ئەڤرۆ نیوز، زنار تۆڤی:
د. سەنگەر سەید قادر مامۆستایێ زانکۆیا ئەمریکی ل قاهیرە بۆ ئەڤرۆ نیوز دیار کر: كاریگەریا كۆرۆنا یێ ل سەر جیهانێ و سیستەمێن نێڤدەولەتی، كێمتر نابیت ژ شەرێ جیهانیێ ئێکێ و دویێ و رووخاندنا دیوارێ بەرلینێ و دووماهی هاتنا سیستەمێ دو جەمسەری و هەلوەشاندنا ئێکەتیا سۆڤیەتی یا جاران، ئەم دشێین كاریگەریێن كۆرۆنا یێ د چەند خالان دا كۆم بکەین، ژ وان ژی:
كۆرۆنا دێ بیتە ئەگەرێ ڤەگەراندنا دەولەتێن نەتەوەیی، دێ سیستەمێ جیهانگیریا سیاسی ب دووماهی هێت، وەلاتێن جیهانێ دێ پتر گرنگیێ ب كیشە و پرسێن نافخویی یێن خوە دەن، نەکو كێشێن نێڤدەولەتی، دیسان دێ زێدەتر گرنگیێ ب ئاسایشا خوارنێ و پیشەسازیێ دەن، بۆ دابینكرنا پێدڤیێن نافخۆ و پشت نەبەستن ب وەلاتێن دەرڤە، هەروەسا رێكخراو و كۆمەلێن نیڤدەولەتی كاریگەری و گرنگیا خوە نامینیت، ژ وان ژی نەتەوێن ئێكگرتی، رەنگە دەستكاری د وێ میساقێ دا بهێتە کرن، یاکو ل سالا ١٩٤٥ هاتیە دارێژتن، هەروەسا دێ جیهان بەرەف داخستنێ چیت و ئەو سیستەمێ جیهانگیری یێ کو جیهان كریە گوندەکێ بچووك، دێ ب دووماهی هێت و وەلاتێن سنوری دێ دەستهەلات و سەروەریا خوە زێدەتر پارێزن.
ناڤهاتی گۆت ژی: ئەگەرێ هەلوەشاندنا چەند رێكخراو و كۆمەلە و بلۆكێن ئابووری یێن سیاسی هەیە، ئێک ژ وان ئێکەتیا ئورۆپا یە، هەکە هەلنەوەشیت، دێ پێكڤە هێتە سنوردار کرن، دیسان كاریگەریەكا دیتر یا كۆرۆنا یێ كێمكرنا هاریكاریانە بۆ وەلاتێن جیهانا سییێ و بجهـ هێلانا وان، ئەو وەلاتە ب خوە دێ روو ب روو قەدەرا خوە بن، كۆرۆنا بهایێن مرۆڤایەتیێ یێن میساقا شۆرەشا فرەنسی یا سالا ١٧٨٩ دێ ئێخیتە ژێر پرسیارێ، لەوما ئێدی گرنگی ب وان بهایێن مرۆڤایەتیێ یێن هەڤبەش ناهێته دان، دێ شەرێ ئابووری گەرم بیت ب تایبەت دناڤبەرا چینێ و ئەمریكا و رووسیا و هند و یابانێ.
هێشتا دبێژیت: رەنگە كۆرۆنا بالانسا ئابوورێ جیهانێ ل رۆژئاڤایی ب گوهۆریت بۆ رۆژهەلاتی، ب تایبەتی ل چینێ و یابانێ و كۆریا باشور و سەنگافورە و هندستانێ، جیهانا پشتی كۆرۆنا یێ ژ روویێ سەربازی ڤە دێ یا جۆدا بیت، وەك چاوا پشتی شەرێ جیهانیێ دویێ شەرێ ئەتۆمی بوویە جهێ گرنگیێ ب هەمان شێوە، پشتی كۆرۆنا یێ دێ شەرێ بایۆلۆژی و ڤایرۆسان بیتە جهێ گرنگیێ، ئەڤە پشکەکن ژ ئەگەرێن پشتی كۆرۆنا یێ، بەلێ ئەوا نەهێتە گوهۆرین هەیمەنا ئەمریكا یە، ب سەر جیهانێ دا، رەنگە كێشە بۆ دروست بببت، بەلێ دێ هەر وەك پۆلیس و سەركردێ جیهانێ مینیت، لێ د بەرگەکێ نوو دا.
ئەڤرۆ نیوز:
رێکخراوا چاڤدێریا مافێن مرۆڤی یا سووریێ راگەهاند کو ئەڤرۆ ل باژێرێ سەرێکانیێ یێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ د ئەنجاما پەقینەکا ب هێز دا گەلەک چەکدارێن سەر ب تورکیا هاتنە کوشتن و ب دەهان چەکدار ژی بریندار بووینە.
ل گۆر رێکخراوا چاڤدێریا مافێن مرۆڤی یا سووریێ پەقین ب رێیا ترۆمبێلەکا بومبرێژکری روو دایە، لێ هەتا نها چو ئالیەکێ بەرپرسیار خوە ل هەمبەر وێ پەقینێ دیار نەکریە.
ئەڤرۆ نیۆز، قائید میرۆ:
سەرەڕای رێکەفتنا ئەندامێن رێکخراوا ئوپێک و ئوپێک پلەس بەلێ ھێشتا کاریگەری لسەر بھایێ پەتڕۆلێ نەکریە و بسپۆرەکێ کەرتێ پەتڕۆلێ ئاماژەکر، بھایێ پەتڕۆلێ دێ بچیتە سەرڤەی ٥٠ دۆلاران.
دکتۆر عەلی بەلو، بسپۆرێ کەرتێ پەتڕۆلێ بۆ ئەڤرۆ نیۆز گۆت” داکەتنا بھایێ پەتڕۆلێ د بازاڕی دا دەمکیە و ئەمریکا رازینابیت پەتڕۆل بڤی بھایێ نوکە بھێتە فرۆتن، چونکە زیانێن مەزن دێ بەر کۆمپانیێن ئەمریکی بکەڤن، ئەمریکا بەحسێ ھەڤڕکیێن ناڤبەرا سعودیێ و رۆسیا لدۆر بھایێ پەتڕۆلێ کریە و پەیوەندی ب ھەردو وەلاتانکریە.
ئەڤی بسپۆرێ کەرتێ پەتڕۆلێ ئاشکراکر”بڕیار لدۆر کێمکرنا بەرھەم ئینانا پەتڕۆلێ ھاتیە دان ژلایێ وەلاتێن پەتڕۆلێ بەرھەم دئینن، ھەگەر بڕیار بکەڤیتە بیاڤێ بجە ئینانێ دا دێ کاریگەری ھەبن لسەر بازاڕی.
دکتۆر عەلی بەلو پێشبینی کر” بھایێ پەتڕۆلێ بۆ ٥٠ی دۆلاران بلندببیت و بھایێ پەتڕۆلێ دێ بڤی بھای مینیت بۆ دەمەکی و ئەڤ بھایێ نوکە نامینیت، ھەتا وی دەمێ بازاڕ سەقامگیر دبیت.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
فه‌رمانگه‌ها میدیا و زانیاریان یا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هیرده‌كاریێن هه‌ڤكاریێ بۆ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ ڤایرۆسێ كروونایێ ئاشكراكر و راگه‌هاند هه‌تا نوكه زێده‌تری 20 ملیۆن و نیڤێن دۆلاری، هه‌ڤكاریا حكومه‌تا هه‌رێمێ هاتیه‌كرن، هه‌ڤده‌م به‌غدا ژی سێ سێ ملیار و 500 هزار دینار بۆ هه‌رێمێ هنارتینه.
فه‌رمانگه‌ها میدیایی و زانیاری یا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئه‌و چه‌نده ژی راگه‌هاند: ئه‌و هه‌ڤكاریێن ل ده‌مێ قه‌یرانا ڤایرۆسێ كورونایێ گه‌هشتینه ده‌ست حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بڤی شێوه‌یێ خارێ بوون:
ئێكه‌م: هاریكاری تاكو نوكه بیست ملیۆن و نیڤێن دۆلاری هاتینه بۆ سه‌ر هژمارا ناڤه‌ندا جڤاتا وه‌زیران، ئه‌و پاره بۆ كرینا خوارنێ و ده‌رمانان هاتینه ته‌رخانكرن، پاشی ب سه‌ر هه‌موو پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ لگۆری رێژه‌یا ئاكنجییان هاتینه پارڤه‌كرن.
دوو: به‌غدا سێ ملیار و نیڤ دینار هنارتن، جڤاتا وه‌زیران ب نفیسار بۆ وه‌زاره‌تا دارایی هنارت كۆ بۆ ئه‌وێ چه‌ندێ ب سه‌ر پاریزگه‌هان بهێنه پارڤه‌كرن.
سێ: ریكخراوا WHO چ هه‌ڤكاریا مه ب پاره‌ی نه‌كریه، بتنێ هنده‌ك ئامێر وكه‌ره‌سته‌یێن ساخله‌میێ راده‌ستی وه‌زاره‌تا ساخله‌میێ كرینه.
چار: جڤاتا وه‌زیران یا عیراقێ بریاردایه 600 ملیار دیناران ب سه‌ر خه‌لكێ هه‌ژار دا پارڤه بكه‌ت، هه‌رێما كوردستانێ ب فه‌رمی نفیسار كریه به‌لێ تاكو نوكه چ رێژه‌یه‌كژ وی پاره‌یی بۆ هه‌رێمێ نه هنارتیه.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
محه‌مه‌د شیاع سودانی ئه‌ندامێ جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ راگه‌هاند ته‌ڤایا فراكسیونێن سیاسی رێكه‌تن ل سه‌ر ئه‌وێ چه‌ندێ كۆ گرنگه حكومه‌تا مسته‌فا كازمی ل جڤاتا نوونه‌ران بهێته ده‌رباز بكرن.
محه‌مه‌د شیاع سودانی ئه‌و چه‌نده ژی راگه‌هاند: عیراق دێ ژ كۆمه‌كا قه‌یرانان دا ده‌رباز بیت و پیدڤی ب تیمه‌كا پیشه‌یی و دلسوزی و ده‌ستپاكی هه‌یه كۆ ل گه‌ل سه‌رۆك وه‌زیران دا كار بكه‌ن، بۆ دیتنا چاره‌سه‌ریێ یان كێمكرنا كاریگه‌ریێن ئه‌وێ قه‌یرانێ.
ئه‌ندامێ جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ دیاركر هه‌ر بژارده‌یه‌كا شكه‌ستنێ ژ دیاركرناكه‌سێن نه‌پیشه‌یی كۆ بێ شیان بن، دێ كارتێكرنه‌كا نه‌گه‌تیڤ ل سه‌ر ئه‌دایا حكومه‌تی درۆست كه‌ت كار كه‌ته سه‌ر ئاستێ رازیبوونا جاده‌یێ، دڤێت قه‌یرانا كورونایێ و قه‌ده‌غه‌یا هاتنوچونێ و نه‌بوونا فشارێن جه‌ماوه‌ری نه بنه بهانه بۆ ڤه‌گه‌راندنا پارڤه‌كرنێ.
ناڤبری ئه‌و چه‌نده ژی دیاركر كازمێ سه‌ربورێن راسپارده‌یێن به‌ری خۆ لبه‌رچاڤ گرتینه، ئه‌وان تێبینیان كۆ ل سه‌ر ئه‌وان هه‌بوون بجهـ بكه‌ت، هه‌روه‌سا حكومه‌ت بهێته پێك ئینان كۆ ب شێت باوه‌ریا گه‌لی بده‌ستخوڤه بینیت.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
بسپوره‌كێ ساخله‌میا ئه‌مریكا هوشداریا ئه‌وێ چه‌ندێ دده‌ت كۆ ل هاتنا وه‌رزێ زڤستانێ پێله‌كا دی یا ڤایرۆسێ كورونایێ ده‌ركه‌ڤیت، له‌ورا داخازا به‌رهه‌ڤیێ ژ وه‌لاتیان دكه‌ت.
روبه‌رت ریدفیله رێڤه‌به‌رێ سه‌نته‌رێ رێگرتن و كۆنترولكرنا نه‌خوشیان ل ئه‌مریكا د داخویانیه‌كا رۆژنامه‌ڤانی دا دیاركر ل وه‌رزێ زڤستانا بهێت دێ كورونا ل ئه‌مریكا ده‌ركه‌ڤیت و پێدڤیه ب توندی روو ب روو ببین، له‌ورا ب پێدڤی دزانین ئه‌مریكا شیانێن خۆ بۆ ئه‌نجامدانا پشكنینان زیده‌تر بكه‌ت، ژبوی ئه‌و كه‌سێن توشبووین ل گه‌ل ئه‌ڤێن به‌ركه‌ڤتی هه‌بوون بله‌ز بهێنه دیتن و ژیك جوداكرن.
بسپورێ ساخله‌میا ئه‌مریكا ئه‌و چه‌نده ژی دازانین، ئه‌مریكا به‌ری ده‌می نه‌شیا پێش وه‌خت رێگریێ ژ به‌لاڤبوونا ڤایرۆسی بكه‌ت، له‌ورا كه‌رتێ ساخله‌میێ ب شێوه‌یه‌كێ باش دخزمه‌تا وه‌لاتیان دا نه‌بوون، به‌لێ نوكه كار دكه‌ین بۆ ئه‌وێ چه‌ندێ ل وه‌رزێن بهێت ب شیێن ب شێوه‌یه‌كێ كاریگه‌ر رێگریێ ژ به‌لاڤ بوونا ڤایرۆسێ كورونایێ بگرن.
ئه‌ڤرۆ نیۆز، عه‌زیز ڕه‌سووڵ :
له پارێزگای كه‌ركوك هێزه‌عێراقییه‌كان هێزێكی زۆریان بڵاوه پێكردووه، باس له‌وه‌ده‌كرێت داعش پلانی هێرشی كوشنده‌ی هه‌بێت بۆ سه‌ر كه‌ركوك و ده‌وروپشتی، به‌ڕێوه‌به‌ری پێشوی پۆلیسی قه‌زا و ناحیه‌كانی كه‌ركوك ده‌ڵێ، داعش له‌گه‌ڵ پاشماوه‌كانی قایده كۆبوه‌ته‌وه مه‌به‌ستیانه ناوچه‌یه‌كی ڕزگار كراو تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌بێت.
له لێدوانێكی تایبه‌ت به ئه‌ڤرۆ نیۆز، عه‌مید سه‌رحه‌د قادر به‌ڕێوه‌به‌ری پێشووی پۆلیسی قه‌زاو ناحیه‌كانی كه‌ركوك، ڕایگه‌یاند: پاش ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا بڕیاریدا هێزه‌كانی له چه‌ند ناوچه‌یه‌كی عێراق كشانده‌وه، جوڵه‌كانی داعش زیادیان كردووه به تایبه‌ت له حه‌ویجه و ڕه‌شاد و ڕیاز و عه‌باسیه له ده‌وروبه‌ری كه‌ركوك، به‌رده‌وام په‌لاماری هێزه عێراقییه‌كان ده‌ده‌ن لێیان ده‌كوژن و لێیان به‌دیل ده‌گرن، به‌ئاشكرا هێزه‌كانی داعش ده‌سوڕێنه‌وه، وه‌ك هێزێكی ناوچه‌كه.
سه‌رحه‌د قادر ده‌ڵێ، ئه‌و هێزه‌ی حكوومه‌تی عێراق ڕه‌وانه‌ی كه‌ركوكی كردووه، به‌پێ زانیارییه‌كانم وا باس ده‌كرێت لیوای 61ی سوپای عێراق به‌رپرسێكی داعشیان ده‌ستگیركردبێت، زانیاری ئه‌وه‌ی دابێت چه‌ند شانه‌یه‌كی نوستوی داعش له ناو شاری كه‌ركوكداهه‌یه به‌رنامه‌یان هه‌یه له سه‌عاتی سفردا په‌لاماری چه‌ند شوێنێك بده‌ن.
قادر ئاماژه به‌وه‌ده‌كات:ئه‌و هێزانه‌ی عێراق بۆ كه‌ركوك هێناویه‌تی جێگای گومانه چونكه هێزه‌كه له ناوچه كوردییه‌كان بڵاو بونه‌ته‌وه، به‌شێكیشیان به‌ره‌و ناحیه‌ی پردێ و دوبز جوڵه‌یان پێكراوه، له كاتێكدا شوێنی سه‌ره‌كی داعش حه‌ویجه و قه‌زای داقوق و سلسیله‌كانی حه‌مرین و ناحیه‌كانی ڕه‌شاد و عه‌باسییه، داعش له‌و شوێنانه خۆیان ڕێكخستووه‌ته‌وه، هێزه‌كانی عێراق چه‌ند ترسیان له چه‌كدارانی داعش هه‌یه ئه‌وه‌نه‌ش له كورد ترسیان هه‌یه چونكه كورد ئه‌و هێزانه به پارێزه‌ری خۆیان نازانن و وه‌ك داگیركری له 16ـی ئۆكتۆبه‌ری 2017 ته‌ماشایان ده‌كه‌ن.
به‌ڕێوه‌به‌ری پێشوی پۆلیسی قه‌زا و ناحیه‌كانی كه‌ركوك ده‌ڵێ، ئێستا داعش هێزیان هه‌یه و چه‌كی پێشكه‌وتوشیان پێییه و له‌گه‌ڵ گروپه‌كانی سه‌ر به قایده كۆبونه‌ته‌وه قسه‌یان له‌سه‌ر ئه‌وه‌كردووه ناوچه‌یه‌ك بخه‌نه ژێرده‌سه‌ڵاتی خۆیان وه‌ك پێشوتر به‌ئازادی كاری خۆیانی تێدابكه‌ن. ئێستا ئه‌وكاته‌یه داعش چاوه‌ڕێ ده‌كرد بۆ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی هێرشه‌كانیان، ئه‌مریكا له چه‌ند شوێنێك كشاوه‌ته‌وه، حكوومه‌تی عێراق پێكنه‌هاتووه، ڤایرۆسی كۆرۆنا بڵاو بوه‌ته‌وه، حه‌شدی شه‌عبی به‌رده‌وام ترسی هێرشی ئه‌مریكایان هه‌یه بۆ سه‌ریان هه‌موو ئه‌وانه وای كردووه ئێستا ئه‌وكاته‌بێت داعش ده‌ی ویست و خۆشی ڕێكخستوه‌ته‌وه، عه‌مید سه‌رحه‌د وای گوت.
ئەڤرۆ نیوز:
وەزارەتا ساخلەمیا حکومەتا هەرێما کوردستانێ راگەهاند، تووشبوویەکێ دیتر یێ کۆرۆنا یێ هاتە تۆمار کرن، کو ل قەزا دەربەندیخانە، نوکە سەرجەمێ گشتی یێ تووشبوویێن کۆرۆنا یێ ل هەرێما کوردستانێ گەهشتە 335 کەسان.
هەروەسا گۆتیە، د بەردەوامیا پشکنین و لێگەریانێ لدووڤ گومانلێکریان، تووشبوویەکێ دیتر ب ڤایرۆسێ کۆرۆنا یێ ل سلێمانیێ هاتیە دەست نیشانکرن، کو زەلامەکێ د ژیێ 28 سالیێ دایە و خۆجهێ قەزا دەربەندیخانە بەرکەفتیێ تووشبوویەکێ بەرێ یە.
نيشاندان