د بەرهەڤ نینین دەست ژ مافێن خوە یێن دەستووری بەردەین
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، دوهی ئێكشەمبی 20/7/2025 ل رێورەسمێ ڤەكرنا قۆناغا ئێكێ ژی پڕۆژەیێ هاوارهاتنا ب لەز یا ئاڤا هەولێرێ، باس ل هنارتنا مووچەی كر و راگەهاند: دزانم خەلكێ كوردستانێ، چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەن كەنگی ئیراق دێ مووچەیێ وان هنێریت، لەوما دخوازم ب راشكاوی ل گەل خەلكێ كوردستانێ باخڤم.
ل دۆر مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ
مەسرور بارزانی گوت» دزانم خەلكێ كوردستانێ چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەن كەنگی مووچەیێ وان دێ ژ ئیراقێ بۆ هێتە هنارتن. ل ڤێرێ ژی دخوازم هندەك ب راشكاوی ل گەل خەلكێ كوردستانێ باخڤم. ئەم كیانەكێ فیدرالی نە و هەرێما كوردستانێ وەك كیانەكێ فیدرالی مافێ وێیە بودجەیا تایبەت ب خوەڤە هەبیت، ئانكو ژ بودجەیا گشتییا ئیراقێ، پێدڤی بوو پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ بهێتە تەرخانكرن و دەزگەهێن حوكمەتا هەرێمێ و پەرلەمانێ هەرێمێ و چاڤدێرییا داراییا هەرێمێ و خەلكێ هەرێمێ وی دەمی بڕیارێ ل سەر چاوانییا بكارئینانا بودجەیا هەرێما كوردستانێ بدەن».
گوت ژی» مخابن هەر ئالیێ ناڤخوەیی ل ڤێرێ سكالاكر و داخوازكر كو بەغدا راستەوخوە دەستێوەردانێ دناڤ كاروبارێن بەلاڤكرنا بودجە و مووچەیێ هەرێمێدا بكەت. دبیت ل بیرا هەوە ژی بیت ل چەندین هەلكەفتان باس ل وێ چەندێ دكر هەكە مووچە بزڤریتە سەر بەغدایێ، ئێدی مە كێشەیا بێمووچەییێ نابیت و ل دەمێ خوە و ب زێدەهیڤە دێ مووچە بۆ خەلكێ كوردستانێ هێت. وی دەمی ژی حوكمەتا هەرێمێ تاوانبار دكر و دگوت حوكمەتا ئیراقێ چارەسەر و فریادڕسە، بەلێ شاشی هەموو ژ هەرێمێیە، نوكە نزانم ئەو دەنگە ل كیرێ نە؟ نوكە ژی هەكە ئاخڤتنەكێ بكەن، بەهانەیان دئینن كو بۆچی حوكمەتا ئیراقێ نوكە مووچەی نا هنێریت؟ كو بۆچی خەلكی سزا ددەت؟ ل شوونا وێ چەندێ دخوەدا بچن وداخوازا لێبۆرینێ ژ خەلكی بكەن، جارەكادی دهێن بەهانەیان دئینن كو بۆچی حوكمەتا ئیراقێ مووچە گیرۆكریە؟ هەر ئەم ماین وەك حوكمەتا هەرێمێ و وەكو ئەو كەسێن كو د دلسۆزن بۆ پرسێن خەلكێ كوردستانێ، جارەكادی ل گەل بەغدایێ بكەڤینە دانوستاندنێ و بەردەوام بین ل وێ چەندێ كو رێكەچارەسەرییەكێ بۆ ڤێ پرسێ ببینین».
شاندێن هەرێمێ بۆ بەغدایێ
سەبارەت وێ چەندێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ رۆهنكر» چەندین چاران شاندێ هەرێمێ سەرەدانا بەغدایێ كریە و مە شاندێ بەغدایێ ڤەخواند كو بهێت سەرەدانا مە بكەت، ژ روویێ تەكنیكی و قانوونی ب هەموو جۆرەكی، هیچ نەما ئاخڤتن ل سەر نەهێتە كرن. هەموو جاران چی مە سۆز ژ حوكمەتا فیدرالی وەردگرت، كو بەلێ كێشە چارەسەر بوون و ئێدی تشتەك ب ناڤێ پرسا مووچەی نامینیت، بەلێ مەهەك دو مەهەك نە دبۆرین و دیسان ب بەهانەیەكا نوو مووچە گیرۆ دكر. دیسان مە دەست ب هنارتنا شاندان و دانوستاندنێ دكر، هەردەم ژی سۆزا وێ چەندێ ب مە دهاتە دان كو ئەم دێ مووچەی هنێرین بەلێ كێشەیەكا تەكنیكی هەیە، پاشی هندەك جاران شاشی د ئێخستە سەر ملێ هەرێما كوردستانێ كو ئەم پەترۆلێ ناهنێرین یان داهاتێ ناڤخوە رادەست ناكەین.
داهاتێ ناڤخوە ل دووڤ دەستووری
مەسرور بارزانی باس ل وێ چەندێ ژی كر» تێكگەهشتنا مە بۆ رادەستكرنا داهاتێ ناڤخوە ب گۆڕەی دەستەەری، دەستوور دبێژیت 50% داهاتێ فیدرالی رادەستی حوكمەتا فیدرالی بهێتە كرن، هەردەم حوكمەتا هەرێما كوردستانێ پێگیربوو و ئەڤ ئەركە ژی بجهئینایە. ژ بلی وان دەمان كو حوكمەتا فیدرال مووچە نە دهنارت، یان ب كێمی دهنارت كو ئەم ل وی دەمی نەچار د بووین داهاتێن ناڤخوەیی بۆ تمامكرنا مووچەی بكاربینین».
گوت ژی» دبێژن نابیت هەوە هیچ جۆرە داهاتەك هەبیت، هەر هیچ هیچ، هەوە هەر چ هەیە رادەستی مە بكەن، بۆ وێ چەندێ ئەڤ جۆرە پرۆژەیێن مە نەهێنە بجهئینان. بەلێ مە دەستوورەك هەیە و مە مافێ دەستووری هەیە. ئەوێ ئەركێ مە بیت دێ بجهئینین و زێدە ژی و مە یا ئەنجامدای ژی، ژ نوكە و وێڤە پێگیرین بجهئینانا هەر ئەركەكێ دەستووری كو دكەڤیتە سەر حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، بەلێ د بەرهەڤ نینین دەست ژ مافێن خوە یێن دەستووری بەردەین».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دیاركر ژی» ئەم ژ بەر وێ چەندێ دێ بەردەوام بین كو ئەركێن خوە بجهئبینین و مافێن خوە یێن دەستووری بپارێزین. بەلێ د هەمان دەمدا مە نەرمییەكا مەزن د گەلەك تشتاندا ژی یا نیشادای و زێدەتر ژی یێن هاتینە پێش تنێ بۆ وێ چەندێ خەلك ل بن ئەڤێ فشارا مووچەی نەمینیت».
چوونا شاندێ هەڤشك یێ پارتی و ئێكەتیێ بۆ بەغدایێ
مەسرور بارزانی ل دۆر ڤێ چەندێ راگەهاند» شاندەكێ هەڤپشك یێ پارتی و ئێكەتیێ چوونە بەغدایێ و ل سەر وێ پێشنیازا كو دووماهی پێشنیازا بەغدایێ كری ب حیساب بۆ رادەستكرنا پشكەك ژ پەترۆلێ و هەژمارەكا دیاركرییا رادەستكرنا داهاتێن ناڤخوەیی كو ب حیساب ئەڤە دووماهی بەهانەیا وان بیت. شاند ل بەغدایێ بوو هەر وێ شەڤێ، كاك بافل و د. فوئاد حسێن و وەزیرێن دی، تەلەفۆن بۆ من كر و گوت مە ل سەر ڤێ پێشنیازێ دانوستاندنێن چڕ ل گەل هەموو ئالییان كرینە و ئەڤە پێشنیازە و ژ ڤێ زێدەتر ل ڤێ قۆناغێ زەحمەتە و حەز دكەین تو ژی ل سەر ڤێ رێككەفتنێ رازی بی و ئێدی بەهانە د دەستێ كەسێ دا نەمینیت و ئەڤ خەلكە ژی ل بن فشارێ بهێتە دەر. من گوت باشە سەرچاڤا، یێ رازی مە كو رۆژانە 230 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ بهیچنە رادەستكرن بۆ حوكمەتا فیدرالی و ب رێكا (سۆمۆ) بهێنە فرۆتن و 120 ملیار دینار ژی ژ داهاتێن نە پەترۆلی یان داهاتێ ناڤخوەیی بهێتە رادەستكرن بۆ حوكمەتا فیدرالی، ب حیساب سیستەمێ تەوتین ژی بهیچتە بجهئینان كو ئەڤە ژی پشكەكە ژ وی ئەركێ حوكمەتا هەرێمێ ژ مێژە بجهئینای. بابەتێ (هەژمارا من) گەلەك ژ خزمەتگوزاریێن وێ ژ بابەتێ تەوتینێ زێدەترە و نوكە پتر ژ 900 هزار كەسان د ڤی پرۆژەیدا د پشكدارن».
هێرشێن ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ب درۆنێن مینڕێژكری
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د پەیڤا خوە دا ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» ئەو ئەركێن كو ل سەر ملێ مە بوو، مە قەبوولكرن، بەلێ ئەو دەمە ژی یێ هەڤدەم بوو ل گەل هێرشێن ل سەر زەڤیێن پەترۆلی ب رێكا درۆنان، من گوتە وان، باشە بەلێ ب ڤان هێرشێن دهێنە كرن ل سەر زەڤیێن مە یێن پەترۆلی، پشكا پەترۆلێ دێ كێمتر بیت چونكە نوكە هەموو كۆمپانی یێن هاتینە لێدان و نەشێن وێ رێژەیا پەترۆلێ بەرهەم بینن، ئەرێ ئەڤە دێ چ لێ هێت؟ هیڤیدارێن ئەڤە ژی نەبیتە بەهانەیەكا دی بۆ نەهنارتنا مووچەی، وان گوت نەخێر تێكگەهستن هەیە و هەكە ئەم ل سەر بنەمای پێكبهێین ئێدی حوكمەتافیدرالی دێ مووچە هنێریت. ل سەر وی بنەمایی ئەم چاڤەڕێ بووین. پشتی وێ چەندێ كو ئەم ل سەر رێككەفتنێ رازی بووین و مە ئیمزا ژی ل سەر پێشنیازان كر ل سەر وێ تێكگەهشتنێ، خالەكا دی زێدەتر، ب هەر حال ئەڤە بابەتەكە كو چاڤەڕێنە بزانین ئەو دێ چاوا رەفتارێ ل گەل كەن. ل سەر وێ چەندێ كو 230 بەرمیل هەتا نەهێنە وەرگرتن مووچە ناهێتە دان، ژ ئالییەكی دیڤە ژی ئەو تیرۆرستە دهێن زەڤیێن مە یێن پەترۆلی د پەقینن و بەرهەمێ پەترۆلێ ناهێلن، ئێ چاوان چێ دبیت؟ وان گوت دێ شاندەكی هنێرین بۆ وێ چەندێ بچن ببینن چ هاتیە كرن».
رۆهنكر ژی» ل دووڤ پێزانینێن من شاندێ ناڤبری ل رۆژا ئەینیێ راپۆرتا خوە یا بلندكری دیسان بۆ حوكمەتا فیدرالی كو تنێ نوكە ئەڤ رێژەیا پەترۆلی ل بەردەستە تاكو شوونوارێن ڤان هێرشان دهێنە چارەسەركرن. هیڤیدارین رۆژەكێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ بگەهیتە ئاستەكێ گەلەك بلند، هەكە كێشەیا ئەمنی نەمینیت، مە هیچ كێشە نینە د هنارتنا هەموو پەترۆلا كوردستانێدا، ژ بلی وان پێدڤیێن ناڤخوەیی كو مە پێتڤی پێ هەی بۆ دابینكرنا پەنزینێ، كارەبێ، سوتەمەنیێ، پێتڤیێن خەلكی. ژ بلی وێ چەندێ، ئەوا دی ئەم د بەرهەڤین ب هنێرین ومە هیچ كێشە د وێ چەندێ دا نینە».
چاڤەڕێ بەغدایێ د كەین مووچەی ب هنێریت
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ سەبارەت ڤی بابەتی گوت» ئەڤجا بۆ وێ چەندێ هوونێن بەرێز و خوەشتڤی بزانن، ئەم نوكە چاڤەڕێ بەغدا دكەین و هیڤیدارین ئێدی مووچەیێ ڤی خەلكی بهێتە هنارتن و ئەڤ سزادانا ب كۆم ب دووماهی بهێت و ئەڤ بڕیارا نە دەستووری و نە قانوونی یا بڕینا مووچەیێ خەلكێ كوردستانێ ب دووماهی بهێت و مووچەیێ ڤی خەلكی بهێتە هنارتن».
