پێنچ كورتە چیرۆكێن جیهانی
خالد عەلی سلێڤانەی
(1)
رویڤی وسەیێ زێرەڤان
رویڤیەك فێر ببوو هەر شەڤ ب سەر كولكێ جوتیارەكێ دا دگرت، مریشكەك ژ كولكێ وی درەڤاند و دخوار، بێهنا جوتیار تەنگ بوو، رابوو سەیەك ئینا دا زێرەڤانیا مریشكێن وی بكت، پشتی شەڤا ئێكێ دەرباس بووی، جوتیار سپێدێ رابوو دیتی مریشكەك دی ژ مریشكێن وی كێمە، گازی سەی كر و گۆتێ: پا مە تو بۆچی ئینای؟! سەی گۆتێ: من شەڤێدی وانایەك نیشا رویڤی دا چ جاران ژبیرناكت، دەمێ مریشك رەڤاندی ئەز ب دویڤ كەتم و من مریشك ب ساخی ژ دەڤێ وی ئینا دەرێ. كەیفا جوتیار هات و گڕنژی و گۆتێ: پا كانێ ل كیڤەیە؟ دبت پێدڤی چاڤدێرییەكا تایبەت بت نوكە. سەی گۆتێ: ئەزبەنی، من خوار! بەرامبەر وێ ماندیبوونا من ب ئازادكرنا وی ڤە بری من خوار.!
(2)
مەزنێ پشیكا یێ دانعەمر
دبێژن: مەزنێ پیشیكا ب ناڤ سال ڤە چوو، مللەتێ وی ئەو پشتگوه هاڤێت ژبەركو هندی دئاخفت بێ زانین و هندی دخوار بێ كار. پیشكێ قەستا سەیەكێ كر وی سەی خوە ل بەر مللەتێ وی ڤەدابوو، سەی كۆمەكا سەیێن دی كۆم كر و پیشك دانا پێشا خوە دا جهێ پشیكان نیشا بدت، سەیا ب سەر دا گرت و هەر پشیكەك بۆ خوە چوو، كوریا پیشكا پیر ڤەهەژیا و خوە پش كر و كەیفا وی هات كو جارەكا دی قەستا جهێ خوە كری، و رابوو سوپاسیا سەیا كر، مەزنێ سەیا پێ كەنی وگۆتێ: ئەی گەمژەیێ بێ ئاقل، ئەو جهێ پشیكا تو ژێ دەرئێخستی، ما دێ سە هێلن تو تێدا بمینی، ئەگەر مللەتێ تە خێر ژ تە دیتبا تو پشتگوه نە داهاڤێتی وئەگەر تو دلسۆز بای تە مللەتێ خوە نیشا مە نەددا و ئەگەر تو بهێز بای تە قەستا مە نەدكر، سەربارەت سەیا، سە رێكخراوێن خێرخوازی نا دامەزرینن تە كو تە ب حەوینن..
(3)
ستالین و خێڤزانك
ئەڤ چیرۆكە دەربارەیی ستالینێ خوینڕێژ دهێت گۆتن؛ لسەردەمێ شەرێ جیهانی یێ دویێ، ئەفسەرەكی پایە بلند ب ژۆرا ستالینی كەفت وگۆتێ: ئەزبەنی، خێڤزانكەك یێ ل دەرڤە یە، یێ هاتی دڤێت تە ببینت، هندەك پێشبینیێن گرنگێن هەین و دبێژیت دڤێت بۆ وی بێژم بەری دەست ب شەرێ خوە بكت. سەركردەیێ سوفێتی تەماشەی سەروچاڤێن ئەفسەرێ خوە كر و ب دەنگەك بلند گۆتێ: هەر و ئێكسەر وی بكۆژە، فەرمانا ستالینە وكی دشێت بێژتێ نە، ئەفسەر چوو ژ دەرڤە و دو گولە ژ دەمانجا خوە ل سەرێ وی خێڤزانكی دان و كوشت، پاشی زڤری نك مەزنێ خوە ستالینی و گۆتێ: ئەزبەنی، حیكمەتا كوشتنا خێڤزانكی چ بوو، ما ئەگەر مە مفا ژپێشبینیێن وی وەرگرتبان باشتر نەبوو؟ ستالینی بەرسڤ دا و گۆتێ: ئەگەر وی فێلبازێ درەوەكەر پێشبینی و تشتێ نە قەوەمی زانیبا، قەستا مە نەدكر دا بمرت.
(4)
دویكل و بانگدان
دبێژن دویكلەكێ هەر سپێدە بانگ ددا، خودانێ بیستانی هات نك و گۆتێ: ئێدی نابت تو بانگ بدی، هما تە بانگ دا ئەز دێ پەرێن تە هەلكێشم، دویكل ترسیا و ئێدی بانگ نەدا و ددلێ خوە دا گۆت: ما چیە هەما ئەز ئێدی بانگ نادم، سپێدە نە ب هیڤیا من و بانگێ من ڤەیە و دویكلێن دی تەخسیریێ ناكن. پشتی ئەینیەك دەرباس بووی، جارەكا دی خودانێ بیستانی هات و گۆتە دویكلی: ئەگەر تو وەكی مریشكا قدقدێ نەكی، ئەز دێ پەرێن تە هەلكێشم. دویكل جاردی ترسیا وپشتی بانگدان هێلا، ئەڤجا دەست ب قدقدا مریشكا كر. پشتی مانگەكێ دویكل فێری قدقدێ بوو، جارەكا دی خودانێ بیستانی دیاربوو، دا دوماهیك بریارێن خوە ب سەر دویكلی دا بسەپینت و گۆتێ: نوكە ئەگەر تو وەكی مریشكا هێكا نەكی، ئەز دێ سوباهی تە سەرژێكم. دویكلی وی دەمی كرە گری، هند كرە گری هەتا پەرێن وی شل بووین و گۆت: خوەزی ئەز ل سەر بانگدانان خوە مابام و بلا ئەز مربام.
(5)
ئاغا وخولام
ل دەڤەرەكێ چیایەك ڤۆلكانی هەبوو و چ نەمابوو دا پەقت، گوندێن دەوربەر داخوازا كۆمبوونەكا ئاغا و روییسپیا كر، دا رێكەكێ دانن و خوە ژ ئاگرێ فۆلكانێ ب پارێزن. هەمی حازربوون، یێ كورێ خوە فرێكری و یێ ریهسپیێ خوە فرێكری، لێ هندەكا خولامێ خوە وەك نوونەرێ خوە فرێكر، كورێ مەزنێ دەرڤەرێ خودانێ ڤێ كۆمبوونێ تۆرەبوو كو چاوا وانا خولامێ خوە پێش خوە ڤە فرێ كری. بابێ وی سەحكرێ و گۆتێ: كورێ من، ئەز سەح دكمە ناڤچاڤێن خولامی و ئەز ئاغایێ وانا تێدا دبینم، ئەگەر حازربوونا خولامێ ئاغایی بۆ وی شەرف نەبا بۆ مە فرێ نەدكر. خولام نوونەرێ وانایە و نە نوونەرێ مەیە.
