دلۆڤان ئاكرەیی – زنار تۆڤی:

وەزارەتا خوندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ راگەهاند : بەرسڤدانا پرسیارێن ئەزموونێن زانكۆ و پەیمانگەهان ب زمانێ كوردی دێ هێتە قەدەغە كرن و هەرەشەیێن لێپرسینا قانوونی ژی كرن ، و نووینەرێن كوردان ژی ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ئەو بڕیار ب دژی دەستووری هەژمارت و بڕیار دان ل دادگەها بلند یا فیدرالییا ئیراقێ سكالایێ ل سەر ئالیێن پەیوەندیدار تۆمار بكەن.
د. شاخەوان عەبدوللا، جێگرێ سەرۆكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت» بڕیارا قەدەغەكرنا وەرگێرانا پڕسیاران كار پێ ناهێتە كرن و من ل گەل نعیم عەبوود، وەزیرێ خواندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ سەبارەت ب نڤیسینا وەزارەتێ و قەدەغەكرنا وەرگێرانێ و بەرسڤدانا پڕسیاران ژبلی زمانێ عەرەبی ئاخڤتییە ، و وەزیرێ وەزارەتا ناڤبری گوتیە كو كار ب وێ نڤیسارێ ناهێتە كرن و ل سالا بۆری ژی ب هەمان شێوە هاتبوو راگەهاندن ، و وی ب سۆپاسیڤە گۆت ئەو رێزێ ل زمانێ كوردی دگریت ئەوا هاتیە كرن ل ناڤا كۆمەكا راسپاردەیێن وەزارەتێ بوویە و پشتی پەیوەندییا وی ل گەل وەزیرێ خواندنا بلند ل ئیراقێ ، پەیوەندی ب سەرۆكێ زانكۆیان كریە وئاگەهدار كرینە كو ئەو بڕیار و بابەت هاتیە هەلوەشاندن و قوتابی ژی پشتڕاست كرن كو دشێن ب زمانێ دایك بەرسڤێن پڕسیارێن ئەزموونان بدەن». ژ ئالیێ خوەڤە، د. نەهلە ئەفەندی، ئەنداما جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان و جێگرا سەرۆكێ لژنەیا خواندنا بلند و ڤەكۆلینێن زانستی ل جڤاتا نوونەران، بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دیار كر» ل رێككەفتی 25/7/2025ێ، بریكارێ وەزارەتا خواندنا بلند بۆ كاروبارێن لێكۆلینێن زانستی ل ئیراقێ، ئیمزا ل سەر نڤیسارەكێ كرییە و تێدا بڕیاردایە، كو ل زانكۆیێن (مووسل، كەركووك و دیالا)، ڤەكۆلین و ئەزموون ب زمانێ كوردی نەهێنە كرن و بانگەشا وێ چەندێ كرییە خواندن ب تنێ ب زمانێن عەرەبی و ئینگلیزییە، هەروەسا بڕیاردایە پرسیار بۆ قوتابیێن كورد، نەهێنە وەرگێران ژی، هەروەسا ئەوا وەزارەتا خواندنا بلند ل ئیراقێ بڕیار ل سەر دای، ب تەمامی بەرۆڤاژی دەستوورێ ئیراقێیە و بنپێكرنا قانوون و دەستوورییە ژی، چونكی د مادەیێ چارێ ژ دەستوورێ ئیراقێدا ب رۆهنی هاتییە كو زمانێن (عەرەبی و كوردی دو زمانێن فەرمینە د ئیراقێدا)، لەوما چو كەس نەشێت، مافەكی كو دەستووری دایە خەلكی و گەلێن ئیراقێ دەنگ پێدایە، بنپێ بكەت، هەروەك ل دووڤ هەمان ماددە، مافێ خواندنێ نەك هەر ب زمانێن عەرەبی و كوردی پێ هاتیە دان، بەلكو ئەو مافە ب (توركمان و سریان و ئەرمەنییان) ژی هاتییە دان، هەروەك د برگا دوویێ د هەمان ماددە دا، ئەڤە ب رۆهنی هاتییە باسكرن، كو دڤێت ل سەر (بنەمایێ وەكهەڤیێ) ل هەموو سازییێن ئیراقێ هەردو زمان بهێنە بكارئینان».
د. نەهلە گۆت ژی» ئەڤ بڕیارا وەزارەتا خواندنا بلند ل ئیراقێ، بەرۆڤاژی چەندین بڕیارێن دادگەها فیدرالییا بلند ل ئیراقێیە، كو تێدا تەكەزی ل سەر وەكهەڤییا ئیراقییان د هەموو بیاڤان دا دكەت، هەروەسا ب هەموو رەنگان ئەم ڤێ جۆرێ نڤێسینێ رەتدكەین ودێ مە هەلوەستەكێ توند ژی بەرامبەر هەبیت و دێ پەنایێ بەینە بەر دادگەهێ ژی هەكە پێدڤی بكەت».

بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ ل واشنتۆن راگەهاند: هێرشێن درۆنی بوونە ئەگەرێ نزمبوونا ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ، ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر: ئەمریكا یا دلتەنگە ژ هێرشێن درۆنی ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ و مە ژی داخوازكر سیستەمێ بەرگریێ هەبیت.
سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا ل واشنتۆن گوت» ئەو گرێبەستێن د وارێ وزەیێ دا كو هەرێما كوردستانێ ل واشنتۆنێ ئەنجامداین، مخابن بوونە ئارمانجا وان درۆنێن ل ڤێ دوماهیێ هێرش ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ل هەرێما كوردستانێ ئەنجامداین».
ل دووڤ پێزانینان ل مەها تەمووزا 2025، نێزیكی 20 هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ هاتنە ئەنجامدان، ژ وێ هەژمارێ حەفت ل سەر زەڤیێن پەترۆلی بوون كو ل دووڤ گۆتنا عەزیز ئەحمەد، جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ژ ئەگەرێ وان هێرشان هەرێما كوردستانێ نێزیكی 200 هزار بەرمیل بەرهەمئینانا پەترۆلێ ژ دەستدان.
بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ گوت» هێرشێن درۆنی ل سەر هەرێما كوردستانێ ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ كێمكر و هیڤیدارین ئێدی ئەو هێرشێن درۆنی دوبارە نەبن».
ل دۆر سەرەدانا خوە بۆ واشنتۆنێ، سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ ئاماژە ب وێ چەندێ كر» ل گەل بەرپرسێن حكومی و ئەندامێن كۆنگرێسی كۆمبووین ود وان كۆمبووناندا مە دوپاتی هەڤبەندیێن هەردو ئالییان و پێشهاتێن دەڤەرێ كر، ل گەل گەنگەشەكرنا هەڤبەندیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ و هەولێرێ و واشنتۆنێ، ب ئومێدا وێ چەندێینە هەڤبەندیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و واشنتۆنێدا د ڤان سالێن دووماهیێدا ب هێزتر بكەین».
ل دووڤ گۆتنا سەفین دزەیی» كێشەیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ، ب تایبەتی پرسا مووچەی، جهێ دلتەنگییا هەموو دۆستان و ئەمریكا بوون. بالیۆزخانەیا ئەمریكا ژی هەردەم ل سەر هێلێ بوو بۆ چارەسەریێ، وەك دزانین ژی وەزیرێ دەرڤەیێ ئەمریكا پەیوەندی ب محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ كر سەبارەت ڤێ چەندێ».
ل رۆژا 19/5/2025، د رێوڕەسمەكێ تایبەتدا ل واشنتۆنێ، ب بەرهەڤبوونا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، حوكمەتا هەرێمێ دو گرێبەست د وارێ وزەیێدا ب بهایێ زێدەتر ژ 100 ملیار دۆلاران ل گەل هەردو كۆمپانیێن ناڤدارێن ئەمریكی، وێسترن زاگرۆس و HKN Energy ئیمزاكرن».
سەبارەت ڤێ چەندێ سەفین دزەیی گوت» ئەمریكا پێشوازی ل وان گرێبەستان كریە و یا دلتەنگە ژ وان هێرش و ئاستەنگان، مە ژی داخواز كریە سیستەمێ بەرگریێ هەبیت نەك تنێ بۆ كۆمپانییان، بەلكو بۆ هەرێما كوردستانێ و بۆ هەموو ئیراقێ ژی».
بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێ هەرێما كوردستانێ دیاركر ژی» بالیۆزخانەیا ئەمریكا ل بەغدا و قونسلخانەیا ئەمریكا ژی ل هەولێرێ ئاگەهداری كۆمبوونێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرالی نە و هەتا چەندین جاران ئەو ب خوە ژی پشكدار بووینە. ئەو مە هانددەن بۆ رێككەفتنێ. مە هەردەم داخوازیێن بەغدایێ بجهئیناینە».
سەفین دزەیی رۆهنكر ژی» گەلەك جاران پرس ب لژنەیێن تەكنیكی دهێنە دان وەكو دارایی و قانوونی، ئەوژی كارێن خوە تمام دكەن و دمینیتە سەر وێ چەندێ بڕیارا سیاسی بهێتە دان، هەتا دادگەها فیدرالی ژی بڕیار دایە مووچە نەچیتە د ناڤ كێشەیێن سیاسیدا. هاتنا مووچەیێ مەها پێنج ژی ئەنجامێ دانوستاندنان بوو، لەوما هیڤیدارین دانوستاندن د بەردەوام بن».
ل 17 /5/2025، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب سەرەدانەكا فەرمی و ل سەر ڤەخواندنا ئەمریكا، گەهشتبوو واشنتۆنێ. سەفین دزەیی باس ل وێ چەندێ كر و گوت» سەرەدانا مە یا ڤێجارێ بۆ واشنتۆنێ بۆ دووڤچوونا ئەنجامێن وێ سەرەدانا مەها پێنج یا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێیە».

جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دبێژیت: هندەك ژ ئەندام و سەرۆكێن حزبان، دژی مووچەدانا ئەلیكترۆنی ب رێكا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) بوون، ئەڤ كەمپینێن وان بوونە ئەگەرێ گیروبوونا دەستراگەهشتنا هەڤوەلاتیێن باژێرێ سلێمانیێ ب خزمەتگوزاریێن پڕۆژەیێ هەژمارا من.
عەزیز ئەحمەد، جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، ل پێگەهێ خوە ل تۆرا جڤاكییا ئێكس بەلاڤكر» كەسێن وەكو سروە عەبدولواحد و هشیار عەبدوللا، دژی مووچەدانا ئەلیكترۆنی ب رێكا پڕۆژەیێ (هەژمارا من) د راوەستان و ب شێوەیەكێ بەرفرهە كەمپین دژی وی پڕۆژەی ئەنجام ددان».
جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ باس ل وێ چەندێ ژی كر» ئەو كەس رادبوون ب بەلاڤكرنا چەندین پێزانینێن سەختە كە ل دووماهیێ ژی راست دەرنەچوون، سەرەرای ڤێ چەندێ ژی گەلەك ژ وان ب خوە و ئەندامێن حزبێن وان یێن سیاسی، ب بێ دەنگی خوە ل پڕۆژەیێ (هەژمارا من) تۆمار كریە و نوكە مفادارن ژ خزمەتگوزاریێن وی پڕۆژەی».
عەزیز ئەحمەد هەڤدەم نڤیسی» كەمپینێن وان كەسان بوونە ئەگەرێ گیروبوونا دەستراگەهشتنا هەڤوەلاتیێن باژێرێ سلێمانیێ ب خزمەتگوزاریێن پڕۆژەیێ (هەژمارا من)، ب تایبەت دناڤ تەخێن خانەنشینان، مامۆستایان، نوژداران و هێزێن پۆلیسان، كو وەكر بێبەهر ببن ژ ئاسودەییا دەروونی، ساخلەمی و دەمی ژی بكەنە قوربانی ڤان كەمپینێن سەختە».
جێگرێ رێڤەبەرێ نڤیسینگەها سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» هەڤوەلاتییان باجا هەوەكێ دا كو وان كەسان ب خوە ژی ب تمامی باوەری پێ هنەبوو، وان هەڤوەلاتی ب سەردا برن، كی دێ لێپرسینێ د گەلدا كەت؟».

دهۆك ،لەزگین جوقی

ئەندامەكێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ راگەهاند، ب هزارەها خێزانێن ڤەگەریاینە شنگالێ هەتا ئەڤرۆ هێشتا سەدان ژ وان مینحەیا ڤەگەریانێ وەرنەگرتیە، هەروەسا خەلكێ شنگالێ نەهاتینە قەرەبووكرن ژی .
شەریف سلێمان، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان، راگەهاند» هەژمارەكا خەلكێ شنگالێ ژ كەمپان و دەرڤەی كەمپان ڤەگەریاینە دەڤەرێن خوە ل شنگالێ مخابن هەتا نوكە پترییا خێزانێن ڤەگەریاینە شنگالێ بەخشینەیا دارایی یا ڤەگەریانێ دگەل كەلوپەلێن ناڤمالی وەرنەگرتیە وئەو خێزانێن زیاندار بووین ژی نەهاتینە قەرەبووكرن كو پرۆسەیا قەرەبووكرنا خەلكێ زیاندار ل شنگالێ نەهاتییە دەستپێكرن».
گوت ژی» ئەو سۆزێن ئیراقێ داینە ئاوارەیان بجهنەئیناینە ئەڤ چەندە ژی بوویە ئەگەر خەلك ژیانا ئاوارەبوونێ هەلبژێرن و ناڤ خیڤەتاندا بمینن و نەڤەگەرنە شنگالێ، دەمێ خەلك ژ كەمپان دچنە شنگالێ دبینن پرۆژەیێن خزمەتگوزاری نینن و ب ڤێ چەندە ژی خەلكی تووشێ ئاریشەیا ئاڤا ڤەخوارنێ وكەهرەبێ دبیت».
ژ ئالیێ خوەڤە مەحما خەلیل ، ئەندامێ جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ژ فراكسیۆنا پارتی دیموكراتی كوردستان راگەهاند، داخواز ژ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ هاتیە كرن گوژمەیێ 100 ملیار دیناران بۆ قەرەبوویا خەلكێ زیاندار ل شنگالێ تەرخان بكەت ئەڤە 11سال ل سەر جینۆسایدا شنگالێ دەربازبوون و هێشتا خەلكێ شنگالێ نەشیاینە ڤەگەرن وئاڤەدانی وئارامی ل شنگالێ نینە وخەلكێ شنگالێ دبن خیڤەتان دا ل كەمپان دژین و رێژەیا ڤەگەریانا ئاوارەیان بۆ شنگال گەلەك یا كێمە ژبەر نەبوونا هەڤكاری وپشتەڤانییا حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ».
مەحمای گوت ژی « حوكمەتا ئیراقێ ب ئەركێ خوە ب دروستێ رانابیت بەرامبەر كەیسا ئاوارەیێن شنگالێ هەتا نوكە دەڤەرێن مە نەهاتینە ئاڤاكرن وب نڤیسارەكا فەرمی مە داخواز ژ سۆدانی كر گوژمەیێ 100 ملیار دیناران بۆ شنگالێ تەرخان بكەت».
خەلكێ شنگالێ ل سالا 2014ێ ژبەر هێرشا تێرۆرستێن داعشێ ئاوارە بوون هەتا نوكە ژبەر خرابییا رەوشا شنگالێ ونەبوونا خزمەتگوزارییان قەرەبوویا خەلكێ زیاندار نەهاتیە كرن وهێشتا پتر ژ 300 هزار كەسێن ئاوارە ل پارێزگەها دهۆكێ ماینە ونەشیاینە ڤەگەرن.