و نڤێسى ل سه‌ر مه‌ هه‌میان و حوكمه‌ت و ملله‌ت دهێته‌ بژاندن و ئه‌گه‌ر به‌حسێ خانیێن خه‌لكى دكه‌م به‌حسێ ئاڤاهیێن مه‌زن یێن حوكمه‌تا مه‌ ژی دكه‌م، له‌وما دبێژم ئه‌ڤا ئه‌م دكه‌ین و یا ل وه‌لاتێ مه‌ دهێته‌كرن ب تنێ بۆ خه‌لكى یه‌ نه‌ بۆ ته‌یه‌.