ژیان و بەختەوەری
ل سالا 1845ێ نڤیسەرێ ناڤدارێ رووس، فیودۆر دیستۆیەڤیسكی – Fyodor Dostoyevsky (11 چریا دویێ 1821ێ – 9 شوباتا 1881ێ) ئێكەمین رۆمانا خۆ «ئەوێن بەلەنگاز – Poor Folk» بەلاڤكر، هەر ل گەل بەلاڤبوونا وێ رۆمانێ، ناڤێ وی گەنجێ 24 سالی بوو مژارا هەمی جڤاكێ رووسیا و ب هێز جهێ خۆ د قادا ئەدەبیاتێ دا چێكر..
بەلێ، ل وی دەمی، دیستۆیەڤیسكی یێ گەنج، نەكاری درێژیێ ب وێ سەركەفتنێ ب دەت و چوو د سیاسەتێ دا و د رێبازا سوشیالیزمێ دا بەرهەڤییەكا ب هێز هەبوو، و ئێك بوو ژ لایەنگرێن ئازادكرنا جووتكاران و پشتەڤانی ل شورەشێن وان یێن ل دژی دەرەبەگیێ دكر.
ل هەیڤا نیسانا سالا 1849ێ دیستۆیەڤیسكی ل گەل 23ژ ئەندامێن رێخستییا وان هاتنە گرتن و بۆ دادگەهكرنێ بەر ب گرتیخانێڤە برن.
دیستۆیەڤیسكی و هەڤالێن وی، بۆ هەشت هەیڤان ب دەستەسەركری مان، هەتا ل سپێدەهییەكێ ژ خەوێ هاتییە هشیاركرن داكو گوهدارییا حوكمێ ل سەر وان هاتییە دان بكەن.
چونكی حوكمێن ل سەر ڤان جۆرە كەیسان ژ چەند هەیڤەكان دەرباز نابن، لەوڕا وی و هەڤالێن وی، وەسا هزردكر، كو ئیدی ل نزیك دێ هێنە سەربەست بەردان.
بەلێ، ئەو ب ترۆمبێلەكێ بۆ مەیدانەكا مۆسكۆیێ هاتنە ڤەگۆهاستن، ل ناڤەندا وێ مەیدانێ دیت، كو پەتكێ سێدارێ بۆ وان یێ هاتییە هلاویستن و ل دەردۆری وێ ب هزاران خەلك یێ كۆم بووی، داكو حوكمێ بجهئینانا ل سێدارەدانێ ببینن!
دیستۆیەڤیسكێ ژ چاڤێن خۆ باوەڕ نەكر، ئەرێ ما یا بەرعاقلە ئەو و هەڤالێن وی بهێنە ل سێدارەدان؟ ئەڤ چەندە چ جاران نەهاتبوو بەر هزرا رەشبینترین كەس!
پشتی چەند چركەیێن چاڤەڕێبوونێ یێن گەلەك گران، ئەفسەر هات داكو حوكمێ ل سێدارەدانێ ل سەر وان بخوینیت:
« ئەڤ هەموو گونەهبارە ب بزاڤا كۆدەتایێ ل سەر رژێمێ د تاوانبارن و حوكمێ نەهێلانا وان ب گوللەبارانكرنێ بۆ هاتییە دەركرن».
بێدەنگیێ خۆ ب سەر دیستۆیسڤیسكی و هەڤالێن وی دادا، ب تنێ دەنگێ كزگریۆكا هندەكا ژ وان نەبیت ل ڤێرە و ل وارا دهاتە گوهان. چ ئێكی ژ وان باوەڕ نە دكر، كو دویماهییا وان هوسا بلەز یا نزیكبوویی.
هەر گرتییەكی دەمامكەك دانەڤێ، كاهنەك ژی هاتە پێش داكو رێورەسمێن ئایینی ل سەر وان بخوینیت. هەر 24 حوكمكری ژ پێرڤە هێلان و دەمامكان دێمێن وان داپۆشین، سەربازان تڤەنگێن خۆ بلندكرن و ستێركێن وان ئاراستەی تاوانباران كرن، بەلێ بەرییا فەرمانا بجهئینانا گولـلەبارانكرنێ بهێتە دان، ترۆمبێلەكا بلەز گەهشتە وێ مەیدانێ و زەلامەك ژێ هاتە خوارێ و نامەیەك یا ددەستی دا، كو بڕیارا سڤككرنا سزادانێ دەرحەقی وان تێدا هەبوو. حوكمێ نوی یێ پێكهاتبوو ژ چار سالێن زیندانیكرنێ ل سیبیریا ل گەل كارێن گران، پاشڕا ژی دڤێت سەربازییا ب نەچاری بكەن.
ئەو گاڤ، دەستپێكا دروست یا ئەفسانەیا دیستۆیەڤیسكی بوو، هەستێن خۆ یێن وێ گاڤێ د نامەیەكێ دا بۆ برایێ خۆ هوسا نڤیسیبوون: « چاخێ بەرێ خۆ ددەمە دەمێ رابۆری یێ، كو من ب بێهۆدەیی و ب شاشی ژ دەست دایی، دلێ من دئێشیت، چونكی ژیان پەخشینەكە ب مە ڕا هاتییە دان، هەر خۆلەكەكا وێ، د شیان دایە ببیتە ژیانەكا بێ دویماهی یا بەختەوەریێ ب مەرجەكی ئەگەر مرۆڤێن زیندی ئەڤ چەندە زانی! نها، ژیانا من دێ هێتە گوهۆڕین، نها ژ نوی دێ دەست پێكەم».
ژ ڤی ژێدەری هاتییە وەرگرتن:
– https://elevenfortyseven.substack.com/p/fyodor-dostoevskys-letter-to-his
