ل بەرە پڕۆژەیەكێ نوو بۆ دروستكرنا هەرێمەكا سوننی ل ئیراقێ بهێتە راگەهاندن
پڕۆژەیەك بۆ دروستكرنا هەرێمەكا تایبەت ژ ئالیێ عەرەبێن سوننە یێ ئیراقێ ل بەرە بهێتە راگەهاندن كو ناڤێ وێ هەرێمێ ژی (رۆژهەلاتا شامێ) یە و چەندین پارێزگەهێن رۆژئاڤایا ئیراقێ بخوەڤە دگریت، هەروەسا چەند دەڤەرێن كوردستانێ یێن داگیركری ژی (دەڤەرێن مادەیێ 140 ژ دەستوورێ ئیراقێ) ڤەدگریت.
پڕۆژەیێ ناڤبری ژ ئالیێ (بەرەیێ سەربخوە بۆ ئازادیێ و ئاشتیێ) هاتیە بەلاڤكرن كو ل دووڤ وان پێزانینێن ل دۆر خوە ئاماژە پێدای، بەرەیەكێ عەرەبێن سوننەیە كو كار بۆ ب هەرێمكرنا دەڤەرێن سوننەنشینێن ئیراقێ دكەن. هەرێما وان ژی وەك د نەخشەیێ هەڤپێچدا دیاركری، ژ چەند پارێزگەهێن ناڤەڕاست و رۆژهەلات و رۆژئاڤایا ئیراقێ پێك دهێت و سنوورێ وێ ژی ل هندەك دەڤەران هەتا سنوورێن ئیرانێ درێژ دبیت و رووبەرێ گەلەك دەڤەرێن كوردستانی یێن داگیركری ژی ل سەرە.
وی بەرەیی ئاماژە ب وێ چەندێ كریە كو پشتی سالا 2003 و ژناڤچوونا رژێما بەرێ یا ئیراقێ، هێز و میلیشیێن سەر ب ئیرانێڤە دەستهەلات وەرگرتیە و دەست كریە ب گرتن و كوشتن و دەربەدەركرنا خەلكێ دەڤەرێن پترییا وان عەرەبین سوننە، وەك (بەغدا و نەینەوا و سەلاحەدین و دیالا و ئەنبار و حەویجە و دەڤەرا جەرفولسەخر ل بابل).
هەروەسا بەرچاڤكریە كو میلیشیێن حەشدا شەعبی بوونە ئەگەرێ كوشتنا زێدەتر ژ ملیۆن و نیڤ وەلاتیێن عەرەبێن سوننە و ئاوارەبوونا زێدەتر ژ چار ملیۆنێن دی و گرتنا 190 هزار كەسان ل بن ناڤێ بجهئینانا قانوونا (بەرهنگاربوونا تیرۆرێ).
بەرەیێ سەربخوە بۆ ئازادیێ و ئاشتیێ ل مالپەرێ خوە دا ئەوژی بەلاڤكریە كو ل دەمێ بۆری دەستدرێژی ل سەر 32 هزار كچ و ژنان هاتیە كرن، سەرەرای بەرزەكرنا زێدەتر ژ 50 هزار زەلام و گەنجێن عەرەبێن سوننە و دەركرنا فەرمانا سێدارەدانێ بۆ زێدەتر ژ 30 هزارێن كەسێن دی ل گرتیخاناندا. ئەڤە ژ بلی وێ چەندێ وەلاتیێن كریستییان و ئێزدی ژی ل سەر دەستێ وان میلیشیایێن سەر ب ئێرانێ ڤە روو ب روویێ هەمان چارەنڤیس بووینە و حوكمەتان ژی نەشیاینە ژیان و مالێن وان بپارێزن و مافێن وان بۆ بزڤرینن.
ل دووڤ وێ بەیاننامەیا وی بەرەی «سنوورێن وێ هەرێمێ دێ درێژ بن ژ دیالا هەتا لازقییە، هەروەسا ژ نەینەوا هەتا دیمەشقێ، ل دەمێ خوە مووسل پشكەك بو ژ سووریا نوو، بەلێ پاشی بریتانیا ئێخستە ب سەر ئیراقێڤە، تاكو ل گەل دەڤەرێن دی هەرێما كوردستانێ رۆژهەلاتا شامێ ئەڤ دەولەتا ئیراقێ ژێ پێكئینای».
ئەوژی دیاركر كو هەرێما وان ژ پارێزگەه و قەزایێن (بەغدا، نەینەوا، ئەنبار، سەلاحەدین، دیالە،/ حەویجە و جورفولسەخر) پێك دهێت.
ئەڤە د دەمەكیدایە هەتا نوكە هیچ حزبەكێ ل ئیراقێ ب فەرمی پشتەڤانییا خوە بۆ پڕۆژەیێ ناڤبری رانەگەهاندییە و حوكمەتا فیدرالی و عەرەبێن شیعە ژی هیچ هەلوەشتەكێ جدی ل دۆر ڤێ چەندێ بەرچاڤ نەكریە.
پێشتر عەرەبێن سوننە یێن ئیراقێ بزاڤا ب هەرێمكرنا دەڤەرێن خوە كریە، هەتا ل ئەنبار و سەلاحەدین ئەڤ بابەتە دناڤا كۆمبوونێن جڤاتێن پارێزگەهان هاتبوو باسكرن و دەنگ ژی ل سەر هاتبوو دان و هاتبوو پەسەندكرن، بەلێ حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ ل سەر دەمێ كابینەیا نوری مالكی، ب ئاگری و ئاسنی روو ب روویێ داخوازییان وان بوو و ب هێزێ دووماهی ب خواستا وان ئینا، پاشی رێكخراوا تیرۆرستییا داعشێ دەركەفت و ئەو بابەت هاتە ژبیركرن.
ل دووڤ دەستوورێ بەردەوام یێ ئیراقێ یێ سالا 2005، ئیراق دەولەتەكا فیدرالییە و ل دووڤ مادەیا 119 ژ دەستووری، هەر پارێزگەهەك یان زێدەتر مافێ وێ چەندێ هەیە هەرێمێ دروست بكەن ب رێكا راپرسیێ، راپرسی ژی ب ئێك ژ ڤان دو رێكا دا دهێتە داخوازكرن:
1-ئێك ل سەر سێیا ئەندامێن جڤاتا وێ پارێزگەهێ كو دخوازیت ببیتە هەرێم، داخوازا راپرسیێ بكەن.
2-داخوازی بۆ ئەنجامدنا راپرسیێ ژ ئالیێ 10% ژ دەنگدەرێن هەر پارێزگەهەكێ بهێتە پێشكێشكرن كو دخوازیت ببیتە هەرێم.
