دیدار و بەرھەڤکرن‮: ‬درباس مستەفا

ھەلبەستڤان ئاشتی سەعدی گەرماڤی،‮ ‬ئێکە ژ ھەلبەستڤانێن دەستھلێن دەڤەرا مە و ھەتا رادەیەکی شیایە جھێ‮ ‬پێیێن خوە د ناڤ قادا شعرا نوویا کوردی و دەڤەرێ‮ ‬دا بکەت‮. ‬سالا‮ ‬١٩٦٩ێ‮ ‬ل گوندێ‮ ‬گەرماڤا ژ دایکبوویە‮. ‬ل ئەنفالێن‮ ‬١٩٨٨ ل گەل خێزانا خوە ئاوارەی تورکی‮ ‬بوویە و ل کەمپا مێردینێ‮ ‬خوەجە بوویە،‮ ‬ھەر ل وێرێ‮ ‬تیپەکا ھونەری ب ناڤێ‮ (‬تیپا حەلەبجە‮) ‬ھاتبوو دامەزراندن و ببوو ئەندامێ‮ ‬وێ‮ ‬تیپێ‮. ‬شعرێن سترانکێ‮ ‬بۆ دنڤیسین‮. ‬ل سەرھلدانا ێ١٩٩١ ڤەگەریایە کوردستانێ‮. ‬ل سالا‮ ‬٢٠٠٠ بوویە ئەندامێ‮ ‬ئێکەتیا نڤیسەرێن کورد تایێ‮ ‬دھوکێ‮. ‬نوکە ئەندامێ‮ ‬دەستەکا نڤیسەرێن کۆڤارا‮ (‬پەیڤ)ە،‮ ‬سێ‮ ‬پرتووکێن شعری‮ ‬یێن ھەین‮ (‬من ھابیل نەکوشتیە،‮ ‬عەشق د خلوەدگەھا مرنێ‮ ‬دا،‮ ‬ژیلەمۆیا کەڤالەکێ‮ ‬بژیای‮).‬
ئاشتی گەرماڤی ژ وان ھەلبەستڤانانە‮ ‬یێن ھەلبەستەکا مژدار و پڕ‮ ‬رامان دنڤیسن کو ھەر کەسەک ب سانەھی نەشێت گریێن شعرا وی ڤەکەت،‮ ‬لێ‮ ‬سەرەڕای ڤێ‮ ‬چەندێ‮ ‬تام و چێژەکا خوەش ژی د ناڤ شعرێن وی‮ ‬یا ھەی‮. ‬
ل دۆر دەستپێکا خوە ل گەل شعرێ‮ ‬ئاشتی گەرماڤی گۆت‮: ‬وەک دەسپێک من و شعرێ‮ ‬خوەکری ئێک جەستە و ب ھەڤرا تێکەلی زمانێ‮ ‬رامانێ‮ ‬و ھونەرێ‮ ‬جوانێ‮ ‬ڤەرێژا ھەستێ‮ ‬و گۆمانێ‮ ‬ژی بووین ڤەدگەریێت سالا‮ ‬١٩٨٧ ل ناڤ شۆرەشێ،‮ ‬ھەر ل دەڤەرێن رێزگارکری من تێکستێن ئەدەبی و شعر نڤیسیە،‮ ‬ل گەلیێ‮ ‬گەلناسکێ‮ ‬لیژنا دھۆکێ‮ ‬یا وی دەمی من تێکست خواندنە،‮ ‬لێ‮ ‬پا ل وی دەمی من ئەو وێرەکی نە دا خوە ناڤێ‮ ‬شاعێر ل خوە بدانم‮.‬
ئەگەرێ‮ ‬کو وی ژ ھەمی رەگەزێن ئەدەبی شعر ھلبژارتیە و کا جۆرەکێ‮ ‬دی‮ ‬یێن ئەدەبی دنڤیست،‮ ‬ھەلبەستڤانی گۆت‮: ‬نەئاسانە دەسپێکێ‮ ‬مرۆڤ بشێت بریار و سەپاندنێ‮ ‬ل سەر وێ‮ ‬ھەلچوون و ڤەرێژا شانێن مێشکی بدەت،‮ ‬ب کریار بینیتە زمان‮ ‬یێ‮ ‬ژانرەکێ‮ ‬ئەدەبیێ‮ ‬دەستنیشانکری دنڤیست،‮ ‬وەک میناک شعرێ‮ ‬ھەکە ئەلەمێنتێن ھاریکار ل گەل جیھان و دیتنا مرۆڤی دانەبن،‮ ‬دەمێ‮ ‬من پتر ژ ژانرێن دی‮ ‬یێن ئەدەبی شعر ل گەل روحا خوە دیتی،‮ ‬ئێدی ئەو ب خوە ھاتە جھێ‮ ‬مەبەسەت و ھەبوونێ‮.‬
‮ ‬پشتی سەرھلدانێ‮ ‬من کورتە چیرۆک و چیرۆکا درێژ ژی نڤیسینە و ل کۆڤار و رۆژنامان ھاتینە بەلاڤکرن،‮ ‬لێ‮ ‬ئەڤە من نەئینایە وێ‮ ‬واتایێ‮ ‬بەرۆکا خوە‮ ‬یا نڤیسینێ‮ ‬بەرفرەھتر بکەم،‮ ‬چونکو پتر ژ ھەر تشتەکێ‮ ‬دی شعرێ‮ ‬دنڤیسم و من دڤێت جارێ‮ ‬ھەر ناسناما شعرێ‮ ‬من ھەبیت‮.‬
ژ بۆنا کو پتریا شاعر و ئەدیبێن مە ب شعرێ‮ ‬دەستپێ‮ ‬دکرن،‮ ‬ئاشتی گۆت‮: ‬چێدبیت ھەنە دبێژن ھندی ھند شعر ژانرەکێ‮ ‬ئەدەبیێ‮ ‬روح سڤکە،‮ ‬خودانا دەست ژی ژ ژانرێن دی‮ ‬یێن ئەدەبی بەرھوشترە،‮ ‬مرۆڤ بکەتە بنەسترەکا دەسپێکێ‮ ‬ژ بۆ ب سەرھەلبوونا نھێنیا ھونەرێ‮ ‬دەربرَینێ،‮ ‬لێ‮ ‬ئەز ب وێ‮ ‬واتایێ‮ ‬نابینم،‮ ‬چونکو شعرێ‮ ‬ژی مینا ھەموو ئەدەبیاتێن دی مەودایێ‮ ‬خوە‮ ‬یێ‮ ‬بەرفرھێ‮ ‬دیتنا ژیانێ‮ ‬یێ‮ ‬ھەی‮ ‬و دەربرَینێ‮ ‬ژجیھانا مرۆڤ و مرۆڤایەتیێ‮ ‬دکت و ل ناڤ خوەدا ھەلدگریت‮. ‬ھەنە رۆمانێ‮ ‬و چیرۆکێ‮ ‬دنڤیسن،‮ ‬ھندەک جاران مرۆڤ وێرەکیێ‮ ‬نادەت وێ‮ ‬ھزرێ‮ ‬ژی بکەت،‮ ‬خواندەڤان خوەشیێ‮ ‬د گەل دا دبەن ژ خواندنێ‮ ‬بگەھیتە رێزا دووماھیێ،‮ ‬راستە شعر ژی ھەر ژ بەر کێمیا نڤیسینا شاعێری و ھەوجەبوونا رۆژنامێن مە بۆ شعرێ‮ ‬جارنا شعرێن گرتی و پیر دکەڤنە بەردەستێن خواندەڤانی،‮ ‬لێ‮ ‬ئەڤ بەرھەڤکرن نەمیناکەکە ئەو شعرێن گرتی و پیر‮ ‬مەزنی و گرانیا شعرێ‮ ‬ژ ژانرێن دی‮ ‬یێن ئەدەبی کێمتر بکەن‮.‬
ل دۆر کا ھەتا چ رادە ژیانا تە‮ ‬یا پێشمەرگاتیێ‮ ‬و دەربەدەریێ‮ ‬د ناڤ بەرھەمێن تەدا رەنگڤەدایە،‮ ‬گەرماڤی گۆت‮: ‬بێ‮ ‬گومان ھەکە ئەم لێزڤرینەکێ‮ ‬ل خواندن و ناڤەرۆکا شعرێن من بکەین،‮ ‬دێ‮ ‬رەنگڤەدانەکا زیق بینین‮. ‬ئەز نە ل گەل وێ‮ ‬خواندنێ‮ ‬مە ئەو خواندنا دبێژیت شعر ب ھەمیا خوەڤە ب تنێ‮ ‬ئیلھام و خەیالە،‮ ‬مرۆڤ دشێت بێژیت ژ بێدەرا ھەر پێنج ھەستێن مرۆڤی شعر دانێ‮ ‬خوە‮ ‬ژێ‮ ‬ھەل دگریت‮. ‬ما کی نابێژیت ھەستا شەشێ‮ ‬ژی شعر پێ‮ ‬تێتە بارکرن،‮ ‬ھەر ئەو بارکرنە دبیتە شیرەت و ئاراستە ژ بۆ جڤاکی و دەستھەلاتێ‮. ‬ما ھەکە مرۆڤ نەبینیت،‮ ‬گوھلێ‮ ‬نەبیت،‮ ‬تام نەکەت،‮ ‬ھەست پێ‮ ‬نەکەت،‮ ‬بھێن نەکەت،‮ ‬ژ سروشتی و بوریی و ل گەل بوویەر و ژیواری ب سەربۆرڤە،‮ ‬نەبنە ھۆکار دێ‮ ‬ژێدەر و کارڤەدانێن خەیالێ‮ ‬بیتە چی؟ ئەم دشێین بێژین شعر ژ خەیالێ‮ ‬و ژیوای تێتە بارکرن،‮ ‬لێ‮ ‬ب ھۆستاکاری‮ ‬ڤە ب مەرجەکی دوور بیت ژ سەپاندنا لایەنەکێ‮ ‬سیاسی‮. ‬ھەکە ئەم ب تنێ‮ ‬ناڤێن وان جھێن ئەز چۆیمێ‮ ‬و من دیتین و لێ‮ ‬ژیایم ل ناڤ رێزێن شعرا من دا بەرخەت بکەین،‮ ‬دێ‮ ‬پەسەند بیت ژیانا چیا و دەربەدەریێ‮ ‬کارڤەدانێن خوەکرینە‮.‬
نوکە د شعرێن تەدا رەخنێن دژوار ل دەستھلات و گەندەلیا نوکە‮ ‬یێن ھەین،‮ ‬لێ‮ ‬ب رەنگەکێ‮ ‬مژدار،‮ ‬بۆچی ئەڤ مژداریە؟ ئاشتی گۆت‮: ‬ئازادکرنا ئاخێ‮ ‬چەند ب واتە و خوەش بیت،‮ ‬ھند ژی خوەشترە دەربڕینا ئازاد ب راستی ئەڤ پرسیارە ئەخلاقیەتا رۆژنامەکا ئازاد ل دەف من تینیتە واتایێ،‮ ‬چونکو ئەڤە بوویە جارا گەلەکێ‮ ‬پرسیارێن شعرێ‮ ‬ژ من ھاتینەکرن،‮ ‬لێ‮ ‬نە ب ڤێ‮ ‬مەردانیێ‮ ‬و دەستی دانیتە سەربرینێ،‮ ‬خوەشە مرۆڤ‮ ‬یێ‮ ‬ریالستی بیت،‮ ‬رەخنە و رەخنە ل خوە گرتن بنیاتە ژ بۆ پێکھاتێ‮ ‬جڤاک و دەستھەلاتەکا دروست،‮ ‬لێ‮ ‬ب مەرجەکی د شعرێ‮ ‬ژی دا ب ھێمایا خوە ڤە دەست نیشانکرنا برینێ‮ ‬و چەوتیێن جڤاکی و دەستھەلاتێ‮ ‬ب خوە ژی بیت،‮ ‬چونکو شاعێر ژی ئەندامێ‮ ‬جڤاکێ‮ ‬خوەیە و ئەکتەرەکە د ڤێ‮ ‬شانویا دونیایێ‮ ‬دا،‮ ‬بێ‮ ‬گومان مللەتێ‮ ‬کورد گەلەک شۆرەش و سەرھلدان کرن،‮ ‬گەلەک میرگەە و میرنشین ئاڤاکرن،‮ ‬لێ‮ ‬ھەر ژ بەر بێ‮ ‬تفاقیێ‮ ‬و ھەڤ قەبوولنەکرنێ،‮ ‬خوە فێرنەکرن ب ئەقلێ‮ ‬بەرپرسیارەتیا مێژوویی و رێڤەبرنێ‮ ‬راببن،‮ ‬لەو نوکە کارەسات،‮ ‬مالوێرانکرن،‮ ‬دەربەدەری و دەردەسەری د ناڤ مێژوویا مەدا د پرن‮. ‬جارێ‮ ‬ب کورتی دێ‮ ‬ڤێ‮ ‬پارچا لەشێ‮ ‬کوردستانامەیا ئازاد ئینمە ھولێ،‮ ‬بێ‮ ‬گومان ئەڤ ئازادیە ب خوە وخوینا ڤی مللەتی ھاتیە دەست،‮ ‬ئەرێ‮ ‬دێ‮ ‬یاوەرگر و بەرھۆش بیت کەسێن بکریار دوژمناتیا شۆرەشێ‮ ‬و ڤێ‮ ‬ئاخێ‮ ‬کرین،‮ ‬ئەنفال ب سەرێ‮ ‬شۆرەشگێر و شۆرەشێ‮ ‬ئیناین،‮ ‬ئەڤرۆ ل گەلەک جھێن رێڤەبرنێ‮ ‬بووینە جھێن بریارێ‮ ‬و ھەر ب وی عەقلی تێکەلی بریاردانێن سیاسی ژی بووینە،‮ ‬ژ لایەکێ‮ ‬دی ئەگەر ئەم سالێن مە‮ ‬یێن پشتی سەرھلدانێ‮ ‬و ئێکدو قەبوولنەکرنێ‮ ‬بھژمێرین،‮ ‬دێ‮ ‬ئەو نە ئێک قەبوول کرن و لەنگیا‮ ‬یاسای بیتە سالێن گەندەلیێ‮ ‬و نە عەقلیەتا وەزیفا ھندەک کاربدەستان ل نەدادیا جڤاکی دیاردبیت،‮ ‬بەرێ‮ ‬خوە بدێ‮ ‬مرۆڤێن جیھانێ‮ ‬ل سەر دەولەمەندیا ئاخا مە شەرە،‮ ‬ئەڤ داھاتێ‮ ‬مەزنێ‮ ‬بەردەست دکەڤیت ھێژ گەلەک ژ ئەوێن شۆرەش دکر و شۆرەشگێر ژی بخودان دکرن،‮ ‬د ھەژاریێ‮ ‬دا دنالن،‮ ‬پلە و پایێن بەرزکرنێ‮ ‬ل سەر کەسێن وێرانکەرێن وەلاتی دھێنە بەلاڤکرن،‮ ‬ژ خوە شعر ب تنێ‮ ‬نە‮ ‬یا سنگ و بەران و رەخ و بەر رەخێن سەرێن مەمکان و لێڤێن بۆیاخ کری و وەسفکرنا باقێن رووسە،‮ ‬چەقەک ژ وەزیفا شعرێ‮ ‬وەزیفایا مرۆڤایەتیێ‮ ‬یە،‮ ‬لێ‮ ‬دەمێ‮ ‬ناڤێ‮ ‬مژداریێ‮ ‬ل سەر شعرێ‮ ‬دھێت دانان،‮ ‬چونکو شعر ب تنێ‮ ‬بەیاننامەکا راستەوخوەیا چینێن ژێردەست و سەردەستێن وەلاتەکی نینە،‮ ‬ژ چەند پەیڤێن داخوازکەرێن گرتی ب دووماھی‮ ‬بھێت،‮ ‬ئەو مژداریا دەست کردبیت و ب ئنیەت بھێتە مژدارکرن،‮ ‬بێ‮ ‬گومان خواندەڤان ھندەکێ‮ ‬ژ خوەشیا شعرێ‮ ‬بێ‮ ‬باردبیت،‮ ‬لێ‮ ‬ئەڤا دی ڤەدگەریت بۆ ئاستێ‮ ‬رەوشەنبیریا شاعێری‮.‬
ژ بۆ رەوشا نوکە‮ ‬یا رەخنا ئەدەبی ل دەڤەرا،‮ ‬ئاشتیێ‮ ‬ھەلبەستڤان گۆت‮: ‬ل دەڤەرا مە ئەم نەشێین فیەکێ‮ ‬ل سەر بوون و نەبوونا رەخنا ئەدەبی بکەین،‮ ‬لێ‮ ‬رەخنا ئەدەبی ل دەڤەرامە‮ ‬یا ھەی،‮ ‬لێ‮ ‬ب دیتنا من‮ ‬یا بەرسیبەرە ل ئاستێ‮ ‬پێدڤی ناھێتە دیتن،‮ ‬ئەڤە ژی ڤەدگەریت بۆ نەپشتەڤانیکرنا رەخنەگرێ‮ ‬مە ژلایێ‮ ‬مادی و مەعنەوی‮ .‬
ل دۆر بەرھەمێن خوە کا کەتینە بەر رخنێ‮ ‬ژ ئالیێ‮ ‬رەخنەگران ڤە،‮ ‬ھەلبەستڤانی گۆت‮: ‬تشتێ‮ ‬ھەرێ‮ ‬ب لەزەت و خوەش بۆ من د وێرێ‮ ‬دایە،‮ ‬دەمێ‮ ‬نڤیسینەکا رەخنەیی ل شعرەکا من تێتەکرن،‮ ‬ژ بە رکو رەخنە روحەکا دیە ژ بۆ ژین و ڤەژەنا شعرێ،‮ ‬بەلێ‮ ‬بۆ جارا گەلەکێ‮ ‬یە ژ لایێ‮ ‬رەخنەگران ڤە‮… ‬ھەتا ل سەر ئاستێن ماموستایێن زانکۆیێ‮ ‬رەخنە ل سەر شعرا من نڤیسینە‮. ‬ھەروەسا قوتابیێن زانکۆیێ‮ ‬ڤەکۆلینێن خوە‮ ‬یێن دەرچوونێ‮ ‬ل سەر شعرا من کریە و جارنا قوتابیێن زانکۆیێ‮ ‬ل شعر و ژیانناما من گەریاینە،‮ ‬ئەڤە ژی دبیتە جھێ‮ ‬سوپاسی کرنێ،‮ ‬ژ بۆ رەخنەگر و ماموستایێن زانکۆیێ‮ ‬کو ڤێ‮ ‬دووماھیێ‮ ‬گرنگیێ‮ ‬ددن شاعێرێن دەڤەرا خوە‮.‬