پرسا كوردی و نەخشێ سیاسەتا نوو ل ڕۆژهەلاتا ناڤین
نادر خەمۆ سینی
گەر بهێت و بەرپەرێن مێژوویا بزاڤا ئازادیخوازا گەلێ كوردستانێ ل سەدەیێ 20 هەلدەینەڤە و خواندنەكا سیاسی و مێژووی ل سەر ڕەیڕەوا خەبات و بەرخودان و شۆڕەش و سەرهلدانێن گەلێ كوردستانێ بكەین و بنەرخینین، ژ پێخەمەت سەربەستی و ئازادی و بڕیاردانا مافێ چارەنڤیس .. ڤایە (١٠٩) سال ل سەر خۆپانا ڕێككەفتنا (سایكس پیكۆ) دەربازبوون و ل سەر هەلوەشاندنا ئیمبراتۆریەتا دەولەتا ئوسمانی ئەوا ل چارچووڤێ جەنگا جیهانی یا ئێكێ ب ناسناڤێ زەلامێ نەساخ هاتیە ناساندن و میراتێ وێ د ناڤبەرا هەڤپەیمانیا نیڤدەولی دا هاتە دابەشكرن و هێشتا كوردستانا مەزن یا پارچەكریە و گەلێ وێ یێ غەدرلێكری هەتا ئەڤرۆ ژی د ناڤبەرا توندڕەویا میحوەرێ شیعی و سوننی و سێ نەتەوەیێن شۆفینی و هزرا نازیەتا (عەرەب، ترك، فورس) و چار وەلاتێن هەڤسنوور و داگیركەر (تركیا، سووریا، ئیراق، ئیران) دابەشكریە.. نەخۆشبەختانە تەڤگەرا كوردی ل چەند قووناغ و ویستگەهێن سەرەكی و چارەنڤیسساز دگەل هەڤپەیانیا دەولی و ولاتێن ڕۆژئاڤا تووشی چەند (ئەزمۆنێن تەعل و ناشرین) بوویە و بێۆمێد بووینە. پلانا هەرا داویێ یا تەهمیشكرنا كوردان و ئینكاركرنا مافێن وان یێن نەتەوی پشتی سەركەفتنا هەڤپەیمانیا نیڤدەولی ل جەنگا جیهانی یا ئێكێ و ل پەیمانا لۆزان یا كورد وێرانكەر ل سالا ١٩٢٣ كۆتایی ب دەولەتا ئوسمانی ئیناین، نەخاسمە بەریتانیا و فرەنسا ڕۆلەكی سەرەكی و كاریگەر دێ پەیمانانێ دا هەبوو، تێزانین دچارچووڤەیێ وێ سیناریۆیێ دا بەهرا شێری یا بریتانیا بوو. لەوما ژ هینگی وەرە هەمی گەلێن ڕۆژهلاتا ناڤین ب ژیانا خۆ یا ئاسایی شاد نەبووینە و خۆشی و تەناهی و سەقامگیریا ئەمنی و سیاسی بخۆڤە نەدیتینە. ژبلی ململانا ولاتێن ڕۆژئاڤا لسەر جیۆپۆلەتیكا دەڤەرێ و مەترسیا سیاسەتا ڕژێمێن فاشست و پەیرەوكرنا تیرۆرا هزری و خولقاندنا قەیرانا و خۆسەپاندنا وان ب تاوانێن هێزا چەكی لسەر مللەتێن دەڤەرێ.. د ئەنجامدا ل ڤان سەد سالێن دەربازبووین دا ب دەهان جەنگێن خویناوی و كارەساتێن مرۆڤی ل وەلاتێن دەڤەرێ ڕویدان و تاوانێن دژی مرۆڤایەتیێ ل دەڤەرێن جودا هاتنە ئەنجامدان. نەخاسمە گەلێ كوردستانێ ئەڤە (١٠٢) سال دەربازبوون لسەر پەیمانا لۆزان و بوونە قوربانی بۆ بەرژەوەندیێن هەردو وەلاتێن زلهێز بریتانیا و فرەنسا، هێشتا ل ژێر پارچەبوونێ و دەردەسەریێ و ستەما رژێمێن دكتاتۆری و ڕەگەزپەرست و ئۆپەراسیۆنێن ئەنفالان و جینۆسایدكرنێ و داگیركاریا دوژمنان دنالیت. لێ ئەوا هەژی گۆتنێ دیارە ل قۆناغا ڤێ دوماهیێ وژدانا زلهێزا و ولاتێن ڕۆژئاڤا لڤلڤی و نەخشە و دێزاینا نوو ب سەركردایەتیا (ئەمریكا، برێتانیا، فرەنسا، ئیسرائیل)، هاتیە دانان وەكو شوونگر بۆ ڕاستڤەكرنا سیاسەتا شاش یا هەڤپەیمانیا دەولی ل ڕێككەفتنا (سایكس بیكۆ) و بەری ١٠٠ سالان.. خۆشبەختانە پلانەكا ستراتیژی بۆ گوهۆرینێن دەڤەرێ ب مەرەما بەرژەوەندیێن خۆ و سەرداگرتنا جیۆپۆلەتیكا دەڤەرێ دارشتینە و بڕێڤەنە وەكی هندەك شرۆڤەكارێن سیاسی ژێ دبێژن ڕەوشا دەڤەرێ هەتا سالا ٢٠٣٠ دێ یا بەردەوام بیت. هەر سەبارەت پرسگریكا كوردی دەنگ و نووچەیێن دلخۆشكەر یێن دەولەتبوونا كوردستانێ ئێك ژ پلانا وێ نەخشەیا نوو یا هەڤپەیانا دەولینە.. هەژی گۆتنێ یە داخۆیانیێن دەولەتبوونا كوردستانێ ل سەر زارێ ژمارەكا سەناتۆر و ئەندامێن كۆنگریسێ ئەمریكی و هژمارەكا دی یاشرۆڤەكار و سیاسەتمەدارێن وەلاتێن زڵهێز بۆ كاروبارێن ڕۆژهەلاتا ناڤین و ئەڤە هەیامەكا دەنگۆیێن دەولەتبوونا كوردستانێ ل چارچوڤەیێ سۆشیال میدیا یا عەرەبی و دەولی زێدە بەربەلاڤبوویە. ژبەر ڤێ ئێكێ ئەز وەكو تاكەكی كورد پێشبینی دكەم قەیرانێن مەزن ل دەڤەرێ روی بدەن و سیناریۆیا دابەشكرنا ئیراقێ بۆ سێ دەولەتێن (كوردی، سونی، شیعی) د ئارادایە. لەوما زۆر پێدڤیە و پێدڤیەك گرنگ و مێژوویی یە سەركردایەتیا كوردستانی ب هەموو ئالیێن سیاسی ڤە حازری هەبیت و زێدە د هشیاربن و ئێكگرتی بن و ئێك هێزا پێشمەرگەیێ كوردستانێ بن و د ئامادەباشیێ دابن بۆ هەر سیناریۆیەكێ و پێشهاتەكا سیاسی ل ەڤەرێ ڕوی بدەت بكەن. ئۆمێدەوارین بەلانسا سیناریۆیێن داهاتی دا گەلێ كوردستانێ ب مافێن خۆ یێن ڕەوا و كوردستانەكا ئازاد و سەربخۆ شادبن.و دەستبەتال دەرنەكەڤن، مینا خۆپانا پەیمانا لۆزان ئەوا ل ٢٤/ ٧/ ١٩٢٣ د ناڤبەرا دەولەتا ئوسمانی و هەڤپەیمانا دەولی دا هاتیە ئیمزاكرن و كۆتایی ب دەولەتا ئوسمانی ئیناین. مخابن دەرئەنجامێ وێ پەیمانێ هەموو مافێن كوردان ب گۆر پەیمانا سیڤەر یا دلخۆشكەر بەندێن (٦٢, ٦٣، ٦٤) ل پەیمانا لۆزان هاتنەلادان و بنپێكرن و گەلێ مەیێ بەرخودای هەتا ئەڤرۆ ژی د ناڤبەرا چار وەلاتان دا دابەشكریە و ل ژێر دەردەسەریێ و داگیركاریێدا دنالیت. سەبارەت ئێكڕێزیا ناڤمالیا كوردستانیان. (قەولێ بابەكرێ ئۆمەرایێ زەرزایی، هەكەر دو برا كرە تفاق و تەبایی ب فروارا خودێ دێ چیایی دانینە سەر چیایی) .. لەوما ئێكگرتن و ئێكڕێزی و تفاق و تەبایی سیمبول و كلیلا سەركەفتنا مەزن یا گەلێ كوردستانێ یە ل هەمبەر هەر هەڤركیەكێ.
