ئارام دهۆكى

به‌ری چه‌ند رۆژه‌كان نووچه‌یێ چوونا به‌ردلۆڤانیا خودێ یێ د. ئارام باله‌ته‌ی گه‌ها گو‌هێن خه‌لكێ كوردستانێ، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤه‌ ئه‌و نووچه‌بوو یێ كو هه‌موو خه‌لكێ كوردستانێ و ب هه‌موو ته‌خوچینێن خوه‌ڤه‌ حه‌زنه‌دكر كو ئه‌ڤی نووچه‌ی گوهلێ ببن رۆژه‌كێ. له‌وا ژی ئه‌و رۆژ بۆ هه‌موو كوردستانێ ژ ده‌ر و ناڤدا خه‌به‌ره‌ك جه‌رگهه‌ژ بوو ب تایبه‌تی بۆ ده‌ڤه‌را به‌هدینان و باژێرێ دهۆكێ و ئه‌ڤه‌ ژ بلی كه‌سوكار و هه‌ڤال و هۆگر و كه‌سێن ژ نێزیك ل گه‌ل كاركری و نیاسی. یا كو د ڤی مێژارێ دا دخوازم هنه‌ك رۆناهیان بخێم سه‌ر كاریگه‌ریا وی د ناڤا جڤاكی دا و ل جهێن لێ كار دكر و كانێ چاوا ب ده‌مه‌ك وه‌سا كورت و گه‌نج شیا ڤێ سه‌رنجراكێشانا جه‌ماوه‌ری بۆ خوه‌ راكێشیت. دیاره‌ ئه‌ڤ بابه‌ته‌ گه‌له‌ك كه‌سایه‌تیا و میداكاران گه‌له‌ك رۆناهی خستن سه‌ر ڤی بابه‌تی، لێ من دخواست وه‌كو بابه‌ته‌ك بنڤێسین، ئه‌ڤان خالان ده‌ستنیشان بكه‌م د گه‌ل بۆچوونا خووه‌ ده‌رببرم:
دیاره‌ ب درێژیا ٤٢ سالیا خوه‌ خودێ ژێ رازی كار بۆ ڤێ چه‌ندێ كریه‌ كو بگه‌هه‌ ڤێ قووناغا ئه‌و گه‌هایێ، ژ به‌ر هندێ ژی بێ ڤه‌مان هه‌موو قووناغێن خواندنێ گه‌له‌ك ل سه‌ر سوور بوویه‌، ب تایبه‌ت ل ئالیێ سیاسی و جڤاكی و په‌یوه‌ندیان. ژبه‌ر كو ئه‌و خزمه‌تكرنا كێشا خو یا نه‌ته‌وی دا. وه‌سا دهات خۆیاكرن كو ژیانا وی یا ته‌رخانكری بوو و ب پله‌نه‌كا ل سه‌ر خوه‌، هه‌لبه‌ت زه‌مینه‌ ژی كو ئه‌و وێ پلانێ دانیت رۆژ بۆ رۆژێ خۆش دبوون د ژیانا وی دا، بباوه‌ریا من گه‌له‌ك خال هه‌بوون كو گه‌هانده‌ وێ قه‌ناعه‌تێ كو بێ دودولی ئه‌و پێنگاڤێن هاڤێتی پاڤێژیت، هه‌تا كو بوویه‌ ئه‌ندام په‌رله‌مانێ عیراقی ژ لایێ گرۆپێ كوردی ڤه‌ و ب سه‌ر پارتی دیمۆكراتی كوردستان ڤه‌ و ببوو جهێ ئۆمێد و هیڤیێن گه‌له‌ك بۆ پاشه‌رۆژێ و ئه‌ڤ ئێكه‌ ئارامی، ببه‌لگه‌ چه‌سپاندن كو ئه‌و كه‌سه‌. بمن وه‌ره‌ ئه‌ڤ خالێن خارێ یین هه‌ره‌ گرنگ بوون كو ئارام كره‌ ئارامێ جهێ هیڤیا نه‌ته‌وه‌كی.
 هه‌لبه‌ت هه‌ر ژ هه‌بوونا ئارامی ل دووماهیا سالێن حه‌فتێیان هه‌تا كو به‌رێزی وه‌غه‌ركری، ئه‌ڤ به‌رێزه‌ د ناڤ كاودانێن بزاڤا كوردی دا بوو و هه‌موو ژی مینا گۆره‌پانه‌كێ بوو و ئه‌بوو خوه‌ ژی راست و راست د ناڤ هه‌موو قووناغێن وێ دا ژیا. وه‌كو هه‌بوونا خێزانه‌ك زه‌‌حمه‌تكێش و بابه‌تك زانا و ره‌وشه‌نبیر و خودان رێباز و…هتد.
 ل ده‌مه‌كی ئارام د گه‌ها قووناغێن بریاردانێ كا چ هه‌لبژێره‌، ئه‌و ده‌مژی ئه‌و ده‌مبوون كو رێیا ئازاد بۆ تاكه‌ كه‌سێ كورد په‌یدابوو، ئه‌وژی پشتی سه‌رهلدانا ١٩٩١ كو به‌رهه‌مێن گه‌ر چ نه‌بن كورد مینا كورد شیا بژیت و ب زمان و هه‌ستا كوردی مه‌زن ببه‌ و رێیا ڤه‌كری په‌یدا بوو گه‌ر تاكه‌ كه‌سێ كورد ڤیا با ببه‌ به‌شه‌ك ژ هه‌ر هه‌سته‌كا ئه‌و پێ رازی.
 ژ بلی كو ڤی به‌رێزی پیته‌ك دا زمانێ خوه‌ یێ كوردی و زمانێن دن مینا عه‌ره‌بی ب تایبه‌تی ژ به‌ركو ئه‌وی زمانزانینه‌كا باش د وی زمانی دا هه‌بوو ژ به‌ر كو زمانێ ئالیێ به‌رامبه‌ر بوو، هه‌رده‌مێ كه‌سه‌كی ڤیا رۆلێ خوه‌ ببینه‌، د كێشا ملله‌تێ خوه‌دا دڤێت زمانێ یێ به‌رامبه‌ر یان كو دژ خوه‌ باش بزانه‌ دا كو بزانه‌ چاوا به‌رسڤ و بۆچوونا د بابه‌تێن ب كێشا ویڤه‌ گرێدای به‌رخوردێ ل گه‌ل بكه‌. من دڤێت رۆنكرنه‌كێ ل سه‌ر ڤێ خالێ بده‌م، د دیاره‌كا خوه‌ یا قه‌ناته‌كێ عه‌ره‌بی یێ عیراقی رۆژنامه‌ڤانی ب شێوه‌یه‌كێ زێندی ل گه‌ل د. ئارامی دئاخفت و كو ئێكه‌م دیدارا دكتۆری بوو گۆتێ ” تۆ وێ ببی هه‌لۆیه‌كێ پارتی ل ڤان چار سالێن بهێت” هه‌لبه‌ت ئارامی زانی كو پرس چه‌ندین رامانا ب خوه‌ڤه‌ دگرت، ئینا گه‌له‌ ب رامان به‌رسڤا وی دا و گۆت “ئه‌زێ ببم كوتره‌ك ئاشتیێ و ئه‌ز ناخوازم ببم هه‌ۆو و تۆلا ڤه‌گه‌رم”، هه‌لبه‌ت ب من و پرانیا دیده‌ڤان به‌رسڤه‌ پری قالبێ خوه‌ بوو و یا گونجاى بوو بۆ وی ده‌می. هه‌لبه‌ت گه‌ر ڤێ ئێكێ لێكده‌ی رامان ئه‌وه‌ نه‌ كو د. ئارام زمانزانه‌كی مه‌زن و شاره‌زا بوو، لێ شاره‌زایه‌ك مه‌زن د كیش و بۆچوونێن سیاسی و هزری دا هه‌بوون و دزانی چاوان وێ د به‌رسڤا خوه‌ دا سه‌رنجا گوهداری و دیده‌ڤانی و یێ به‌رامبه‌ر بۆ خوه‌ راكێشه‌. ئه‌ڤه‌ ته‌نێ مینا نموونه‌ زێندی ئه‌گینا دبه‌ ب ده‌هان ئه‌ڤ ده‌لیڤه‌ هه‌بووینه‌.
 خاله‌ك دن كو گه‌له‌ك هاریكار بوو ل گه‌ل ئارامی، پشته‌ڤانیا حزبی كه‌ “پارتی” هه‌لبه‌ت وه‌كو مه‌ ئانی زمان كه‌ بابێ وی ژی رۆله‌ك گه‌له‌ك باش د ناڤ پارتی دا هه‌بوو، ئه‌گیانا دبیت پارتی گه‌له‌ك به‌رێز د.ئارام هه‌بن لێ گه‌ر ته‌ پشته‌ڤان د ناڤ پارتی بخوه‌ دا نه‌بن ب زی ب زی نه‌ تو تێێ پێش و نه‌ ته‌دئین پێش (بلا ئه‌ڤه‌ ژی مینا ره‌خنه‌كێ به‌ بۆ هه‌ڤال و ئه‌ندامێن پارتی). لێ ئه‌و پشته‌ڤانێ بۆ د. دده‌مێ خوه‌دا بوو، ره‌حمه‌تی ژی زانی گه‌له‌ك ب جوانی ئه‌وی زه‌مینه‌ی بكاربینه‌ و داخوازا وی بوو.
 خاله‌ك دن یا گرنگ د. نه‌تنێ خوه‌ هێلا بزانین و زانكۆیێن كوردستانێ ڤه‌ لێ قه‌ستا ژ ده‌رڤه‌ كر و خوه‌ ب چاند و زانستێ وان وه‌لاتان چه‌كدار پتر هه‌ستا وی ڤه‌بوو د ئالیێ ئه‌زموونێن دی یێن كو ئه‌وی دیتین مینا ئه‌ز باوه‌رم (سوودانێ و مالیزیا) ببوورن گه‌ر ئه‌ز یێ شاش بم.
 زۆر به‌ داخڤه‌ خاله‌ك دن كو ئه‌و چوو هه‌ر ئاگه‌هژی لێ نه‌بوو، لێ بۆ جه‌ماوه‌ر و خه‌لكێ كوردستانێ هه‌میێ ژ ده‌ر و ناڤدا بۆ خه‌مه‌ك مه‌زن ئه‌وژی بخوه‌ كوشتنا بابێ وی، كێشا د. ئارامی پتر و پتر ده‌نگڤه‌دا و خه‌لك ژ هه‌موو ته‌خوچینا ڤه‌ خه‌مگین بوو. ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو هێشتا ژێ ره‌حمه‌تی گه‌له‌ زی بوو و گه‌نج و خورته‌ك هه‌تا بیێژی جوان و پری رێز و سۆز ل دوور كۆمببوون.
هه‌لبه‌ته‌ نڤێسینا كه‌ساتیه‌ك وه‌سا نه‌ساناهى یه‌ كو مرۆڤ، یان نڤێسه‌ڤانه‌ بكاره‌ هه‌موو هویركاتیێن ره‌وشتا ڤی به‌رێزی بینه‌ زمان، له‌وان ئه‌ز ب هیڤیمه‌ كه‌سایه‌تی و ره‌وشه‌نبیر پتر ل ڤی بابه‌تی ببن خودان. نه‌ ته‌نێ بۆ كه‌سایه‌تیا د. ئارامی لێ ئه‌و به‌رێز دشێن بكه‌ن نموونه‌ك و چیرۆكه‌ك سه‌ركه‌فتی هه‌رچه‌نده‌ باركر لێ ب راستی ژی ئه‌و بخوه‌ ب وی ده‌مێ هنه‌ كورت شیا رێبازه‌ك باوه‌ریا تاكه‌ كه‌سی و جڤاكێ چێبكه‌، د سه‌ر هندێرا ب هزاران گه‌نج مینا وی هه‌نه‌، لێ رێیا ب زه‌‌حمه‌ت ناگرن یان ژی ده‌لیڤه‌ بۆ ناهێت دان ژبه‌ر بیرۆكێن ته‌نگێن هه‌مه‌جۆر. هه‌تا كو گه‌له‌ك ئارامێن دی د ناڤا جڤاكیدا ب زێن دڤێت جڤاك و لایه‌ن و ده‌سته‌لاتدار وی زه‌مینه‌ی دروستكه‌ن و ل خالێن خوه‌ یێن لاواز بنێرن و بێژن كانێ چما ئارام دكێمن و ئه‌مێ چاوا زێده‌ بكه‌ین و ده‌لیڤان بده‌ینێ. ئه‌ز داخوازم ب ڤان چه‌ند خالێن كو هه‌رده‌م ئه‌م دئینن زمان بۆ هه‌ر ره‌حمه‌تیه‌كی، لێ چنكو برینا مالباتا د. ئارامی گه‌له‌ك كورتر بوو “خودێ ئارامی و بابێ ئارامی ئارام بكه‌ و جهێ وان خۆش بیت” ئه‌و وێ د ناڤا جڤاكێ خوه‌دا زێندی بمینن.

ئارام دهۆكی/ كه‌نه‌دا
بۆ جارا دووێ یه‌ حوكمه‌تا ئه‌لبێرتا ـ كه‌نه‌دا دكه‌ڤه‌ بن هه‌ره‌شا تووره‌بوونا خه‌لكی ژ وه‌زیر و ئه‌ندام په‌رله‌مانێن خوه‌، ئه‌ڤ جاره‌ خه‌لكێ ده‌نگدایه‌ پارتا (كۆنسێرڤه‌تڤ)، ژ به‌ركو نێزیكی نه‌ه ئه‌ندامێن حوكمه‌تا وان چوونه‌ گه‌شتا زڤستانێ ل جهێن گه‌رمێن هه‌رسال ل ناڤه‌راستا ئه‌مریكا باشوور كه‌ دبێژنێ ناڤچا (كاریبیان). ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی شیره‌ت ل خه‌لكی و ملله‌تی دكرن كو چ گه‌شتا نه‌كه‌ن و د مالێن خوه‌دا سه‌رسالا خوه‌ ببه‌نه‌ سه‌ری ژ به‌ر په‌ژیكا كۆرۆنایێ.
ئه‌ڤ نووچه‌یه‌ به‌لاڤ بوو، ب ریێا میدیایا چاڤه‌كری، خه‌به‌ر به‌لاڤ بوو و نه‌رازیبوونا خه‌لكی هات بهیستن و ئێكسه‌ر چوون به‌ر ده‌رێن ئۆفیسێن وان و ل سه‌ر ده‌رگه‌هێن وان نڤێسین (تۆ دره‌وین ده‌رچووی) یان هاتن دیتن (ل هیڤیا ده‌رچوونا خوه‌ نه‌ به‌ خولا بێن یا هه‌لبژارتنان). ب ڤی ئاوای فشاره‌كا مه‌زن خسته‌ سه‌ر حوكمه‌تا جێسین كه‌نی كو سه‌رۆك وه‌زیره‌، كاودان گه‌هشتن وی راده‌ی كو هه‌تا نووكه‌ شه‌ش وه‌زیر و ئه‌ندام په‌رله‌مان بێن ده‌رخستین ژ كارێن وان و هاتن (فایر) كرن. لێ وه‌كو دیار ئه‌ڤ هه‌ڤیره‌ وێ ئاڤێ ڤه‌خوه‌ت، ژ به‌ر كو سه‌رۆك وه‌زیر بخۆ ژی كه‌تیه‌ بن فشار ده‌رخستنێ ژ به‌ركو زوو نه‌ هات ده‌نگ و ئیدانا كارێ وه‌زیرێن خوه‌ نه‌كر. ئه‌زموونا خه‌لكێ ڤی هه‌رێمێ ل گه‌ل حوكمه‌تا خوه‌ گه‌له‌ك تونده‌ ده‌ما شاشین ژێ دبینن. به‌ری نوكه‌ سه‌رۆك وه‌زیرا ڤێ هه‌رێمێ چوو بوو پشكداری ل گه‌ل سه‌رۆك وه‌زیرێ كه‌نه‌دا كر بوو ب پاره‌یێن ملله‌تی د ئازیا (نێلسن ماندلا) ی دا، ده‌ما ده‌نگده‌رێن وێ پێزانی كو ئه‌و كاره‌ك نه‌ قانوونى بوو هاتیه‌كرن و نه‌دبوو ب پاره‌یێن حوكمه‌تێ چووبا. ئۆپۆزسیۆنێ و ده‌نگداران و میدیایێ بالا خوه‌ ژێڤه‌ نه‌كر هه‌تا ژ به‌رپرساتیا خوه‌ هاتیه‌ خار و ئۆفیس ب جهێلا و چوو و پارتا وێ ژی نه‌هات هه‌لبژارتن بۆ هه‌شت سالان.
هه‌ر چه‌نده‌ یا من دڤێن بێژم گه‌له‌ك یا زه‌لاله‌، ئه‌وژی ئه‌وه‌ د دیموكراسیا راسته‌قینه‌ دا خه‌لك چاڤێ خوه‌ نانقینن ل كه‌سێن هاتین هه‌لبژارتین و هه‌ر شاشیه‌كا ئه‌و بكه‌ن ل سه‌ر وان دهێته‌ هژمارتن. هه‌ر ملله‌ته‌كێ وه‌سان به‌رخوردێ ل گه‌ل ئه‌ندام په‌رله‌مان و وه‌زیر و پارتێن سیاسی نه‌كه‌ت، سیاسه‌تمه‌دار كه‌سێن بێ وژدان و دره‌وینن وێ مالێ مله‌تی تالان كه‌ن و دێ كاودانان به‌نه‌ د وارێ گه‌نده‌لیێ دا و گه‌نده‌لی ژی (شیرپه‌نجه‌یا) سیسته‌مایه‌، هه‌رده‌مێ كه‌تێ گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ته‌ ئێدی ئه‌و گه‌ل بشێن ژناڤ بێن ده‌ر و هه‌ستیێ باوه‌ریێ وێ بشكێن. له‌وان من داخوازه‌ رۆژه‌ك گه‌لێ كوردستانێ ب ڤی ئاوای به‌رخوردیێ ل گه‌ل كه‌سێن دهێنه‌ پێش و حه‌زدكه‌ن به‌پرساتیا ملله‌تی بێخن ستویێ خوه‌. هه‌رده‌م چاڤ ڤه‌كریبن و خوه‌ ل ده‌نگێن خوه‌ بكه‌ن خوه‌ دان و نه‌هێلێن مافێ وان بهێنه‌ خوارن یان هه‌ر چ نه‌بیت، بكه‌ت دلێ خوه‌ كو جاره‌ك دن هه‌لبژێرن دا كو بزانن كو خه‌لك یێ نڤستی نینه‌ ل به‌رامبه‌ر كریارێن وان یێن نه‌ قانوونى مینا هه‌ڤوه‌لاتیێن هه‌رێما ئه‌لبێرتا-كه‌نه‌دا.

ئارام دهۆكى/ كه‌نه‌دا
ژ به‌ر كو كێشێ كوردان یا به‌ربلاڤه‌ د ناڤا چه‌ندین ولاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین دا و هه‌روه‌سا یا د ته‌رازیا سیاسه‌تا رۆژهه‌لات و رۆژئاڤادا هه‌ر ژ به‌ر ڤان ئه‌گه‌ران ژی كورد نكارن ئێكده‌نگیا خوه‌ بپارێزن وه‌كو مله‌ك دیار و خودان ئێك په‌یره‌و و ئێك په‌یام. ژ به‌ر هندێ مه‌ دیت د ڤان هه‌لبژارتنێن دووماهیێ دان كورد ببوورن دوو به‌ره‌ وه‌كو بیرۆكه‌كا ئاسایی دناڤ جڤاكێ دیمۆكراتیك دا.
ئه‌گه‌ر مه‌ ژ نێزیك ته‌ماشای بۆچوون و هزرێن كوردان كربان ل سه‌ر پشته‌ڤانیا وان، چ وه‌كو كوردێن خۆجهێن ئه‌مریكا یان وه‌كو سیاسه‌تا پارتێن كوردان ب ڤێ ره‌نگی دهاتن دیتن. هه‌لبه‌ت پرانیا كوردان هه‌ڤده‌نگ بوون ل سه‌ر هندێ كو ترامپ بۆ جاره‌كا دی ده‌رنه‌كه‌ڤه‌ ژ به‌ر ڤان ئه‌گه‌رێن خارێ. ئێك. ئه‌ڤی سه‌رۆكی وه‌كو پێدڤی و ره‌وشته‌كێ سیاسی كو حه‌ق و نه‌حه‌ق بێن زمان كار پی نه‌كر نه‌مازه‌ د كێشا كوردێن رۆژئاڤادا، ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو وه‌كو خۆیا په‌یوه‌ندیه‌كا نه‌ ئاسای یا بسنسێ د ناڤ به‌را ترامپ و ئه‌ردوگان و كو ڤه‌رێژا وێ دگه‌ها بنه‌مالێن هه‌ردویان، ب ڤێ سیاسه‌تا تاكره‌وانه‌ كو ل سه‌ر عه‌قلێ بسنسا به‌رته‌نگا هه‌ردو لایان. وه‌سا بۆ كوردان خۆیا دبوو كو ئه‌مریكا د سیاسه‌تا ترامپی دا چاڤێ خوه‌ ل گه‌له‌ك كێشێن توركا بنقینه‌ و یان خوه‌ بسه‌رڤه‌ نه‌به‌ داكو توركیا به‌رژه‌وه‌ندیا بازرگانیا سه‌رۆكێ ناڤكری تێكنه‌ده‌. هه‌لبه‌ت د ڤی هه‌ڤكێشێ دا كورد ل هه‌موو پارچێن كوردستانێ كه‌ دكرنه‌ (باكوور، باشوور و رۆژئاڤا) زیانه‌ك مه‌زن ڤێدكه‌ت. له‌وان ژی كوردێن هه‌ر سێ پارچان بێ دودلی ده‌نگدان جۆ بایدنی، كه‌ ئه‌وی هنه‌ك پلانێن پوزه‌تیڤ بۆ كوردان هه‌بوون هه‌ر ژ ده‌ستپێكا هه‌ڕفاندنا رژێما چووی یا عیراقێ و كه‌ستیا ئه‌ردوگان دبنینه‌ ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كه‌سه‌ك دو روو نه‌ پاك و زه‌لال د سیاسه‌تا خۆیا ده‌رڤه‌دا نه‌مازه‌ یا گرێدای ب كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌یانڤه‌ مینا كوردان و ئه‌رمان…هتد. لێ ل ئالیه‌ك دن رژێما ئیرانێ كو بوویه‌ سندانه‌ ل سه‌ر دلێ هه‌موو گه‌لێ ئێرانێ و كوردێن رۆژهه‌لات بتایبه‌تی، گوهۆرینا وێ رژێمێ گه‌له‌ك مه‌ره‌مه‌كا مه‌زنه‌ بۆ هه‌موو كوردان لێ بۆ كوردێن رۆژهه‌لات خه‌ونه‌كا رۆژانه‌یه‌. ب بۆچوونێن وان سیسته‌ما ترامپی ده‌سته‌لاتا ئیرانێ ئینایه‌ سه‌ر لێڤا قه‌بری و چنه‌مایه‌ وێ كفنی بۆ بدرین و بێخنه‌ د ناڤ مه‌زبه‌لا دیرۆكێ دا گه‌ر هاتبا و ترۆمه‌پ بۆ جاره‌كدن هاتبا هه‌لبژارتن. ئه‌و وه‌سا دبینن كو جاره‌ك دن سیاسه‌تا دیمۆكراتان سیاسه‌ته‌كا ئۆبامانه‌ به‌ و گه‌له‌ك یا توند نه‌ به‌ و ئه‌ڤه‌ ببه‌ ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا سیاسته‌ك نه‌رم د گه‌ل ئیرانێ و گه‌لێ و كا هه‌تا كه‌نگی باجا رژێما كه‌ڤنه‌ په‌رستا ئیرانێ بده‌. له‌وان كوردێن رۆژهه‌لات ئه‌وانژی بێ دودلی ده‌نگدا بتره‌مپی.
ب ڤی ئاوای حه‌زێن كوردا نه‌ مینا هه‌ڤن د واقعیدا و له‌وان ژی نكارن د هه‌لبژارتنێن ئه‌مریكادا گه‌له‌ك جاران ئێكده‌نگ بن، د سه‌ر هندێرا كو ئازارا هه‌موویان یه‌كه‌ لێ رێیا چوونه‌ ئاشی هه‌ر ئێكی جودایه‌ ژ یێن دن. لێ ژ به‌ر كو توركیا و ئیران هه‌ردو ژی سندانێن گرانن ل سه‌ر سینگێ كوردان، هه‌ر كیژ وان ژی بێ دره‌و ده‌له‌سه‌یێن به‌رژه‌وه‌ندیا سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ یا ئه‌مریكا به‌رپێت كیژ وان ژی ته‌نگ بكه‌ و رێیێ لێ بگره‌ كو زیده‌گاڤیا و مای تێكرنا وان ل د خاك و بریارا واندا بكه‌ وێ روناهیه‌ك بده‌ هه‌موو گه‌لێ كورد و هه‌موو وێ سوود مه‌ند به‌ ژێ.

ئارام دهۆكی
به‌ری دو سالان ئیرانێ چه‌ند مۆشه‌كه‌ك به‌ردان بنگه‌هێن پارتا دیمۆكراتا كوردستانا ئیرانێ ل باژیرێ كویێ، مه‌ هه‌موویان دیت كا چاوا وان چه‌ند مۆشه‌كێن كێم، ب دروستێ ل جهێ ڤیای دان و بوو ئه‌گه‌رێ كوشتنا چه‌ندین سه‌ركردێن كوردێن ئیرانێ ژ به‌ركو هه‌ر ل وی ده‌می، كۆمبوونا وان یا سه‌ركردایه‌تیێ بوو، له‌وا چه‌ندین سه‌ركرده‌ ژی هاتن كوشتن. رامان ئه‌وه‌ ئیرانێ دڤیا و دشیا ب وی ره‌نگێ ستێركا ئارمانجا خوه‌ بینیت، گه‌له‌ك ژ مه‌ وه‌سان د ئانی زمان كو ئه‌و مۆشه‌ك هاڤێشتنا ئیرانێ ژ په‌یامه‌ك بوو دوژمنێن خوه‌ كا چه‌ند شیان هه‌نه‌ و ب هوورى و دووراتی به‌رگریێ ژ خوه‌ بكه‌ت. گه‌ر ئه‌م به‌راوردیه‌كێ ل گه‌ل یا دووهی هاتیه‌كرن بكه‌ین و یا به‌ری دو سالان، هه‌لبه‌ت گه‌له‌ك جوداهی هه‌یه‌، ئه‌وژی ب هاڤێتنا پتر ژ ٢٠ مۆشه‌كان و تنێ كه‌س نه‌ كوشت، به‌لكو كه‌س تێدا بریندار ژی نه‌بوو، ئه‌ڤه‌ رامانا هندێ یه‌ كو ئه‌و وه‌لات نه‌ وێرایه‌ یان یاریه‌كا نخاڤتیه‌ دهێت گێران و مه‌ره‌مێن وێ زۆرن نه‌ دووره‌ (قاسم) بخوه‌ ژی قوربانیێ پلانێ به‌.
شه‌ر د ناڤبه‌را وه‌لاتان دا هزار و ئێك پرسان ل جه‌م خوه‌ په‌یدا دكه‌ن، نه‌مازه‌ ده‌ما دهێته‌ كێشا كوردان. كورد ژ بێ خودانی و لاوازی و دوبه‌ره‌كیا خوه‌، هه‌موو ده‌مان ئارمانجن و شاشی ژی ناهێتكرن ب دروستی (ئارمانجێ) دئینن و گه‌لێ كورد دبه‌ قوربان، نه‌بوونا نه‌مایندێن كوردان د ناڤا هه‌موو كێش و ڤه‌كێشێن ده‌ڤه‌رێ د ناڤبه‌را ولاتان دا، هه‌موو ده‌مان یێ نه‌حازر ئارمانجه‌ و مه‌ره‌مه‌ ژ به‌ر نه‌بوونا پێزانینان و پارستنا خوه‌ د ناڤ جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی دا.
كورد دزانن كو هه‌موو ده‌مان كارته‌كا به‌لاشن د ده‌ستێن ده‌سته‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ دا و هه‌ر كه‌س بخوه‌ بكاردینه‌ ده‌ما ڤیا. ئه‌ڤ لاوازیا كوردان ژبه‌ر په‌رت و بلاڤ بوون و نه‌بوونا هێزه‌ك ئێكگرتی ل سه‌ر ئاستێ نه‌ته‌وا كورد كو به‌رژه‌وه‌ندیا گه‌لێ كورد بپارێزه‌ ژ به‌ر كو یا ئه‌ڤرۆ هه‌ی كوردان ته‌نێ په‌یوه‌ندیا پارتان دپارێزه‌ و سه‌نگا پارتان گه‌له‌ك یا سڤكه‌ به‌رامبه‌ر سه‌نگا كێشا ملله‌تان. ئه‌زموونێن كورد هند زۆرن كو ئیرۆ بگه‌هن و قه‌ناعه‌تێ كو ب رێیێن نه‌بوونا كێشه‌ك نه‌ته‌وی ئیمكان نینه‌ ل كوردان بنێرن خودان كێشه‌یه‌ك سیاسی یا ده‌ڤه‌رێ و هه‌ر ب وی ئاوای ژی وێ به‌رژه‌وه‌ندیێ ل به‌رچاڤكرن و پیته‌دان.

ئارام دهوكی /مالا كورد ـ كه‌لگاری
ئه‌رێ ره‌ڤه‌ندا كورد ل كه‌نه‌دا شیانێن وێ چه‌ندێ هه‌یه‌ فدراسیونه‌كا سه‌رتاسه‌ری كه‌نه‌دی دابمه‌زرینن؟ یانكو بیرۆكه‌یێن جودا جودا هه‌تا نها یێن هه‌ر د زال ل سه‌ر وان شیانێن بریاردانا خوه‌ نینن، دیاره‌ هه‌رده‌م هه‌ر باشتر ئه‌وه‌ كو كۆما مرۆڤان هه‌رده‌م ل دووڤ هه‌لس و مه‌رجێن خوه‌ خه‌باتێ بكه‌ن و بریارێ بده‌ن، به‌لێ ژ به‌ر هۆكارێن جوداجودا هه‌رده‌م ئه‌وه‌ جین و پتریا زۆر جاران سه‌كردێن كۆمه‌لێن مرۆڤان بریاران دده‌ن ل سه‌ر ئه‌ندامێن كو بۆ ئێك بنمایا هزرى ڤه‌گه‌درینه‌ڤه‌، ئاینی و میللی و…هتد. هه‌ر ژ به‌ر هندێ ژى كورد ژى نه‌شیاینه‌ خوه‌ پاك بكه‌نه‌ڤه‌ ژ گرفتان. بۆ نموونه‌ ره‌ڤه‌ندا كورد ل هه‌ر جهێ بارودۆخێ خوه‌ تایبه‌تى هه‌یه‌ كو ره‌فتارێ ل گه‌ل بكه‌ت و ل گه‌ل به‌رژوه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌ی یێن خوه‌ تێكهه‌ل بكه‌ت و مفای ژێ وه‌ربگرێ. ئه‌ڤجا بلا بهێینه‌ سه‌ر بابه‌تێ خوه‌، دیاره‌ نها ره‌ڤه‌ندا كورد بوویه‌ زێده‌تر ژ 20ـ 30 ساله‌ ل كه‌نه‌دا و و ئه‌مریكا باكوور. به‌لێ بلا كه‌نه‌دا بكه‌ینه‌ ب نموونه‌، زێده‌تر ژ 10 ناڤچه‌ و ب ده‌هان باژارێن مه‌زن ل وه‌لاتێ كه‌نه‌دا هه‌نه‌ و ل ڤان هه‌موو باژاران ب تایبه‌تی یێن مه‌زن وه‌كو (تۆرنتۆ، ڤانكۆڤه‌ر و كه‌لگاری و مۆرنتریال و ئۆتاوا و…هتد) یێن كوردی تێدا و ل هنده‌ك ژ ڤان باژاران بۆ ماوه‌یه‌كی (مالا كوردى) هاتیه‌ دامه‌زراندن و كێم یان زێده‌ چه‌ندێن چالاكی پێشكێشى جڤاكێ كورد كرینه‌. پرسیار ل ڤێره‌ ئه‌وه‌، ئه‌ڤ مالا كوردان زێده‌تر خزمه‌تا ره‌ڤه‌ندا باژاررێن خوه‌ دكه‌ن یانژى وه‌كو كۆمه‌له‌یان سالێن نۆتان هه‌موویان كلكیا خوه‌ ب سه‌ر حزبه‌كێ و ئایدولۆژیایه‌كا تایبه‌ت ڤه‌نه‌. یانژى ئه‌زموونا جاران ننها ل وێ قووناغێ تێپه‌راندینه‌ و نها ده‌مێ ئه‌وێ چه‌ندێ هاتیه‌ كورد ل كه‌نه‌دا بیر ل كۆنفرانسه‌كێ سه‌رتاسه‌ری یێ كه‌نه‌دا بكه‌ن بۆ ئه‌وێ ئێكێ لۆبیێ كوردی ب هێزتر بكه‌ت و بریار و خزمه‌تگوزاریا باشتر بۆ ره‌ڤه‌ندا كورد بكه‌ت چ ل ناڤخوه‌ وه‌كو بزنس و یانژى ل ده‌ره‌ڤه‌ وه‌كو كێشه‌كا سیاسی یا كوردى. ئه‌ز ب خوه‌ به‌هرا خوه‌ ب حالێ خوه‌ دبێژم ئه‌و ده‌م هاتیه‌ ژ به‌ر چه‌ند هۆیه‌كانه‌. ئێك ـ كوردان ئه‌زموونه‌كا درێژ ژ دان و ل ناڤ برنا كومه‌له‌یان هه‌یه‌ كو ئه‌ڤێ شایه‌ خاله‌كا هاریكار بیت بۆ زه‌نگینكرنا ئه‌زموونێ. دو ـ ل ڤان سالێن دواوی كورده‌كێ زۆر هاتبوونه‌ كه‌نه‌دا و پێكهاتا كورد ته‌مام بوویه‌ وه‌كو نه‌ته‌وه‌ هه‌تا راده‌یه‌ك ب یه‌كسانی. سێ، ده‌مه‌كه‌ كو بیرۆكه‌یا (مالا كورد) له‌ چه‌ندین بارژاران سه‌رگرتیه‌ وه‌كو كۆمه‌له‌یه‌كا سه‌ربه‌خوه‌ وه‌كو بیرۆكه‌. ژ وان ل هه‌ر باژاره‌كى جواد بوو ژ كار و كریار و بیركرنێ، به‌لێ وه‌سا دبینم بێ كو خالێن هه‌ڤپشه‌ك زۆر زێده‌ترن ژ نه‌ هه‌ڤپشه‌كیان هه‌ر چو نه‌بیت بلا ل سه‌ر وان كار بكه‌ین و دووماهیێ زال بین ل سه‌ر ئه‌وێن دیتر ژى.
ئه‌ڤ بابه‌ته‌ وه‌كو بۆچوونه‌كا دێرین هه‌ستا خوه‌ من ده‌ردبرم ل به‌رامبه‌ر ب جه‌نابێ هه‌وه‌، من پێ خۆشه‌ بینه‌رێ راو بۆچوونێن هه‌وه‌ بم بۆ ئه‌وێ چه‌ندێ هه‌ر چو نه‌ بیت ببێ ب ده‌ستپێكا بیركرنێ و هه‌كه‌ رۆژه‌ك مه‌ كره‌ كریار دا ئه‌وه‌ ده‌ستپێكی چاكه‌ هه‌كه‌ نه‌شبوو هه‌ر هیچ نه‌بیت زێده‌تر ژ یه‌كتر تێدگه‌هین و بنیاته‌ك هه‌ر ده‌مێ مه‌ ڤیا ئه‌م دكارین كار ل سه‌ر بكه‌ین.
كرمانجیكرن / ئه‌ڤرۆ

ئارام دهۆكی/كه‌نه‌دا
سروشتێ ڕۆژهه‌لاتا ناڤین هه‌رده‌م د دیرۆكێ دا وه‌سا بوویه‌ كو زه‌نگنیه‌كا به‌رچاڤ هه‌بوویه‌ د هه‌بوونا پرانیا برۆكێن ئاینی، ل ده‌مه‌كێ ئه‌ڤه‌ پێنگاڤێن ئه‌رێنی بوون بۆ ته‌ڤا خه‌له‌كێ ده‌ڤه‌رێ، لێ گه‌له‌ك جاران ژی دوبه‌ره‌كایا وان بۆینه‌ ده‌رده‌سه‌ری بۆ كۆما مرۆڤان ل وێ ده‌رێ، نه‌مازه‌ ئیرۆ كو سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌پاك ته‌میز وه‌لێ كریه‌ كو ئێدى هه‌ستیێ باوه‌ریێ ب ته‌مامی شكاند د ناڤبه‌را هه‌موو پێكهاتێن ئۆلی، نه‌ته‌وه‌ی و زمانی..هتد. نه‌مازه‌ پشتی ڕێكخراوا داعش هاتی و ئه‌و كر یا كری و ب تایبه‌ت كاودانێن نه‌خواز یێن ب سه‌رێ جڤاكێ ئێزدی ئانینین كو بۆ ئه‌گه‌را باوه‌ری نه‌مانا ڤێ كێماسیا ئۆلی ب چ گرۆپ و نه‌ته‌وان ڤه‌.
ئه‌ڤ ڕوودانێن بۆری گه‌له‌ك ده‌رفه‌ت په‌یداكرن بۆ گه‌له‌ك لایه‌ن و تاكه‌كه‌س و كۆمپانیان و بژمێره‌، ئه‌ڤجا ژ برۆكێن نه‌ته‌وه‌یی، ئۆلی، به‌رژوه‌ندیێن زلهێزێن قاجاخێن چه‌كان…هتد. كو ئه‌ڤێ هه‌لێ ژ ده‌ستنه‌ده‌ن بۆ ژێك ته‌راوبه‌راكرنا پێكهاتێن وێ هه‌رێما جیهانێ كو دبێژنێ ڕۆژهالاتا ناڤین و كو كوردستان و ئێزدیاتی جه‌رگێ وێ دكه‌ن. گه‌له‌ك جهێ داخێ یه‌ كو كوردێن موسلمان و ئێزدی باجا هه‌ره‌ مه‌زن كه‌ته‌ سه‌روان و هه‌رده‌م ژی ل سه‌روان بوویه‌ و ژ ده‌ردێ ئێش و زاران ڤه‌ گه‌له‌ك ژ ئێك دوور نه‌بینه‌، ل شوونا كار ب هه‌ڤره‌ بكه‌ن و بارێ خوه‌ سڤك بكه‌ن، ل ڤان دووماهیان بارێ وان پر زێده‌ گرانتر لێ هاتیه‌ دوبه‌ركی ژ ئه‌نجامێن پلانێن سیاسی یێن نهێنی ڕه‌وشا هه‌موو پێكهاتان تێكدا ب تایبه‌تی ژی هه‌ردو ئالیێن كورادان، نها گه‌هایه‌ وێ قووناغا كو ل جه‌م گه‌له‌ك ئێزدیان تو نكاری زوو زوو ببیننی زمان كو ئێزێدیان مینا كورد ل قه‌له‌م ب ده‌ی ژ به‌ر كۆ ڕوودانێ هه‌وقاس هه‌ل بۆ كه‌سێن د خواستن ئه‌ڤان دو پێكهاتێن ژێكجودا ب خۆسه‌ بیه‌ ڕۆلێ خوه‌ دبینن و گه‌له‌ك ب توندی دئێنین زمان كو ئێزێدی نه‌مان ئێدی كورد، ئه‌ره‌ب یان هه‌ر مڵه‌ته‌ك دن. هه‌كه‌ ئه‌م ڕاستگۆ بن ل گه‌ل خوه‌ و ترش و تالیا ڤێ كێماسیێ دیتی هاتی سه‌رێ وان ب درێژایا دیرۆكێ كو بووینه‌ ئه‌گه‌ر 73 فه‌رمانان كو ب ده‌ستێ ده‌ستهه‌لاتێن حوكمدارێن نه‌ته‌وێن ئه‌ره‌ب و توركان ب سه‌ر هه‌تاتیه‌ د گه‌ل هه‌ڤكاریا كوردان ئه‌مێ بێژین نها مافێ ئێزێدیان ئه‌ كو وه‌سا بیر بكه‌ن و د ڤێ ڕۆژه‌ك وه‌ره‌ كو ل ژێر چاڤدێریا كۆمه‌لگه‌ها نێڤده‌وله‌تی مافێ وان بێ دان و ئه‌و ب خوه‌ خوه‌ بپارێزن دوور ژ هه‌ر مایتێكرنا كوردان و ئه‌ره‌بان….هتد. ئه‌ڤ یه‌كه‌ د به‌ هه‌موو ئالیه‌ك نه‌ خۆپه‌رست وه‌سا بر ب كه‌، لێ یا خه‌ریب و نه‌ڕاست ئه‌وه‌ كو مرۆڤێ ئێزدی یان یێن دن ته‌ر و هشكان پێكڤه‌ ب زۆژن و ڕه‌ش و سپیان ژ هه‌ڤدو جودا نه‌كه‌ن، ئه‌وژی گوهداریا تۆندرۆیێن خوه‌ یێن ئۆل یان به‌رژه‌وه‌ندی په‌رێسێن خوه‌ بكه‌ن و به‌رده‌وام ئاسته‌نگان ل هه‌مبه‌ری ڤان پێكهاتێن جیران ل وێرێ دورست كه‌ن ب تایبه‌تی خوه‌ دوورخستن ژ نه‌ته‌وا كورد، ژ به‌ركو ته‌نێ پشتا ئێزدیان هه‌به‌ ب ئاوایه‌ك بێ به‌رژه‌وه‌ند گه‌لێ كورده‌ و هه‌روه‌سا ته‌نێ پشته‌ڤانه‌ك بۆ گه‌لێ كورد هه‌به‌ هه‌ر ئێزێدینه‌ ئه‌ڤه‌ نه‌ ژ به‌ركو هه‌ردو كوردن یان ئێزێدنه‌، لێ ژ به‌ر نه‌بوونا ده‌ستهه‌لاتێ د ده‌ستێن هه‌ردوان دا و هه‌رده‌م بووینه‌ قوربان بۆ هه‌ر ئالیه‌كێ جیران بۆ بنپێكرنا داخواز و مافێن وان. ئیرۆ ده‌ما مشه‌ختێ ئێزێدی دگه‌هه‌ وه‌لاتێن سه‌قامگیر و خوه‌ بێ منه‌ت نیشان دده‌ن ئه‌ڤ نه‌ بیرۆكه‌ك دورسته‌ ژ به‌ركو پرانیا وان وێ هه‌ر ل ئاخا خوه‌ بمینن و جیرانێن وان ژی وێ هه‌ر ئه‌وبن یێن هه‌ی، له‌وان گوهداریكرنا بیرۆكێن نه‌ سوودێ ئێزێدیان و نه‌ سودێ گه‌لێن جران وان باش نینه‌ بێن قه‌بوول كرن ژ به‌ر كو هه‌ردو ئالیێ ل دووماهیێ وێ زیانبه‌خش بن و ته‌نێ لایه‌نێن سوودبه‌خش وێ ئه‌و بن ئه‌وێن ژ ژێكجودابوونا كۆمه‌لان فایده‌ دكه‌ن و مه‌ره‌م ژی به‌رژوه‌ندیا مادیه‌ و نه‌ك زێده‌تر.
خالا هه‌ری گرنگ كو ل ڤێره‌ زه‌لا بیت ئه‌وه‌ كۆ ئێزێدی ئێك ژ پێك هاتێن دیرۆك یێن كه‌ڤن و ئێدی نه‌ما مینا ده‌ما زه‌مانێ سۆلاتن و خه‌لیفان و قه‌شان…هتد كو ب كارن كێماسیان ژ ناڤ ببه‌ن، باشترین نموونه‌ ژێ هێزا تاریا داعشێ بوو كو ب پشته‌ڤانیا سولتانێن نوو دهات خۆرتكرن، لێ ئه‌نجام ته‌ماما جیهانێ لێ ڕابوون و ئه‌نجام ژی ئه‌ڤن یێن هه‌یی. له‌وان باشتر ئه‌وه‌ ئێزێدی وه‌سان ب فێركرن كو ئه‌ڤه‌ بایه‌كێ ڕه‌ش بوو و سه‌ر ل هه‌موو ئالیان تێدا و ب دورستی چ گرۆپ و بنگه‌هێن سیاسی هه‌تا ڕاده‌كێ چ هات ڕوودان و چاوا، جیهانا ئه‌ڤرۆ یا ئالۆزه‌ و ته‌كنۆلوژیێ ده‌ستێ خوه‌ ب سه‌ر هه‌موو بزاڤه‌كێ دا ئانیه‌ و نه‌ دووره‌ خه‌ونێن ته‌حلتر ل به‌ندا مرۆڤان بن، لێ هێزا هه‌ره‌ مه‌زن یا كو مرۆڤ د كارن ژ ده‌ستنه‌ده‌ن، ژ وان ژی ئێزێدی ئه‌وه‌ كو گوهداریا ئالیێن دلڕه‌شكرنا مرۆڤان د ناڤبه‌را ئێك دو نه‌هێته‌دان و ئه‌مازه‌ د گه‌ل جیران ئێك ئالیێن ئێك چاره‌نڤیساز.

ئارام دهۆكى/ كه‌نه‌دا
وه‌كو تێ خۆیاكرن د به‌ كورد گه‌له‌ك زوو هاتبین ئه‌مریكا باكوور و كه‌نه‌دا لێ هاتنا وان مینا ب كومه‌ل ل چه‌ند 30 سالێن بۆری بووینه‌ ژ بلی كو كۆمه‌ك ل دووماهیا سالێن حه‌فیتێیان گه‌هشتینه‌ ئه‌مریكا و كه‌نه‌دا، ئه‌وژی پشتی بدووماهی هاتنا شۆره‌شا ئه‌یلۆلێ، ئه‌گینا پرانیا كوردان ل ده‌سپێكا سالێن نۆتان ل چه‌رخێ چووی هه‌تا دگه‌هه‌ ئه‌ڤرۆ كو كوردێن و سووریێ و كوردێن ئێزدی ل دو سالێن چووی گه‌هشتینه‌ كه‌نه‌دا و ژ وانا ژی باژێرێ كه‌لگاری كو وگ ببه‌ ناڤه‌رۆكا بابه‌تێ مه‌، بۆ باشتر خوانده‌ڤان د قووناغێن هاتنا كوردان بگه‌هه‌ بۆ ڤی باژێری ئه‌مێ قووناغ قووناغ.
ل دووڤ پێزانین و به‌لگه‌یێن رێڤه‌به‌ریا مشه‌ختێن كه‌نه‌دا، دهێت زانین كو ب ره‌نگه‌ك گشتی وه‌كو كومه‌ل (گرۆپ) پێكڤه‌ هاتبن بۆ كه‌ندا و ژ وان باژێرێ گه‌لگاری ب ڤی ره‌نگێ خارێ بووینه‌.
گرۆپێ ئێكێ: دهێن نیاسین گرۆپێن ده‌سپێكا سالێن نۆتان.
ئه‌ڤ گرۆپه‌ ژ دو گرۆپان پێك دهاتن كو بسه‌دان مشه‌ختان ئانین كه‌لگاری پرانیا وان مشه‌ختان ژ كوردێن باشوور بوون كو قوربانییت ئه‌نفالان بوون و ل كه‌مپێن (دیاربه‌كر، ماردین و سلۆپی و…هتد)، هه‌روه‌سا كۆمه‌كێن مه‌زن ژ پاكستانێ و یۆنانێ ژی گه‌هان كه‌لگاری. ئه‌ڤان گرۆپان ل دووڤ زانین و شیانێن خوه‌ كۆمه‌لێن كوردی دامه‌زراندن و چ كێم چ زێده‌ شیان گه‌له‌ك كارێن به‌ركه‌تی بكه‌ن د سه‌رهندێرا كو سه‌ربۆرا وان یا كێم و نه‌ ئێكگرتنا ژ به‌ر چه‌ندین ئه‌گه‌رێن ناڤخوه‌ی ده‌ره‌كی و ده‌ستێ پۆلتیكا حزبان، ژ كارێن وان.
• ساخكرنا هه‌موو نه‌ورۆزان.
• به‌رهه‌ڤكرنا هه‌موو خوه‌نیشادانان ل دژی زیانێن گه‌لێ كورد كه‌تین بێ فه‌رق و جوداهی.
• ده‌رخستنا كۆڤار و نامیلكان.
• ڤه‌كرنا خواندنگه‌هێن كوردی.
• پشته‌ڤانیێن مادی مه‌عنوی یێن رۆژێن تنگاڤی ل مرن و نه‌خۆشیان ین ئه‌ندامان. ئه‌ڤه‌ و دگه‌ل ده‌هان كارێن دن یێن هه‌ژی، لێ جهێ داخێ بوو ژیێ كۆمه‌لان به‌ردوام یێ كورت بوون فشارێن جودا گه‌له‌ك جاران شیانێن كومه‌لێ لاواز دكرن و ڤالاتی په‌یدا دبوو.
گرۆپێ دووێ، گرۆپێ كوردێن رۆژهه‌لاتا كوردستانێ بوون، گرۆپێن(2000) و پێهه‌ل، یێن كو كه‌نه‌دا ب ده‌سته‌ك كۆمه‌ل ئانین ئه‌وژی ئه‌و كۆما په‌نابه‌ران بوون یێن كو بووینه‌ قوربانی شه‌رێ عێراق و ئیرانێ د ناڤبه‌ر 1980ـ 1988، ئه‌ڤ كۆما كوردان ل ده‌سپێكا شه‌ری ل سه‌ر سنووری باژێر و گوندێن وان كه‌تن ده‌ستێ له‌شكرێ عیراقی و هه‌ر ئێكسه‌ر ڤه‌گوهاستن بۆ باژێری (ره‌مادی) ل كه‌مپا الگایش ئاكنجی كرن بۆ ده‌مێ 25 سالان، لێ ل ده‌مێ روخیانا رژێمێ ئه‌ڤ كه‌مپه‌ به‌ر ب نه‌مان چوو له‌وان كه‌نه‌دا ژی مینا گه‌له‌ك وه‌لاتان ئه‌ڤ مشه‌خته‌ ئانین ژماره‌ك زۆر ژ وان ئانین كه‌لگاری. پشتی چه‌ند ساله‌كان ئه‌وانژی هێز دا خوه‌ ل گه‌ل كوردێن دن كۆمیتا كوردی سه‌روشنی ئاڤاكرن، ژ به‌ر سه‌ربۆرا كۆمیتا سالێن نۆتان ئه‌ڤ كۆمه‌له‌ پتر یا بزاڤ و به‌رهه‌مهێنه‌ر بوو ژ كارێن وان.
• تۆماركرنا كۆمیتی ژ لایێ ولاتێ كه‌نه‌دا كه‌ ئه‌و كار بخوه‌ گه‌له‌ك رێكان بۆ كۆمه‌لێ ڤه‌دكه‌ت.
• ئه‌نجامدانا رۆژا هه‌لپچێ و ئه‌نجامدانا نه‌ورۆزان و خۆنیشاندانان.
• پشكداریكرن د پێشانگه‌هێن مه‌زنێن كه‌نه‌دی مینا (ڤیسته‌ڤالا ئاگری).
• موكمكرنا په‌یوه‌ندیێن كوردان ل گه‌ل په‌رله‌مانتارێن كه‌نه‌دی ل سه‌ر ئاستێ هه‌موو حوكمه‌تان ژ كارین باش پالدانا و پشته‌ڤانیا كومیتا (په‌رله‌مانتارێن كورد و كه‌نه‌دا)، ئه‌ڤه‌ ل گه‌ل ئه‌نجامدانا پری كارێن قه‌نج و باش ل ئاستێ جڤاكی و ره‌وشه‌نبیری. ژ هه‌ژیه‌ بهێته‌ گۆتن كو پشته‌ڤانی ل كۆڤارا پێنگاڤ كرن كو مه‌هانه‌ ده‌ردكه‌ت ژ لایێ (ئارام دهۆكی) و ده‌سته‌كه‌كا دیاركری ل ناڤا جڤاكى. لێ زۆر جهێ داخی ژ به‌ر بیرێن به‌رته‌نگێن تاكه‌ كه‌سی و حزبی…هتد دیسا ئه‌ڤ كۆمه‌له‌ ژی مینا یا دن لاواز دبیت و چه‌نگێن و خیل و خار دبن و وه‌كو پێدڤی كه‌س خوه‌ لێ ناكه‌ت خودان بێ هێز دبیت.
گروپێ سیێ، گرۆپێ پشتی سه‌رهلدانا سووریێ و هاتنا داعشان (2015ـ نووكه‌)، ئه‌ڤ گرۆپه‌ كه‌ دكرنه‌ كوردێن رۆژئاڤا و كوردێن ئێزدی. ئه‌ڤ گرۆپه‌ گه‌له‌ك ژ هه‌ڤ جودا، ئێك ژوان خورت و كورد و ب شانازی ئه‌وژی كوردێن سووریێ و یێ دن سه‌ر لێ شێوای و به‌رزه‌بووی ژ به‌ر كریارێن هۆڤانه‌ یێن داعشی و ئه‌و هه‌ستا بۆ په‌یدا بوو كو جیرانان خیانه‌ت ل مه‌كرن و ئێدی ئه‌و بخوه‌ بووینه‌ كۆم كۆم هنده‌ك هه‌ر كوردن و هنده‌ك ئێزدی و هنده‌ك عیراقی و بێ لۆمه‌یه‌ ژ به‌ركو دیرۆكی گه‌له‌ك بێ ره‌حمانه‌ به‌رخورد ل گه‌ل كریه‌. ب هه‌ر ئاوایه‌كی به‌ نوكه‌ كوردێن رۆژئاڤا ب خورتی دخوازن جاره‌ك دن كۆمیتا كوردان ئاڤا بكه‌ن و یان ئه‌و هه‌یی به‌رده‌وامیێ پێ بده‌ن، ژ به‌ر كو وه‌سان دئینن زمان چاوا شه‌رڤان و پێشمه‌رگه‌ی وه‌سان ناڤێ كوردان بلند كریه‌ و ئه‌م لۆلاته‌ك ئازاد ده‌ستڤالا بمینن. له‌وان رۆژا 13/4/2019 جاره‌ك دن ل بنگه‌هێ مشه‌ختێن نوو كۆمبوونا خوه‌كرن و شیان ب رێكه‌ك دیمۆكراسی حه‌فتكه‌سان ژ11 كه‌سان هه‌لبژێرن و ده‌ست ب نووبوونه‌كا نوو بكه‌ن.
ل كورتیا بابه‌تی هه‌رچه‌نده‌ مینا گه‌له‌ك باژێر و وه‌لاتین كو كورد لێ ل ڤی باژێری ژی كوردان هه‌رده‌م كۆمه‌له‌ ئاڤاكرینه‌ و سه‌ر نه‌گرتینه‌، لێ نیشانا جهێ سه‌رفه‌رازیێ یه‌ هه‌رده‌م د به‌رده‌وام بووینه‌ كو دروستكه‌ن و باشتر لێ بكه‌ن، ئه‌ز باوه‌رم ئه‌ڤ جۆره‌ كاره‌ نه‌ ب سانه‌هینه‌ و ئه‌زموونه‌ك و بارۆدخه‌ك ژ هه‌ژی پێدڤی هه‌تا سه‌ربگرن، له‌وان د سه‌ر كێموكاسیان هه‌موویان را به‌رده‌وامی وێ رۆژه‌ك به‌رهه‌مێ وان بینه‌ پێشچاڤ و ماندیبوونا وان به‌ر ئاڤدا ناچه‌، گه‌له‌ك فه‌ره‌ كو ریكخراو پارتێن سیاسی ئاگادری ڤان بزاڤان بن و نه‌هێلن ئه‌ندامێن وان ل ده‌رڤه‌ رۆله‌ك نه‌رێنی ببینی ژ به‌ر كو گه‌له‌ك جاران بیرۆكێ خوه‌یێ تاكه‌ كه‌سی دسه‌پینن و ئه‌ڤه‌ ژی دبنه‌ رێگر كو كارێ كۆمیتان ب دروستی برێڤه‌ بچه‌.

ئارام دهۆكی
هه‌ر چه‌نده‌ هه‌ر ئێك ژ مه‌ ب ئاوایه‌كی د نه‌ورۆزێ گه‌هشتیه‌، ئه‌م ل دووڤ ره‌فتارا زانینا خوه‌ به‌رخوردێ ل گه‌ل دكه‌ین، لێ ئه‌م هه‌موو د خاله‌كێ دا هه‌ڤدگرین، كو نه‌ورۆز ب هه‌ر بۆچوونه‌كێ ڤه‌ ئێرۆ بۆ كوردان بوویه‌ هێمایه‌كا به‌رخوردانێ، هه‌ر چو نه‌به‌ ژ ده‌سپێكا چه‌رخێ بیستێ وه‌ره‌، لێ د پراتیك دا نه‌ورۆز نكاریه‌ په‌یاما خوه‌ یا نه‌ته‌وی بگه‌هینه‌، ژ به‌ر كو كه‌تیه‌ د ناڤا ده‌ستێن ده‌ستهه‌لاتێن حزبێن كوردی دا و هه‌ر ئێك ژی مینا خوه‌ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ یا بیرۆكی یا خوه‌ بكاردئینه‌، ئه‌ز ل سه‌ر نه‌ورۆز و په‌یاما وێ راوه‌ستم ژ به‌ر ئه‌م ل ده‌رڤه‌ینه‌ و ده‌رڤه‌ ئه‌ركێ مه‌یه‌ ئه‌م ل سه‌ر بنڤێسین.
ب بۆچوونا من ئه‌گه‌ر نه‌ورۆز ل ده‌رڤه‌ نكاره‌ دو خالێن سه‌ره‌كی بجهبینه‌، كرن و نه‌كرنان و گه‌له‌ك سوودێ خوه‌ تێدا نینه‌، ئه‌گه‌ر ته‌نێ نه‌ورۆز وێ هه‌لپه‌ركێیه‌كا ده‌روونی به‌ و خۆشیا شه‌ڤه‌كێ به‌، ئه‌و كوردان گه‌له‌ك ژ هندێ پتر قوربانی بۆ هه‌بوونا خوه‌ داینه‌ و نه‌ورۆز ئه‌و رۆژه‌ یا كو كورد دكارن هه‌ڤبگرن و بێ دودلی پشكدار بن. ئه‌و دو خالێن مه‌ ژێ به‌حس ئه‌ڤه‌نه‌. ئێك، هه‌ر چ نه‌به‌ نه‌ورۆز هه‌رده‌م دڤێ وه‌ره‌ كرن كو كورد بكارن قه‌یدێن سنۆران بشكێنن ژ ده‌رڤه‌ و تێكهه‌لی ئێك بن و چاند و مۆزیك و ده‌واتیێن هه‌ڤ بزانن و فێربن یان پشكداربوونا هه‌موویان بێ چه‌داكرن خوه‌ بخوه‌.
شكاندنا وان سنۆرانه‌، لێ گه‌ر مه‌ نه‌ورۆز كرن پتر ژ نه‌ورۆزه‌كێ و هه‌ر ئێك ژی بزڤریته‌ڤه‌ بۆ گرۆپه‌كێ دیاركری ژ ناڤچه‌ و لایه‌نه‌كی ئه‌ڤه‌ درێژیا به‌رده‌وامیا حه‌زا وان سیسته‌م و رژێما وایه‌ یێن كوردستان داگیركری، رامان د هه‌ستا نه‌ته‌وه‌بوونێ دا كرنا و خراپتره‌ ژ نه‌كرنا وێ ژ به‌ركو ئه‌گه‌ر هه‌ر تۆ خواستێن دوژمنێن خوه‌ بجهدئینی، ته‌ چ گوهۆرین نه‌كرن و ته‌ خوه‌ و دۆزا خوه‌ زه‌ره‌رمه‌ندكرن. خالا دووێ، بهێزكرنا لۆبیا كوردیه‌، ل ولاتێن دیمۆكرات سیسته‌ما هه‌لبژارتنان مه‌زنترین كاریگاریه‌ ل سه‌ر خودان ده‌سته‌لاتان دئێته‌كرن، گه‌ر نه‌ورۆزێ په‌یامه‌ك ئێكگرتی نه‌به‌ و ملله‌ت وه‌كو نه‌ته‌وه‌ ژ هه‌موو ئالیان پشكدارنه‌به‌، پارچه‌ پارچه‌ به‌ و هه‌ر چه‌ند سه‌ده‌ك خوه‌ بكه‌ن گرۆپه‌ك ئه‌و وی ده‌می بزانه‌ كو تۆ خالا فشارا خوه‌ یا نه‌ته‌وی ل سه‌ر سیاسه‌تا وی وه‌لاتی ژ ده‌ستدا و هه‌ر ده‌مێ ته‌ ژ ده‌ستدا رامانا هندێ دگه‌هینه‌ كو كه‌س وه‌كو پێدڤی ژ په‌رله‌مانتار و په‌رله‌مان و سیاسه‌تمه‌دارێن وی وه‌لاتی پویته‌ی ب دۆزا ته‌ ناده‌ت، ژ به‌ر كو ته‌ هند ده‌نگده‌ر نینن كو سوودێ وی بكه‌ت، ئه‌وژی زوو بزوو گوهداریا ژماره‌كا كێما ژ هه‌ڤ جودا نا ده‌ ژ به‌ر كو هه‌تا ئیرو ژ كورد كێمن چاڤ گه‌له‌ك نه‌ته‌وێن دن یێن جیهانێ مینا چاینیا و هندی و عه‌ره‌ب و…هتد، ئه‌و كێمژی هه‌ر چه‌ند گرۆپ خوه‌سه‌ریا خوه‌. رامانا هندێ دده‌ت كو ئه‌ڤه‌ نه‌ ب كێری خوه‌ دئێن و نه‌من.
بلا بابه‌ت هند درێژ نه‌به‌ ژ به‌ركو خوانده‌ڤانا خواندنا بابه‌تێن درێژ نه‌مایه‌، لێ كورتیا سوحبه‌تێ كوردان كێشه‌كا نه‌ته‌وی هه‌یه‌ و ته‌نێ نه‌ورۆزه‌ كو دكارن خو ه‌ ل دوور بهه‌لاڤێن و بگه‌هن هه‌ڤ، باشتر ئه‌وه‌ رێ نه‌هێتدان وان كه‌س و گرۆپان یێن كو شیان و یان حه‌زێن نه‌ته‌وه‌بوونێ نینه‌ و حه‌ز دكه‌ن ل دووڤ حه‌زێن خوه‌ یێن به‌رته‌نگێن چاندی و سیاسی نه‌ورۆزێ بكه‌ن، نه‌ورۆز دڤێت به‌رده‌وام یا ب په‌یام به‌ نه‌ مازه‌ ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی ئه‌و په‌یام خزمه‌تا ئێكه‌تیا كوردان و ئاڤاكرنا لۆبیێ كوردان دابه‌ دا كو ل پاشه‌رۆژێ كورد مینا ملله‌ت و نه‌ته‌وه‌ سه‌نگا خوه‌ یا سیاسی و ئابووری و جڤاكی هه‌به‌ د ده‌سه‌ته‌لاتێن وان ولاتێن لێ مشه‌خت و په‌نابه‌ر بین ئه‌ڤه‌ ژبلی كو نفشێ سوبه‌ ب وێ هه‌ستێ به‌رده‌وامیا هه‌ستا هه‌بوونا خوه‌ بده‌.

ئارام دهۆكى/كه‌نه‌دا

جڤاكێ ئێزدی پشتی هاتنا رێكخراوا داعش بۆ سه‌ر ده‌ڤه‌رێن وان و ئه‌نجامدانا كارێن هۆڤ ب سه‌ر ڤی ئاینێ كه‌ڤنارێ ده‌ڤه‌رێ بۆ جهێ خه‌مخوارنا هه‌موو ته‌خوچینێن ره‌وشه‌نبیری، میدیای و سیاسی…هتد ل هه‌موو دنیایێ، نه‌مازه‌ كه‌سێن خوه‌ دنیاسن مرۆڤێن مرۆڤپارێز و چالاكڤانێن جڤاكی و ئازادیخواز. ئێك ژ وان كه‌سایه‌تیا كو نڤێسه‌را پرتووكا (زه‌ لاست یه‌زیدی جێنوساید) كو دبیته‌ دووماهیك جێنوسایدا ئێزدیا، ژ لایێ چالاكڤان و نڤێسه‌را ئه‌مریكی (ئێمی ل بیین) ڤه‌ هاتیه‌ نڤێسین ل بهارا ئه‌ڤ ساله‌ ده‌ركه‌تیه‌ به‌رده‌ستێن خوانده‌ڤانا. به‌ری ئه‌ز بچم ناڤ ناڤه‌رۆكا بابه‌تێ ڤێ پرتووكێدا، ئه‌ز دخوازم ڤێ ده‌لیڤێ ژ ده‌ست نه‌كه‌م كو سوپاسیه‌كا تایبه‌ت بۆ ئێمی.ل. بیینێ فرێكه‌م، ژ به‌ ئه‌و ماندیبوونا هه‌ره‌ مه‌زن بۆ ئه‌نجامدانا كاره‌ك وه‌سا نه‌ ب ساناهی و ئۆمێدا سه‌ركه‌تنێ بۆ دخوازم. لێ پشتی كو من پرتووك خواندی، ئه‌ز دخوازم چه‌ند نێرینان ل سه‌ر بینم زمان وه‌كو بۆچوون و پێزانێن من ده‌رباره‌ی پرتووكا ناڤكری دا.
هه‌تا كو ئه‌ز بشێم باشتر و ب كورترین شێوه‌ په‌یاما خوه‌ بگه‌هینم، ئه‌ز د وێ باوه‌رێ دامه‌، گه‌ر بكه‌م چه‌ند خاله‌ك وان خالان، ئه‌ڤ خالێن كو ئه‌ز بینم زمان دوورن ژ هه‌ر بۆچوونه‌كا سیاسی یا دیاركری، ته‌نێ ته‌خمین و هه‌لسانگاندنا وێیه‌ ژ لایێ دیرۆكی، جڤاكی و نه‌ته‌وی و چه‌ند لایێن دن.
• وه‌كو دیار ناڤونیشانێ پرتووكێ یێ سه‌ره‌كی ل سه‌ر (جێنۆسایدێ) یه‌ ل سه‌ر ئێزدیان، باشتر ئه‌و بوو كو نڤێسه‌رێ پیته‌یه‌ك باشتر دا با ناڤه‌رۆكا ڤێ په‌یڤێ ژ به‌ر كو وه‌كو دئێت خۆیا كرن كو چه‌ندین (جێنۆسایدیێن) هه‌بووینه‌ ل سه‌ر ڤێ كێماسیا ئاینی ل وێ ده‌ڤه‌رێ، مه‌ره‌م ئه‌وه‌ كو رابردوویه‌ك درێژتر و بسه‌رچاوه‌ دا با ڤێ ئێكێ، دا خوانده‌ڤان پتر شارازی ل رابردوویێ ڤێ كێشێ زانیبا، هه‌رچه‌نده‌ ل گه‌له‌ك دیدارا ن چاڤخشاندیه‌ سه‌ر ڤی بابه‌تی ل گه‌له‌ك سه‌رڤه‌ سه‌رڤه‌ و دوور ژ به‌لگان.
• رێژه‌یه‌كا هه‌ر مه‌زن ژ پرتووكێ دیدارن و گۆتن و دیده‌ڤانیا هۆڤا داعش ل گه‌ل هه‌موو ته‌خێن جڤاكی نه‌مازه‌ ل گه‌ل ژن و كچان. لێ نڤێسه‌ڤانێ نه‌شیا وه‌كو پێدڤی جوداهیا ڤێ فه‌رمانێ ژیێ یێن دی جودا بكه‌ت، هه‌موو فه‌رمانان ئه‌گه‌رێن خوه‌ یێن دیاركری هه‌بووینه‌ وه‌كو دیار د دیروكێ دا دژی ئێزدیان كه‌ ئه‌وژی ب فه‌رمان سولتان و خه‌لیفا و هه‌ڤبیرێن وان ل ده‌سهه‌لاتێ ئه‌نجامداینه‌، لێ ئه‌ڤجاره‌ وه‌كو دیار گه‌له‌ك جودا بوویه‌، ژبه‌ر كو پرانیا دونیایێ تێدا پشكدار بوویه‌، هه‌موو لایێن سیاسی و له‌شكری ژێكدزینه‌ و هه‌موو كرینه‌ دوژمنێن هه‌ڤ بێی كو ئاگاداری ئێكبن، ب من وه‌ره‌ باشتر ئه‌وبوو ئه‌گه‌رێن ڤێ فه‌رمان هاتبان دیاركرن بروون و ئاشكه‌رای دسه‌ر هندێرا كو زه‌مینا دوژمنیا كه‌ڤنارا لایه‌نێن جیران یێ خۆشه‌ هه‌می ده‌مان ببن دوژمنێن هه‌ڤ. لێ رۆلێ سیاسی و ئابووری و ب تایبه‌تی شه‌ڕێ نه‌فتێ نه‌هاتیه‌ دیاركرن، ب كورتی بابه‌تیانه‌ به‌حسێ ڤێ فه‌رمانێ نه‌ هاتیه‌كرن وه‌كو كا چاوا هێزێن له‌شكری بریارا هێرش و پێشڤه‌چوونا د ده‌ستێ چ لایه‌نێن ناڤخوه‌ی نه‌بوون…بۆچى؟
• نڤێسه‌ر نه‌ شیایه‌ خوه‌ ژ بێ لایه‌نیێ بپارێزه‌، گه‌له‌ك وه‌كو پشته‌ڤانه‌ك ل كێشا ئێزدیان دئێت دیاركرن مینا كو نڤێسه‌ره‌ك بێلایه‌ن و كو بكاربه‌ پرتووكا وێ ببه‌ جهێ باوه‌ریه‌ك پشتراست بۆ هه‌موو ئالیان. هه‌رچه‌نده‌ وه‌كو دیار زۆرداریا ل كێماسیا ڤی ئاینی هاتى كرن هه‌ستا هه‌موو مرۆڤان هه‌ژاند و گه‌له‌ك زه‌حمه‌ت بوو خانما ئێمی خوه‌ ژێ بپارێزه‌، لێ وه‌كو پێدڤیه‌كا پاراستنا بێلایه‌نیێ ب من وه‌ره‌ باشتر خوه‌ نه‌دابا نیاسین وه‌كو پشته‌ڤانه‌ك هه‌ر چنه‌ د پرتووكێ دا، ئه‌ما دكارێ خوه‌ یێ رۆژانه‌ دا و ماندیبوونا وێ بۆ وی جڤاكی خۆبه‌خشانه‌ هه‌تا بێژی جهێ رێز و ته‌قدیریه‌ و خۆزی هه‌ركه‌سێ شیابا مینا وێ هه‌ڤكاری ل به‌لنگازان كربا.
• د ناڤه‌رۆكا پرتووكێ دا و دهه‌موو دیداران دا، وه‌سا دئێته‌ خۆیاكرن كو خیانه‌تا كورد و عه‌ره‌بێن سونه‌ مینا لهه‌ڤ ل قه‌له‌م دده‌، د سه‌ر هندێرا ئه‌و بخوه‌ دبێژه‌ كو 14 گوندێن عه‌ره‌بان ل دۆرماندۆرێن گوندێ كۆچۆ هه‌بوون و ده‌ما ئه‌حمه‌د جاسۆی مختارێ گوندی كوچو ئه‌و مه‌عزۆمكرن، ته‌نێ مختاره‌كێ كورد بوو. كه‌ چی مینا هه‌ڤ ئانینه‌ زمان، راسته‌ هه‌موو ده‌ستنیشانیا هندێ دكه‌ن كو پێشمه‌رگه‌ی ئه‌و بێ به‌رڤان هێلان. لێ نڤێسه‌ری قه‌د پیته‌ هند نه‌دایه‌ رۆلێ كوردان كا چاوا كوردان و هێزێن له‌شكرێ كوردێن رۆژئاڤا پرانیا برن بۆ سووریێ و گه‌هاندن كوردستانا باشۆر، یان ژی ئه‌و چه‌ند سه‌د هزارا هه‌موویان قه‌ستا كوردستانێ كرن و كوردان ژ به‌ركیڤه‌ ده‌رگه‌هێن خوه‌ ڤه‌ركرن بۆ هه‌ڤكاریێ، كه‌ چی ره‌ونه‌قه‌كا ژ هه‌ژی نه‌ خستیه‌ سه‌ر ڤێ خالێ كو رۆلێ كوردان یێ ئه‌رینی وه‌كو پێدڤی نه‌هاتیه‌ به‌حسكرن، ژ بیركریه‌ كو ئه‌گه‌ر داعش گه‌هابا ده‌ڤه‌رێن كوردا دبه‌ هه‌ر كته‌ك ژ ئێزدیا كوردان نه‌ما بان ژ به‌ركو دچاڤێ واندا كورد (جهیێن دووێنه‌)، مه‌ره‌م سه‌نگاندنا بۆیه‌ران ب حه‌قانه‌ د پرتووكێ دا نه‌هاتیه‌دان.
• پرتووك به‌رده‌وام حه‌زكریه‌ كو جڤاكێ ئێزدی جودا بكه‌ ژ یێن ده‌ڤه‌رێ ب تایبه‌تی كوردبوونا وان، باشه‌ ئێزدی ئازادن چ بریار بده‌ن ژ به‌ر زۆلما هاتی سه‌ری و دبیت به‌رده‌وام بێته‌ سه‌ری ژ به‌ر كاودان و جوگرافیا جهێ وان. لێ ئه‌ڤ پشته‌ڤانیا بلا ب رێكێن دیمۆكراسی و هه‌لبژارتنان بن، ل شوونا چێكرنا هنه‌ك به‌لگه‌یێن نه‌ راست، بۆ نموونه‌ ل دووماهیا پرتووكا ناڤكری زمانێ كوردی كرینه‌ ده‌ڤۆك و له‌هجه‌، راسته‌ كوردی ژ گه‌له‌ك له‌هجان وه‌كو گه‌له‌ك زمانان پێكدئێت. لێ ئێزدی زمان نه‌ له‌هجه‌یه‌كا كوردیه‌، ئێزدی بخوه‌ دبێژن ئه‌م ب كارمانجی دپه‌یڤن، فه‌رموو ئه‌ڤه‌ هاتین ده‌رڤه‌ی وه‌لات هه‌موو دخوازن وه‌رگێره‌ك كرمانجی بێت بۆ وان كه‌سێ نه‌ گۆتیه‌ ئێزدی له‌هجه‌ بیت، كه‌ چی نڤێسه‌را مه‌ پشت به‌ستن ب هنه‌ك دیداران و كو ده‌مه‌ك گه‌له‌ك بێزار دانه‌ هاتیه‌ ئێزدی كریه‌ له‌هجه‌كا كوردی، ئه‌ڤژی رامان ژێكجوداكرنا پێكهاتێن كوردی پتر ئالۆز بكه‌ بێی كو به‌لگێن راست و دروست هه‌بن.
• خاله‌ك دن ئه‌وژی ئه‌گه‌ر نڤێسه‌ری نه‌خشه‌كێ ده‌ڤه‌رێن ئێزدیان یێ تێر و ته‌سل كو هه‌موو گوند و باژێرك و بنگه‌هێن مقدسێن مینا لالش و شرفدین و…هتد دا خوانده‌ڤان پتر بۆ رۆن بیت كانێ كیژان روودان یان كۆمه‌لكوژ ل كووده‌رێ روودا و چه‌ند دووره‌ ژ سه‌نگه‌ران دا مینا خودیكه‌كێ به‌ بۆ خوانده‌ڤان بۆ تێگه‌ها روودان، هه‌روه‌سا پرتووك یا هشكه‌ ژ وێنا نه‌مازه‌ وێنه‌یێن په‌یوه‌ندی چاند و ئوول و قاره‌مان و سیاسه‌تمدار و هتد، گه‌ر هنه‌ك وێنه‌ ژی تێدا بان دا هشكاتیا پرتووكێ پیچه‌كێ شێدار كه‌ت و پتر دا یا مه‌ره‌ق بیت بۆ خوانده‌ڤانی، لێ هه‌ر نڤێسه‌ر دزانه‌ كان چما ئه‌و یه‌ك نه‌كریه‌!
ئه‌ز باوه‌رم هه‌ر كه‌سه‌كێ پرتووكێ بخینه‌ وێ وه‌كو لێكده‌ته‌ڤه‌ و هنه‌ك بۆچوونێن خوه‌ وێ هه‌بن، لێ ب من وه‌ره‌ گه‌ر زێده‌تر هه‌بن ئه‌ڤه‌ یێن هه‌ره‌ سه‌ركی بوون یێن كو من دڤیا بینم زمان. د سه‌ر ڤان هه‌موو كێماسیێن كو من ئانین زمان لێ دیساڤه‌ پرتووك یا پره‌ ژ زانیارێن گه‌له‌ك زه‌نگین كو گه‌له‌ك لایه‌ن وێ سووده‌كێ ئێجگار ژێ وه‌رگرن نه‌مازه‌ یێن تایبه‌تمه‌ندێن ده‌روونی، جڤاكی، سیاسی و…هتد. جاره‌ك دن ئه‌ز ده‌ستخۆشیێ ل خانما هێژا دكه‌م بۆ ده‌رخستن و وێره‌كیا وێ د ڤی چاخ و كاودانی دا، لێ مه‌ره‌ما من ژ بابه‌تی ته‌نێ ئاشكه‌راكرنا راستیان كو هه‌موو هه‌ولده‌ین بگه‌هینێ دوور ژ نه‌ ئارامیا ده‌روونی و حه‌زا لایه‌نگیریێ كو د ناخێ مرۆڤی دا هه‌موو كه‌س هه‌موو ده‌مان نكارن خوه‌ ژێ رزگار كه‌ن.

ئارام دهۆكى
ئه‌لبێرتا هه‌رێمه‌كا گرنگه‌ ژ وه‌لاتێ كه‌نه‌دا، كه‌ دكه‌ڤه‌ رۆژئاڤا وی ولاتی به‌ری یا دووماهیێ كو دكه‌ برتیش كولۆمبیا. هه‌ر ده‌ما ناڤێ ئه‌لبێرتا بینی دڤێت ناڤێ سێ تشتان بێت گۆتن نه‌فت و گه‌نم و وارگه‌هێ داینه‌سۆرا ل گه‌ل گه‌له‌كێن دن لێ ئه‌ڤه‌ د سه‌ره‌كینه‌. دبیت گه‌شتوگوزاران ناڤه‌ك سه‌یره‌، لێ باوركه‌ ئێك ژ ناڤچه‌یێن گرنگ یێن گه‌شتوگوزارێ ل ئه‌لبێرتا دیتنا وارێ داینه‌سۆرانه‌ ل ژێریا ڤێ هه‌رێمێ.
ناڤچه‌یه‌ك ل گه‌ل سروشته‌كێ گه‌له‌ك جودا ژ سروشتێ دی یێ ده‌ڤه‌رێ كو ئه‌و ژی دكه‌ڤه‌ باژێركێ (درامهێله‌ر) كه‌ نێزیكی 140 كلم ژ باژێرێ كه‌لگاری دووره‌ به‌ر ب باشوری ڤه‌. ئه‌ڤ باژێركه‌ هه‌لبه‌ت یێ بچووكه‌، لێ ژ به‌ر هه‌بوون و دیتنا دایناسۆران ل وێرێ وه‌ل وێرێ كریه‌ كو ببه‌ جهه‌ك گه‌له‌ك گرنگ بۆ زانستێ جیولۆجی و زانستێ لێكۆلینا داینه‌سۆران ژ به‌ركو پرانیا هه‌یكه‌لێن وان گیانله‌وه‌ران ل وێرێ تێن دیتن كه‌ ژیانا وان دزڤریته‌ ڤه‌ بۆ پتر ژ 60 ملیۆن سالان ل دووڤ ڤه‌كۆلینێن زانستی. رۆژ نینه‌ كۆمه‌كا مه‌زنا مرۆڤان ژ ناڤخوه‌ی و ده‌رڤه‌ی كه‌نه‌دا قه‌ستا ڤی شارۆچكه‌ی نه‌كه‌ن ب تایبه‌تی ل وه‌رزێ هاڤینێ داكو بشێن ئه‌و جهێن كو ئه‌ڤ جۆره‌ گیانه‌وه‌ره‌ ژ ده‌رخێن و و دیسا سه‌ره‌دانا مۆزه‌خانێ وێ بكه‌ن، كه‌ هه‌زاران پارچه‌ و هه‌یكه‌لێن دروست یێن هه‌ستیێن داینه‌سۆرا تێدانه‌.
ژ به‌ر كو ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره‌ بۆ خویندكار و زانستێ دیرۆكی جیولۆجی گه‌له‌ك گرنگه‌، سالانه‌ كۆمێن مه‌زنێن خویندكارێن هه‌موو ئاستان قه‌ستا وێ ده‌ڤه‌رێ دكه‌ن. هه‌لبه‌ت ده‌ما دچی ناڤا باژێری خوه‌ ئه‌گه‌ر ته‌ گۆل ڤی باسی نه‌بیت ژی دێ زانی كو ڤی باژێركی په‌یوه‌ندیه‌ك مكوم دگه‌ل داینه‌سۆران هه‌یه‌ ژ به‌ر كو ب سه‌دان په‌یكه‌رێن داینه‌سورا داناینته‌ سه‌ر جاده‌ و جهێن جوداجودا. ل سالا 2000 ب هه‌لكه‌فتا بۆرینا ملیۆنێن، كه‌نه‌دا په‌یكه‌ره‌كێ هه‌ره‌ مه‌زن ل وی باژێری دانه‌ كه‌ بلندیا وی دكه‌ پتر ژ 50 م و خه‌لك و گه‌شتیار دچنه‌ د ناڤا وی دا بۆ دیتنا هه‌موو باژێری وه‌كو تاوه‌ره‌كێ دئێت دیتن. گه‌شتیار ل وێرێ و مۆزه‌خانه‌یێ گه‌له‌ك پێزانینێن سوودبه‌خش وه‌ردگرن ده‌رباره‌ی هه‌ر بابه‌ته‌كێ ب دنیایا چاخێ داینه‌سۆران ڤه‌ هه‌یه‌ و دیسا گه‌له‌ك پێزانینان ل سه‌ر چاوانیا بۆرین و چێبوونا دنیایێ هه‌تا رۆژا ئه‌ڤرۆ ب به‌لگه‌یێن زانستی. مرۆڤ هه‌ست دكه‌ت كو دچیته‌ جیهانه‌ك پری جودا ژ یا نوكه‌.
درامهێله‌ر ئێك جهێن گه‌شتوگوزاری دئێته‌ هه‌ژمارتن ل وه‌لاتێ كه‌نه‌دا، هه‌لبه‌ت ژ به‌ر هه‌بوونا داینه‌سۆران ئه‌گینا ئه‌گه‌ر نه‌ ئه‌ز باورناكه‌م چ مرۆڤ حه‌ز بكه‌ن ل وێرێ بژین.