گەشەكرنا لەشێ زارۆكی ژلایێ ساخلەمیێ چاوانە؟
د.عبدالرحمن عبدالله محسن، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆكا دیاركر ئەگەرێن ڤەمانا وەرارا زارۆكی دو جورن، ئەندامی و نە ئەندامی، سەبارەت یێن ئەندامی، ئەگەر زارۆك ب دروستی خوارنێ نەخۆت، چ ژ ئەگەرێ كێمبوونا خوارنێ بیت یان ئەگەر دایك ب دروستی خوارنێ نەدەتە زارۆكی، یان ئەگەر ئەو خوارنێن گەلەك كالۆری دناف دانە بدەتە زارۆكی و ئەگەر زارۆك خارنێ دروست ژی وەربگریت بەس دلێ چووی رابیت، ژبەر ئاریشێن مەعیدەیی، یان ئەگەر ئاریشێن بوریا خارنێ ژی هەبن، ئەڤەژی دبنە ئەگەرێ وێ چەندێ گەشەكرنا زارۆكی زێدە نەبیت، و گۆت: هەستیاریا ژ هندەك خارنا، بو نمونە هەستیاری ژ جورەكێ شیری، یان هەستیاری ژ گەنمی ئەگەر هەبیت، ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ وێ چەندێ هلمژینا دناڤ رۆڤیكان دا كێم ببیت و زارۆك گەشا وی زێدە نەبیت، هەروەسا هندەك نەخۆشیێن هورمونی یێن هەین، وەك نەخۆشیێن غودا دەرەقی، ئەڤەژی ژ ئەگەرانە، هەروەسا نەخۆشیێن دەروونی و یێن مێشكی و سینگی، دبنە ئەگەرێ، زارۆك گەشەیا خو زێدە نەكەت.
ژلایێ خۆ ڤە، د.سەردار غازی، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆكا و نەخۆشیێن دلی یێن زكماكی دیاركر فاكتەرێن گرنگ بو وەرارا زارۆكی، یا ژ هەمیان گرنگتر، خوارنا باش و یا پری پرۆتین و كاربوهیدرات و دوهنیات، و تشتێن ماركێتا كێم تێدا بن، یا دوێ و گرنگ نڤستنا زوی، چونكو هورمونێ درێژبینێ بەهرا پتر ل دەمێ نڤستنا زارۆكی دهێتە دەرهاڤێتن، و ئەگەر نڤستنا زارۆكی یا دروست نەبیت، زارۆك دێ یێ كورت بیت، یا سیێ دەروونێ زارۆكی یێ ئارام بیت، و چ ئاریشێن دەروونی نەبن، دایك و باب شەری دگەل نەكەن، یا چارێ زارۆكی چ نەخۆشیێن دومدرێژ نەبن، وەك نەخۆشیا شەكرێ و ئاریشێن سینگی و دلی، و یاگرنگ زارۆك ویراسی یێ باش بیت، ب تایبەت ئەگە ردایك و باب د درێژبن زارۆك دێ یێ درێژبیت، ئەگەر دكورت بن ئەوژی دێ یێ كورت بیت.
هەروەسا د.صلاح عبدالكریم إبراهیم، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆكا دیاركر چەندین فاكتەر هەنە كارتێكرنەكا راستەوخۆ ل گەشەكرنا زارۆكی دكەن، ل دەسپێكێ پێدڤیە خارنا زارۆكی یا ساخلەم بیت و دووربیت ژ خارن و شرینیێن دەستكردبیت، ئەو دشێن بێژین ئەو خارنێن دەستكر ل ماركێتا كارتێكرنێ ل گەشەكرنا زارۆك دكەت، ب تایبەتی هورمونێ گەشەكرنێ، نڤستنا ساخلەم یا زارۆكا رۆلەكێ باش هەیە، زارۆك گەشەكرنەكا ساخلەم بكەت، و گوت: هەر زارۆیەكێ بەری دەمژمێر 12ـێ شەف بنڤیت، دێ كارتێكرنەكا ئێكسەر یا باش ل سەر گەشەكرنا زارۆكی كەت، و ئەو زارۆیێن درەنگی شەف شرینیا دخۆن و درەنگ دنڤن، كارتێكرنەكا نەباش ل گەشەكرنا زارۆكی دبیت، لەورا شیرەتێن مە ب دایك و بابا گەلەك گرنگیێ ب ڤان هەردو خالا بدەن، ژبو گەشەكرنەكا باش بو زارۆیێن وان.
د.محمد مستەفا، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆكا دیاركر خالا سەرەكی بو زێدەكرنا كێشا زارۆكی خوارنە، كا چ خارنێ دخۆت، چەند جاران دخۆت، و چ جورێ خوارنێ دخۆت، یا گرنگ بو زارۆكی وەك مەزنا نەبیت، دانێن وی یێن خارنێ زێدەتربن ژ یێن مەزنا دو تا سێ دانا، جورێن خارنێ، و گۆت: هندەك خارن هەنە كارتێكرنێ ل سەر كێشا زارۆكی دكەن، وەك ئەندومی و ئەو خارنێن گەلەك شرینی، دگەل هەین، و مە هندەك خارن هەنە هاریكارن بو كێشا زارۆكی وەك هێك و پتات و مەعكەرون و برنج، ئەڤە پتر دهاریكارین بو زێدەوونا كێشا زارۆكی.
د.ئازارد عبدالجبار عبدالحلیم، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆكا دیاركر هەر زارۆكەكێ مەدڤێت بزانین كا درێژی و سەنگا وی یا دروستە ئان نە، مە هندەك خالێن ستاندەردێن جیهانی هەنە، و گوت: مە خشتەكێ جیهانی هەیە، تێدا دیاركریە كا ژیێ وی چەندە و درێژیا وی و كێشا وی چەندە، دێ دانینە سەر ڤی خشتەیی، دێ بومە دیاربیت، كا زارۆك یێ سرۆشتی یە یان نە، و گوت” پێدڤیە ئەم دوپاتیێ ل هندەك ستاندەردێن جیهانی بكەین، و هندەك ژی ب رێیا چاڤان بیت.
