ئیحسان ئامێدی: ئیران دشێت شانازیێ بکەت کو ب سەرپەرشتی و دەستپێشخەریا وان کەرکووک و شنگال یێن ھاتینە داگیرکرن
دیدار، نیوار محەمەد سەلیم:
ئیحسان ئامێدی سەرۆکێ ناڤەندا خانی یا رەوشەنبیری و راگەھاندنێ د دیدارەکێ دا بۆ رۆژناما ئەڤرۆ راگەھاند کو ئەڤ رەنگە کارێن ئیران ئەنجام ددەت نابنە ئەگەرێ کێمکرنا رۆلێ سەرۆک بارزانی و چو ژ شکۆ و مەزناھیا وی نائیننە خوار و جیھان و ھەڤپەیمانیا ل دژی داعش دیدەڤانن ل سەر رۆلێ وی یێ مەزن د رزگارکرنا ھەرێما کوردستانێ و تێکدانا ئەفسانەیا داعش دا.
ئەڤرۆ: بۆچی ئیرانێ ماوە ماوە ھێرشان بکەتە سەر سەرۆک بارزانی یان تۆمەت و بەھانەیێن بەتال ددەتە پال؟
ئەڤرۆ: ئیران ئێک ژ دەولەتێن کەڤنێن دەڤەرێ بوویە و ھەر ژ کەڤن دا، پارچەکا ئەردێ کوردستانێ داگیرکریە و ھەردەم سیاسەتا وێ ئەو بوویە کو کوردان پشکەک ژ خەلکێ خوە بزانن و کوردستانێ ژی پشکەک ژ وەلاتێ خوە بزانن ژ بەر ھندێ ژی ھەموو رەنگێن شەری ل دژی کوردان ئەنجام داینە. ب ھەر رەنگەکێ ھەبیت ب تنێ کورد پێ ب ئێشن و لاواز بن. ھەکە ھندەک جاران ل ھندەک جھان ژی حوکمەتا ئیرانێ پشتەڤانیا کوردان کربیت نە ژ بەر کوردان بوویە، بەلکو مەرەم پێ ھەبووینە و ژ پێخەمەت وێ چەندێ بوویە ل گەل وان لایەنێن ئیرانێ ئاریشە ل گەل ھەین بووینە دا کو ل گەل ئیرانێ ل دژی دوژمنێن وێ ب راوەستن. سیاسەتا سەرانێن ئیرانێ لێدانا ھێمایێن کوردایە یان ژی ئەو کەسێن بەرەڤانیێ ژ مافێن کوردان دکەت.
ئەڤ کورتە فلمە ژی یێ کو ل ڤێ دووماھیێ چێکری، سڤککرنەکە ب کوردان و ھێمایێن کوردان و مللەتێ کورد و د راستی دا مەزنکرنەکە بۆ ڤی ھێمایێ کوردان کو یێ ئامادەیە د پێناڤی پاراستنا کوردان دا خوە پێدڤی ڤی لایەنی و ڤی لایەنی بکەت ب مەرەما رزگارکرنا مللەتێ کورد. ئەوان ھزر کر یێ ڤی ھێمایێ مەزن یێ کوردان کێم دکەن، لێ د راستی دا نیشا دا کو ئەڤ خەمخورێ مللەتێ کورد یێ ئامادەیە ھەر تشتەکی بکەت د پێناڤی رزگارکرنا مللەتێ کورد دا. بۆ وی بەرژەوەندا مللەتێ کورد ژ ھەر لایەنەک و تشتەکێ دی گرنگترە.
ئیرانێ ھەردەم ڤیایە خەلکی بێشینیت و بێخیتە بن رکێفا خوە و ھەر چو نەبیت ھندەک جاران یاریان ب ھەستێ خەلکێ مە بکەت، ئەڤی کورتە فلمی نەرازیبوون یا ل سەر ئاستێ ھەر کوردەکی کریە یێ پیچەکا ھزرا نەتەوی ل دەف ھەبیت گەلەک تورە کریە و ل دەف مە کوردان ھێمایەکێ نەتەوی یە.
ئەڤرۆ: رۆلێ پێشمەرگە، ھەڤپەیمان، ئیرانێ چ بوویە د شەرێ دژی داعش دا؟
ئیسحان ئامێدی: د وێ ھێرشا ھۆڤانەیا سەر ھەرێما کوردستانێ دا، کوردان پێشبینیا شەرەکێ ژ وی رەنگی نەدکر، ژ بەر ھندێ تشتەکێ ژ نشکەکێ ڤە بوو، ژ بەر ھندێ ب ساناھی گەلەک دەڤەر ھاتنە ژ دەست دان، بەلێ ھەر زوو ب ھیمەتا سەرۆک بارزانی ھەر وەکو پێشمەرگەک د بەرەیێن شەری دا و ھەر ژی وەکو سەرۆکێ دبلۆماسی یێ مللەتێ کورد شیا سێ سەرکەفتنێن گرنگ د مەیدانا شەری دا ب دەست خوە ڤە بینیت؛ ئێک: سەرۆک بارزانی ب خوە د مەیدانا شەری دا بوو چ وەکو سەرکردە و چ ژی وەکو پێشمەرگە. دو: دبلۆماسیەتا وی و راکێشانا ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی بۆ ھاریکاریکرنا پێشمەرگەی د شکاندنا داعش دا. سێ: راکرنا مۆرالا وەلاتیان کو دەما دیتی سەرۆک بارزانی ب خوە یێ ل پێشیا شەری، مورالا وان بلند دبوو، ئێدی خەلکەکێ خوەبەخش ژی قەستا بەروکێن شەری کر. ئەڤ ھۆکارە ھەموو ئەگەر بوون کو پێشمەرگە ب سەرۆکاتیا سەرۆک بارزانی و ب پشتەڤانیا ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی سەرکەفتنێ تۆمار بکەت و ھەیبەتا داعش تێک بشکێنیت. ئیرانێ پشکداری یا د شەرێ داعش دا کری، بەلێ پشکداریەکا گەلەک و گەلەک کێم بوویە، ھەر ناھێتە ھژمارتن ژی، بەلێ ب پشتەڤانیا ب وەلاتێن ھەڤپەیمان ب سەرپەرشتیا ئەمریکا پێشمەرگە شیا ئەزموونا داعش ژ ناڤ ببەت. ب ھزاران پێشمەرگە بۆ ماوێ چار سالان و ب درێژاھیا ھزار و پێنجی کیلۆمەتران د سەنگەران دا بووینە. ئەو سەنگەرێ لەشکرێ ئیرانی ب چەند چەکدارێن کێم پشکداری تێدا کری، چەند کێلۆمەترێن کێم بووینە و ب چو رەنگان ل گەل پێشمەرگەی ناھێتە ھەڤبەر کرن، ھەر شەرمە بۆ وەلاتەکێ وەکو ئیرانێ بێژیت مە شەر یێ کری د پاراستنا ھەرێما کوردستانێ ل دژی داعش دا. بەلێ ئەو دشێن بێژین ب ئامادەبوون و سەرپەرشتیا سەرکردێ وان قاسم سلێمانی ئەوان یا ھێرشی سەر ھەرێما کوردستانێ کری و کەرکووک و شنگال یێن داگیر کری، ئەو ھێزا وان یا ھاتی پێ کوردستانێ داگیر بکەن سەدجارکی ھندی وێ ھێزێ بوو ئەوا ھاتی بەرەڤانیێ پێ ژ کوردستانێ بکەن.
ئەڤرۆ: وەلاتێ ئیرانێ ھەر ناڤبەر ناڤبەر رەنگە کارەکێ وەسان دکەت دڤێت وی رۆلێ مەزن یێ تێکشکاندنا ئەفسانا داعش بۆ خوە ب ھێلیت، بۆچی وەزارەتا رەوشەنبیری و لایەنێن شولەژێ کارەکێ ب رێک و پێک ئەنجام نادەن کو راستیا ڤی بابەتی نیشا ھەموو جیھانێ بدەن؟
ئیسحان ئامێدی: ئەم دشێین بێژین ب رەنگەکێ گشتی وەکو ھەرێم و وەکو دامودەزگەھێن رەوشەنبیری و راگەھاندنێ د کێم تەرخەم بووین بەرامبەر رۆلێ ڤی سەرکردەیێ مەزن د چاوانیا پاراستن و بەرسینگگرتن و رزگارکرنا ھەرێما کوردستان و تێکشکاندنا ئەزموونا داعش دا. د سەر ھندێ مە کۆمەکا مەزن یا فلمێن دێکیۆمێنتی و لڤین و پلانێن جەنابێ سەرۆک بارزانی یێن ھەین و دیسا ھاتنا شاندێن بیانی بۆ ھەرێما کوردستانێ و لایێ سەرۆک بارزانی وەکو سەرۆکێ فرەنسا کو ئەندامێ جڤاتا ئاسایشا نێڤدەولەتی ھاتیە ھەرێما کوردستانێ و ل گەل سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ دانوستاندن ئەنجام داینە و پێکڤە چووینە سەنگەران دا ژ نێزیک ھایداری رەوشا شەرێ ل دژی داعش ببن و ھەردیسا سەرۆک وەزیرێن نھا یێ بریتانیا کو ل وی دەمی وەزیرێ دەولەتێ بوو و سەرەدانا سەرۆک بارزانی کریە و پێکڤە چووینە سەنگەران. ئیران نەشێت ب فلمەکێ کێم یێ چەند دەقیقە شکۆ و مەزناھیا سەرۆک و بارزانی و پێشمەرگەی کێم بکەت، ھەڤدژی ڤێ چەندێ خەمخوریا سەرۆک بارزانی و پێشمەرگەی نیشان ددەت ل سەر پاراستنا بەرژەوەندیا کوردستانێ.
ئەڤرۆ: ئەم وەکو کورد ل ھەمبەر ڤان رەنگە ھێرشان چاوان رەفتارێ بکەین؟
ئیسحان ئامێدی: ھندەک تشت یێن ھەین گرێدایی رەوشتێن مرۆڤانە، دەما کو خەلک بێ رەوشتیەکێ نیشان بدەت نابیت مرۆڤ ژی وەکو وان خوە کێم و نزم بکەت، دڤێت ب ژیرانە سەرەدەریێ بکەین، ئەوان دڤیا سڤکیێ ب ھێمایێن مە بکەن. پێدڤیە نیشا بدەین کا ئەم کی نە و ئەو فلمێن دێکیۆمێنتی یێ ل بەر دەستێ مە ھەین ئەو سەرکردێن مە یێن ل دەمێ کاری بەری شەھید ببن و ھەبوونا ئەو قەھرەمانێن مە ھەین و ھەبوونا سەرۆکی ل بەرۆکێن شەری و ھەروەسا پەیوەندیا وی ل گەل جیھانێ و چێکرن و ئینانا ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی ل دژی داعش ئەڤە ھەموو ب خوە بەرسڤێن ئارامن ئەم نیشا جیھانێ ھەموویێ بدەین و بکەینە فلمێن ب رێک و پێک و وەرگێرینە سەر زمانێن جیھانی ئەڤە ب خوە دێ بنە بەرسڤ و نیشان دەت کو سەرۆک دلسۆزێ دۆزا خوە بوویە و پێشمەرگەی قەھرەمانیێن مەزن تۆمار کرینە.
ئەڤرۆ: بۆچی د ڤێ رەوشا ئابووری یا خرابا دەڤەر تێدا دبۆریت، ئیران خوە ب کارەکێ وەسان ڤە مژیل دکەت؟
ئیحسان ئامێدی: کۆمەکا فاکتەران ھەنە کو د ناخێ خوە دا پێ دئێشیت کو دبیتە ئەگەر ئیران ڤان رەنگە کاران بکەت؛ ژ وان پێگەھێ سەرۆکێ یە ل سەر ئاستێ رۆژھەلاتا ناڤەراست و ئەو سەروەریا سەرکەفتنا گەلێ کوردستانێ بۆ جیھانێ و قارەمانێ وێ یێ مەیدانی سەرۆک بارزانی بوویە. سەرۆک بارزانی ھەبوونا خۆ ل سەر ئاستێ ھەموو جیھانێ ھەیە و دەرکەفتن و سەرکەفتنا دۆستێ سەرۆک بارزانی جۆ بایدن وەکو سەرۆکێ مەزنترین وەلاتێ جیھانێ کو وی ب خوە گۆتیە سەرۆک بارزانی ئەز و تو پێکڤە دێ سەربەخۆیا کوردستانێ بینین. ژ بەر ڤان ئەگەران ئیران گەلەک پێ دئێشیت ژ بەر ھندێ ژی دڤێت ھەر ناڤبەر ناڤبەر ھندەک کارێن ژ ڤی رەنگی ئەنجام بدەت و ئیرانێ ب خوە ب خوە ژی ھندەک ئاریشە د ناڤ خوە دا ھەنە نە خەلکێ وێ باوەری پێ دھێت و نە ئەمانەت ھەیە و رەوشا وێ یا ئابووری ژی یا خرابە. یا مایتێکرنێ د چەندین وەلاتان دا دکەت و ملیاران دۆلاران د مەزێخیت و خەلکێ وێ یێ بریسی یە، ئیرانێ ئاریشە و ھەڤرکی ل گەل پتریا وەلاتێن جیھانێ ھەنە، دا کو خەلکی مژیل کەت ھندەک جاران ڤان رەنگە کاران دکەت. رەوشا ئیرانێ یا خرابە و بەر ب خراببوونێ ڤە دچیت.
ئەڤرۆ: تو نابینی کو دەمێ ئیرانێ ئەو پشتەڤانیا کێم یا ھەرێمێ کری ژی، ب تنێ ڤیایە بەرژەوەندیێن خوە ب پارێزیت نە کوردان؟
ئیحسان ئامێدی: ئیران تشتەکی بۆ ئێکی ناکەت، ھەکە بەرژەوەندیێن وێ یێن تایفەگەری یان یێن ئابووری تێدا نەبن، ئیران نەھاتیە کوردان ب پارێزیت وەکو مە گۆتی ل چەند کیلۆمەترێن کێم ب ھاریکاریەکا گەلەک کێم ل دژی داعش راوەستیایە. مە دەستخۆشی ل سەر وی کاری ل وان کریە، بەلێ ھەژی ھندێ نینە کو ئیران بێژیت مە کارەکێ کری. شەرەکێ چار سالی ب درێژاھیا ھزار و ٥٠ کیلۆمەتران، ١٠٠ ھزار پێشمەرگە بەردەوام ل سەنگەران، ١٧٥٠ شەھید و ١١ ھزار بریندار، ب ٥٠ چەکدار و ١٠٠ گولەیێن ھاونی دێ چ کەن؟ ھەلبەت د ھاوکێشێن لەشکری دا چو رامانێن خوە نینن.
ئەوا ھاوکێشا شەری گوھۆڕی و داعش شکاندی ئەفسانا پێشمەرگەی بوو ب سەرۆکاتیا سەرۆک بارزانی و ل عەسمانان ژی ھێزێن ھەڤپەیمانان. ھەڤکاریا ھەردو لایەنان بوویە ئەگەرێ سەرکەفتنێ و رۆلێ ئیرانێ ب تنێ یێ خرابکرنێ بوویە، ڤیایە دەستێوەردانێ د رەوشێ دا بکەت. بەلێ ئەو تشتێ ئەو بۆ ھاتین و وان ڤیایی ب دەست ڤە بھێت ب دەست ڤە نەچوو. باشترین گرۆڤە ژی ل سەر گۆتنێن مە ئەوە کو ھەڤپەیمانیا نێڤدەولەتی ئەوا ژ ٦٠ دەولەتێن جیھانی بۆ ژناڤبرنا داعش ھاتیە پێک ئینان قەبوول نەکر ئیران ببیتە پشکەک ژ وێ ھەڤپەیمانیێ. رۆلێ ئیرانێ د ھاوکێشا ل دژی داعش و تێکشکاندنا داعش (چنە) بوویە.
ئەڤرۆ: گەلەک مالپەرێن ئەلکترۆنی یێن ئەنترنێتێ ل ھەرێما کوردستانێ ئەڤ فلمە بۆ ھێرشکرنا سەر سەرۆک بارزانی ب دەلیڤە دیت و ئەڤ ڤیدیۆیە سپۆنسەر کر ب تایبەت ئەو میدیایێن خوە ب و بێ لایەن دبینن؟
ئیحسان ئامێدی: یا ئێکێ، فلم دەولەتەکا داگیرکەرا کوردستانێ ل دژی کوردستانێ یێ چێکری، ھەر کوردەک پێدڤیە دژی رەوفتارێن دەولەتێن داگیرکەرێن کوردستانێ ب راوەستن، ژ بەر ھندێ ئەو مالپەرێن ل پەیجێن خوە یێن تۆرێن جڤاکی سپۆنسەریا ڤی کورتە فلمی دکەن و بەلاڤ دکەن، خزمەتا دوژمنێن کوردستانێ یە. ئەڤە تشتەکە دژی بەرژەوەندا نەتەوی یە. ئەڤە دکەڤنە د خانا دوژمن و غائینان دا.
یا دویێ ژی ھەکە ھەر کوردەکێ تەماشەی فلمی کربیت ب تنێ وژدانا وی ب لڤلڤیت دێ بینیت سڤکاتی پێکرنە ب نەتەوەکی، بەلێ ھەکە ژ لایەکێ دژی ڤە تەماشەی ڤی فلمی بکەین دێ بینین کو سومبۆلەکێ نەتەوی کو سەرۆک بارزانی یە چەندێ ب لەزە کارەکێ ب لەز بھێتە کرن ھەرێم بھێتە پاراستن، ئەڤە ژی مەزاناتیا سەرۆکی دیار دکەت. یێ لەزێ دکەت و خزمەتێ دکەت و خوە پێدڤی ئیران، ئەمریکا، ئورۆپا دکەت سەرۆک بارزانی یە و ئەڤە ژی مەزناتیەکا گەلەک مەزنە بۆ جەنابێ سەرۆکێ کو ئەوا وی کری بۆ خاترا کورد و کوردستانێ بوو.
د ھەر کارەکێ لەشکری ژی دا، سەرەدەری ل گەل ئەنجامی دھێتە کرن، د ئەنجام ژی دا ھەرێما کوردستانێ ھاتە پاراستن، داعش شکەستن و بارزانی و پێشمەرگەی سەرکەفتن ئینا.
ئەڤرۆ: تو نابینی ئەڤە دێ کارتێکرنێ ل پەیوەندیێن ھەرێما کوردستانێ و ئیرانێ کەن ھەکە خوە د ئاستەکێ لاواز ژی دابن؟
ئیحسان ئامێدی: چو پێ نەڤێت ھەکە لایەنەک ھەبیت سکڤاتیێ ب پیرۆزیێن لایەنێ دی بکەت یان بۆ نەخۆش کەت دێ بیتە ئەگەر لایەنێ دژی کارڤەدانێن خوە ھەبن، ژ بەر ھندێ ژی کرێتە بۆ دو وەلاتێن ھەڤسۆ کارەکێ ژ ڤی رەنگی بکەت ب تایبەت بۆ دەولەتەکا مەزن یا وەکو ئیرانێ کو ھەڤرکیا ئەمریکا دکەت خوە بینیتە رێزا ھەرێما کوردستانێ و کارەکێ ژ وی رەنگی کو ب ٥٠ کەسان بۆ دەمەکێ کێم ل رووبەرەکێ کێم بەرەڤانی کریە، د ئێک ھێرشا ئەسمانی یا ئسرائیل دا بەری چەند رۆژان زێدەتری ٥٠ چەکدارێن ئیرانێ ھاتنە کوشتن بێ کو وان چو کارڤەدان ھەبن، مەزنترین سەرکردێ وێ یێ لەشکری قاسم سلێمانی ل نیڤا بەغدا ھاتە کوشتن ئیران نەشیا چو بکەت، وەکو کارڤەدان ھندەک مووشەک ل دەوروبەرێن بەردەرەش دان یا ژ وان ڤە ئەمریکا یا ل وێری.
ئەڤرۆ: ھەکە تە ل دووماھیێ تشتەک ھەبیت بێژی؟
ئیحسان ئامێدی: گەلێ مە و پێشمەرگەی ب سەرۆکاتیا سەرۆک بارزانی چەندین سالان خزمەت یا کری بۆ پاراستنا ئەزموونا ھەرێما کوردستانێ. فلمەک یا راپۆرتەک یان گۆتنەک نەشێت سڤکاتیێ ب وێ قوربانیدانا گەلێ کوردستانێ و ھێمایێ وێ بکەت. پێشمەرگە ژی سمبۆل و ھیمایێ گەلێ مەیە و شیایە ھەرێما کوردستانێ ب پارێزیت و ل قووناغێن بھێت ژی خەلکێ مە دێ ل ژێر ئالایێ سەرۆک بارزانی بەردەوامیێ ب خەباتا خوە دەت ژ پێخەمەت پاراستنا ھەرێما کوردستانێ دەڤەرێن مایین ژی دێ ھێنە رزگار کرن و سەرشوری ژی بۆ دەولەتا ئیرانێ و رژێما یا کو ڤان کارێن چەپەل دکەت و بۆ دیڤەلانکێن وێ یێن کو پشتەڤانیا ڤان کاران دکەن.
