مژەك ل دۆر هۆزانڤان (عەلی حەریری)
د. رەشید فندی
٢ – ٢
هەر وەكی ل خەلەكا بووری مە گۆتی هۆزانڤان ( عەلی حەریری ) خەلكێ دەڤەرا ( شەمزینان ) بوو ل دویف گۆتنا زانایێ مەزن ( مەلا مەحموودێ بایەزیدی ) كو شارەزایێ وێ دەڤەرێیە وباوەر پێكرنا رۆژهەلاتناسێ رووسی ( ئەلكسەندەر ژابا ) و ل دوماهیێ باوەر پێكرنا مێژوونڤیسێ كورد ( مەحەمەد ئەمین زەكی ) , لێ د گەل هندێ ژی باشترین بەلگە لسەر وێ چەندێ كو ( عەلی حەریری ) خەلكێ حەریرا ( سۆران ) نینە , زمانێ وی یێ هۆزانێ یە ,كو هەر دەم د هۆزانێدا ,زمانێ هۆزانێ باشترین ژێدەرە بۆ زانینا گەلەك زانیاریا ل دۆر ژیانا هۆزانڤانی .
زمانێ هۆزانا ( عەلی حەریری ) زمانێ كوردی شێوێ هەكاری یە كو خانی وفە قیێ تەیران وپەرتۆ بەگێ هەكاری و گەلەكێت دی هۆزان پێ نڤیسیبوو , ئەو زاراڤێ كوردی زاراڤەكێ دیارە د پەخشانێ وهۆزانێدا . هندەك برادەر وەسا بۆ د چن كو وی سەردەمی دەڤەرا دەورو بەرا هەولێرێ ژی ب وی زاراڤی د ئاخفتن , ئەز ژی حەز دكەم وەسا بیت ومەیا خواندی كو ئەو دەور و بەر وی سەر دەمی بكرمانجی د ئاخفتن ,لێ ئەم بدرستی نزانین كا بەری چار سەد سالا ,كیژ و چ رەنگێ كرمانجیێ بوو ,كا ب شێوێ هەكاری د ئاخفتن , یان شێوەیەك تێكەل بوو .
برادەرەكی ل دۆر وی بابەتی گەنگەشە د گەل من كر وگۆت خەلكێ وێ دەڤەرێ ( حەریرا سۆران ) هەردوو زاراڤا د زانن و پێ د ئاخڤن . ئەز بەرسڤێ ددەم و دبێژم وەسا نینە , ئەو ب زاراڤەكی د ئاخڤن كو تێكەلیەكە ژ هەردوو زاراڤا ,ئانەكو ئەو هەردوو زاراڤا بزانن ,جودایە وزاراڤێ وان ژ تێكەلكرنا هەردوو زاراڤا پێكهاتبیت جودایە .
دەمێ مە كار ل ئەكادیمیا كوردی ل هەولێرێ دكر ,د جڤینەكێدا ئەو بابەت هاتە هەل ئێخستن كا بادینی و سۆرانی ل كوردستانا باشوور ل كیش دەڤەرێ د گەهنە ئێك ؟ من داخاز كر ئەز بەرسڤێ بدەم .,
من گۆتە هەڤالا ,ژ زاخۆ دەست پێ بكەن , ئاخفتنا زاخۆ كار تێكرنا بۆتانی لسەر دیارە , ژ بەر نێزیكی و تێكەلیا خەلكێ زاخۆ د گەل دەڤەرا بۆتان , لێ دەمێ ئەم تێینە دهۆكێ شێوەزارێ دهۆكێ سەر ب زارێ هەكاری ڤە دچیت . براستی خیچەك یا هەی ژ هەكاری تێتە خوارێ بەرەف ئامێدیێ وبامەرنێ وهەتا دهۆكێ وهەتا دەشتا سێمێلێ بتایبەتی عەشیرێت كۆچەرا , كو ئەو خیچ دبیتە بنەكۆكێ زارێ هەكاری ئەوێ ( مەلا مەحموودێ بازیدی ) د نڤیسینەكا خۆدا د بێژیت ( د لیسانێ كرمانجی دا , هەكاری ئەصلە , ئەڤێد دن فەرعن ) یا مەعلوومە ژی هەكاری و بادینی ئێك بنەكۆكن د زمانیدا , ئەڤە چ بلی هندێ ئەڤە سەد سالە ئەم ل كوردستانا باشوور لبن دەستێ عەرەبا وئەو ل كوردستانا باكوور لبن دەستێ تركا , گەلەك پەیڤێت عەرەبی بۆمە ویێت تركی بۆ وان چووینە د ناڤ ئاخفتنا مەدا . ئەز هەتا نوكە ژی د گەل بۆچوونا مەلا مەحموودێ بازیدی وئەلكسەندەر ژابا ومحەمەد ئەمین زەكی مە كو ئەو شاعرێ ناڤبری ( عەلی حەریری ) خەلكێ دەڤەرا شەمزینانە ونە خەلكێ حەریرا سۆرانە .
هەڤالێ مە یێ نڤیسەر ( ئیسماعیل بادی ) بۆچوونەكا جوان یا هەی , ئەو د بێژیت چێدبیت دوو عەلی حەریری بن ئێك یێ باكوورە و ئێك ژی یێ حەریرا نێزیك شەقلاوە یە ,ئەو ژی هزرەكا بەر ئاقلە .
دەمێ ژ دهۆكێ بەرەف ئاكرێ د چین , ئاخفتنا وان هەر بادینی یە , لێ هندەك پێشگر و پاشگرێت سۆرانی د ئاخفتنا واندا پەیدا دبن وەكی :بۆ منیش ,بۆ تەش ..هتد, هەر چەندە ل دهۆكێ ئەم د بێژین :بۆ من ژی ,بۆ تە ژی .
دەمێ د چینە ناڤ سوورچیێت ئاكرێ نەمازە یێت نێزیك زێی , ئەم د بینین ئاخفتنا وان پتر بادینی یە , لێ پەیڤێت سۆرانی د ناڤدا زێدە دبن , دەمێ ل زێی دەرباس دبین و د چینە ناڤ سوورچیێت وی بەری , دێ بینین ئاخفتنا وان پتر سۆرانیە لێ بادینی ژی یا د ناڤدا هەی وهندێ وێڤەترە بادینی كێم دبی و سۆرانی زال د بیت .
ئەگەر عەلی حەریری ل دویف بۆ چوونا وان برادەرا , خەلكێ حەریرا سۆران بایە , دا زاراڤێ وی یێ هۆزانێ پتر سۆرانی بیت یان دا زاراڤەكێ تێكەل بیت , ونە دبوو زاراڤێ هەكاریان .
