سه‌ده‌مێن كێمبوونا ده‌نگێن كوردان شێوه‌یێ سانت لیگۆ بوو، یان فره‌لیسته‌یی بوو؟
زاگرۆس به‌رواری
هه‌لبژارتنێن جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، كو ل 18/12/2023 ل سالا ده‌ربازبووی هاتنه ئه‌نجامدان و ب شێوه‌یێ سانت لیگۆ برێڤه‌چوون، ئه‌و شێوازه پشتێ ب دابه‌شكرنا ده‌نگان ڤه گرێده‌ت، ب ڤی شێوه‌یی ڕێك بۆ ئالیێن سیاسی و تایبه‌ت، حزب و هه‌ڤپه‌یمانێن، مه‌زن ب سه‌ر كاندیدێن سڤیل و سه‌ربه‌خوه‌دا زال دبیت. ب گۆره‌یی راگه‌هاندنا كۆمسیۆنا سه‌ربه‌خوه‌یا هه‌لبژارتنێ یا ئیراقێ، زێده‌تری 65 حزب و هه‌ڤپه‌یمانیان و نێزیكی شه‌ش هزار كاندیدان هه‌ڤڕكی یا ل سه‌ر كورسیكان كری. هه‌لبه‌ت جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، ده‌ستهه‌لاته‌كا قانوونی و چاڤدێریێ نه، سه‌رپه‌رشتیا كارێن پارێزگه‌هان دكه‌ن. ته‌مه‌نێ هه‌ر جڤاته‌كێ ل گۆره‌یی ده‌ستوورێ ئیراقێ چار سالن.
هه‌لبه‌ت ژماره‌یا ئه‌ندامێن جڤاتا پارێزگه‌هێن ئیراقێ، هه‌روه‌سا ب گۆره‌یی هه‌ژمارا روونشتڤانایه، پارێزگه‌هه‌ك ژ پارێزگه‌هه‌كا دی جوداتره، جڤاتێن پارێزگه‌هان ب هه‌ماهه‌نگی لگه‌ل وه‌زاره‌ت و حوكمه‌ت و ئالیێن تێكلدار، كاری دكه‌ن. ئه‌ركێ سه‌ره‌كی چاڤدێریكرنه ب سه‌ر كارێن پارێزگه‌هان و چاڤدێریكرنه، ب سه‌ر چالاكی و كارێن نه‌قانوونی وه‌كو ب هه‌ده‌ردانا سامانێن گشتی یان هه‌ر گومانه‌ك، لسه‌ر كێماسیان ئان ژی،گه‌نده‌لی و دزی و هه‌ولدانا پۆست و پله‌یان، ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌سووكی بێته بكارئانینن. ده‌ستهه‌لاتا ل سه‌ر هه‌موو ڕێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ ل پارێزگه‌هان هاتییه دیاركرن یا هه‌یی. ئه‌و ژی ژبۆ پشتراستبوون ژ ڕێڤه‌برنا كاروباران، ب ئاوایه‌كی، سه‌ركه‌فتی، لێ ده‌ستهه‌لات لسه‌ر هنده‌ك ئالیێن وه‌ك دادگه‌هان، یه‌كه‌یێن له‌شكری، كۆلیژه و زانكۆ و په‌یمانگه‌هان و ڕێڤه‌بریێن ناڤه‌ندی نینه..
دیسا جڤاتێن پارێزگه‌هان دشێن نه‌خشه‌یێ ئیداری و سیاسیێ گشتی بۆ پاریزگه‌هه‌كا دیار دابرێژیت، لگه‌ل هندێ ژی مافێ هه‌یی چاڤدێریا ب جهكرنا سیاسه‌تا گشتی یا حوكمه‌تێ بكه‌ن. جڤاتێن پارێزگه‌هان خودان داراییه‌كا سه‌ربه‌خوه‌نه، ژبه‌ر هندێ جڤاتا نوونه‌ران، چاڤدێریا وێ دكه‌ن، ژ ده‌رڤه‌یی ڤێ چه‌ندێ ژی، حوكمه‌ت بودجه‌كا تایبه‌ت بۆ ددانیت. هه‌لبه‌ت ئه‌وژی، ب گۆره‌یی ده‌ستوور و قانوونێن ژ ئالیێ جڤاتا نوونه‌ران ڤه هاتیه په‌ژراندن و ل گۆره‌یی ده‌ستوورێ ئیراقێ، جڤاتێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ، خودانێن ده‌ستهه‌لاته‌كا به‌رفرهه‌نه، ژبه‌ر هندێ ناچنه ژێر فه‌رمانێن چ وه‌زاره‌ت و ڕێڤه‌به‌ریه‌كا گرێدایی، حوكمه‌تێ، هه‌روه‌سا خودانا ده‌ستهه‌لاته‌كا ئیداری و دارایی یا به‌رفرهه‌یه. لێ پشتی 10 سالان ئه‌ڤه جاره‌كا دی ب ڤی ئاوایی، هه‌لبژارتن هاتنه‌كرن. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ رۆناهیه و شرۆڤه تێرا هندێ دكه‌ت كو ئه‌م باشتر د شێوه‌یێ هه‌لبژارتنێن 18/12/ یێن سالا ده‌ربازبووی بگه‌هین، یا ئێكێ: د چارچووڤێ سیسته‌مێ سانت لیگۆ دا،ڕێژه‌یا كورسیكان ژ هه‌لبژارتنێن سالا 2013 یێن كێم كرین بۆ نیڤا وان، دو: ل ڤێره باشتر خوه‌یادبیت كو شێوه‌یێ سانت لیگۆ ئێكه ژ سه‌ده‌مێن كێمبوونا كورسی و ده‌نگێن كوردان تایبه‌ت ل هه‌ردو پارێزگه‌هێن كه‌ركووكێ و مووسل، چونكو ئه‌ڤ هه‌ردو باژاره وه‌ك ناڤه‌ندا كوردان ل ده‌رڤه‌یی هه‌رێما كوردستانێ دهێنه دیتن. لێ مخابن كورد ب چه‌ند لیسته‌كان پشكداریان د هه‌لبژارتنان دا كرین، له‌وا ده‌نگێن كوردان هاتنه به‌لاڤكرن و ب هه‌روه‌چوون، تایبه‌ت ل باژارێ كه‌ركووكێ، نێزیكى 33000 ده‌نگێن نه‌وه‌یی نوێ، كۆمه‌لا دادگه‌ری، ئێكگرتوو و سوسیالستێ. سێ: ده‌رباره‌یی پارتی ئه‌و چه‌ند ساله‌ك بوو، پارتی وه‌ك پێدڤی نه‌‌دشیا رۆلێ خوه یێ سه‌ره‌كی بگێریت و گه‌له‌ك ئاسته‌نگ د رێكا كادر و ئه‌ندامێن وێدا هه‌بوون كو خوه ب ئاوایه‌كێ باشتر ڕێك بێخیت دا كو باشتر بشێت پشكداریێ د پرۆسێسا هه‌لبژارتنان دا بكه‌ت. ل هه‌مان ده‌مى نه‌شیا وه‌ك پێدڤی ژبه‌ر ئاسته‌نگێن ئالیێن هه‌ڤڕك و شۆفینیان، پرۆپاگنده و كارنامه‌یا لیستا پارتیا خوه بێخیته به‌رچاڤێن ئه‌ندام و لایه‌نگر و ڕایاگشتی كو ب زێده‌هی گه‌له‌ك كوردان بیننه سه‌ر ناڤه‌ندێن ده‌نگدانێ.
چار: كورد ب گشتی وه‌كو پێدڤی نه‌شیان ئه‌ندام و لایه‌نگر و جه‌ماوه‌رێ خوه ببینن، كو ب كارنامه‌یێن خوه یێن ژێكجودا، ئاشنا بكه‌ن، وه‌ك هاتیهه راگه‌هاندن نێزیكی400 هزار كورد ژ ڤێ پرۆسێ بێ به‌هربووینه ئانژی نه‌هاتینه ناڤه‌ندێن ده‌نگدان و ده‌نگێن خوه نه‌داینه، هه‌لبه‌ت ئالیێن عه‌ره‌بی و توركمانی، سود ژ په‌رته‌وازه‌بوونا كوردان دیت و شیان ده‌نگێن خوه زێده‌كه‌ن یانژی بیننه به‌رامبه‌ر ده‌نگ و كورسیێن كوردان تایبه‌ت ل كه‌ركووكێ..
پێنچ: دگه‌ل ڤان كێماسیان مرۆڤ ئاماژێ ب ڤێ خالا كو پێدڤیه بێته ره‌خنه‌كرن بكه‌ت، واته كرین و فرۆتنا هنده‌ك ژ ئه‌ندام و كادر و لایهنگرێن، پارتیێن كوردی ئه‌و‌ێن ب ناڤێ سه‌نگه‌ر ڤه‌گوهاستنێ ژ ڤی ئالی بۆ ئالیێ دی، تایبه‌ت هه‌ردو پارتیێن خودان سه‌نگ و دكاریگه‌ر، د ئالیێن سایكولۆژی دا، باندۆره‌ك گه‌له‌ك خراب ل هه‌ست و ده‌روونێ تاك و جڤاكێ كوردی نه‌به‌س ل ڤان ده‌ڤه‌ران ب تنێ به‌لكو ل سه‌رانسه‌ری جڤاكا كوردی هاته‌كرن، هه‌لبه‌ت ب دیتنا من و یا گه‌له‌ك وه‌لاتپارێزان ئه‌ڤ بازرگانی و هه‌ڤركییه ناكه‌ڤیته د خانه‌یا به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی و حه‌تا حزبایه‌تیێ دا ژی. ل جهێ ڤێ خالا مه‌ترسیدار، پێدڤی بوو. كار ل سه‌ر ئه‌ندام و لایهنگرێن نه‌ته‌وه و ئالیێن دی یێن سیاسی هاتباكرن، چونكو ئه‌و خه‌لكێ ل ڤان ده‌ڤه‌ران دژین ژ ئالیێ دیرۆكی و نه‌ته‌وه‌یی ڤه ژی كوردستانینه نه‌ك ئیراقی. و د چارچووڤێ ڤان ده‌ڤه‌رێن كو ب سته‌م ژ سه‌ر خاكا هه‌رێما كوردستانێ هاتینه ڤه‌قه‌تاندن، ئه‌و نه‌ته‌وه ل سه‌ر ڤێ ئاخا پیرۆز دژین كێم نه‌ته‌وه‌نه و دا بۆ وان ژی باشتربیت كو كه‌سێن نێزیكی هه‌رێم و كوردان بان، چونكو دا مافێن وان باشتر هێنه پاراستن. لێ دانوستاندنا كوردان یا ل گه‌ل ئێك ئه‌و ب هێزكرن و ده‌ستێ وان خۆرتر لێكرن، كو ژ مافێن خوه زێده‌تر بخوازن و كوردان وه‌ك نه‌ته‌وه و گه‌ل نه‌بینن.
شه‌ش: هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ ئه‌زموون و پرۆسێسه تێرا هندێ دكه‌ت كو كورد وانه‌یان ژێ وه‌ربگرن، تایبه‌ت پارتی و ئێكه‌تی كو ئه‌و سه‌ركه‌فتیێن ڤان هه‌لنژارتنانه ل مووسل و كه‌ركووكێ، و ئالیێن دی یێن كوردی وه‌ك پێدڤی نه‌شیان ده‌نگان بۆ بده‌ستخستنا كورسیه‌كێ بینن، له‌وا پێشنیازا من ئه‌و بۆ هه‌ردو پارتیان، گه‌له‌ك دێ گرنگ بیت ئه‌گه‌ر هه‌ردو پارتی كو ئه‌ڤه خوه‌سته‌كا ب هه‌زاران كوردانه، ل ڤان باژار و ده‌ڤه‌ران وه‌ك تیمه‌ك كار بكه‌ن، ئه‌وژی كه‌نگی دێ خوه‌یا بیت ئه‌و ئێك تیمن؟ هه‌لبه‌ت ده‌ما ل جڤاتا هه‌ردو پارێزگه‌هان واته ل كه‌ركووكێ دبنه ئێك فراكسیۆن و د هه‌مان ده‌مدا ل مووسل ژی دبنه ئێك فراكسیۆن و ناڤێ وێ ژی دكه‌نه فراكسیۆنا كوردستانی. ل ژێر وی بانی د پاركتیكدا كاری بۆ كوردستانیا بكه‌ن، ئاها وێ ده‌مێ دێ دیاربیت كو وانه ژ ڤێ سه‌ربۆر و سته‌م و كێماسیێن هه‌ین یێن وه‌رگرتین كو ئێدی زێده‌تر دێ خزمه‌ته‌كا كوردایه‌تیێ هێته‌كرن دوور ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبایه‌تی و ناڤچه‌گه‌ری، هه‌لبه‌ت هینگى دێ باوه‌ری بۆ گه‌لێ كورد زڤریت و ده‌ستكه‌فت ژی دێ زێده‌تر لێهێن كو ئارمانجا كوردان وه‌رگرتنا پۆستێ پارێزگارێ كه‌ركووكێ یه، ب باوه‌ریا من گرنگ نینه كی ببیته پارێزگار، لێ گرنگه پۆستێ پارێزگاری بۆ كوردان بیت.
لێ به‌روڤاژی ئه‌گه‌ر هه‌ر ل سه‌ر هه‌ڤركیا خوه د به‌رده‌وام بن ل ڤان ده‌ڤه‌ران، دیسا دێ بێژم: تایبه‌ت باژارێ كه‌ركووكێ ئه‌وا بناڤێ دل و قودس هاتیه بناڤكرن، دێ بۆ حه‌تاحه‌تا ژ ده‌ستێ كوردان چیت، واته وی ده‌می كورد ل ڤان ده‌ڤه‌ران ب ده‌ستێن خوه یێ گۆرا خوه دكۆلن.
