ئارام دهۆكى
نڤێسه‌ر ب گشتی ماندیبوونه‌كا مه‌زن و پویته‌دانه‌كا كێم هه‌ر ژ لایێ جڤاكی ڤه‌ و هه‌م ژی ژ لایێ ده‌ستهه‌لات و سه‌ندیكا و بنگه‌هان ڤه‌ هه‌یه‌، لێ سه‌یر ل گه‌ل نڤێسه‌ڤانی وه‌كو پرانیا هونه‌رمه‌ندان ژی دقاهیمن بۆ به‌رده‌وام ب به‌رهه‌م و كول ناده‌ن زوى ب زوى هه‌تا په‌یاما خۆ دگه‌هینن. ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی كو دبیت هه‌ڤالبه‌ندێن ژیێ وی كاری بن گوهۆرینێن به‌رچاڤ د ژیانا خۆیا كه‌سۆكی و خێزانی یا مادی كربن و ببن خودان بزنس و ڤێللا..هتد. لێ چاوانه‌ گه‌ر نڤێسه‌ڤان ژ ده‌رڤه‌به‌ و زێده‌ی ده‌مێ خۆ ب خۆبه‌خشیا نڤێسین و كاروبارێن جڤاكی و…هتد.
هه‌لبه‌ت ئه‌ز ڤی بابه‌تی دنڤێسم بۆ بنگه‌هێ خانی و رۆژنامه‌یا ئه‌ڤرۆ، ژ به‌ر كو ئه‌ڤه‌ پتری ٢٠ سالانه‌ ئه‌ز وه‌كو نڤێسه‌ڤانه‌ك ده‌رڤه‌ی وه‌لاتى بابه‌تێن هه‌مه‌ جۆر ب تایبه‌تی لسه‌ر كاودانێن ژیانا كوردان ل كه‌نه‌دا و به‌رخۆردا سیسته‌ما سیاسی یا ڤی وه‌لاتی د گه‌ل كوردستانێ، لێ هه‌تا نوكه‌ من و ئه‌ز نزانم چه‌ندێن مینا مه‌ هه‌نه‌ سوپاسیه‌ك ژی ژ بنگه‌هێ ناڤكرى وه‌رنه‌گرتیه‌ دیاره‌ نڤێسین حه‌ز و ئاره‌زۆنه‌، به‌ری ببنه‌ رێك و رێباز رامان ئه‌وه‌ كو ئه‌ز یان هه‌ر نڤێسه‌ره‌ك دن دبیت به‌رده‌وام به‌ بێی كو هیچ تشت به‌خشین و دان لێ سیسته‌مێن پێگه‌هشتی ب ڤی ره‌نگی به‌رخۆردێ د گه‌ل نڤێسه‌ر و ره‌وشه‌نبیران ناكه‌ن، بتایبه‌تی یێ كو لسه‌ر بنیاته‌ك باوه‌ری وه‌لات ب جه هێلا بیت. ب داخ ڤه‌ گه‌له‌ك جاران جڤاكێ مه‌ ته‌ڕ و هشكان پێكڤه‌ دسۆژیت و حوكمه‌كی ب كوره‌كی ڤه‌ دادنیته‌ سه‌ر مشه‌خ و په‌نابه‌ران، بۆ نموونه‌ بۆ خۆشییا دلێ خۆ چوویه‌ یان بۆ بده‌ستخستنا دراڤی و حه‌زۆكێن خۆ یێن تاكه‌كه‌سی. لێ راستی وه‌سا نینه‌ ژماره‌ك به‌رچاڤ هه‌نه‌ ژ وان كو شه‌ڤ و رۆژان دكه‌ن ئێك بۆ گه‌هاندنا په‌یاما كوردان ب رێكێن جوداجودا. ئه‌ز ڤی بابه‌تی دئازرینم پێش وان هه‌موو نڤێسه‌ران ڤه‌، بتایبه‌تی یێن ل ده‌رڤه‌ی وه‌لات كو پویته‌ ب ره‌وشا وان بێته‌ دان هه‌ر چونه‌به‌ كا چاوا بۆ فه‌رمانبه‌ر و كارمه‌ندێن حكومى ماف هه‌یه‌ كو پارچه‌كا عه‌ردی بده‌نێ، ئه‌وان ژی كه‌دا وان به‌ر ئاڤێ دا نه‌چه‌ و ئه‌و ئێك بۆ بێته‌ كرن دا كو بارێ وان یێ ئابووری هنه‌ك بۆ وه‌ره‌ ته‌عویزكرن. هه‌ر چه‌نده‌ بۆ نموونه‌ ل سالێن ٢٠٠٧ و لسه‌ر ده‌مێ ره‌حمه‌تی ئیسماعیل تاهر خه‌باته‌ك مه‌زن هاته‌ كرن، لێ ئه‌ڤ بابه‌ته‌ ژ به‌ر كاودانان هات راوه‌ستاندن. ئه‌ز ب هیڤی مه‌ كو بنگه‌هێ خانی و بتایبه‌تی به‌رپرسێن وی مینا، به‌رێز (ئیحسان ئامێدی) و خویشكا ڤیان عه‌باس كو ڤی بابه‌تی پێش مه‌ ڤه‌ بگه‌هینن جهێن په‌یوه‌ندیدار دا كو نڤێسه‌ر دل و زه‌وقا به‌ردوامیێ هه‌رده‌م د گه‌ل بمینه‌ و بزانیت نه‌هاتیه‌ ژ بیركرن ژ به‌ر كو پرانیا جاران مرۆڤێ نڤێسه‌ر و هونه‌رمه‌ند بارێ گران هلدگرن و كێم ژی پێ دزانن.
نڤێسه‌ر و ره‌وشه‌نبیر ب گشتی ماف لێ دئێنه‌ خوارن ژ به‌ر كو پرانیا جاران مرۆڤێن خۆ شه‌رم و خۆ راگرن و دخوازن ته‌خێن دی یێن جڤاكی ب ئاره‌زۆمه‌ندانه‌ بژین، ژ به‌ر كو هیڤییا وان ئه‌وه‌، لێ كورد دبێژن ده‌ما هه‌ڤالێ ته‌ بوو شه‌كر ژی هه‌میێ نه‌خۆ. ئه‌ز ب هیڤی مه‌ بابه‌ت ب راستگۆیانه‌ و دووربینیانه‌ وه‌ره‌ وه‌رگرتن و كار بۆ ڤی مژارێ بێته‌كرن ژ به‌ركو ته‌خا نڤێسه‌ران پارچه‌كا قاهیمن ل گه‌ل جڤاكی، ئه‌ڤجا چ ل ده‌رڤه‌ و چ ژ ناڤدا. لێ یێ ده‌رڤه‌ زوی ب زوی ناهێته‌ دیتن و ب ئاوه‌یه‌ك دن لێ دنێرن وه‌كو مه‌ ل سه‌رێ بابه‌تی به‌حس كری.

ئارام دهۆكی
كوردبوون بیرۆكه‌كه‌ رامانا ئازادبوونێ ده‌ت ژ به‌ركو كورد گه‌له‌كێ بنده‌سته‌ له‌وان ژی پڕانیا رێكخراوێن مه‌ده‌نی و فه‌رمی یێن حكومی ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی به‌رده‌وام دخوازن كه‌سایتێ كورد یێ سنووردار به‌ د هه‌ستا خوه‌ دا و هه‌رده‌م ته‌ وه‌كو ئیراقی و ئیرانی و توركی و سووری ببینن و تو ژی وێ ئێكێ قه‌بوول بكه‌ی، ئه‌گینا جهێ كاری د ناڤا چارچوڤه‌یێ سته‌ما وان ته‌نا بیت. ژ هه‌ژی گۆتنێ یه‌ ئه‌ڤ رێكخراوێن هه‌ڤكاریا په‌نابه‌ر و مشه‌ختان دكه‌ن هه‌رده‌م هێن بلند ب كه‌ساتیێن وان وه‌لاتێن مه‌ ئانین زمان تێنه‌ پڕكرن و ئه‌وژی هه‌تا پێ چێدبن كه‌ساتیێ كوردێ خودان بیرۆكا ئازاد ژ رێكخراوێ دوورخه‌ن و نه‌هیلن د سیسته‌ما وان دا جهی بگره‌ و وه‌كو كورد بیر بكه‌ و كاری برێڤه‌ ببه‌.
د ده‌مێ خوه‌دا ده‌مێ گه‌هشتیم كه‌نه‌دا، من ل نێرینه‌ك ل رێكخراوێن مشه‌ختان كر وه‌سا خۆیا بوو كو كه‌سێن كورد د ناڤا ڤان رێكخراوێن گرنگ دا نه‌بوون، له‌وان من ڤیا ب هه‌ر ره‌نگه‌كی با ئه‌ڤ ڤالاهییه‌ بێت پڕكرن ژ به‌ر دو ئه‌گه‌ران: ئێك، چ گه‌لا مینا كوردان مشه‌خت نابن و چ گه‌لا ژی ته‌مه‌ت كوردان پێدڤی ب ڤان هاریكاریان نابه‌ ژ به‌ر كو ل هه‌موو پارچه‌یێن كوردان ره‌ڤین و راته‌قاندن و مال وێرانكرن یا به‌ردوام و دێ یا به‌رده‌وام بیت ژ به‌ر كو كورد به‌رده‌وام ل ئازادبوونێ دگه‌رن و دخه‌بتن. زۆر ب داخ ڤه‌ سیسته‌م هه‌موو وه‌كو هه‌ڤ رێساینه‌ چ ل كوردستانێ و چ ل ده‌رڤه‌ی كوردستانێ. خۆیایه‌ نابه‌ كه‌ساتیێ كورد یێ ئازادبه‌ د بیرۆكه‌ و كارێ خوه‌دا ئه‌گینا دێ باجا وێ ده‌ی یا مادی و مه‌عنه‌وی و خێزانی و..هتد. ئه‌وژی ئه‌وه‌ دێ كارێ خوه‌ ژ ده‌ستده‌ی و هنه‌ك كه‌سێن دوور ژ بیر و هه‌ستێن كوردان وێ جهێ ته‌ بگره‌ و هه‌ر چ دخوازن و چاوا كاربكه‌ وێ بكه‌ هه‌تا ئه‌گه‌ر د خێرا كوردان ژی دا نه‌به‌. ئه‌زێ ته‌نێ نموونه‌كێ ئینم زمان وه‌كو ئه‌زموونه‌كا من د چه‌ند سالێن بووری دا دا كو بابه‌ت پتر زه‌لال به‌. من ل رێكخراوه‌كێ كار دكر یا مشه‌ختان ده‌ما شه‌پۆله‌كا مه‌زن یا ئێزدیان گه‌هشتین كه‌نه‌دا. هه‌لبه‌ته‌ هه‌رچه‌نده‌ بیرۆكا كورد بوونا كوردان هنه‌ك زیان ڤێكه‌تن ژ به‌ر هنه‌ك رویدانێن نه‌ ره‌وا پشتی هاتنا داعشان ئێزدی مینا نووكێن ل به‌ری داین د هزر و بیرێن خودان به‌لاڤبوون ژ وانا پێناسه‌یا كوردبوونا وان، لێ ب هه‌ر حال مه‌ كوردان ب گشتی ئێزدی نیاسینه‌ ب كورد و ده‌لیل ژی ب كوردی دئاخڤن وه‌كو زمانێ دایك. رێكخراوا ناڤكری گۆت كو ئێزدی ب عه‌ره‌بی دپه‌یڤن و مه‌ هه‌وجه‌ی كوردان نینه‌. من هه‌ولدان كو ڤێ بیرۆكێ ب دره‌و ده‌رخه‌م و راستیا كوردبوون و په‌یڤینا وان ب زمانێ كوردی بینم زمان. ب هه‌رحال هه‌ولدانێن مه‌ نه‌ ته‌نێ سه‌ر نه‌گرتن، به‌لكو ئه‌ز ژ شۆلی ده‌رخستم هه‌لبه‌ت ئه‌گه‌ر ژی ئه‌وێن من لسه‌رێ بابه‌تی ئانین زمان. ده‌ما وان ئه‌و پێنگاڤ هاڤێشتی ئه‌ز گه‌له‌ك پێ داخباربووم نه‌ ته‌نێ ژ به‌ر كو من كارێ خوه‌ ژ ده‌ستدا، به‌لكو مافێ كورد و ئێزدیان هاتن خارن، مینا گه‌ل و نه‌ته‌وه‌ له‌وان من ژی شكایێته‌ك مه‌زن لده‌ف ئه‌ندام په‌رله‌مانێن كه‌نه‌دی كرن و ئه‌ڤ بابه‌ته‌ گه‌هشته‌ ناڤا په‌رله‌مانێ كه‌نه‌دا و ل وێرێ ته‌له‌فون بۆ كه‌ساتیێ ئێكێ یێ رێكخراوا ناڤكری هاتكرن و شكایه‌تا من گه‌هانده‌ وان كارێ وان كه‌ته‌ بن میكرۆسكۆپێ نه‌مازه‌ یێ په‌یوه‌نی ب ئێزدیان ڤه‌. له‌وا ئه‌و رابوون لشینا ده‌ركرنا من نێزیكی ١١ كوردان دانه‌ شوولی.
ئه‌ز نزانم هه‌تا كیڤه‌ هوین د مه‌ره‌ما من گه‌هشتن لێ كوردبوون ل كیڤه‌ به‌ خودانێ بیرۆكا ئازاد یێ كورد هه‌موو ده‌ما باجا وێ چه‌ندێ دده‌ نه‌مازه‌ د ناڤا سیسته‌مێن فه‌رمی و نێڤ نه‌ته‌وی دا. هه‌لبه‌ت د راستیدا من كار و پاشه‌رۆژا خوه‌ یا مادی ژ ده‌ستدا، لێ وژدانا ده‌رباره‌ی ماف و ئازادبوونا من یا هزری دا گه‌له‌ك یا ئارامه‌ و چ تشت ژی ته‌مه‌ت ئارامبوونا وژدانێ د یاژیانێ دا یا ب روومه‌ت نینه‌.

ئارام دهۆكی
وه‌كو وه‌ ل چه‌ند هه‌یامێن بووری د دڕاما (بارۆڤه‌) دا دیتی، ئێك ژ ئه‌كته‌رێن وی یێن سه‌ره‌كی كو گه‌نجه‌كێ سنێله‌ دئێته‌ شه‌هیدكرن ب نه‌ئارامیا ده‌ڤه‌رێن كوردان ئه‌ڤجا چ فرۆكه‌یێن بیانیان یان ژی مینێن (ئه‌لغامێن) رژێمێن ئیراقێ یێن ل دویڤ ئێك و ب تایبه‌تی یا به‌عسێن ژ ناڤچووی ڤه‌دان ل هه‌می گر و نهال و رێكان بۆ پاراستنا خوه‌ ژ هێزێن پشێمه‌رگه‌ی. ئه‌ز د وێ باوه‌رێ دامه‌ كو هه‌ر گونده‌كێ كوردان ڤانۆیه‌ك خوه‌ هه‌یه‌. ئه‌زێ بابه‌تێ ڤانۆیێ د درامایێ دا ب سه‌رهاته‌یه‌ك ل گوندی ئێتیتی به‌ری ٤٨ سالان ب راستی قه‌ومی.
ل پشتی شكه‌ستنا ١٩٧٥ ب ساله‌كێ، هنده‌ك ژ گوندیان ل هه‌موو گوندێن كوردستانێ قه‌ستا گوندێن خوه‌ كرن و جاره‌ك دن ژیانا خوه‌ یا ئاسایا زه‌ڤی و زار و بیستان و ته‌رش و ته‌والی كرن. مالا مامێ حه‌جی ئه‌حمه‌د حه‌مووی وه‌كو هنده‌ك گوندیێن دی یێن قه‌ستا ئێتیتێ كر و ده‌ست ب ژیانا خۆش و دلڤه‌كه‌را گونداتیێ كر. ده‌م بهار بوو و تازه‌ گل و گیا و دخه‌ملی و ده‌مێ چه‌راندنا ته‌رش و ته‌والی بوو و ب دروستی بهارا سالا ١٩٧٦ بوو. مامێ ئه‌حمه‌د چه‌ند بزن و كه‌وال كریبوون ژ وان چه‌ند به‌رخ و كارك ژێ زابوون. مامێ ئه‌حمه‌د هنده‌ك سنێله‌ هه‌بوون و د خه‌یه‌لا خوه‌دا دانابوو كو ئێك ژ وان بلا ببه‌ شڤان كار. له‌وا كۆڕێ خوه‌یێ دووێ كو بناڤێ ره‌جه‌ب دهات نیاسین فرێكره‌ به‌ر كاران دورمان دورێن گوندی دگه‌راند بۆ چه‌روانێ. ره‌جه‌ب ژی ژ به‌ر كو ئاقارێ گوندی باش د نیاسی، ئه‌وی ژی هه‌رۆژ دبره‌ ئالیه‌كێ گوندی. وه‌سا دیاره‌ بۆ چه‌روانه‌ك باش رۆژه‌كێ ل سبه‌یه‌كا به‌رڤراڤینكێ ڤه‌ قه‌ستا گرێ ئێتیتێ دكه‌ت و به‌رخ و كارێن خوه‌ د به‌ته‌ به‌ربه‌تێن گری. ره‌جه‌بی نه‌ دزانی كو هۆڤا مینێن ڤه‌شارتی ل وان دور و شۆپا ڤه‌داینه‌ كو وێ درێ كر بوو ره‌بیعه‌كا دوژمنی و نه‌دزانی كو ئه‌و رۆژ دێ بیته‌ دوماهیك رۆژا وی ئه‌و بهارا ژیێ وی ژیێ كار و به‌رخان د گه‌ل خه‌ملا بهارا گرێ گوندێ ئێتیتێ وێ ببه‌ پایزه‌ك به‌لگ وه‌ریای و دێ دلی دایك و باب و كه‌س و كاران و گوندیا ب كۆڤان كه‌ڤیت بۆ هه‌تا هه‌تایێ. ب ڤی ئاوای مینه‌ك پێڤه‌ دپه‌قیت ره‌جه‌ب مینا ڤانۆی دبیته‌ قوربانی نه‌ئارامیا ده‌ڤه‌رێ و خوینا گه‌نجێ كورد ب ئه‌رزانی دئێته‌ رێتن.
خوانده‌ڤانێ هێژا سه‌رهاتیێن خودێ ژێ رازی یێن ره‌جه‌ب ل گوندێ ئێتیتێ و یان یێن مینا ڤانۆی د دڕاما بارۆڤه‌ دا دپڕن د ناڤا جڤاكێ مه‌دا. دبیت گه‌له‌كێن دی د رێدانه‌ هێشتا رینه‌داینه‌. له‌وا گه‌له‌ك فه‌ره‌ دڕاما و ئه‌ڤ سه‌رهاتیه‌ بێن نڤێسین دا كه‌ساتیێ كورد ب ئاگه‌هداری بلڤه‌ نه‌مازه‌ ل جهێن د ده‌مێ خوه‌ دا هۆڤا ئه‌ڤ جۆره‌ مینێن مرۆڤ و گیانه‌وه‌ر كوژ ڤه‌داینه‌. یا ژ گرنگتر ئه‌وه‌ دڤێت به‌رده‌وام تیمێن ئانینه‌ده‌را مینا كار بكه‌ن بۆ ئانینه‌ده‌را وان دا ژینگه‌هه‌ك پاقژتر بۆ جڤاكێ كوردان په‌یدا ببه‌ و ئێدی ڤانۆ و ره‌جه‌ب نه‌بن قوربان.
تێبینی: سه‌رهاتیا ره‌جه‌بی سه‌رهاتیه‌ك راسته‌یه‌ و ل بیرا منه‌ رویدایه‌.

ئارام دهوكی/ كه‌نه‌دا
د سه‌دێ چووی دا كوردان ب ده‌هان شۆرش و سه‌رهلدان كرن، هه‌ر رابوونه‌ك هه‌تا راده‌یه‌ك كێم زێده‌ یان سه‌ر ب سیسته‌م رۆژئاڤا ڤه‌ بوو یان ژی ب سیسته‌ما رۆژهه‌لات ڤه‌بوون وه‌كو گه‌له‌ك راپه‌رینێن ملله‌تان ل سه‌رانسه‌رێ دنیایێ. لێ گه‌ر دیرۆكا نێزیكا ڤی چه‌رخێ بیست و ئێكێ بنێرین ئه‌مێ ببینین كو دو پارچه‌یێن كوردستانێ ب دو ئه‌زموونێن جودا خه‌باتا خوه‌كرن كو ئێك ژ وان كولمل خوه‌ دا بوو د گه‌ل رۆژئاڤا ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا و یا دن ژی هه‌ر د گه‌ل ئه‌مریكا لێ ستراتیژیا رۆژهه‌لاتی دچه‌سپاند ل جهێن ئه‌و به‌پرس. د سه‌ر هندێرا كو بۆ جارا ئێكێ دو ئه‌زموون د ئێك ده‌مدا دئێنه‌كرن، لێ به‌رهه‌مێ هه‌ردوان كه‌ت و خوساره‌تی بوون. پرسیار ئه‌ڤه‌، بۆچی هه‌ر چ نه‌به‌ ئالیه‌ك بسه‌ر نه‌دكه‌ت یان گه‌هشتبا قۆناغه‌ك دن یا خه‌بات و ده‌ستكه‌فتان.
مه‌ره‌ما من ژ هه‌ردو ئه‌زموونان، ئه‌زموونا باشۆره‌ هه‌ر ژ كه‌تنا رژێما به‌ری نوكه‌ یا ئیراقێ هه‌تا كو نوكه‌ ژی ده‌ستدایه‌ ل گه‌ل سیسته‌ما رۆژئاڤا، نه‌مازه‌ د ده‌مێ هاتنا داعشێ دا هه‌تا نوكه‌، ئه‌ڤان لایه‌نێن سیاسی ل باشوور به‌رده‌وامی نه‌هێلایه‌ كاودانێن وان تێكبچن د گه‌ل رۆژئاڤا داكو ب هێڤی نه‌بن، لێ د راسیتێ دا رۆژئاڤا وه‌كو پێدڤی و قوربانیێن جوداین بۆ هه‌موو جیهانێ و ب تایبه‌تی وه‌لاتێن رۆژئاڤا و ژ هه‌میان پتر ئه‌مریكا ژ به‌ركو رێكخراوا داعشێ وه‌كو خوه‌ دیاردكر دین دوژمنان ئه‌مریكا بوو كه‌چی ده‌ما ل ژۆردا هلكه‌تی و داخوازا ریفرۆندامێ كری ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانا نه‌ته‌نێ خوه‌ ل كوردێن باشوور نه‌ كر خودان به‌لكی ب ئاشكه‌را دژی ڤێ حه‌زا كوردان رابوون و ئه‌بوو یا بێ ب هێرشا ئیراقێ ژۆرد پتر ژ ٪٥٠ خاكا خوه‌ ژ ده‌ستدا و بنگه‌هێ وان یێ نێڤنه‌ته‌وی گه‌له‌ك لاوازبوو، هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژی قه‌وارێ هه‌رێما كوردستانێ ل بن گه‌فانه‌، كو نه‌مینه‌ ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی ولاتێن هه‌ڤپه‌یمان ته‌نێ ئه‌و ده‌ریك مایه‌ د ده‌ستدا كو جهێ ئارامیێ و دیموكراسییا پێ پرۆپاگنده‌یان دكه‌ن.
ئه‌زموونا دویێ ئه‌زموونا رۆژئاڤایێ كوردستانێ كو هێزێن خوه‌ ل وێرێ ب هه‌ست و بیروكوكه‌كا چه‌پ هاتن بیاڤێ هه‌ر چه‌نده‌ هه‌ڤالبه‌ندی د گه‌ل ئه‌مریكا هێزێن رۆژئاڤا هه‌بوون ل د خورستیا خوه‌دا چه‌پ بوون، وه‌سا سیساسه‌تا خوه‌ په‌یره‌و كر هه‌موو فشارا توركیا قه‌بوولكر و راگرتن، ژ به‌ر كو هه‌رده‌م توركیا ب په‌په‌كه‌ ل قه‌له‌دان. ڤێ هێزا كوردی دیساڤه‌ شه‌ڕ بۆ هه‌موو دنیایێ كر و قوربانیێن هه‌ره‌ مه‌زن ژ خورت و قیزێن كوردان كرن قوربان مینا باشوور ل ده‌مێ هاتنا داعشێ. لێ دیساڤه‌ ده‌ما هه‌ره‌شێن داعشێ كێمبووین به‌ره‌ف نه‌مانێ چووین ئه‌ڤ هێزه‌ مان بێ پشته‌ڤان خوه‌ گه‌ر ستراتیژیا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانا ته‌نێ یا ده‌مكی بوو یا ئالیێن چه‌پ كه‌ تا راده‌كی رۆسیا، چین، كوریا و كو..هتد ئه‌ڤه‌ دگه‌ل بیرۆكا وان بوون وه‌كو بیروكا هزری، دیساڤه‌ هه‌موو لایێن چه‌پ بێده‌نگی هه‌لبژارت.
ب ڤی ئاوای هه‌ردو ئه‌زموون چ ئالیان وه‌كو پێدڤی خوه‌ ل بیرۆك و هه‌ڤالبه‌ندیا ستراتیژی نه‌كرن خودان. هه‌لبه‌ت گه‌ر پرس بكه‌ین و بێژین بۆچی؟. به‌رسڤا ڤێ بۆچیێ ته‌نێ ل ده‌ف كوه‌دان ب خوه‌یه‌! ل ده‌ف خه‌لكی باشوور و رۆژئاڤا هه‌ردو كێشه‌یێن ناڤخوه‌یا یێراقێ و سووریا لقه‌له‌م دئێتدان، هه‌ر ئێك جودا خه‌باتا خوه‌ بكه‌ و نه‌تنێ ل گه‌ل ئێك نینن، به‌لكو گه‌له‌ك جاران ژی دژی هه‌ڤ كاركرینه‌ ل وی ده‌می هێزا هه‌بوونا لاواز دبیت و دكه‌ڤنه‌ دبن فشارێن وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ ڤه‌ و ولاتێن زلهێز نابینن كو شیانا دۆمدرێژا په‌یوه‌ندیان بكارن بپارێزن. ئه‌ڤه‌ ژبلی ته‌ڤایا ولاتێن ده‌ڤه‌را ناڤه‌راست و هه‌موو ولاتێن عه‌ره‌بان دژی هه‌ر كیانه‌كێ ئازادێ كوردینه‌! چاره‌ چیه‌؟. چاره‌ نه‌ هندا ب ساناهیه‌ لێ دیرۆكێ خۆیاكریه‌ كو كوردان چ رێكێن دی پێڤه‌تر نین دڤێت به‌ره‌كێ نه‌ته‌وی ژ هه‌موو وارچان بێت دروستكرن دا وه‌لاتێن دونیایێ په‌یوه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌بوون د گه‌ل گرێده‌ن و كێشه‌ ژ چارچووڤه‌یێ خوه‌ یێ بچووك و پارچه‌ی و حزبایه‌تی ده‌ركه‌ڤه‌ و هه‌موو هێز و توانایێن گه‌ل بكه‌ڤن، كار نه‌ما ژ ده‌رڤه‌ ل بن سه‌رپه‌رشتیا كۆنفدراسیۆن و كومه‌له‌ و مالێن كورد و هێزێن سیاسی دا كو ژ قۆناغا ناڤخوه‌ی بچیته‌ قۆناغا نێڤنه‌ته‌وه‌بوونێ ئه‌گینا هه‌موو هێزێن سیاسی یێن كوردی و ته‌ڤا گه‌لێ كورد هه‌رده‌م وێ بمینه‌ پالێ پیشی وێ هه‌رده‌م وه‌ره‌قه‌ك به‌ د ده‌ستێن نه‌ئه‌زێن وان دا، هه‌رداما ڤیا وێ بكاربین دژی حه‌زا ئازادا گه‌لێ كورد.

ئارام دهۆكی/كه‌نه‌دا
هه‌ولدان بۆ دامه‌زراندنا كۆنفرادیسۆنا ره‌ڤه‌ندا كورد دیاره‌ دیارده‌كا كه‌ڤنه‌، دبیت هه‌ر ژ ده‌مێ كوردا قه‌ستا ده‌رڤه‌ی وه‌لاتێ خوه‌ كری وه‌كو كۆم دبیت ئه‌ڤ بیرۆكه‌ په‌یدا ببیت كو دزڤره‌ بۆ سالێن حه‌فتێیان ژ چه‌رخێ چووی گه‌ر زۆتر نه‌به‌ لێ وه‌سا دیاردبیت چه‌ند كورد زێده‌تر دبن ئه‌ڤ بیرۆكه‌ پتر و پتر دبیته‌ به‌رێ قورنه‌تێ ئه‌وژی دامه‌زراندنا كۆنفرادیسۆنه‌كا ئێكگرتی كو بكاربه‌ نوونه‌راتیا گه‌لێ كورد بكه‌ و بریارا ببه‌ ئێك د هه‌موو ئالیێن ژیانێ دا، نه‌مازه‌ بریارا سیاسی كو هه‌ڤڕكى و داكۆكیێ ل مافێ چاره‌نڤیسێ كوردان دكه‌. نه‌دوور به‌رییا ساله‌ك یان زێده‌تر بانگه‌وازه‌ك بۆ كۆمكرنا ده‌نگێ ره‌ڤه‌ندا كورد ل ده‌رڤه‌ی وه‌لات ژ هه‌ولێرێ ده‌ركه‌ت، تاكو بشێن پتر كورد ل دۆر هه‌ڤ كۆمببن و كار ل گه‌ل ئێك بكه‌ن. هه‌ر پشتی چه‌ند هه‌یامه‌كا كێم زێده‌ كار ژ بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ هاته‌كرن، نه‌مازه‌ ل ئه‌ورۆپا و ئه‌مریكا باكور. خۆیایه‌ كو كێشا كوردان وه‌كو هه‌ر كێشه‌ك دن یا ئالۆزه‌ گه‌ر چه‌ند جاری ئالۆزتر نه‌به‌ ژ به‌ر هه‌بوونا ئه‌گه‌رێن جودا جودا كو پێدڤی نینه‌ بێنه‌ زمان، لێ ئێك ژ وان كورد مینا هه‌موو گه‌لێن دنیایێ یێ بوویه‌ پارچه‌پارچه‌ ژ لایێ ئایدلۆژیڤه‌ كه‌ ئه‌وژی جه‌مسه‌رێن راست و چه‌پ و ئوولی و نه‌ته‌وه‌ی و …هتد. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ دیارده‌ ژی گه‌له‌ك نۆرمه‌له‌. د هه‌ستا من دا كورد هه‌ر پێنگاڤه‌كا ئێكگرتنێ بهاڤێژن باشتر ئه‌وه‌ باوه‌ری پێكه‌رێن وێ نه‌ باوه‌ری پێكه‌رێن وێ پشته‌ڤانیێ بۆ بكه‌ن.
د هه‌ستا خوه‌دا ئه‌ز وه‌سا دفكرم كو كێشه‌ یا كوردان مینا شانا هێنگڤینیه‌ و یا پڕ ژ شانه‌یێن ڤالا و ژ چه‌ندین ئالی و قولیچكا پێكدهێت. پڕبوونا هه‌ر قولیچه‌كێ یان هه‌ر شانه‌كێ دبیته‌ ئه‌گه‌ر پڕبوونا ڤالاهیه‌كێ، ئه‌ڤجا ئه‌گه‌ر پڕكرنه‌ ژ چه‌ندین شانه‌یان پێك بێت ئه‌و پتر و زۆتر كوردان دگه‌هیننه‌ قۆناغا پڕبوونا هه‌موو شانه‌یێ و دگه‌هیته‌ قۆناغا به‌رهه‌مهینانێ. هه‌ر فیدراسیۆنه‌كا ئاڤاببه‌ ئه‌و ڤالاهیه‌كێ پڕ دكه‌ت كو جاره‌ك دن ته‌ پێدڤی ب پڕكرنا وێ نینه‌ ته‌نێ رازیبوونا وان ب هه‌ڤرا كاركرنه‌كا ئێك قه‌بوولكرن، ژ به‌ر كو ده‌ما كۆنفراسیونه‌ك یان لایه‌نه‌ك مینا كۆمه‌ك مرۆڤان لسه‌ر رێباز و ستراتیژیه‌كێ كاردكه‌ن بریارا وان بریاره‌كا گشتیه‌ و ل وی ده‌می سه‌ر و بنگه‌هه‌ پێكڤه‌ رازی دبن. لێ بنه‌ بوونا گرۆپێن خودان ئێك ستراتیژی و بریار بیرۆكا لهه‌ڤ ئینانا ئێك گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌تتر لێدهێت. بۆ نموونه‌، گه‌ر ئه‌ڤرۆ ئه‌ڤ فیدراسیۆنا ره‌ڤه‌ندا كورد كار لسه‌ر دكه‌ بلا بێژین كۆنفرادیسۆنا راستێ كورده‌، هه‌ر د وی ده‌میدا یان به‌ریا نوكه‌ چه‌پێ كورد یان ئولیێ كورد فیدراسیۆن ل هه‌ڤ ئانینه‌، هه‌لبه‌ت هه‌ر فیدراسیۆنه‌ك ل دویڤ بیرۆكا سیاسی و ئایدلوژی جه‌ماوه‌ر و لایه‌نگیر و ئه‌ندامێن خوه‌ هه‌نه‌. ب هه‌بوونا وان كو هه‌ر ئێكی جودا خوه‌ به‌رهه‌ڤ كریه‌ هه‌موو په‌یڕه‌و و پرۆگرام و هه‌لبژارتن و سازیێن خوه‌ دامه‌زراندبن، ل وی ده‌می بۆ هه‌موو ئالایان وێ ب ساناهیتر بگه‌هن چێكرنا بریارا ئێكده‌نگیا گه‌لێ كوردستانێ ل ناڤا ره‌ڤه‌ندا كورد، ژ به‌ركو هه‌ر پێنگاڤه‌كا هاڤێتی كوردان پتر نێزیكی بریارا ئێكگرتی دكه‌.
ب كورتی من دڤێت بێژم كو ئاڤاكرنا هه‌ر فیدراسیۆنه‌كا ره‌ڤه‌ندا كوردى بلا ل دویڤ په‌یره‌و بیرۆكا ته‌ ژی نه‌ به‌ ژ به‌ركو كورد پێدڤی ئێكگرتنه‌كا سه‌رانسه‌رینه‌ نه‌مازه‌ دناڤا ره‌ڤه‌ندا كوردان دا تاكو بشێن رۆلێ خوه‌ یێ مللی بگێرن به‌رامبه‌ر دام و ده‌زگه‌هێن وان وه‌لاتێن لێ دژین. ئه‌ڤرۆ و ب ئاڤابوونا ڤان جۆره‌كۆنفرادیسۆن، فیدراسیۆن، كۆمه‌له‌یان و هه‌موو لایه‌نێن سیاسی زه‌مینه‌ سازكرینه‌ بیر ل ئێكگرتنه‌كا ئێكده‌نگیا گه‌لێ كورد بێ كرن هه‌ر چنه‌ به‌ د ناڤا ره‌ڤه‌ندا كورد كو پێكدهێت ژ هه‌موو بیرۆك و ئایدلۆژیان. له‌وا پشته‌ڤانیا ئاڤابوونا كۆنفرادیسۆنێ گه‌له‌ك گرنگه‌ بۆ ئاڤاكرنا لۆبیه‌ك كوردی لسه‌ر بنگه‌هه‌ك به‌رفره‌هتر.

ئارام دهۆكی
ب داخ ڤه‌ كو ئیراقه‌كا خه‌ندقی هه‌تا حه‌فكێ د گه‌نده‌لیێ دا و بێدادیا سیاسی و جڤاكی و مه‌زهه‌بی و ….هتد، ئه‌ڤرۆ دخوازه‌ ریێ خوه‌ به ندێ سپیكه‌ كو ئیراقا خارێ ئاگه‌ه ل هه‌موو به‌رپرس و گه‌نده‌لكاران هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر وه‌سا به‌، ئه‌و ره‌وشا باشوورێ وی وه‌لاتی تێدا ژیت ژ ژاریێیا به‌ربلاڤ و نه‌بوونا خزمه‌تگوزاریان و به‌رتیل خوارن و گه‌نده‌لیێ هه‌موو داموده‌زگه‌ه ڤه‌گرتینه‌. بۆ گه‌كێ خارێ یێ وی وه‌لاتی خه‌ونه‌ كو رۆژه‌كێ باژێر و باژێركێن وان وه‌كو باژێرێن كوردستانێ لێ بێن د سه‌ر ون هه‌موو كێموكاسیێن ل هه‌رێمێ هه‌یین. په‌یاما دادگه‌ها په‌یامه‌ك سیاسى یه‌ و دخوازه‌ بێژیت مه‌ ریفراندۆما وه‌ كری مه‌ ژبیرنه‌كریه‌ و دیساڤه‌ وه‌ كو كه‌ساتیا هشیار زێباری كو ناسیاره‌ د ناڤ جڤاكا نێڤده‌وله‌تیدا ب حوكمێ چه‌ندین سالان وه‌زیرێ ده‌رڤه‌ بوویه‌، دخوازه‌ په‌یامه‌ك نه‌راسته‌وخوه‌ بۆ گه‌ندل ناسندنا حوكمومه‌تا هه‌رێمێ. زۆر ب داخ ڤه‌ كو كوردان دو خالێن لاواز دانه‌ ده‌ستێ دادگه‌ه و سیسته‌ما سیاسی یا ئیراقێ و یا ده‌ڤه‌رێ یا ئێكێ، نه‌دبوو به‌رێز هشیار هاتبا ده‌ستنیشانكرین، چونكی ئه‌ڤێن ئه‌ڤ بریاره‌دای یێ بلویل د ره‌قسن، ئه‌ڤجا وێ چاوا به‌ گه‌ر ئه‌و بلویلا ئه‌و دخوازن هه‌به‌، ئه‌وژی تۆمه‌تكرنا هشیار زێباری ب گه‌نده‌لكار، نه‌ده‌مه‌ك دوور به‌ریا نهو ده‌ما ئه‌ڤ به‌رێزه‌ ژ به‌غدا هاتی یا دیاربوو كو ئه‌و وێ ل سه‌ر وێ خالێ راوه‌ستن بۆ مه‌ره‌مێن چاره‌نڤیساز و به‌ردووامیا دویڤه‌لانكیا خوه‌. خالا دووێ یا كوردان ژێ ڤه‌قتیان و ململانێیا سیاسیا پارتی و یه‌كێتی و پێشبركیا وان ب بده‌ستخستنا پۆسته‌كێ ڤالا ژ كریار و بریاران. وێ دوبه‌ركیێ كوردان به‌ره‌ك ل چووكێ خوه‌دا، ئه‌ڤرۆ ده‌ڤه‌ر و ئیراق وه‌كو كه‌له‌كا سه‌ر ئاڤێ یه‌ و هزار و ئێكده‌ست تێدانه‌، دیتنا هه‌ر كونجه‌ك و ڤالاهیه‌كێ یێ به‌رامبه‌ر خوه‌ ل به‌ر گێل ناكه‌ وێ وه‌كو وه‌رقه‌كێ سوودی ژێ وه‌رگره‌.
خالا هه‌ره‌ لاوازا كوردان كورد ب خوه‌نه‌ د ڤان ئالۆزیێن كورد تووش دبنێ، به‌ری كو دوژمنێ وان به‌. بریارێن كوردی یێن تاكره‌و ژ بلی شكه‌ستنا و سه‌رنه‌گرتنا ته‌ڤێ وان چ ده‌ستكه‌فتێن دی بۆ ناینه‌.

ئارام دهۆكی
دیاره‌ تورك وه‌كو نه‌ته‌وه‌ و ده‌ستهه‌لات حه‌ز و زڤراندنا خه‌ونا ئیمپراتۆریا ئوسمانیان چ جاران ژ خه‌یالا وان ده‌رنه‌كه‌فتیه‌ پشتی هه‌لوه‌شیانا وێ ل شه‌ڕێ جیهانی یى ئێكێ. هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ بیرۆكه‌ پتر هات ئاشكه‌رابوون پشتی حزبا داد و گه‌شه‌پێدان ده‌ستهه‌لات ل وی وه‌لاتی گرتی و پتر زه‌لال بوو ده‌ما كه‌ساتیا ئه‌ردۆگانی تاكره‌وانه‌ كه‌تی ده‌ست و سیسته‌م به‌ر ب ده‌ستهه‌لاته‌كا سه‌رۆكی بری و بریارێن خوه‌ زێده‌كرین. هه‌لبه‌ت خوه‌ دان ل ڤی بابه‌تێ گه‌له‌ك تا و لق ژێ دچن هن ژ وان یێن دیرۆكی و هن ژ وان یێن هنۆكینه‌ گه‌له‌ك ب ساناهى یه‌ ب نڤێسینا بابه‌ته‌كی ژ ده‌رهه‌ق وه‌ره‌ ده‌ر نه‌مازه‌ كو په‌یوه‌ندیه‌كا راسته‌وخوه‌ ب ئابووری ڤه‌به‌ و د چه‌رخه‌ك وه‌كو ئیرۆ دا، لێ ژ به‌ر گرنگیا بابه‌تی و ڤه‌ژه‌نا وێ ل سه‌ر كاودانێن ده‌ڤه‌رێ و كوردان ب تایبه‌تی من خواست ل سه‌ر ڤێ مژارێ هنه‌ك خالان زه‌لال بكه‌م كو په‌یوه‌ندیه‌ك راسته‌وخوه‌ وێ ب چاوانیا رێڤه‌چوونا كێشا كوردان ڤه‌ هه‌به‌.
هه‌ر ده‌ما باسێ سیسته‌ما ئابووری دهێته‌كرن نابه‌ به‌حس ل كاودانێن سیاسی و ستراتیژیا وی وه‌لاتی نه‌هێته‌كرن، ژبه‌ركو پێنه‌ڤێت هه‌ر لڤینه‌كا ئابووری ل سه‌ر خالێن ئێمناهیێ و ئازادیا را ده‌ربرینێ و ڤه‌كرنا خلفێن گرێدای ژ ده‌رڤه‌ و ناڤ دا. گومان تێدا نینه‌ ده‌ما ل ده‌ستپێكا هاتنا پارتا داد و گه‌شه‌پێدان هاتی سه‌ر حكومی شیان پێنگاڤێن پۆزه‌تیڤ پاڤێژه‌ ئه‌ژی ژ به‌ر ئه‌گه‌رێن هاڤێتنا هنه‌ك گاڤان كو د به‌رژه‌وه‌ندیا توركیا دابوون وه‌كو جڤاك و ده‌وله‌ت، ژ وانا ڤه‌كرنا بارێ دایلۆكێ د گه‌ل هه‌موو ئالیێن جودا بیر نه‌مازه‌ د گه‌ل كوردان كو كێشه‌ك ئالۆزه‌ ل وی وه‌لاتی هه‌ر ژ ئاڤابوونا وێ و دیساڤه‌ پێكئینانا هه‌ڤگوهاستنا بیروریا د گه‌ك هه‌موو گرۆپێن قه‌ومی و دیمۆكراسی و ئایینی و…هتد. ئه‌ڤه‌ ژ بلی نه‌رمی و ئارامیا سیسته‌مێ د گه‌ل ده‌وروبه‌را و ده‌رڤه‌. لێ ژ به‌ركو ئه‌ڤ بیرۆكه‌ نه‌ یا ستراتیژی و ناووری پێكه‌ر بوو و راستیا بابه‌تی رۆژ ب رۆژ زه‌لال بۆ ده‌ر و ناڤخوه‌یا توركیا ئێدی لایه‌نێن كو هارین پێش بۆ به‌رده‌وامیا بیرۆكا ته‌ناهیێ بچه‌سپینن خوه‌ڤه‌كێشان و ده‌ستهه‌لاتا ڤێ پارتێ و ب تایبه‌تی سه‌رۆكێ وان وه‌كو چێلا زه‌ر سه‌تله‌ تژیكر ژ شیری و پێنه‌ك لێدا. هه‌ر چه‌ند سالا 2023 نێزیك دبه‌ كو دووماهیا گرێبه‌ستا لۆزانه‌ توركیا پتر د خوینا خوه‌ ئاشوپی دا پتر نقۆم دبه‌ و كفنێ خوه‌ حازردكه‌. ژبلی كو ل ڤان سالێن دوماهیێ بیرۆكا گرتنا ئه‌ردێ ده‌رڤه‌ی توركیا كر و تلێن خوه‌ یێن له‌شكری كرنه‌ د هه‌می قولاچان ڕا و هه‌ر ئێك ب به‌هانه‌كێ، ئه‌ڤجا بگره‌ عه‌فرینێ و باشۆرێ كوردستانی و هه‌تا لیبیا و ئه‌رمینیا و ده‌ریا ناڤه‌راست. ژ بلی ڤان لڤینێن هه‌زار گومان ل ڤان دووماهیان رابوو ب بیرۆكا نه‌هێلانا سه‌له‌ف و ربا و دخوازه‌ ئایینی نهو بكاربینه‌ بۆ مه‌ره‌مێن سیاسی و خه‌ونا ئۆسمانیه‌تێ. هه‌لبه‌ت توركیا وه‌كو نڤسته‌یه‌كێ هشیار پێنگاڤا دهاڤێژه‌ نزانه‌ كو نه‌ ئۆسمانیه‌ت و نه‌ ئازاد بوون و ئابووری ناهێن قه‌بوولكرن د ناڤا جڤاكا نێڤده‌وله‌تی دا و ئه‌گه‌ر توركیا بخوازه‌ خوه‌سه‌ریا خوه‌ ب سه‌رهشكیا ئه‌ردۆگانی بكه‌ ئه‌و نموونێن زێندی دمشنه‌ د ڤان 10 سالێن چووی دا هاتینه‌ گۆرێ و چاره‌نڤیس ژی یێ دیاره‌. ئه‌و وه‌لاتێ خوه‌ هێلا بتنێ دێ وه‌كو توركیا ئه‌ڤرۆ لێهێت كو سه‌یێن به‌ردیوران ب لیرێ توركی دكه‌نن و گه‌هایه‌ نزمتیرتن ئاستێ خوه‌.
گه‌شه‌بوونا ده‌وله‌ت و سیسته‌مانه‌ ل سه‌ر بیرۆكا دره‌و و فند و فێلان دهێته‌كرن. وه‌رارێ له‌شه‌ك ساخله‌م وه‌ك هه‌ڤی دڤێت و هه‌موو ئالی و نه‌ته‌وه‌ خوه‌ تێدا ببین و هه‌ر ئالیه‌ك هه‌ست ب هه‌بوونا خوه‌ بكه‌، نه‌ ل ئالیه‌كێ گوله‌كێ بكی د به‌ر سه‌رێ خه‌لكیرا و ل ئالیێ دن ڤه‌ قازۆخه‌ یێ حازر به‌. چاوا ئه‌و وه‌لات وێ پێنگاڤا سه‌ركه‌تنا ئابووری بهاڤێژه‌ ب هزاران سه‌ركدێن بیرۆكه‌یێن جودا د زیندانان ڤه‌ نه‌مازه‌ كورد و جوداخوازێن عه‌بدوللا گول كو ئه‌نجامده‌رێن كۆده‌تایا به‌ری چه‌ندین سالان بوون، ئه‌زێ گۆتارا خوه‌ ب مه‌ته‌له‌كا كوردی ب دووماهی ئینم، دبێژن هه‌تا مار راست نه‌به‌ ناچیته‌ د كوونێ ڤه‌. له‌وان هه‌تا توركیا و سه‌رۆكێ وێ ب زه‌لالی كێشان چاره‌ نه‌كه‌، هه‌ول و لڤیێن وان وێ هه‌رده‌م بمینن خه‌ون و ژ راستیێ ڤێ دوور بمینن.

ئارام دهۆكی
د سه‌ر هندێرا كو ئه‌ڤ مژاره‌ بوویه‌ بابه‌ته‌ك و گوتنه‌ك رۆژانه‌ د ناڤا ده‌ڤ و داموده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا و هه‌موو بیاڤێن خێزانێ و جاددێ، لێ دیسا ژ به‌ر گرنگی و ترسا داهاتیێ مژ و مۆرانی، پێدڤیه‌ پتر و پتر لسه‌ر وه‌ره‌ گوتن، نه‌ تنێ لسه‌ر بێته‌ گوتن نڤێسین، به‌لكو چاره‌ك ل ئاستێ حه‌زا گه‌نجان وه‌ره‌ دیتن. له‌وان من ژی لدویڤ زانین و سه‌ربۆرا خوه‌ یا ده‌ر و ناڤ ڤیا بینم زمان و هنه‌ك رۆناهیێ بێخین سه‌ر بابه‌تی، ئه‌ڤجا چ وه‌كو ئه‌گه‌ر یان ژی سه‌ر و به‌رێ ئه‌ڤرۆ یێ كاودانێن وه‌لاتێن په‌نابه‌ر و مشخه‌تان وه‌ردگرن چ ل ئه‌ورۆپا یان هه‌ر پارچه‌ك دن یێ دنیایێ.
هه‌ر چه‌نده‌ مشه‌ختبوون و په‌نابرن دو مافێن سروشتی یێن هه‌ر كه‌سه‌كینه‌ لسه‌ر رویێ زه‌ڤیێ، ئه‌ڤه‌ وه‌كو دانپێدانا كومه‌لا نێڤده‌وله‌تی ژی هاتیه‌ چه‌سپاندن، لێ ده‌ما جڤاكه‌ك بتایبه‌ت چینا گه‌نجان ژ به‌ره‌كیڤه‌ و رێژه‌كا هه‌ره‌ دیار دخوازه‌ ڤێ یه‌كێ بجهبینه‌، بتایبه‌ت نه‌ د كاودانه‌ك شه‌ڕی و نه‌ ئارامیێ دا، به‌لكو ژ به‌ر نه‌ ئێكسانیا ئابۆری و جڤاكی…هتد, كه‌ راسته‌وخوه‌ ده‌ستهه‌لات ژێ به‌رپرسه‌ بێ گه‌نگه‌شه‌. ل وی ده‌مێ چاره‌سه‌ریا هه‌یی به‌س جهێن ده‌ستهه‌لاتێ وه‌كو پێدڤی نه‌شیانه‌ ئه‌و حه‌زا گه‌نج پێ داخواز دابین بكه‌ن، ئه‌ڤجا چ ئه‌گه‌ر بیت، ژ به‌رتێكچوونا به‌رژه‌وه‌ندیا تاكه‌ كه‌سێ به‌رپرس، بنه‌مال و حزبی و هتد. دیاره‌ چوونا گه‌نجان و ئه‌گه‌رێن وێ گه‌له‌ك د زه‌لال و دروون بن و ئه‌ز ناخوازم هه‌ر وان گوتن و ئه‌گه‌ران بینم زمان وه‌كو مینا به‌ری دو رێزان مه‌ ده‌ستنیشانكری مینا نه‌ یه‌كسانیا هه‌موو لایێن ژیانێ د ناڤبه‌ر وه‌لاتیێ نۆرمه‌ل و كه‌سایه‌تێن ده‌ستهه‌لات د ده‌ست دا و كۆما مه‌لاقێن وان كو خڕڤه‌دبن ناڤه‌كێ حزبی و گرۆپێن جودا جودا دا.
خالێن هه‌ره‌ فه‌ر ل ڤێره‌ بێن زمان بمن وه‌ره‌ ئه‌ون كا ئه‌ڤ ره‌نگه‌ چوونا ب كۆم ئه‌نجامێن وێ چ بن و چ درێكێ دا هه‌یه‌ و وێ چه‌ند ڤه‌كێشه‌ هه‌تا هه‌ر تاكه‌ كه‌س بگه‌هه‌ جهی مه‌ره‌مێ. دیاره‌ ژ بلی كو هه‌ر كه‌سێ دچیت دیاره‌ ئه‌وه‌ یێ كو ژ بنه‌ماله‌كا كێم ده‌رامه‌ت یان بێ پشته‌ڤان (واسته‌)، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ خێزانا وێ پتر بكه‌ڤه‌ بن بارێ ئابۆری ژ به‌ر كو دبیت یا هه‌یی و نه‌ی دێ بۆ په‌یداكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو وێ ترسه‌ك و خه‌مۆكیه‌كا دۆمدرێژ ئێخته‌ سه‌ر و سیمایێ هه‌موو ئه‌ندامێن خێزانێ. ژ بلی ڤان هه‌میان ل رۆژه‌ڤا ئه‌ڤرۆ پرۆسێسا وه‌رگرتنا په‌نابه‌ر و مشه‌ختان گه‌له‌ك و گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ت كه‌تیه‌، هه‌ر چه‌نده‌ هه‌می ده‌مان هه‌ر یا بزه‌حمه‌ت بوویه‌ لێ رۆژ ئه‌ڤرۆ پشتی كو رۆژ بۆ رۆژێ په‌نابه‌ر زێده‌ د بن ل هه‌موو قولیچكێن دنیایێ وه‌رگرتنا وان گه‌له‌ك و گه‌له‌ك بزه‌حمه‌تر دكه‌ڤتی. ژ لایه‌ك دنڤه‌ ئه‌ڤرۆ ئارێشا هه‌بوونا كۆرۆنایێ ئاریشه‌ك سه‌رانسه‌ری جیهانێ یه‌ و هه‌موو ولاتان ئاماده‌باشیا خوه‌ وه‌رگرتیه‌ كو هه‌ر كه‌سێ بێت وه‌رگرتن ل موخل و بێژینگان بێت كرن. دیساڤه‌ خاله‌ك دن به‌ربلاڤ بوونا گرۆپێن تیرۆستی ب تایبه‌تی ل وی ئالیێ دنیایێ كو په‌نابه‌رێ كورد دئێت، ئه‌ڤه‌ دیسا نوكه‌ بوویه‌ خاله‌ك دن بۆ وه‌رگرتنا په‌نابه‌ران كێمتر لێ بكه‌. خاله‌ك دن هه‌موو وه‌لاتان قانوونێن وه‌رگرتنا په‌نابه‌ران گه‌له‌ك به‌رته‌نگ كرینه‌، ئه‌وژی ب زانینا زمانی، خودان پیشه‌ بیت، كه‌س هه‌بن ل ولاتێ لێ، شه‌هاده‌ك تایبه‌ت..ووو. هتد كه‌ هه‌می ده‌مان دكه‌ن به‌هانه‌ دا قه‌بوول نه‌كه‌ن. ئه‌گه‌ر بێت و لسه‌ر ڤان هه‌موو ئه‌نجامان را دیساڤه‌ كه‌سایه‌تیه‌كی بریارا خوه‌دا بچیت، هه‌لبه‌ت ژ به‌ر ڤان ئه‌گه‌ران و ب ده‌هان كو مه‌ نه‌ ئینان زمان دیاره‌ ئه‌و وێ رێیه‌كا گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ت بده‌ به‌ر خوه‌ هه‌موو خالێن هاتین گوتن د خێرا ویدا نابن. به‌ری هه‌ر نه‌خۆشیه‌ك بگه‌هتێ یا رێك و قه‌چاخچی و حیلا و مرۆڤێ قه‌ستا رێیا ب زه‌حمه‌تگرتی وێ تووشی نه‌خۆشیا به‌رزه‌بوونا هزری ببه‌ كو ده‌ستپێكا نه‌خۆشیا ده‌روونیه‌، ئێدی ب ده‌مێن درێژ و ببرینا ده‌هان سه‌رئه‌ڤرازی و نشڤیان دوور نینه‌ كو بارێ ده‌روونی زالبه‌ لسه‌ر ژیانی وی و بگه‌هته‌ قه‌ناعه‌تا بریاره‌ك نه‌ره‌وا و رێك و هه‌ست بێن گرتن. ب هه‌ر حال من هیچ مه‌ره‌مه‌ك ژ نڤێسا بابه‌تی نینم كو كه‌سێ ژێ دل ساركه‌ن، من باوه‌ری ب هندێ هه‌یه‌ مرۆڤ دبیت ئازاد و دڤێت بژیت ئازاد د بریارا خوه‌دا. لێ سه‌ربۆرا من یا په‌نابه‌راتیێ و كارێ من یێ پیشه‌ی د ڤی باری دا به‌رێ من دا نڤێسا ڤی بابه‌تی.
له‌وان دبیت چاره‌ ئه‌و بیت به‌ری هه‌موو پێنگاڤه‌كێ حوكمه‌ت و داموده‌زگه‌ه بهێن سه‌رهێل ژ بن و بنه‌ره‌ت شرۆڤه‌ بكه‌ن و لێكۆلینان بكه‌ن، كانێ بۆچی هه‌تا نوكه‌ ئه‌و چاره‌سه‌ری و هه‌ولدانێن وان كرین سه‌ر نه‌گرتینه‌ و نه‌بووینه‌ جهێ باوه‌ریا خه‌لكی و بتایبه‌تی كۆما گه‌نجان كو بڕبڕه‌یا پشتا هه‌موو جڤاكه‌كی و حوكمه‌ته‌كێنه‌، ژ به‌ر كو گه‌ر سیسته‌م چه‌ندا سه‌ركه‌فتیبه‌ گه‌ر نكاره‌ قه‌ناعه‌تێ بۆ ولاتیێ خوه‌ چێكه‌، كو جهێ لێ باشتره‌ ژ جهێ دچیتێ رامان ئه‌وه‌ ژ به‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی به‌ ئه‌و ده‌ستهه‌لاتێ كێماسی هه‌نه‌ كار ب راست و دروستی نه‌هاتیه‌كرن و ئه‌گه‌ر هه‌نه‌ و ئه‌و ئه‌گه‌ر بێ دیپلۆماسیه‌ت و ب كریار بێن ئاشكه‌را كرن.

ئارام دهۆكی
وه‌كو كورده‌ك ل كه‌نه‌دا و دوور ژ به‌راوردیكرنه‌كا بابه‌تى، لێ ده‌باره‌ى ده‌نگدانا به‌رى دوسێ رۆژان یا ل كه‌نه‌دا هاتیه‌ ئه‌نجامدان، د سه‌ر هندێرا كو ركابه‌رێن به‌رێن وی ل سیاسه‌تا فیدرالا كه‌نه‌دی گه‌له‌ك گازنده‌ و كیماسیێن وی ئاشكه‌را كرن و ڤیان ئه‌وی ئه‌ڤێ جارێ راكه‌ن و د ڤی هه‌لبژارتنێ دا شكه‌ستنێ بینه‌. ل ده‌نگدانا به‌رى دو رۆژان دیاربوو كو هێشتا پارتا لیبرال و كه‌ساتیا جه‌ستنی جهه‌ك ب سه‌نگ هه‌یه‌ د ناڤا وه‌لاتیێن كه‌نه‌دیدا.
دیاره‌ كێشا كۆڤید 19كێشه‌كا ئالۆزه‌ د ناڤا پرۆژێن پڕانیا ده‌ستهه‌لاتان دا ل جیهانێ، له‌وان هه‌م پویته‌دانا حوكمه‌تا جه‌ستنی ل به‌ری نوكه‌ و ل پرۆژێ خوه‌یێ بهێت دا رژده‌ لسه‌ر ژناڤبرنا ڤێ په‌تایێ و گه‌لێ كه‌نه‌دا ساخله‌م بهێله‌، ل دو سالێن چووی ژی حوكمه‌تا وی نه‌هێلا كه‌س ژ پرۆژێ پشته‌ڤانیا ئابۆری و ده‌راڤی بێباربه‌ ب جوداهی، ئه‌ڤجا چ وه‌كو كارمه‌ند یان بسنس هه‌موو یان ژ به‌ره‌كیڤه‌ سوود ژ به‌رنامه‌ی وه‌رگرت. هه‌ر ئه‌ڤ خاله‌ بوو كو جه‌ستنی شیا باوه‌ریا پرانیا ملله‌تێ كه‌نه‌دیا د هه‌لبژارتنێن ڤێ جارێ دا بده‌ستڤه‌ئانى.
ژ هه‌ژیه‌ بێته‌ گوتن كو جه‌ستین تردۆ كورێ پیته‌ر ترۆدۆ یه‌ یێ كو ل سالێن حه‌فتێیان و هه‌تا نیڤا هه‌شتیان رۆله‌كێ ئێجكار مه‌زن هه‌بوویه‌ د سیاسه‌تا كه‌نه‌دا دا، د سه‌ر هندێرا كو ئه‌ڤ بنه‌مالا سیاسه‌تمه‌دار د بنه‌ره‌تدا خه‌لكێ ده‌ڤه‌را (كوبكێ) نه‌ یا جوداخواز و فه‌ره‌نسینه‌، لێ پشته‌ڤانیا وان بۆ مان كه‌نه‌دا ولاته‌ك ئێكگرتی گه‌له‌ك یا رژده‌. جه‌ستن نه‌ ته‌نێ لسه‌ر ئاستێ كه‌نه‌دا پشته‌ڤانی و پێ سه‌رورمان بووینه‌ به‌لكو گه‌له‌ك ژ ده‌ستهه‌لات و گه‌لێن جیهانێ ب سیسته‌م و ره‌فتارێن وی یێن دیموكراتخواز داخباربووینه‌ ژ به‌ر كو گه‌له‌ك جارنا هاتیه‌ دیتن دناڤا میدیایێن بیانیدا كانێ چاوا پێشه‌وازیا تاكه‌تاكه‌ وه‌لاتیێن خوه‌ دكر ل ستێشنا شه‌مه‌نده‌فرێ ل باژێرێ تورانتۆ كو ب قه‌ره‌بالغترین جهێن وی باژێرینه‌. ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو د ناڤا وه‌لاتیێن كه‌نه‌دیدا ب تایبه‌تی د ناڤا مشه‌ختێن تازه‌ گه‌هشتی دا جهه‌ك تایبه‌ت په‌یداكریه‌، نه‌مازه‌ ل ده‌مێ خێزانێتن مشه‌ختێن سووری و ئێزدی گه‌هشتین ب هه‌ردو چاڤان بۆ ره‌وشا وان دكرگری. له‌وا پڕانیا مشه‌ختان حه‌زه‌ك و ڤیانه‌ك تایبه‌ت هه‌یه‌ بۆ كه‌ساتیا وی.

بكورتی، جه‌ستن ترۆدۆی شیایه‌ به‌له‌نسه‌كا باش و ژ قایده‌ بهێله‌ دناڤبه‌را به‌را پارتا چه‌پ و راستا سیاسیا كه‌ندیدا كه‌ پێكدهێن ژ (لیبرال و كونسێرڤه‌تڤ). دیساڤه‌ نه‌ هێلایه‌ ته‌ڤنێ وی و پارتا وی یا سیاسی (لیبرال) دوبه‌ره‌كیێ بێخه‌ ناڤ چینا جڤاكیدا وه‌كو (ژار و زه‌نگین) یان رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا هه‌تا دگه‌هه‌ كه‌سێن دوهی گه‌هشتی كه‌نه‌دا و یێ به‌ری بسه‌دان سالا لڤێرێ بینه‌. له‌وان ژی ژ هه‌موو ته‌خوچینا بێ دودلێ ده‌نگێ خوه‌ دا وی و پرۆژێ وی.

ئارام دهۆكی/ كەنەدا

د سەرهندێرا كو كەنەدا بەردەوام و ئەزموونا وێ یا دیرۆكی خوە گەلەك تێكهەلی سیاسەتا دەرڤە نەكریە، لێ ژ بەر ئالۆزبوونا كێشەیێن دونیایێ و هاتنا كۆمەكا هەرە مەزنا هەموو رەگەز و ئایین و بیرۆكەیان بۆ كەنەدا ب تایبەتی ل چەرخێ بیستێ، دیار ئەڤە هەلۆیستە كەنەدایێ كو بوویە كلاسیك، نكارە برێڤە ببە ژ ئەڤرۆ وێڤە. ئەڤە ژ بلی فشارا هەڤسویێ وێ یێن ل بن گوهێ كو تلا وان د هەموو قولیچك و كونجكێن دونیایێ را هەیە، كو ئەو ژی ئەمریكایە، بەردەوام ب لێڤا كەنەدا ڤەیە كو دڤێت بەرخوردەكێ بەرامبەر ئەو كێشێن وێ ل گەل دونیایێ و تێرورستان هەیین كەنەدا دڤێت بەرخوردا خوە دیاركەت خوە ئێك لابكەت، ئەگەینا كەنەدا گەلەك جاران نەڤیایە كێشەیێن سیاسی و لەشكری یێن دونیایێ خوە بكە پشكەك ژێ بۆ نموونە (ئەڤغانستان و عیراقێ و سووریێ ….هتد) لێ ژ بنێ گوهێ پێنگاڤان ب هشیاری دهاڤێژە، ژ وان ژی كێشەیا كوردان كو كێشەكا سیاسیا ئالۆز و هەستیارە، هنەك هنەك ئاوریان لێددە.
كورد ل كەنەدا ل سالێن نۆتان ب شێوەیەك بەرچاڤ گەهان كەنەدا و ئێدی هێدی هێدی كورد د ناڤا گۆرەپانێن جڤاكی و سیاسیی ئابووری و كاری دا خۆیا بوون، بەریا هینگی كێمەك هاتبوون، لێ نە هند بوون كو بكاریبن بێن دیتن وەكو فشارەك مەزن. د 20 سالێن بووری دا كورد ژ هەموو ئالایان هاتن كەنەدا و ژمارا وان بەر ب مەزنبوونەكا دیار ئاشكەرا دبە، ئێدی ب مەزنبوونا جڤاكان سیاسەتمەدار و دەزگەهێن حكومی و ئاسیاشا هەمەجۆر ژی وان جڤاكان دخە د لیستا خۆیا نێرینێ دا، ژ بەر كو ئەو جڤاك راستەوخوە كاریگەریێ ل سەر جڤاكێ مەزنێ كەنەدی دكە. هەلبەت ژ بلی كورد بخوە نوكە هەولا ئێكگرتنا خوە دكەن و كۆمەلێن خوە یێن ل باژێرێن جدا جدا دخوازن ب رێیا سۆشیال میدیا هەڤئانگەیەكێ ل ناڤبەرا خوە پەیدا بكەن دا كو ئێكگرتنا وان خۆرتربە ل سەر ئاستێ نەتەوەبوون و بەرژەوەندیا مللی، دیساڤە پارتێن سیاسی یێن كەنەدی ژی هەست ب هندێ دكەن كو دڤێت دەلیڤا ژ دەستدانا دەنگێن كوردان ژ خوە نەكەن و ب هەر ئاوایەكی پەیوەندیەكێ د ناڤبەر خوە وان دا چێبكەن. لەوا پارتا كونسێرڤەتڤ نوكە مژووولی خڕكرن و تۆماركرنا هەموو كوردان هەیە و پەیوەندی ب رێیێن جودا جودا ل گەل هەموو بنگە و كۆمەلەیێن كوردی كریە دا كو ل رۆژێن مەرەمێ بكارن پەیاما خوە بگەهینن و د گەل هەڤ كار بكەن. ئەڤە ژبلی مەكتەبا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل (واشنتون) ل دووڤ هەستپێكرن و داخوازا كوردێن كەنەدا رابوون ب ئاڤاكرنا ژۆرەكا هەڤپەیڤینێ كو خەبەر و باسێن ئێكدو بگەهین جڤاكێن كوردی و هەتا نوكە ئێك یان دو كۆمبوون كرینە د سەرهندێ را كو تەنێ ئالێن دیاركرینە، لێ دیساڤە پێنگاڤەكە دگونجیت د گەل بزاڤا كوردی یا مەزن دا. هەر چەندە كورد نە دەمەك درێژە و نە ژمارەك مەزن ل دووڤ پیڤەرێن چاینی و هندی و سپانش و گەكەكێن دی، لێ خەریكە كو كورد بگەهن ئاستێ حسابێ. لەوا كورد دڤێت ژ ئەڤرۆ پاشڤە گەر وەكو مللەت بیر بكەن دڤێت پێنگاڤێن چارەنڤیساز د گەل ئێك بهاڤێژن، ئەگینا قەد قەدبوونا وان نكارن چ بكەن ژ بەر كو لایەنێن سیاسی ل ژمارێ دگەرن بۆ سەركەتنا سیاسی وەكو هەر وەلاتەكێ دیمۆكراسیەتێ بجهدیینیت بۆ ئاڤاكرنا حوكمەتان. هەر چەندە كەنەدا ژی وەكو ئەمریكا دو پارتێن سیاسی هەنە، ئەو ژی (لیبرال و كونسێرڤەتڤن) وەكو دیار پارتا كونسێرڤەتڤ پتر مەیلا خۆكرنا خودان ل كێشین سیاسی دكە خودان ژ وان ژی یا كوردان، هەر ژ بەر هندێ ژی گەلەك ژ ئەندامێن پەرلەمەنتاران كۆمەلەك بناڤێ (كۆمالەكا پەرلەمانتاری یا كوردی یا كەنەدی)، ئەڤە بۆ ماوێ پتر ژ نەه سالانە ئاڤاكری و بەردەوام خەباتا خوە كریە كو هەڤال و ئەندامان زێدە بكەت ببە دەنگەك بۆ كێشا كوردی ل پەرلەمانێ كەنەدی. لێ ب من وەرە كورد و پەرلەمانتارێ كوردستانێ وەكو پێدڤینە گرنگی نە خەم ژێ خاریە وەكو پێدڤی، ژ بەر كو گەلەك جاران نامێن داخوازكرنا لێنێزیبوونا ئێكریە، لێ بێ بەرسڤ مایە، نموونە بۆ ڤێ چەندی ل بەردەستن.
ژ ئیرۆ پاشڤە ئەگەر كورد بخوازن كو رۆل و فشارا وان بێ دیتن و گوهداریكرن، پیدڤیە كورد ب پەیەمەكا ئێكگرتی بەرخوردێ بكەن، گەر بۆ وان دەست نەدە ل وەلات ژ بەر فشارێن وەلاتێن داگیركەر بلا پارت و لایەنێن سیاسی بالا خوە ژ كوردێن دەرڤە ڤەكەن ل دووڤ حەز و شیانێن وان بچن ژ بەر كو كوردێ دەرڤە یێ ئازادە چاوا بیر بكە و بەرخوردێ بكە. بۆ كوردێ ژناڤ دا ب تایبەت لایەنێن سیاسی نەشێن وەكو حەز نەتەوەبوون بینن زمان ئەو كاودانەكە گەلەك ئالۆزە و نە ب ساناهیە بێت چارەكرن و ژ بەر هەزار و ئێك ئەگەران. لێ كوردێ دەرڤە پێدڤیە ئێكبگرن ژ بەر ئەگینا دێ هێنە قەبوولكرن وەكو كێماسیێن بێ سوود و كەس ژی ل وان گوهداری ناكە. لێ دەما بژمارەكا مەزن بێن خۆیا كرن و چ لایەنگیرێن پارتەكێ یان د وان وێ وی دەمی گوه ل داخواز و گازندێن وان ژی بێنگرتن ژ بەر بەرژەوەندیا خوە.