فرۆكەیێن حوكمەتا ئیراقێ پتر ژ پێنجی جاران دەڤەرا بەرلێفێ بومبەبارانكـر
رەمەزان دەشتمری/ زاخۆ
2- 4
بەلێ حكومەتا ئیراقێ شیا خۆە ب گەهینت بۆ ئەوێ دەڤەرێ و كەربا دلێ خۆە یا كیرهەگرتی دارشت ئەوب ڕابین ب سوتنا گوندێ بێتاسێ و گوندێ بێزهێ و گوندێ دولا سوتن و وەكو كەلە پویرتە سەروەت و سامانێ ئەڤی خەلكی بۆ خۆە برن. ئەوبی بارەگایێ هێزا زاخۆ ل گەلیێ ئەرمشتێ ئاكنجی بی و جارەكادیتر ب هاریكاری و خوەڕاگڕیا و شیانێن خوە یێن نافخویی ئەڤ هەرسێ گوندێن هاتین سوتن ئاڤاكرن و خەلكێ وێ لێ ئاكنجی بین و دەست ب ژین و ژیارا خوە یا ئاسایی كرنەڤە. هەمی دەمان حكومەتا ئیراقێ یا ئەوی سەردەمی ب چاڤێ گومانێ تەماشەیی ئەڤێ دڤەرێ دكرن ژبەركو بارەگایێ هێزا زاخۆ ب سەركدایەتیا شەهیدێ فەرماندە عیسا سوار ل دەڤەرێ بی و هەروەسا زوربەیا خەلكێ ئەڤێ دەڤەرێ پێشمەرگەهبین و هاریكاری و پشتەڤانیا شۆڕشێ دكرن. هەر دیسان چەپەرێن پێشمەرگەیی ل سەرێ چیایێ سپێ ل گركا ئاخین و قوم دەبابە و كوخێ حەبش بین و دەربێن كوژەك ب دەستێن پێشمەرگەیی دادوەشاندنە هێزێن ئەسكەری یێن حكومەتا ئیراقێ و نەدهێلان دوژمن ئاخا كوردستانێ داگیر بكەت. ل سالا 1966ی فروكەیێن جەنگی یێن حكومەتا ئیراقێ گوندێن دەڤەرێ دەڤەرێ بومبەبارانكرن و وەكی خودێ ژێ ڕازیێ بابێ من گوت: جارەكێ ئەڤان فروكەیان رەمی ل بێدەرێن گوندی كرن وبێدەرێن دەخلێ یێن گوندیا سوتن و كەسەك خەلكێ گوندی ب ناڤێ حەجی تەها محەمەد سەعدی برینداربی و دەستەك ئەوی سقەت كر. هەر وەسا ل هاڤینا یالا 1967ی بابێ من ل سەر بێدەرێ و گێرە ب دەوارا دكر و دوو فروكەیێن جەنگی ژ جورێ مێگ بۆ دەڤەرێ هاتن و و ل دور بێدەرێن گوندی زڤرین و گوت: من دەوار بەردان و ئەز چوم دشكفتەكێ ڤە وخۆە هەشاردا و ئەڤان فروكەیان رەنی ل بێدەرێن قرشی كرن ل ئەوێ سالێ دەخل و دانێ مە ژلایێ فروكەیێن جەنگی یێن ئیراڤی ڤە هاتن سوتن. هەر وەسا ئەڤان فروكەیان جارەكادیتر ڕەمی ل گەلێ گوندێ دولا كر و كەسەك ب ناڤێ خەلیل پەرو گویی خەلكێ گوندێ دولا هاتە شەهید كرن و هەر وەسا ئەڤان فروكەیان ڕەمی ل بنێ گوندی كر و د ئەگەرێ دا هاولاتی سالم غازی حسێن هات شەهیدكرن . هەر دیسان ل پایزا سالا 1968ی فروكەیێن حكومەتا ئیراقێ ل ل تەشتا گوندێ دولا بومبەبارانكر و دئەگەرێ دا هاولاتیەك ژ خەلكێ گوندێ دولا ب ناڤێ محەمەد رەشید موما هات شەهیدكرن. ل سالا 1969ی حكومەتا ئیراقێ ب هەمی هێزا خۆە یا ئەسكەری و ئاسمانی دڤیا دەڤەرێ كونترول بكەت و كوردستانێ داگیر بكەت. بەلێ ب هێز و شیان و زەند و باسكێن پێمەرگەیێن قەهرەمان و خوەڕاگرییا خەلكێ دەڤەرێ و هێزا بەرگیری مللی بەرسینگا هەمی پیلان و هێرشێن ئەسكەرێ حكومەتا ئیراقێ یا ئەوی سەردەمی بگرن. ئەوبی ل سالا 1969ی فڕوكەیێن حكومەتا ئیراقێ ئەڤێن ژجورێ مێگ و سیخو ب چەكێ ژ جورێ قومبەلێن ناپال دەڤەرا بەرلێفێ بومبەبارانكرن. وەكو زنجیرە ب دوو ژ ئەڤان ساروخێن ناپال ل بنێ گوندێ بێزهێ دا و هەر وەسا دوو ساروخێن ناپال ل تەنشتا گوندێ دولا دان و دوو ناپالێن دیتر ل ڕەخێ گوندێ ئەمشتێ دان و ل جهێ ئەڤان ساروخێن ناپال جهێ لێ كەفتین هەر دجهدا ئاڤ لێ دەركەت و هەر وەسا هەتا نوكەژی جهێ ئەڤان ناپالا ل تەنشتا گوندێ دولا مایە ژبەركو جهێ ئەڤ قونبەلێن ناپال لێ كەتین هەتا پێنج مێتران هاتبی كولاان و جهێ ئەوان ببی چال و ئاڤ لێ دەركەتبی و هەتا نوكوژی هندەك ژ پارچە قەد و ساچمەیێن ئەڤان قومبەلان یێن ماین. ئەوبی ژ نەچاری حكومەتا ئیراقێ ل بەیانا یازدەیی ئادارا سالا 1970ی دانپێدان ب مافێن ئوتونەمی بۆ كوردان كرن و ل ئەوان چوار سالێن دگوتنێ موفاوەزان خەلكێ دەڤەرێ ب تەناهی و ئارامی و ل سەر گوندێن خوە ژین و ژیارا ڕۆژانە دەربازكرن. ئەوبی جارەكادیتر ناكوكی دناڤبەرا حكومەتا ئیراقێ سەركردایەتیا شۆڕشا ئیلونێ دا پەیدابین و حكومەتا ئیراقێ هێزا خۆە یا ئەسكەری بۆ سەر دەڤەرێ ئینان و پێشمەگەیی ژی بەرسینگا ئەڤێ هێزا ئەسكەری گرت. خەلكێ ئەڤان گوندێن ل دەور و بەرێن باژێرێ زاخۆ و دەشتا دوبانێ قەستا ناڤ ڕێزێن شۆڕشێ كرن و مالێن خۆە ل ئەڤان گەلیێن گوندێ دولا و گەلی گیانكا و گەلیێ ئەرمشتێ و ل بەر لێڤا ڕویبارێ ئاڤا خابیری لێ ئاكنجی بین. هەمی دەمان حكومەتا ئیراقێ ب چەكێن توپێن دویرهاڤێژ و ب فروكەیان ئەڤ دەڤەرە توپبارن دكرن. بەلێ خەلكێ ئەڤێ دەڤەرێ ب هیمەت و خوەڕاگری و بەرخوەدانا پێشمەرگەیی شیان دناڤ هەمی ئەوان كاودانان دا خۆە ڕاگرن و خزمەتا پێشمەرگەیی بكەن. ئەوبی حكومتا ئیراقێ ب چاڤەكی ب كەرب و كین تەماشەیی ئەڤێ دەڤەرێ دكر. ژبەركو ل ئەوی دەمی بارەگایێ لیژنا ناوچا زاخۆ و بارەگایێ هێزا زاخۆ ل گەلیێ گوندێ ئەرمشتێ بی و هەر وەسا هێزین پێشمەرگەیێن قەهرەمان ل دەرگەهێ گوندێ و بێتاسێ چەپەر ل بەرسینگا ئەسكەرێ حكومەتا ئیراقێ دەیناتبین و نەدهێلان هێرشێن حكومەتا ئیراقێ بۆ سەر دەڤەرێ بێن. ئەوبی ل پایزا سالا 1969ی فروكەیێن جەنگی یێن ئیراقێ ژ جورێ سیخو ب چەكێ قونبەلێن ناپالم ئەڤ دەڤەرە بومبەبارنكرن. دوو ژ ئەوان قونبەلان ل بنێ گوندێ بێزهێ دان و هەوسا جهێ ئەڤان قونبەلان كویربی وەكی بیرێن ئاڤێ ئاڤێ تێ هەلدا. هەر دیسان دوو قونبەلێن ناپالم ل تەنشتا گوندێ دولا دان كو هەتا نوكەژی چالا جهێ ئەڤان قونبەلان یا دیارە بوینە چالێن مەزن ل جهێ ئەوان پەیدابینە. هەر دیسان ئەڤان فروكەیێن جەنگی دوو ژ ئەڤان قومبەلان ل ڕوژئاڤایێ گوندێ ئەرمشتێ دان. ئەوبی ژنەچاری ل سالا 1970ی حكومەتا ئیراقێ دانپێدان ب مافێن ڕەوایێن مللەتێ كورد كر و بەیانا یازدەیی ئادارێ دەركر و مافێ ئوتونومی بۆ كوردستانێ ڕاگەهاند.
ئێك ژبەرهەمێ خزمەت و خەباتا شۆڕشێ و بەیانا یازدەیی ئادارێ قوتابخانەیەك بۆ گوندێ دولا هات ئاڤاكرن و قوتابیێن خەلكێ گوندێ دولا ب ئەڤێ قوتابخانێ شادبوون و ب كەیف خوەشی و شادی قەستا زانین و زانستێ كرن. ئەزژی ئێك ژ ئەوان قوتابیان بیم كو من قەستا قوتابخانێ كری و هەروەسا من ل بەردەستێ مەلایێ گوندی خودێ ژێ رازی مەلا ئەحمەد دولی قورئان دخواند. ئەوبی ل سالا 1974ی رەوشا حكومەتا ئیراقێ دگەل سەرگردایەتیا شۆڕشێ تێكچوو و نەئارامی ل دەڤەرێ پەیدابی و حكومەتا ئیراقێ هێزێن یێن ئەسكەری بۆ سەر دەڤەرێ ئینان و ژ دانا مافێ ئوتونومی ئەوا بۆ مللەتێ كوردان دایی پاشەگەزبی. ئەوبی شەڕی دەسپێكرەڤە و خەلكێ دەڤەرێ ب خێزان ڤە قەستا ناڤ ڕێزێن شۆڕەشا ئیلونێ كرن و پێشمەرگەیی دەستدانە چەكی و ل بەروكێن شەڕی ل بەرامبەری ئەسكەرێ حكومەتا ئیراقێ ڕاوەستان و بەرەڤانی ژ ئاخ و كەرامەتا مللەتێ كورد كرن. پێشمەرگەیێ قەهرەمان مەلا شین ئیراهیم بەردەوامی دا ئاخفتنێن خوە و گۆت: