چاوا كۆمپیۆته‌رێ خوه ژ ڤایرۆسان دێ پارێزم
پەروین سەلاح:
ڤایرۆسێ کۆمپیوتەری جورەکێ پرۆگرامانه یان پرۆگرامێن خرابە کو هاتیە دروستکرن ژ بۆ هێرشکرن و تێکدانا ئامیرێ کۆمپیوتەری. وەک ڤایرۆسێن بایۆلۆژی ڤایرۆسێن کۆمپیوتەری شیانێن زێدەبوون و بەلاڤبوونێ هەنە بۆ سیستەمێن دی هندەک ڤایرۆس بتنێ کارتێکرنێ ل وێبگەڕێ (متصفح الإنترنت) دکەن لێ هندەکێن دی زێدەتر زیانێ دگەهینن. ژ نموونەیێن ڤێ ڤایرۆسێن رۆتکیت (rootkit) کو دچنە د ناڤ سیستەمێن کۆنترۆلا ناڤخۆیی دا. و ژ نموونەیێن دی ژی ڤایرۆسێن ئەسپێن ترۆجان (حصان گروادە)، کو دچنە د ناڤ ئامیرێ تە دا ب شێوەیەکێ ڤەشارتی وەک پرۆگرامێن رەوا دیار دبن.
رێیا ئێكێ:
ئەز دێ چاوا کۆمپیوتەرێ خو ژ ڤان جۆرە ڤایرۆسان پارێزم
هەروەسا گرنگە بەرنامەکێ پاراستنا ژ ڤایرۆسان ل سەر هەمی ئامیرێن تە بهێتە دانان ئەگەر کۆمپیوتەرێ تە تووشی ڤایرۆسی بوو ئەڤ هەر ١٠ رێکە دێ تە خلاس کەن ژ ڤایرۆسی کۆمپیۆتەری
1 – گرتنا ئه‌نترنێتێ:
د دەما ژێبرنا ڤایرۆسەکێ ژ کۆمپیوتەرێ گرتنا ئینتەرنێتێ رێکەکا باشە ژ بۆ رێگریکرنێ ل رویدانا زیانێن زێدەتر چونکی هندەک ڤایرۆسێن کۆمپیوتەرێ پەیوەندیا ئینتەرنێتێ ب کاردئینن ژ بۆ بەلاڤبوونێ.
2- دەمێ شنی بکاردئینی ب کارئێخستنا کۆمپیوتەرێ و چوونە دناڤا «وضع اڵامن» (Safe Mode) دا ژ بۆ پاراستنا کۆمپیوتەرێ تە د دەما ژێبرنا ڤایرۆسێ
رێیا دویێ:
کۆمپیوتەرێ بگرە و ڤەکە شنی بکاربینە
دەما شاشە ڤەدبیت ، F8 بگرە ژ بۆ نیشادانا لیستا «خیارات التمهید المتقدمە» (Advanced Boot Options)
ل سەر «وضع اڵامن» دگەل «الاتصال بالشبكە» Safe Mode with Networking)) کلیک بکە و بێ ئینتەرنێت بمینە.
٣- ژێبرنا هەر فایلێەکا دەمی Temporary Files)) پشتی وێ، پێدڤیە هەر فایلێن دەمی ژێببەیی ب رێیا «تنڤیف القرص» Disk Cleanup). ب رێکا ڤان رێکا ڤێ جەندێ بکە دێ جیە ل سەر «البد‌و» Start)).
دیسان دێ کلیکێ لسەر هەمی برنامج کەی ئانکو «كل البرامج» All Programs)) دیار کەیی ل سەر «الملحقات» (Accessories) کلیک بکە.
«أدوات النظام» (System Tools) هەلبژێرە «تنضیف القرص» (Disk Cleanup) هەلبژێره.
«الملفات المۆقتە» (Temporary Files) هەلبژێرە د لیستا «ملفات مراد حذفها» (Files to delete) دا.
«الملفات المۆقتە» (Temporary Files) دیار بکە ژ بۆ ژێبرنێ.
هندەک ڤایرۆس ب وێ رێ هاتینە بەرنامەکرن کو دەما کۆمپیوتەرێ تە ب کار دکەڤیت، ئەڤ ژی ب کار بکەڤن. دبیت ژێبرنا فایلێن کاتی ڤایرۆسێ ژی ژێ ببەت.
4- نها، دەمێ پشکنینا ڤایرۆسانە ب رێیا پرۆگرامێ دژە ڤایرۆس یان پرۆگرامێ پاراستنا ئه‌نترنێتێ یێ تە هەلبژارتی. ئەگەر تە Kaspersky Internet Security بکارئینابیت، «پشکنین» هەلبژێرە و بکاربینە.
٥- ژێبرنا ڤایرۆسی یان ژێکڤەکرنا وێ ئەگەر ڤایرۆسەک هاتە دیتن، دێ کارتێکرنێ ل چەندین فایلان کەت. «حذفکرن» یان «ژێکڤەکرن»ێ هەلبژێرە بۆ ژێبرنا فایلان و ب دووماهی هاتن ژ ڤایرۆسی. کۆمپیوتەرێ خوه ژنوو ڤەکە و پشکنینێ بۆ بکە بۆ پشت راستبوونێ ژ نەبوونا چ مەترسیێن دی ئەگەر مەترسی هاتنە دیتن فایلان ژێکڤە بکە یان ژێ ببە.
6 – پشتی ڤایرۆسی تە ژ ناڤبری، دێ شێی کۆمپیوتەرا خۆ ژنوو ڤەکەیی چ پێدڤی ناکەت د (الوضع الامن) ئانکو «وچعێ پاراستی» دا بمینی.
٧ – بۆ پاراستنا کۆمپیوتەرێ ژ هێرشێن زێدەتر، هەموو پەیڤێن نهێنی یێن خوه بگوهۆڕە دا کو یێ پاراستی بیت.
٨- نوو کرنا پرۆگرام، وێبگەڕ و سیستەمێ کارپێکرنێ نووکرنا پرۆگرام، وێبگەڕ و سیستەمێ کارپێکرنێ دێ مەترسیا وێ کێم کەت دا کو کۆدێن کەڤن بکاربینن بۆ دانانا پرۆگران ب زیان ل سەر کۆمپیوتەرێ تە.
