فازل میرانی:باشترە زۆرینەیا شیعی و کوردی و سوننی پێکڤە ھەڤپەیمانیێ پێک بینن
ئەڤرۆ:
سکرتێرێ مەکتەبا سیاسی یا پارتی دیموکراتی کوردستان راگەھاند، ب دیتنا من باشترە زۆرینەیا شیعی و زۆرینەیا کوردی و ھەروەسا زۆرینەیا سوننی ھەڤپەیمانیێ پێک بینن، دیارکر ژی ب پێشبینیا من کورد نەشێن ھەڤپەیمانیێ ل گەل ھەڤدوو بکەن و ببنە ئێک لیست، چونکی ئەگەر لایەنێن کوردی د رێککەفتی بان، ئەڤ شەر فرۆشتە ب کوردان نەدھاتە کرن.
فازل میرانی، سکرتێرێ مەکتەبا سیاسی یا پارتی د ھەڤپەیڤینەکێ دا ل گەل (دەنگێ ئەمریکا) گۆت” کێشا کوردی ل عیراقێ، کێشا بودجەی و مووچەی نینە، ل سەردەمێ سەدامی بودجە دھاتە دان و مە شەر ژی ل گەل سەدامی دکر، ھەتا پشتی سەرھلدانێ ژی یێ بەرھەڤ بوو مووچێ فەرمانبەران بھنێریت، بەلێ ژبەرکو کێشا مە کێشەکا نەتەوی یە، ئەگەر پرسا مە یا نەتەوی بجە بھێت، مە مووچێ ژ بەغدا نەڤێت، ژبەرکو ب راستی ھەموو حزبێن کوردی خەبات یا کری نەکو ل پێناڤی بودجەی، بەلکو ل پێناڤی پرسا نەتەوی”.
میرانی گۆت ژی” ئێکرێزی کێشەکا کوردانە د نوکە دا، بەلێ چونکی ئەم زێدەتر ل بەردەم گەفاینە و حزبێن شیعی و سوننی د بنەرەتدا دژی پرسا کوردی نە، بەلێ وان پارتی یا کریە رووکەش، لەوما ئەم دێ پەیوەندیێن خوە باش کەین ل گەل بەغدا و بەرگریێ ژ پرسێن خوە یێن نەتەوی کەین”.
د بەرسڤا وێ پرسیارێ دا، بۆچی شاندێ پارتی ب تنێ سەرەدانا بەغدا کریە؟، فازل میرانی گۆت” ئەگەر لایەنێن کوردی د رێککەفتی بان، ئەڤ شەر فرۆشتنە ب کوردان نە دھاتە کرن، ژبەر وێ چەندێ مخابن کورد د ناڤخوە دا ئێک نینن، ئەم ھەموو بەحسێ ئێکرێزیێ دکەین، پارتی ھەر دێ ب دووڤ ئێکرێزیێ ڤەبیت ب گۆرەی وان ئارمانجێن نەتەوی یێن پارتی ل پێناڤی وان دروست بووی”.
دیارکر ” بریار بوو شاندەک ب سەرۆکایەتیا سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ کو ھەموو حزبان ب خوەڤە بگریت کۆمببن، بەلێ مخابن ھەتا نوکە نەھاتیە ئەنجامدان و سەرۆکێ ھەرێمێ ژی دخوازیت کوردان کۆم بکەت و شاندەکی دروست بکەت بۆ بەغدا، کێشەک یا ھەی ئەم ل گەل بەغدا د ناڤخوە دا مە ناکۆکی یا ھەی ومخابن ھندەک کەس ل گەل بەغدا جووت دبن دژی مافێن کوردان، پرسا لامەرکەزیەتێ دھێتە بەحسکرن یان ھندەک دبێژن بلا ئەم ھەروەک پارێزگەھان ل گەل عیراقێ بین و ل سەر فیدرالیەتا خوە، ل سەر خوینا شەھیدێن خوە دەرباز ببین و بێژین بلا ئەم وەکو پارێزگا ل گەل بەغدا بین، ب پشت راستی ڤە چەند لایەنێن کوردی، وێ داخوازیێ دکەن”.
سەبارەت پێکئینانا ھەڤپەیمانیێ بۆ ھەلبژارتنێن عیراقێ، فازل میرانی گۆت” ھەڤپەیمانی ب شێوەکێ ئاسایی باشە، بەلێ بۆ لایەنێن کوردی، ب پێشبینیا من نەشێن ھەڤپەیمانیێ ل گەل ھەڤدوو بکەن ژبەر ناکۆکیێن وان، شیعە ژی وەکو کوردانە، ل سەر پرسا ھەلبژارتنان و دژایەتیا ریفراندۆمێ و مووچە و بودجا ھەرێما کوردستانێ ئێک ھەلویستن، بەلێ ئەوژی ھەر ئێک ژێ دڤێت مەزنترین پارچا (کێکێ) یا وی بیت، لەوما نەشێن ھەڤپەیمانیێ بکەن، ب دیتنا من وان وەسا جادەیا خوە یا ھەستیار کری بەرامبەری کوردان، کو ئێدی خەلکێ وان گوھێ خوە نادەنێ”.
میرانی، د بەرسڤا پرسیارا، بۆچی کورد نەشێن ببنە ئێک لیست، دبێژیت” بەرسڤا ڤێ چەندێ ڤەدگەریت بۆ سالێن بۆری، کو رەحمەتی مام جەلال دژیانێ دا بوو، ئەم وی دەمی دشیاین ب ساناھی ئێک لیست بین و ئێک لیست ژی بووین، کوردان ب ئێک لیستیێ د ھەلبژارتنێن پێشتر ٧٧ کورسی ھەبوون، بەلێ دەمێ ژ ھەڤدوو ڤەبووین مە ھەموویان ٥٥ – ٥٦ کورسی ھەبوون، ڤێ چەندێ وەکر ئێدی ئەو حیسابا جاران ل گەل کوردان نەھێتە کرن، چونکی ب زۆرینە و کەمینە قانوونان دەرباز دکەن، ب زۆرینە و کەمینە دەنگێ ل سەر بودجەی ددەن، ئەو جھێن ڤالا یێن پشکا کوردان، ئەو سازانا کو کوردان ل گەل وان ھەبوو، ژ بەر لاوازبوون و نەبوونا ھەڤپەیمانیەکا کوردی، ئەو سازانە نەمایە”. گۆت ژی” ئەگەر زۆرینەکا شیعی، زۆرینەکا کوردی و زۆرینەکا سوننی ھەڤپەیمانیێ بکەن کارەکێ باشە بۆ پشتەڤانیکرنێ ل روودانێن پشتی ھەلبژارتنان”.
ل دۆر وێ چەندێ ئایا پارتی یا بەرھەڤە ب تنێ ھەڤپەیمانیێ ل گەل زۆرینەیا شیعی و سوننی بکەت بۆ ھەلبژارتنان بێ لایەنێن دی یێن کوردی؟ گۆت” جارێ مە بریار نەدایە، چونکی ب راستی نوکە د بزاڤان داینە بۆ ئێک لیستیا کوردی کو بێ ئوێمد نەبووینە، باشتر ئەوە زۆرینەکا کوردی و زۆرینەکا شیعی و زۆرینەکا سوننی ببنە ھەڤپەیمانیەک کو ئەز یێ بێ ئومێد نینم، بەلێ گەلەک یێ ب ئومێد ژی نینم، چونکی ھەر ئێکی مەبەستا خوە یا ھەی، ھەر ئێکی چاڤێ وی یێ ل پشکا (کێکا) خوە، ھەر ئێک حیساباتێن خوە دکەت، بەلێ نابیت بێ زۆرینەیا شیعی ببینە ئێک لایەن ل گەل ئێک لایەنێ شیعی بەرامبەر یێ دی بۆ وێ چەندێ نەبینە لایەن د وێ کێشێ دا باشترە”.
گۆت ژی” ئەم و ئێکەتی و تورکمان و ئاشووری و مەسیحی، ھەڤپشکێن ئێکین د پەرلەمان و حوکمەتەکێ دا کو دبێژنێ پەرلەمان و حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ، ئەم ھەڤپەیمانین د وەلاتێ خوە دا، بەلێ بۆ ھەلبژارتنان ئەز پێشبینیێ ناکەم پشتی ڤێ ژ ھەڤدوو دابرینێ ئەو حەزە ب وێ توندیێ ھەبیت، بەلێ دبیت رۆژگارەک بھێت ئەگەر تەنگاڤیەک کەفتە سەر مللەتێ مە وەکو سالا ١٩٨٨ و پاشی ھەلەبجە و ئەنفال کو بەرەیێ کوردستانی مە دروستکر، پێشتر ناکۆکیێن حزبی ژی مە ھەبوون، بەلێ ئەم ھەموو د ئێک بەرەی دا کۆمبووین و مە شیا سەرھلدانێ بکەین و ئەڤ ھەرێمە ژی ب وی بەرەیێ کوردستانی ھاتە دامەزراندن”.
سەبارەت ئەگەرێ دەربازکرنا پرۆژێ قانوونا بودجا عیراقێ بۆ سالا ٢٠٢١ بێی کوردان، فازل میرانی گۆت” پرۆسا سیاسی بێی کوردان یا سەقەتە، چونکی کورد پێکھاتەکێ گرنگە، ئەم نەتەوێ دوویێ نە، د وەلاتەکی دا دبێژین ئەم برا و ھەڤپشکێن ھەڤدووینە، لەوما ئەگەر وان ئەو چەندە کر، دێ وی دەمێ ئاخڤتن ل سەر ڤێ چەندێ ھەبیت، کورد ژی دڤێت خەما خوە بخوەن، ب پێشبینیا من نە عیراقێ بەرژەوەندی ھەیە وێ گاڤێ ب ھاڤێژیت، نە ئەم ژی عیراقێ پالدەین بۆ ھاڤێتنا گاڤەکا ھوسا یا چەوت”.
د بەرسڤا پرسیارا ئایا کوردان کارتا فشارێ بەرامبەر بەغدا ھەیە، میرانی گۆت” نە وان کارتا فشارێ ھەیە کو نوکە مووچە گرتیە ئەو کارتا فشارێ نینە، پرسا کوردی ئەم ھەموو ھێزێن سیاسی ئەگەر د راست بن ل گەل بیر و باوەر و پەیرەو و پرۆگرامان و سۆزێن خوە ل بەرامبەر مللەتێ خوە، کێشا مە بودجە نینە، ل سەردەمێ سەدامی بودجە دھاتە دان و مە شەر ژی ل گەل سەدامی دکر، ھەتا پشتی سەرھلدانێ ژی یێ بەرھەڤ بوو مووچێ فەرمانبەران بھنێریت، پرسا کوردی پرسەکا نەتەوی یە، پرسەکا سیاسی یە، پرسەکا کەلتووری یە، مخابن ھندەک ژ ھێزێن سیاسی ژی پرسا کوری کریە کێشا بودجەی بۆ ھەڤرکیێ و موزایەدا سیاسی، کو ئەڤە ب دیتنا من مەزنترین شاشیا دیرۆکی یە و مللەت ل چ لایەنەکی ژمە قەبوول ناکەت نە ل نوکە و نە ل پاشەرۆژێ دا”.
ھەروەسا گۆت” ئەگەر پرسا مە یا نەتەوی جێبەجێ ببیت، مە مووچە ژ بەغدا نەڤێت، چونکی ئەگەر پرسا مە یا نەتەوی ھاتە بجھئینان، ئانکو دێ مە قەوارەکێ سەربخوە ھەبیت و دێ داھاتێ مە بۆ مە بیت، دێ ئازاد بین، دشێین ببینە کۆنفیدرالیەک ل عیراقێ، وی دەمی دشێین پێکڤە بژین و پێدڤی بودجا وان ژی نابین، چونکی ب راستی ھەموو حزبێن کوردی خەبات کریە نەکو ل بیناڤی بودجەی، بەلکو ل پێناڤی پرسەکا نەتەوی”.
ل دۆر ھەبوونا مەترسیێ ل سەر قەوارێ ھەرێما کوردستانێ، گۆت” مەزنترین مەترسی ل سەر قەوارێ ھەرێما کوردستانێ، لێکدابرینا کوردان بخوەیە، ئەگەر نە دڤێت عیراق پێداچوونێ ب دستووری دا بکەت چونکی ھەر ژ سالا ١٩٩٢ مە قەوارەکێ فیدرالی ئێکلایەنە یێ راگەھاندی، بەلێ پشتی ٢٠٠٣ لایەنێ دی ژی یا قەبوول کری ل ٢٠٠٥ د ستوورێ عیراقێ دا و دستوور ژی گرێبەستەکە و ب کەیفا وان نینە، بەلێ میکانیزما راستڤەکرنا دستووری، د دستووری ب خوە دا ھاتیە ھەکە سێ پارێزگا دەنگی ب وێ راستڤەکرنێ نەدا، ئەو راستڤەکرن سەرناکەڤیت، مەترسی د وێ چەندێ دایە کو ئێک ژ پارێزگەھان، ھێزەکا سیاسی ھەکە شیا زۆرینەکێ رازی بکە تکو دەنگی بدەت بۆ راستڤەکرنا دستووری، ل وێرێ مەترسی ل سەر یا ھەی”.
د بەرسڤا پرسیارا ئایا ھوون دترسن حزبەکا کوردی ل گەل سێ پارێزگەھێن ھەرێمێ نەبیت د حالەتا راستڤەکرنا دستوورێ عیراقێ دا، گۆت” ھەکە ژ حزبەکێ یان ژ دوو حزبان ژی بترسین، بەلێ ژ مللەتێ خوە نا ترسین، ب دیتنا من مللەتێ کورد یێ رەوشەنبیر و نیشتمانپەروە و ھند خێزان و کەسوکارێن شەھید و سێدارەدای و ئەنفالکریان یێن تێدا کو ل پێناڤی ڤێ ھەرێمێ دا ناکەنە قوربانی مووچەکێ ئەڤرۆ بۆ پاشەرۆژەکا نە دیار”.
سەبارەت ھەبوونا جۆرە ھەستیاریەکێ ل دەف پارتی دەمێ بەحسا وێ چەندێ دھێتە کرن، بەغدا راستەوخوە مووچەی بدەتە فەرمانبەرێن پارێزگەھەکێ و مامەلا راستەوخوە ل گەل بکەت، میرانی دیارکر” ئەم نوکە ژی ھەستیار دبین ھندی ب مە بھێتە کرن دێ دژی وێ بۆچوونێ بین، چونکی دابرینا پارێزگەھەکێ ل پێناڤی مووچەی دا ل فیدرالیەتێ و ل ھەرێمێ بۆ لایێ بەغدا، ئەڤە ب خوە مەترسیەکا مەزنە و دێ دژێ وێ چەندێ بین، ب بۆچوونا من ژ مە زێدەتر دێ رەوشەنبیر و سیاسەتمەدارێن کورد و مللەتێ مە دژی وێ چەندێ راوەستیت، ھەکە مللەت رازی بیت قوربانیێ ب فیدرالیەتا خوە و ھەرێما خوە بدەت ل پێناڤی ئەوا ب ناڤێ (لامەرکەزیەتێ) بچیت مووچەی ژ بەغدا وەربگریت، ئەو پرسەکا دی یە، وی دەمی بلا مللەت حوکمێ خوە بدەت ئەگەر حزبەک ب تنێ ڤێ چەندێ بکەت، بلا مللەتە حوکمی ل دۆر وێ چەندێ بدەت، بەلێ ھەکە مللەت ب خوە رازی ببیت، ئەم نەشێین ل بەرامبەر زۆرینەیا بۆچوونا مللەتێ خوە ب راوەستین”.
سەبارەت وێ چەندێ ئایا داخوازا مامەلا راستەوخوە یا بەغدا ل گەل پارێزگەھێن ھەرێمێ پیلانەکا دەرەکی یە بۆ ھەلوەشاندنا ھەرێما کوردستانێ، سکرتێرێ مەکتەبا سیاسی یا پارتی دبێژیت” ئەڤ بابەتە یێ کوور و ستراتیژی یە، نابیت ھەردەم خوەشباوەر بین کو ئەو وەلاتێن وەلاتێ مە پارچەکری ئەم ھزار سالان بەری عەرەبا ل عیراقێ بووین، بەلێ ل کوردستانا عیراقێ یا وی دەمی کوردستان ب سەر عیراقێ ڤە نەبوو، عەرەب د دووماھیێ دا یێن ھاتینە ڤی وەلاتی ئەگەر سنوورێ وی بزانین، ئەگەر ئەم باوەر بکەین ئەو وەلاتێن کو وەلاتێ مە پارچەکری دێ کلی کەنە چاڤێن مە ل شوینا خوەلیێ، ژبۆ وێ چەندێ فیدرالیەتا مە بمینیت و گەشێ بکەت و ل دووماھیێ ب ھزرا وان ببیتە دەولەتەک، ب بۆچوونا من ئەوێن ئەڤ ئالایە ھەلگرتی، یان ئەڤ ھزرە کری، ھزرا وان نینە و بێی پشتەڤانیا ئێک ژ جێرانێن مە، نەشێن ڤێ ببەنە سەری”.
