نیهاد سه‌عدوللا
گه‌له‌ك ژ ڤه‌كۆلینان وه‌سا دیاركرینه‌ كو سینه‌ما ب تنێ نه‌ هاتیه‌ بۆ مه‌ره‌مه‌كا بازرگانێ یان بزاڤه‌كا بازرگانى و ئارمانجا وى ب تنێ ب بده‌ستڤه‌ئینانا پاران ڤه‌ بیت، به‌لكو یا هاتى بۆ وێ چه‌ندێ دا هزرێن (مه‌زهه‌بى) و سیاسى ژى د به‌ررا به‌لاڤه‌كه‌ت، به‌لكو هونه‌ر بوویه‌ رێكه‌ك یان پشته‌ڤانه‌ك بۆ سه‌ر رێدابرنا كه‌سان و گوهۆرینا هزرێن وان ژى، ب ڤێ رێكێ سینه‌ما شیایه‌ كونترۆله‌كا مه‌زن ب كه‌ت ب هه‌مى رێیێن خوه‌ی یێن به‌رنیاس پتر ژ پرتووكان و نڤیسان و دانا كوڕ و سیمناران و گۆتنێن ئێكسه‌ر، ئه‌و به‌رپرسا ئێكانه‌یه‌ ل سه‌ر هه‌مى دیاردێن كه‌فتینه‌ د ناڤ ره‌فتار و هزروبیرێن مه‌دا. ل گه‌ل وان دیاردا فه‌وزا ره‌گه‌زى كو بوویه‌ حه‌زه‌ك ناهێته‌ تێركرن ژبه‌ر ڤیانا جه‌ماوه‌رێ وێ یێ به‌رده‌وام.
ژدیاردێن مه‌ترسیدار كو گێولیێ زارۆیان ب هه‌ردو ره‌گه‌زان ڤه‌ ب تایبه‌تى كچان د قووناغێن سنێلیێ دا، كو به‌رێ وان یێ مایه‌ ل فلم و زنجیران و چاڤێ وان و گوهێن وان یێن ماینه‌ ل زارڤه‌كه‌ران ب تایبه‌تى یێن رۆلێن قاره‌مانیان دگێرن، كانێ دێ چ بێژن دا ئه‌و وه‌بێژن، دێ چاوا سه‌رێ خوه‌ بۆیاغ كه‌ن، دێ چاوا حلى كه‌ن، دێ چ كه‌نه‌ به‌ر خوه‌ چاوا ب رێڤه‌دچن، چاوا سه‌ره‌ده‌ریێ گه‌ل زه‌لامان دكه‌ن، دیاردبیت كو ئه‌و هزرێن ئه‌و دكه‌ن و ئاخفتنێن دئاخڤن ل سه‌ر ده‌ڤێن خه‌لكێ گشتى نه‌هاتینه‌ ئه‌نجامدان و نه‌دیتینه‌، هه‌روه‌سا نه‌خواندینه‌ ژى د پرتووكێن زانستى دا، به‌لكو ب تنێ یێن گوهلێبووین ل سه‌ر ده‌ڤێن زارڤه‌كه‌ران كو ده‌مێ ب رۆلێ نۆشدارێن ده‌روونى یان پارێزه‌ره‌ك رادبن، ئه‌و یێ ب به‌رگریێ رابیت ژ وان تاوانان دكه‌ت، كو ب تایبه‌تى ئافره‌تن یێن كو تاوانێن دژوار ب سه‌ر دا هاتینه‌.
هۆسا سینه‌ما یا بوویه‌ مه‌ترسیترێن ئامیرێن ره‌وشه‌نبیرى و یێن په‌روه‌رده‌ى كو كارتیكرنه‌كا مه‌زن یاهه‌ى ل سه‌ر هزرێن وان ژبه‌ر هزرێن ل به‌ر چاڤێن وان دهێنه‌ پێشكێشكرن و كارتیكرنا وێ پتره‌ و مه‌زنتره‌ ژ تشتێ نڤیسیى یان پرتووكان، به‌لكو وێنه‌ یێ وان تشتان دهێته‌ چاپكرن د ره‌فتار و مه‌ژیێ وان دا، هه‌روه‌سا كارێن سینه‌مایێ پتر كارتێكرنێ دكه‌ن، چنكو ئه‌و راستیا تێكهه‌لیێ و چاوانیا وێ به‌رچاڤ دكه‌ن، و د ناڤ دا دژین، نه‌بتنێ تشته‌كه‌ دخوینن.
هه‌روه‌سا سینه‌ما نه‌بتنێ دهێته‌ پێشكرن بۆ كه‌سانێن تایبه‌تمه‌ند، یان یا تایبه‌تمه‌نده‌ بۆ ژماره‌كا كه‌سان، به‌لكو دچیته‌ د هه‌مى مالان ڤه‌ بێ ده‌ستوورى، ب رێیا ته‌له‌فزیۆنێ.
بایێ فلمێن سینه‌مایێ گه‌له‌ك ژه‌هرا بووینه‌ د گه‌له‌ك فلم و زنجیران دا، هنده‌ك ژ وان دهاڤینه‌َ ئاینى، هنده‌ك ژ وان دهاڤێنه‌ بنه‌مالێ و عه‌شیره‌تان، هنده‌ك ژى زارۆیان و سنێلان پالده‌ن كو به‌رب كارێن خراب ڤه‌ بچن، یان ئازاد بن د مالێن خوه‌دا، كه‌س نه‌بیته‌ رێگر بۆ كارێن وان هاتن و چوونێن وان. هزرێن وان وه‌كى یێن خه‌لكێ رۆژئاڤایى كرینه‌ و نه‌خۆشى و ئێش و ئازارێن وان ڤه‌گوهاستینه‌ ناڤ مه‌، هه‌روه‌سا فلمێن خیانه‌تا هه‌ڤژینێ كانێ چاوا شیاینه‌ هزرێن ژن و زه‌لامێن مه‌ بگوهۆرن كو نوكه‌ گه‌له‌ك جاران ئه‌م گوه لێ دبین دهێته‌ ئه‌نجامدان د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامان. ئه‌و هه‌مى ژ فلم و زنجیران چاڤنه‌ترسى بۆ په‌یدا بوویه‌ و گه‌هشتینه‌ وێ چه‌ندى كو پێ رابن. ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوویه‌ به‌رنامه‌ك و خوانه‌كا رۆژانه‌ د ناڤ وان فلم و زنجیران دا.
ئه‌ڤ چه‌نده‌ هندى هاتینه‌ پێشكێشكرن، نوكه‌ بووینه‌ تشته‌كێ سروشتى چ نه‌رازیبوون ل سه‌ر نینه‌، نابیت هه‌بیت ژى، هۆسا داینه‌ نیاسین كو ئێك ژ رێیێن پێشكه‌فتنانه‌. چ پێ نه‌ڤێت كو ئه‌ڤ دوباره‌كرنا وان جۆره‌ فلمان و یا زۆربوونا وان د ته‌له‌فزیۆنێن مه‌ دا یان د سینه‌ما مه‌ دا، یا بوویه‌ كارتیكه‌ره‌كا رۆژانه‌ و ده‌م بۆ ده‌مى هندى دبینن یا بوویه‌ تشته‌كێ سروشتى و كارتێكرن یا ل ئه‌خلاقێ مه‌ كرى، ئانكو ئه‌خلاقێ زارۆ و گه‌نج و سنێله‌یێن مه‌ ژ هه‌ر دو ره‌گه‌زان.
له‌ورا دێ بینى كو ره‌وشتوتیتالێن مه‌ ده‌م بۆ ده‌مێ یێن دهێنه‌ پشتگوه هاڤێتن و یێن ره‌سه‌ن یێن دبنه‌ تشتێ كه‌ڤن و یێن نه‌یێن باش ژى یێن دبنه‌ تشتێ هه‌ڤچه‌رخ و پێشكه‌فتى، ئانكو ئێك ژ رێیێن پێشكه‌فتنا مرۆڤان، دیسا ژى سینه‌ما نه‌ب تنێ ڤان تشتێن مه‌ به‌حس ژێ كرین پێش كێشدكه‌ن، به‌لكو ب ده‌هان و پتر تشتێ نه‌یێ ره‌وا و پێدڤى د فلمان دا بیت دكه‌نه‌ د فلمان دا و دكه‌نه‌ پرۆژه‌ دوور ژ ره‌وشتوتیتال و مه‌ یێن جڤاكى و ئه‌خلاقى.
هیڤیا مه‌ ئه‌وه‌ د ڤان جۆرێن فلمان دا یێن كو پشكدار د ڤیسته‌ڤالا سینه‌ما دهۆكێ دا دهێنه‌ نیشادان ئه‌ڤ دیمه‌نه‌ تێدا نه‌بن و دژى ره‌وشتوتیتالێن زارۆیان چ تشت نه‌هێته‌ پێ شكێشكرن، دا مافێن زارۆیان نه‌هێنه‌ پێشیلكرن، و ئه‌م بشیێن سینه‌ما خوه‌ فلم و زنجیرێن خوه‌ زارۆیێن بپارێزین ژ بایێ ژهركرى ژ هه‌مى لایه‌نه‌كى ڤه‌. سه‌ركه‌فتن بۆ فلمه‌ ڤیسته‌ڤالا سینه‌ما دهۆكێ بیت.

نیهاد سه‌عدوللا
ب هه‌لكه‌فتا هاتنا رۆژا جیهانى یا مۆزیكێ جوانترین پیرۆزباهیێن خۆ ئاراسته‌ى هه‌مى هونه‌رمه‌نێن جیهانێ دكه‌م و یێن كوردستانێ و باژێرێ دهۆكێ، ب تایبه‌تى یێن سترانبێژ و مۆزیكژه‌ن و ئاوازدانه‌ر و نڤیسه‌رێن بابه‌تێن مۆزیكێ و ره‌خنه‌كارێن هونه‌رى ل باژێرێ دهۆكێ، هیڤیا سه‌ركه‌فتنێ بۆ هه‌مى یان دخوازم، ژ خودێ دخوازم ڤێ قه‌یرانێ ل سه‌ر مه‌ راكه‌ت و خۆشیێ و ئارامیێ بێخیته‌ د كوردستانا مه‌ دا و د دلێ هه‌مى مرۆڤان ل هه‌مى جیهانێ.
ب راستى د رۆژه‌كا وه‌كى ئه‌ڤرۆ دا ئه‌م وه‌ك هونه‌رمه‌ندێن مۆزیكژه‌ن و سترانبێژ و حه‌تا راده‌یه‌كێ ئاوازدانه‌ر گه‌له‌ك ب خه‌مین، ژبه‌ر وێ چه‌ندێ كو هنده‌ك ژ مه‌ ئه‌ڤه‌ نێزیكێ (35) سیه و پێنج سالان و هنده‌ك ژى پتر پیێن خوه‌ داناینه‌ سه‌ر پایه‌یا هونه‌رێ ستران و مۆزیكێ، ژبۆ وێ چه‌ندێ بشیێن خزمه‌تا هونه‌رێ ستران و مۆزیكێ بكه‌ین، و ئه‌گه‌ر ته‌ماشه‌ى خزمه‌تا سترانبێژ و مۆزیك ژه‌نان بكه‌ین ل سالێن بۆرى، ژماره‌كا زۆرا به‌رهه‌مێن سترانا به‌رهه‌مئیناینه‌، رۆژ ب رۆژ و سال و ب سال كو ئه‌ز دشێم بێژم نوكه‌ سترانبێژ و مۆزیكژه‌نێن مه‌ ب ده‌نگ و ده‌ست و تبلێن خوه‌، شیاینه‌ هه‌ڤركیێ ل گه‌ل هونه‌رمه‌ندێن جیهانێ بكه‌ن، ئه‌ڤه‌ هه‌كه‌ مرۆڤ ب چاڤه‌كێ راست و دروست سه‌حكه‌ته‌ كارێن وان، ژبلى كه‌ربوكین و نه‌ڤیانه‌كێ، وهه‌ر مه‌ وه‌سا هزر دكر كو حوكمه‌ت ژى ژ لایێ خوه‌ڤه‌ رۆژ ب رۆژ دێ یا هاریكاربیت، و مه‌ دیت كو راستبوو گه‌له‌ك هاریكاریى ژى ژلایێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ ژى گه‌هشتینه‌ كار و به‌رهه‌مێن هونه‌رى، دبیت ژى گه‌له‌ك خه‌مسارى ژى ژلایێ كه‌سێن به‌ره‌پرسیارێن هونه‌رى ڤه‌ هاتبیته‌ كر نكو ب دروستى بكارێ خوه‌ نه‌رابن، لێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى هه‌ر نه‌ بوونه‌ رێگر كو كارێ هونه‌رى ب تایبه‌تى یێن مۆزیكێ و سترانا كو لاوازى بكه‌ڤیتێ یان جاره‌كا دى هه‌ر ئێك به‌ر ب جهه‌كێ نه‌دیار و كاره‌كێ نه‌دیار بچیت.
ئه‌ڤ چه‌نده‌ هاته‌ پێش پشتى بریارا هه‌لوه‌شاندنا تیپ و گرۆپێن هونه‌رى ب تایبه‌تى یێن هونه‌رێ مۆزیك و سترانێ، ئانكو هه‌لوه‌شاندنا تیپێن ستران و مۆزیكێ هاتیه‌ راگه‌هاندن چ ژ لایێ (وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیرى و لاوان ڤه‌ بیت، یان رێڤه‌به‌ریا گشتى یا ره‌وشه‌نبیرى و هونه‌رى بیت، یان په‌رله‌مانێ كوردستانێ) ئه‌ڤێ چه‌ندێ كارتیكرنه‌كا مه‌زن هه‌بوو یه‌ د لاوازبوونا كارێ ستران و مۆزیكێ، چونكو هونه‌رمه‌ندێن مه‌ یێن مۆزیك و ستران بێژ چ جه نینن كو رۆژانه‌ ل ئێك خرڤه‌ ببن بۆ ئه‌نجامدانا كاره‌كێ هونه‌رى یان پرۆڤه‌كێ یان ستران و مۆزیكێ، دیسا ئه‌و حه‌زا كاركرنێ د وارێ ستران ومۆزیكێ دا نامینیت، به‌لكو دێ به‌ره‌ب لاوازیێ ڤه‌ چیت، هه‌روه‌سا ئه‌ڤ قه‌یرانا ئابوورى ئه‌وا ب سه‌ر كوردستانێ دا هاتى، لاوازیه‌كا ئێكجار مه‌زن یا كرى كو چ ده‌رگه‌ه بۆ پشته‌ڤانیا كارێن ستران و مۆزیكێ بهێنه‌ ئه‌نجامدان، ئه‌و نابیته‌ پشته‌ڤانى كو جاره‌كێ لایه‌نه‌ك پشته‌ڤانیا ئاهه‌نگه‌كا هونه‌رى بكه‌ت، یان بزاڤه‌كا هونه‌رى و ئێدێ پشتا خوه‌ بده‌تێ، كارێ ئه‌فراندنێ پێدڤى ب هاریكارى و پشته‌ڤانى یه‌كا به‌رده‌وام هه‌یه‌، ژ وێ چه‌ندێ مه‌زنتره‌ ئه‌گه‌ر مرۆڤ بێژیت كارێ مرۆڤى و مروڤ حه‌ز ژێ دكه‌ت دڤێت یێ به‌رده‌وام بیت، دبیت مرۆڤ بشیێن به‌رده‌وام بیت ل سه‌ر كارێ خوه‌، لێ دبیت سال ب سال چ بزاڤ و چالاكیان ئه‌نجامنه‌ده‌ت ب شێوه‌یه‌كێ مرۆڤى بڤێت، ل گه‌ل داخوازا سه‌ركه‌فتنێ بۆ هه‌مى سترانبێژ و مۆزیكژه‌نان.

نیهاد سه‌عدوالله

نڤیسه‌رێ ده‌قێن شانۆگه‌ریێن زارۆیان
رۆلێ نڤیسه‌رێ ده‌قێ شانۆگه‌ریێن زارۆیان دهێته‌ هه‌ژمارتن ژ گرنگترین رۆلان. ل ڤێرێ دو جۆرێن نڤیسینێ یێن هه‌ین و نڤیسه‌ران: ـ
هۆزانڤان و چیرۆكنڤیس یان ئه‌وێ ئه‌فراندنێ دكه‌ت.
ڤه‌كۆله‌ر، ئه‌وێ كو دێ نموونه‌كا ب تنێ نڤیسیت و ده‌ربرینێ ژ دیتنا خوه‌ كه‌ت.
به‌لێ یێ ئه‌فراندنێ دكه‌ت هاتیه‌ هه‌ژمارتن گرنگتر، ژ به‌ر كو ئه‌و ئافراندنێ دكه‌ت و باشتره‌ و دشێت كه‌رستێن لایه‌نێت خۆشیێ و ئاراندنێ بكه‌ته‌ د شانۆگه‌ریان دا، هه‌ر وه‌سا دشێت ئاراندنێ بكه‌ته‌ د شانۆگه‌ریان دا بێ تووره‌بوون و عاجزى. و هزرێن مه‌زن ب تنێ نه‌بووینه‌ یێن داخوازكرى ب شانۆیا زارۆكان.
ل ڤێرێ هنده‌ك ئارمانجێن دى هه‌نه‌ زارۆ وه‌ردگریت بێ كاریگه‌ر ئانكو كرن یان گۆتنا چێكرى و نه‌یا دروست. ئارمانجێن زمانى، بلندكرنا ئاستێ خۆشا گشتى، گه‌شه‌كرنا ده‌روونى و وژدانى، گه‌شه‌كرنا هنده‌ك شاره‌زایان دانا زارۆى هنده‌ك پێزانینا دگه‌ل پاقژكرنا هزرێن وى.
مه‌رجێن پێدڤى و گشتى ل به‌ر چاڤ بهێته‌ وه‌رگرتن ده‌مێ دگه‌ل زارۆكى دئاخڤین:
هه‌لبژارتنا چیرۆكا دروست ئه‌وا كارێ شانۆیێ به‌رهه‌ڤ دكه‌ت.
ل به‌ر چاڤ وه‌رگرتنا ژیێ زارۆى، چ زارۆكێ بینه‌ر بیت یان یێ كارێ هونه‌رى دكه‌ت.
ل به‌ر چاڤ وه‌رگرتنا رێسایێن ده‌روونى و بیروباوه‌رێن جڤاكى یێن بلند.
كار بهێته‌ كرن بۆ زێده‌كرنا ئاشۆپێن زارۆكى و شیان و زانستێن وى.
زیندیكرنا رێزێ ل ئاقلێ زارۆكى دگریت، و هزرێن وى ببزاڤ دئیخیت.
دووڤچوونا ژیێ زارۆكى و تایبه‌تمه‌ندیێن وى.

* (ده‌قێ شانۆیا زارۆیان)
نڤێسین بۆ زارۆیان نه‌ كاره‌كێ ب ساناهى یه‌، ئه‌و ئالۆزترین و ب زه‌حمه‌تترین كارێن نڤیسینێ یه‌ ژ بۆ مه‌زمان؟
ژبه‌ر كو جیهان ل به‌ر زارۆى نه‌یا ناسیاره‌.
و ئه‌ڤ زارۆكى تایبه‌تمه‌ندیێن خۆ یێن ئاقلى و له‌شى و ده‌روونى یێن هه‌ین.
ئه‌وێن كو دڤێت ل به‌ر چاڤ بهێته‌ وه‌رگرتن بۆ وى كه‌سى یێ بڤێت سه‌ربۆره‌كا نڤیسینێ بۆ زارۆكان بكه‌ت. ژبه‌ر كو سروشتێ زارۆكى یێ پێشكه‌فتى یه‌ و یێ جودایه‌ ژ سروشتێ پێگه‌هشتیان د هنده‌ك تشتێن تایبه‌ت دا.
ژ وان:
هه‌لچوونا زیندى (به‌رسڤدانا ئێكسه‌ر).
تێگه‌هشتنا هه‌ستیارى یا كو تاكه‌كه‌ر.
(پشتبه‌ستنێ ب هه‌ستیاران)
لاوازكرنا گشتیكرنێ و ژێخلاسكرنێ.
رێسا و پێڤه‌رێن خوه‌ ژێ ڤه‌قه‌تاندى نادانته‌ به‌رتشتان.
بیردانكا د وێنه‌یا ددسه‌ت دا.
بهێزكرنا ئاشۆپ و هزرا.
سنۆرداركرنا عومباركرنا زمانى.
ب ساناهى تیبگه‌هن (تێشگه‌هشتنا ب ساناهى.
هووربنیا ل به‌ر چاڤ وه‌رگرتنێ و زێره‌ڤانیا به‌رده‌وام.

نیهاد سه‌عدوالله
گرنگیا ئارمانجا شانۆیا زارۆیان و شانۆیا قوتابخانێ..
ئارمانج دهێته‌ گوهۆرین ئه‌وێن كو شانۆیا زارۆ و قوتابخانێ بده‌ستڤه‌ دئینت:
1. گه‌شه‌كرنا هه‌ستیارێن ئه‌رینى و ڤێراگه‌هشتنا ساخله‌م ل ده‌ڤ زارۆیان و ئاراندنا گه‌له‌ك ژ دلۆڤانیێ ل ده‌ڤ زارۆكى وه‌كى حێبه‌تبوون و حه‌زژێكرن و تڕس و دلۆڤانیێ پێ برن.
2. گه‌شه‌كرنا شیانێن زارۆى و قوتابى یێن زمانى و عومباركرنا پێزانینێن زمانى ب هنده‌ك ئاخفتن و په‌یڤێن نوو.
3. تێكه‌لكرنا زارۆى ل گه‌ل گرۆپان ب رێكا پشكداریا وى ب هاندانێ.
4. رزگاركرنا زارۆى ژ هنده‌ك نه‌خۆشێن ده‌روونى یێن سایكۆلۆژى.
5. ئاشكه‌راكرنا هنده‌ك شاره‌زایێن دروست ل ده‌ڤ زارۆى و ئاره‌زویان و به‌هره‌مه‌ندیان.
6. په‌روه‌رده‌كرنا لڤینێن زارۆى و گه‌شه‌كرنا لڤینێن له‌شى ل ده‌ڤ زارۆیان و قوتابیان ل قوتابخانێ.
7. گه‌شه‌كرنا هنده‌ك لایه‌نێن ئه‌رێنى به‌ر ب گه‌له‌ك ژ بیروباوه‌رێن ئاینى و جڤاكى.
8. چاره‌كرن و گه‌شه‌كرنا هه‌ستا نه‌ته‌وایه‌تى ل ده‌ڤ زارۆى و قوتابى ل قوتابخانێ ل ده‌مێ پێشكێشكرنا شانۆگه‌رێن ئاستێن جۆراوجۆر.
9. تێركرنا حه‌ز و ڤیانێن زارۆى ب پێزانینێن نوو و شاره‌زایێن جۆراوجۆر.
10. وه‌به‌رئینانا ده‌م و هێزا زارۆى قوتابى ژ هه‌ر تشته‌كى مفادار و دلخۆش.

(1)
نیهاد سه‌عدوللا
مه‌ره‌م ژ شانۆیا قوتابخانێ چیه‌؟
شانۆیا زارۆیان ئه‌و شانوویه‌ یا كو دهێته‌ پێشكێشكرن و خزمه‌تا زارۆیان دكه‌ت.
ئارمانجا وێ خۆشیه‌كێ ل ده‌ڤ زارۆیان په‌یدا كه‌ت، ئاراندنا پێزانینێن وى و ئه‌خلاقێ وى، هه‌ستا وى یا لڤینێ مه‌ره‌م ژێ (ده‌ستنیشانكرنا زارۆى و قوتابى و رۆلێن دى دزارڤه‌كرن و یاریێن وى، و هه‌لویستێن درامى و به‌رده‌وامى دان دگه‌ل زارۆ و مه‌زنان).
ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ دێ بینى كو شانوویا زارۆكان یا تێكه‌له‌ دناڤبه‌را مه‌زنا و زارۆكان دا، ئه‌ڤ چه‌نده‌ رادگه‌هینیت كو مه‌زن شانوگه‌ریا دنڤیسین و ده‌رهێنانا وان دكه‌ن و بكارێ زارڤه‌كرنێ ژى رادبن، ب رێیێن راسته‌وخوه‌ و نه‌راسته‌وخۆ، بكارئینانا ته‌كنیكارێن شانۆگه‌ریێ وه‌ك جل و به‌رگان و كه‌ڤلوژانك، وگرته‌ك، و پارچێن ئیكسسوارات یێن مه‌زن؟ ژبۆ وێ مه‌ره‌مێ وه‌كو هزر دگه‌هیته‌ ئاقلێ زارۆیان یان قوتابیان ل قوتابخانێ.
شانۆیا زارۆكان/
ئه‌و شانۆیا زارۆیانه‌ و ماده‌م مه‌زن رادبن ب پرۆسیسا (تأگیر) ێ هه‌ر وه‌سا ئه‌و شانوویا زارۆكانه‌، ئه‌گه‌ر زارۆ رابیت و زارڤه‌كرنێ بكه‌ت ده‌رهێنانێ بكه‌ت و ده‌قێ شانۆگه‌ریێ بنڤیسیت ژى.
شانۆیا زارۆیان هنده‌ك جاران پشتگه‌رمى بده‌ته‌ چاڤلێكرنێ زارڤه‌كرنێ، و هنده‌ك جاران ژى پشتگه‌رمیێ كه‌ته‌ ئه‌فراندنا هونه‌رى و به‌رهه‌مێن جوانیێ.
ڤه‌كۆله‌ر هۆسا دبینن كو ئه‌وێن دبێژن بلا مه‌زن شانۆگه‌ریان بۆ زارۆیان پێشكێش بكه‌ن ئه‌و گه‌له‌ك دشاشن؟ چنكو ئه‌ڤ كاره‌ دێ بیته‌ هاریكار كو زارۆ ب تنێ چاڤلێكرنێ بكه‌ن و زارڤه‌كرنێ بكه‌ت و دێ ئه‌فراندنێ و گۆتنا سه‌رپێ ئه‌وا مه‌زن پێ رادبن ل ده‌زگه‌هێن تیۆرى.
ئه‌ڤجا یا باشتر ئه‌وه‌ ئه‌م پشته‌ڤانیا زارۆیان بكه‌ین كو ده‌قێن شانۆیا بنڤیسن و ب كارێ زارڤه‌كرنێ و ده‌رهێنانێ رابن پشتى بجه دئینن ل به‌ر چاڤ، جۆرێن شانۆیا زارۆیان و قوتابخانا دهێته‌ دابه‌شكرن بۆ گه‌له‌ك جۆران ژ وان:
جۆرێن شانۆیا زارۆیان ب كورتى ئه‌ڤێن ل خوارێنه‌:
1ـ (تلقائی ـ فگری): ـ ئه‌ڤ جۆرێ شانۆیێ دگه‌ل بوونا زارۆى په‌یدا دبیت و پشت به‌ستنێ ب ( ئاخفتنا سه‌ر پێ) و یاریێن ئازاد دكه‌ت.
2ـ شانۆیا فێركرنێ: ـ ئه‌و شانۆیه‌ یا كو زارۆ ل قوتابخانێ ئه‌نجام دده‌ت ل ژێر چاڤدێرییا مامۆستایێ خوه‌ و ب هه‌بوونا تێكسته‌كێ نڤیسى وه‌رگرتى ژ بابه‌تێن خواندنێ، و دبیته‌ دو پشك.
3ـ شانۆیا فێركنا ده‌سپێكى: ئه‌ڤ جۆره‌ گرێداى ب پرتووكێن پیرۆز ژ قورئانێ و په‌روه‌ردێ ل باخچه‌یێن زارۆیانڤه‌، زارۆ تێدا رادبن ب ئه‌داكرنا كۆمه‌كا رۆلان كو ژلایێ په‌روه‌رده‌كارێن وانڤه‌ دهێنه‌ پێشنیاركرن.
4ـ شانۆیا قوتابخانه‌یى:ـ ئه‌ڤ جۆره‌ دهێته‌ بكارئینان و ئه‌نجامدان د ناڤ ده‌زگه‌هێ ـ په‌روه‌رده‌یى (سه‌ره‌تایى، ناڤنجى، ئاماده‌یى، … وه‌ك ته‌كنیكه‌كا شانۆى و ب مه‌رما بده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجێن هه‌مه‌جۆر چ گشتى بن یان تایبه‌ت بن، و ب ئارمانجا ئازراندنا لایه‌نێن هزرى، ویژدانى، هه‌ستى، لڤینا. و كه‌سه‌ك ب كارێ سه‌رپه‌رشتیكرنێ رادبیت ئه‌و ژى مامۆستایه‌. ئه‌ڤ جۆره‌ شانۆیه‌ پشت به‌ستنێ ب كۆمه‌كا زانیاریا دكه‌ت وه‌ك زانستێن په‌روه‌رده‌یى، و ده‌روونناسیێ و چڤاكناسیێ و بایۆلۆژیێ. ژبه‌ر كو شانۆ ل ڤێره‌ دبیته‌ ئالاڤه‌ك ژ بۆ چاكسازى و پاقژكرنا خوده‌یى و ئالاڤه‌كێ موكم بۆ ڤه‌گوهاستنا پێزانین و ره‌هوانیا، هه‌ر وه‌سا كاردكه‌ت ژ بۆ تژیكرنا پێدڤیێن زارۆى یێن هزرى، ده‌روونى، جڤاكى، و جه‌سته‌یى پێخه‌مه‌ت په‌یداكرنا هه‌ڤسه‌نگیه‌كێ ل ده‌ڤ زارۆكى داكو دگه‌ل خوده‌یێ خوه‌ بگونجیت و دگه‌ل وێ ژینگه‌ها تێدا دژیت.
داكو شانۆیا قوتابخه‌ى بهێته‌ ئه‌نجامدان دڤێت دوپاتى ل هنده‌ك خالان بهێته‌كرن، ئه‌و ژى:
أ. به‌رهه‌مئینان: ـ ئانكو زارڤه‌كرن، ده‌رهێنان، داهێنان.
ب. چالاككرن: ـ ئه‌و ژى به‌راوردیه‌كا په‌روه‌رده‌ییه‌، ب مه‌رما بكارئینانا بابه‌تێ شانۆیى بۆ خزمه‌تا ئارمانجێن په‌روه‌رده‌یى چ گوهلێبوون بیت یان دیتن بیت یان هه‌ردو پێكڤه‌بن.
ج. ته‌كنیك: ـ چ بینین بیت یان گوهلێبوون بیت یان هه‌ردوو پێكڤه‌ بن.
5ـ شانۆیا زانكۆیى: به‌رده‌وامیا شانۆیا قوتابخانه‌یه‌، لێ ب شێوه‌یه‌كێ به‌رفره‌هتر ژ ئالیێ ناڤه‌رۆك و شێوازیڤه‌.
6ـ شانۆیا بویكا: ئه‌ڤه‌ ژیى دو جۆرن، جۆره‌ك ب شێوه‌یه‌كى راسته‌وخوه‌ به‌رامبه‌ر بینه‌ران دهێته‌ لڤاندن ب رێیا ده‌زییا، و جۆرێ دى دهێته‌ لڤاندن ب رێكا ده‌ستان، ده‌ستێن زارڤه‌كه‌ران.
7ـ شانۆیا ئاشۆپا سیتاڤكێ: پشت به‌ستنێ ب تیشكا رۆناهیێ دكه‌ت ژبۆ ده‌ستنیشانكرنا تشتان و ب رێكا وێ سیتاڤك دكه‌ڤنه‌ سه‌ر سلایتا تایبه‌ت ڤێجا چ ده‌ست بن یان پێت زارڤه‌كه‌ران بن… هتد.
8ـ شانۆیا ئێزگه‌هى: ئه‌و شانۆیه‌ یا كو دهێته‌ ڤه‌گوهاستن ب رێیا ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ چ شاشه‌یا مه‌زن بیت tv بینین بیت یان گوهلێبوون بیت ل رادیۆیان.

(پشكا دو)
لایه‌نێن ژ ئێك جودا:
ل ڤێرێ گه‌له‌ك خالێن جودا یێن هه‌ین د ناڤبه‌را ئه‌ده‌بێ مه‌زنان و ئه‌ده‌بێ زارۆیان، وه‌كى ل خوارێ دیاركرى:
1ـ ئه‌و وێنه‌یێ پرتووكێن زارۆیان ده‌ردكه‌ڤن یان دهێته‌ چاپكرن پێدڤیه‌ یێ جودا بیت ژ پرتووكێن بۆ مه‌زنان دهێنه‌ چاپكرن، ژلایێ ره‌نگان وێنه‌یا و رێكا نڤیسینێ، هه‌روه‌سا شیانێن باش یێن ده‌رهێنانا هونه‌رى یا جۆراوجۆر.
2ـ د ئه‌ده‌بێ زارۆیان دا، رێیێن تایبه‌ت یێن هه‌ین بۆ به‌رچاڤكرنا روودانان و چارچووڤه‌كێ تایبه‌تن، ل دووڤ دا دهێت و په‌یوه‌ندیێن فه‌رمانێن تایبه‌ت ل سه‌ر تایبه‌تمه‌ندیا خوه‌ یا هه‌ى.
1ـ ناڤه‌رۆكا پرتووكێن زارۆیان نه‌وه‌كى ناڤه‌روكا پرتووكێن مه‌زنانه‌، به‌رهه‌مێن وان، چ ژ لایێ هزران یان ژ لایێ كه‌سایه‌تى و جهان و روودانان و… هتد. ژ هاریكارێن كارێن ئه‌ده‌بى.
2ـ ئه‌و زمانێ ئه‌ده‌بێ زارۆیان پێ دهێته‌ نڤیسین، دهێته‌ نڤیسین ب زمانه‌كێ ساده‌ و گونجاى وجیاواز ژوى زمانێ بۆ مه‌زنان پێ دهێته‌ نڤیسین.
3ـ پرۆسێن ره‌خنه‌گرتن و شلۆڤه‌كرن و ئاره‌سته‌كرنێ ژ لایێ جوانیێ و دیاردێن ئه‌ده‌بى ڤه‌ دژێكجودانه‌، ل ڤێرێ دڤێت هنده‌ك پێڤه‌رێن تایبه‌ت هه‌بن كونترۆلێ ب ئه‌ده‌بێ مه‌زنان ل گه‌ل یێ زارۆیان بكه‌ن، چونكو ئه‌ده‌بێ مه‌زنان ژ گه‌له‌ك دیارده‌ و قوتابخانێن هونه‌رى و ره‌خنه‌گرتنێ و كلاسیكى و كه‌توارى و پرۆگرامێن دیرۆكى و ژیكژێككرن.
ل گه‌ل وێ چه‌ندێ ئه‌ده‌بێ زارۆیان پیڤه‌رێن خوه‌ یێن تایبه‌ت یێ هه‌ین، گرێداى جیهانا زارۆیانه‌، ئه‌وێن دهێنه‌ سه‌پاندن ژ بنه‌ره‌تێن ده‌روونى و جڤاكى و زمانى، پێكڤه‌ دگرێداینه‌ ب قووناغێن ژیێ زارۆیێن ئه‌وێن هه‌مى دبنه‌ هاریكار بۆ به‌رهه‌ڤكرنا قووناغا گه‌هشتنێ و هه‌ست ب به‌رپرسیارى كرنێ.
4 ـ ئه‌ده‌بێ مه‌زنان دیرۆكا وى دهێته‌ نڤیسین ل سه‌رپه‌ران و دهێته‌ خواندن، دهێته‌ گوهلێبوون و گوهداریكرن و دیتن، هنده‌ك جاران ل گه‌ل ئه‌ده‌بێ زارۆیان نه‌كو ئه‌ده‌بێ په‌رانه‌، به‌لكو دبینت كو ب چاڤان دهێته‌ خواندن و گوه وه‌ردگریت، یێ گرێداى ب ماوه‌كێ زارۆكینیێ ڤه‌.
ـ قووناغا ئێكێ // یێ د كه‌لینا ئاخفتن و گوهداریكرنێ دا پتر ژ رازیبوون و كارتیكرنێ دا، ل قووناغا ناڤنجى د ناڤبه‌را زارۆكینیا زوى و زارۆكینیا گه‌نجاتیێ، خواندن یا تێكه‌له‌ ب به‌رێخودان و دیتن، كو ژباشترین رێكێن ڤه‌گوهاستنا ئه‌ده‌بێ زارۆیانه‌.
به‌لێ ل قوناغێن پشتى ژیێ (9) سالى خواندنه‌ و پاشى به‌رێخودان ژ بهێزترین كه‌نالێن كارتیكرنێ نه‌ ل ئه‌ده‌بێ زارۆیان.
ـ ئه‌ده‌بێ زارۆیان دهێته‌ دابه‌شكرن بۆ چه‌ند جۆره‌كان (چیرۆك، شانۆگه‌رى، ستران و هۆزان).
1. چیرۆكین زارۆیان هونه‌ره‌كه‌ ژ هونه‌رێن ئه‌ده‌بێ زارۆكان، تایبه‌تمه‌ندى كه‌رستێن خوی ێن ئاڤاكرنێ یێن هه‌ین، ب رێیا چیرۆكێ، زارۆك فێرى هونه‌رێ ژیانێ دبیت، ئه‌و هونه‌ره‌كێ (په‌خشان)ێ یه‌ نڤیسه‌ر دیتنه‌كا تایبه‌ت بۆ زارۆیان پێشكێش دكه‌ت، چیرۆك دهێته‌ هه‌ژمارتن ل پلا ئێكێ ژ به‌رهه‌مى هزرى یێ بۆ زارۆیان دهێته‌ به‌رهه‌ڤكرن ب ژیێ وى ب زمانێ وى، چونكو زارۆ ده‌ست پێدكه‌ت ب گوهداریا چیرۆكێ ل ژیه‌كێ زوى ئانكو دووماهیا ژیێ سێ سالیێ.
ـ گرنگیا چیرۆكێ د ئه‌ده‌بێ زارۆیان دا.
چیرۆك دهێته‌ هه‌ژمارتن ژ وان بزاڤێن زارۆك حه‌ز ژێ دكه‌ن، هه‌مى زارۆیان حه‌زا گوهدانا چیرۆكێ یاهه‌ى، ئه‌ڤه‌ تشته‌كێ سرۆشتى یه‌ ل ده‌ف زارۆیان و ئه‌ڤ حه‌زه‌ ب هنده‌ك خالان ڤه‌ گرێدایه‌:
1ـ ده‌لیڤه‌یه‌ بۆ زارۆیان گوهدانا زمانه‌كێ بكه‌ن ب شێوه‌یه‌كێ باش، چونكو زارۆك درامه‌تێ خوه‌ یێ زمانى زه‌نگێن دكه‌ن، هه‌روه‌سا هنده‌ك پێكهاتێن زمانى یێن زۆر وجۆراوجۆر فێردبن.
2ـ ب رێیا چیرۆكێ زارۆك ره‌وشتوتیتالان بۆ خوه‌ دگریت، هه‌روه‌سا ره‌فتارێن حه‌ز ژێ دكه‌ن یان حه‌ز ل سه‌ر هه‌ى، ب رێكێن خوش، بێ كو ئێك فه‌رمانه‌كێ لێ بكه‌ت یان نه‌هێلیت گوهداریێ لێ بكه‌ن یان بخوینیت، چیرۆك هزر و ئاشۆپێن زارۆى به‌رفره‌هتر لێ دكه‌ت، پشته‌ڤانیا حه‌زێن وى دكه‌ت پتر دسه‌ربخوه‌ بن و ئه‌فراندنێ بكه‌ن، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ دبنه‌ هاریكار كه‌سایه‌تیا خوه‌ ئاڤا بكه‌ت.
3ـ ب رێیا چیرۆكێ زارۆك گه‌له‌ك پێزانینا وه‌ردگریت یێن گونجاى و نه‌یێن گونجاى.
4ـ ب رێیا چیرۆكێ تشتێ بۆرى و یێ نوكه‌ دزانیت و خوه‌ بۆ باشه‌رۆژێ به‌رهه‌ڤ دكه‌ت.
5ـ ب رێیا چیرۆكێ زه‌وق و شاره‌زایا و گێۆلێ ئه‌ده‌بى ل ده‌ف پێشدكه‌ڤیت، هه‌ستیارێ ئه‌ده‌بێ به‌ر ب پێش دچیت، له‌ورا ئه‌ڤ چه‌نده‌ دبنه‌ هاریكار كو پتر خوه‌ د چیرۆك و سه‌ربۆرێن جڤاكى و ملله‌تى بگه‌هینیت و بچیته‌ د ناڤ دا.
6ـ ب رێیا چیرۆكێ دزانیت كه‌رسته‌ و پێداویست و پیڤه‌رێن چیرۆكى ئه‌وێن كو دڤێت دچیرۆكا زارۆیان دا هه‌بن چنه‌.
7ـ رێزێ ل بهایێ چیرۆكێ دگریت ل دووڤ دروستبوونا ڤان خالێن ل خوارێ دیاركرى.
ا ـ بابه‌ت، ئانكو هزرا سه‌ره‌كى یا چیرۆكێ: هه‌لبژارتنا هزرا چیرۆكێ دهێته‌ هه‌ژمارتن پێنگاڤا ئێكێ یا نڤیسێنا چیرۆكێ و دانانا بنیاته‌كێ سه‌ركه‌فتى.
ب ـ پێدڤیه‌ ئه‌ڤ بابه‌تێ دهێته‌ ده‌ست نیشانكرن بو چیرۆكا زارۆیان ل دووڤ قووناغێن وه‌رارا زارۆكى بیت ل دووڤ تایبه‌تمه‌ندێن زارۆیان بیت (ده‌روونى، دلۆڤانى، ئاقلێ).
ج ـ بابه‌تێ دهێته‌ هه‌لبژارتن بۆ چیرۆكێ، بابه‌ته‌كێ ب بهابیت، یێ نوو و باش بۆ زارۆى.
د ـ ژ باشترین بابه‌تێن دهێنه‌ هه‌لبژارتن بۆ زارۆیان، ئه‌و چیرۆك بن یێن راست و دروست بن، كو هه‌ست پێ بكه‌ن، ئانكو هه‌ستا وى یا ناڤخوه‌ى بلڤینیت، ب مه‌رجه‌كى كو چ هزرێن خه‌له‌ت ل ده‌ف په‌یدا نه‌كه‌ت، یان هه‌ست ب لاوازیێ بكه‌ت، به‌لكو ب هوورى هه‌ست پێ بكه‌ن، هه‌سته‌كا جوان وپێشكه‌فتى ل ده‌ف په‌یدا بكه‌ت.
ـ ئاڤاكرنا چیرۆكێ: (ئاخفتن).
پێدڤیه‌ ل سه‌ر نڤیسه‌رى ب شێویه‌كێ زنجیره‌كا رێكخستى روودانێن چیرۆكى ل دووڤ ئێك بهێنه‌ رێزكرن و چیرۆكا خوه‌ ب دروستى ئاڤا بكه‌ت، داكو ب رێكه‌كا باوه‌رپێكرى بهێته‌ ئاڤاكرن، یا گرێداى بیت گرێدانه‌كا (لۆجیكى) كو هه‌مى پێكڤه‌ د گرێداى بن، ئانكو گرۆپێن پێكڤه‌ دگرێداى بن.
ل ڤێرێ دو وێنه‌یێن سه‌ره‌كى یێن هه‌ین یێن ئاڤاكرنا چیرۆكێ ژ وان:
1ـ وێنه‌یێ ئاڤاكرنێ/ نڤیسینا چیرۆكێ دمینته‌ ل سه‌ر قاره‌مانێ چیرۆكێ، ئه‌وێن روودانێن چیرۆكێ ل دۆر وى دزڤرن، ب مه‌رجه‌كى كو ببیته‌ (ستوونا سه‌ره‌كى) ئه‌وێ پارچێن چیرۆكێ پێكڤه‌ گرێده‌ت، وه‌كى چیرۆكێن (خوه‌ هاڤێتنا) د ناڤ تشتى دا. (مغامرات).
2ـ وێنه‌یێ بێ ده‌یتى، كو نڤیسه‌ر نه‌خشه‌یه‌كێ رۆن و ئاشكه‌را بۆ چیرۆكێ ددانیت، مه‌ره‌م ژێ بۆ هه‌مى لایه‌نێن چیرۆكێ كو هه‌ر ئێك رۆلێ خوه‌ دچیرۆكێ دا ببینت و جهێ هه‌ر ئێك ژوان یێ گونجاى بیت، داكو هه‌ر رێیه‌ك دچیرۆكێ دا بگه‌هیته‌ دووماهیا چیرۆكێ.

رۆژا (1/10) ل هه‌مى ساله‌كێ رۆژا مۆزیكا جیهانى یه‌، ده‌ستنیشانكرنا رۆژه‌كێ بۆ هونه‌رێ موزیكێ د هه‌ر ساله‌كێ دا، كاره‌كێ زۆر پێدڤى بوو و ژبه‌ر گرنگیا كارێ مۆزیكێ و رۆلێ وێ د ناڤ هه‌ر جڤاكه‌كى دا، بوونا نیاسینا هونه‌رێن هه‌مى ملله‌ته‌كى ل جیهانێ و هه‌ڤ ناسینا وان, ل سالا (1949) بریار هاته‌دان ژلایێ رێكخراوا (یۆنسكۆ) ڤه‌ ل پاریس كو جڤاته‌ك بهێته‌ دانان ب ناڤێ (جڤاتا جیهانى یا مۆزیكێ)، ئه‌ڤێ جڤاتێ كار دكر ژ بۆ پشته‌ڤانیا هونه‌رێ مۆزیكێ و دووڤچوون ل سه‌ر بزاڤێن دهاتنه‌ ئه‌نجامدان دكر, ڤێ جڤاتێ حه‌تا كو سالا (1973) كارێ خوه‌ دكر، ده‌مێ ئه‌ڤێ جڤاتێ كۆنگرێ خوه‌ یێ (15) پانزدێ گێراى ل باژێرێ (لۆزان) ل سۆیسرا، د ڤى كۆنگره‌ى دا، بریاردان، بۆ جارا ئێكى چریا ئێكێ ژ هه‌مى ساله‌كێ ببیته‌ رۆژه‌كا جیهانى بۆ مۆزیكێ ب ناڤێ (رۆژا مۆزیكێ یاجیهانى).
بێگومان ده‌ستنیشانكرنا ڤێ رۆژێ ژلایێ رێكخراوا یۆنسكۆ ڤه‌ چه‌ند ئارمانج ل دووڤ دا هه‌بووینه‌، ئه‌و ژى وه‌كى ل خوارێ دیاركرین:
1ـ به‌لاڤكرنا هونه‌رێ مۆزیكێ د ناڤبه‌را هه‌مى ملله‌تێن جیهانێ دا.
2ـ بده‌ستڤه‌ئینانا مه‌ره‌مێن بلند یێن یۆنسكۆ ئه‌وێن داخوازا ئاشتیێ و هه‌ڤالینیێ د ناڤبه‌را ملله‌تێن جیهانێ دا دكه‌ن، گه‌شه‌پێدانێ ب ره‌وشه‌نبیریا وان بده‌ن و پووته‌دان ب شیانێن وان بكه‌ن.
3ـ ناسینا بزاڤێن (جڤاتا جیهانى یا مۆزیكێ) و رێكخراوێن وێ یێن جیهانى و لیژنێن وێ یێن نه‌ته‌وایێ وه‌راركرنا بنیات و پرۆگرامێن وێ.
ل سه‌ر ڤى بنیاتى هه‌ر ملله‌ته‌ك دێ ب ڤێ هه‌لكه‌فتێ رابیت ب گێرانا ئاهه‌نگێن جۆراوجۆر، وه‌ك گێرانا كوڕ و سمینارێن مۆزیكێ، سازدانا به‌ریكانێن ستران و مۆزیكێ، داكو د ڤێ رۆژێ دا گه‌هشتنه‌ك د ناڤبه‌را هونه‌رمه‌ندان دا چێببیت، هه‌ر وه‌سا پێشانگه‌هێن ئامیرێن مۆزیكێ دهێنه‌ ڤه‌كرن. نڤێسین ل سه‌ر مۆزیكێ دهێنه‌ به‌لاڤكرن د ناڤ رۆژنامه‌ و كۆڤاران دا, داكو پتر پووته‌ ب هونه‌رێ مۆزیكێ ژ هه‌مى لایه‌كى ڤه‌ بهێته‌دان، دیسا چه‌ند لیژنه‌یه‌ك دهێنه‌ دانان ژڤان لیژنان پێكدهێن:
1ـ لیژنا په‌روه‌ردێ و ره‌وشه‌نبیریا مۆزیكێ.
2ـ لیژنا فلكلۆرێ مۆزیكێ.
3ـ لیژنا هونه‌رێ مللى.
4ـ لیژنا به‌رهه‌مێن مۆزیكێ.
5ـ لیژنا ڤه‌كۆلینێن دیرۆكى.
ئه‌م ژى وه‌ك كورد وه‌كى هه‌مى ملله‌تێن جیهانێ پێدڤى یه‌ گرنگیا ڤێ رۆژێ ژبیرنه‌كه‌ین و پشتگوهڤه‌ نه‌هاڤێن، هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ژى ل دووڤ شیانێن خوه‌ ڤێ بیره‌وه‌ریێ دگێرین ب ئاهه‌نك و ستران و گێرانا كوڕ و سمیناران و چ جاران مه‌ نه‌ ڤیایه‌ خوه‌ كێمتر ببینین ژ چ ملله‌ته‌كى.
هه‌ر ملله‌ته‌ك ل دووڤ پووته‌دانا خوه‌ بۆ هونه‌رێ مۆزیكێ و پشته‌ڤانیكرنا هونه‌رمه‌ندێن مۆزیكژه‌ن و سترانبێژان كارى بۆ ڤى هونه‌رێ پێشكه‌فتى دكه‌ت.
دیسا گه‌له‌ك ژ وان ملله‌تان نه‌ب تنێ رۆژا ده‌ستنیشانكرى، ب تنێ ئاهه‌نگا دگێرن و كوڕ و سمیناران پێشكێشدكه‌ن، به‌لكو به‌رى ده‌ست پێكرنا (10ـ15) رۆژان كارێ خوه‌ دكه‌ن و بزاڤوچالاكیێن هونه‌رى مۆزیكێ و ستران و ئاهه‌نگان پێشكێشدكه‌ن.
خۆشبه‌ختانه‌ ل ئه‌ڤ ساله‌ پرۆسیسا (ریفراندۆمێ) كه‌فته‌ د ڤێ مه‌هێ و ڤان رۆژان دا، ئه‌ڤ رۆژا پیرۆز ل ده‌ف هونه‌رمه‌ندێن مۆزیكژه‌ن و سترانبێژ و ئاوازدانه‌ران، كو گه‌له‌ك جاران ئه‌ڤ رۆژه‌ دبۆرى، بێ كو كه‌سه‌ك یان هونه‌رمه‌نده‌ك هه‌ست پێ بكه‌ت و بزانیت رۆژه‌ك ب ناڤێ (رۆژا جیهانى یا مۆزیكێ) یاهه‌ى، ئه‌ڤ ساله‌ یا جودایه‌ ژ هه‌مى سالێن بۆرى، ژبه‌ر كو (ریفراندۆمێ) بارێ مه‌ سڤككر وه‌ك هونه‌رمه‌ند، دیسا وه‌ك سه‌ندیكا هونه‌رمه‌ندان، كو ئه‌ڤه‌ ل رۆژا (7/9/2017) ئاهه‌نگ و ستران ل سه‌رانسه‌ر كوردستانێ، به‌لكو سه‌رانسه‌رى جیهانى ئاهه‌نگ یێن دهێنه‌ گێران ژلایێ وان كوردێن دلسۆزێن ل ده‌ڤه‌رى وه‌لاتى و ل هه‌ر وه‌لاته‌كێ جیهانێ دژین، ئه‌ڤرۆ یێن ڤان جۆره‌ ئاهه‌نگان دگێرن، دبنه‌ دو بیرهاتن د ئێك بیرهاتن دا دهێنه‌ ساخكرن و پشته‌ڤانیا حوكمه‌تا كودرستانێ و پاریزگه‌ها دهۆكێ و لقا/1 (پ،د،ك) ل دهۆكێ و حزب و لایه‌نان و كه‌سانێن ده‌وله‌مه‌ند یا دهێته‌ كرن، مه‌ وه‌ك سه‌ندیكا هونه‌رمه‌ندێن كوردستانێ ب ئه‌ندامێن خوه‌ڤه‌ یێن ناڤه‌ندا مۆزیكێ و ب تایبه‌تى ل باژێرێ دهۆكێ، رۆژانه‌ پتر ژ سێ ئاهه‌نگان و ب هاریكاریا هونه‌رمه‌ندان و ژماره‌كا خودانێن نڤیسینگه‌هێن ئامیرێن مۆزیكێ رۆژانه‌ ئاهه‌نگ گێراینه‌، هیڤیا مه‌ ئه‌وه‌، پتر پووته‌ ب ڤێ رۆژێ بهێته‌ دانان، داكو هونه‌رمه‌ندێن مه‌ یێن سترانبێژ و مۆزیكژه‌ن و ئاوازدانه‌ر بێ بار نه‌بن ژڤان جۆره‌ ئاهه‌نگان، هیڤیا مه‌ ئه‌و وه‌ك سه‌ندیكا هونه‌رمه‌ندان و ب هاریكاریا پارێزگه‌ها دهۆكێ و لقا/ 1 (پ، د،ك) بشێن هه‌ر سال چه‌ند هونه‌رمه‌ندێن خوی یێن خزمه‌تا ستران و مۆزیكا كوردى كرین خه‌لاتكه‌ین، چ یێن ساخبن یان وه‌غه‌ركرى، و ل گه‌ل وێ خه‌لاتكرنێ بشێن ژ لایێ چاپه‌مه‌نیان ڤه‌ چه‌ند پرتووكان ل سه‌ر ستران و مۆزیكێ چاپ بكه‌ین.
سوپاسى وده‌ستخۆشیێ ل هه‌مى وان هونه‌رمه‌ندێن مۆزیكژه‌ن و سترانبێژ و ئاوازدانه‌ر و نڤیسیه‌رێن نڤیسینا هۆزانا سترانێ دكه‌ین یێن كو ل ڤان رۆژێن بۆرى، شیان ژماره‌كا ئاهه‌نگان پێشكێش بكه‌ن و پرۆسیسا (ریفراندۆمێ) ب شێوه‌یه‌كێ جوان و تازه‌ بۆرینن ب ده‌نگ و په‌یڤ و تبلێن خوه‌ یێن زێرین، چ ئه‌ندامێن سه‌ندیكا مه‌بن یانه‌.
ل دووماهیێ رۆژا جیهانى یا مۆزیكێ ل گشت هونه‌رمه‌ندان، ب تایبه‌تى سترانبێژ و مۆزیكژه‌ن و ئاوازدانه‌ران پیرۆز بیت، هه‌ر دخێر و خۆشی و پێشكه‌فتنان دا بن.

خودایێ مه‌زن چاكى یا ل گه‌ل مه‌ كرى كو تشتێ خه‌له‌ت و یێ دروست ژئێك جودابكه‌ین، ئه‌ڤ براده‌رێ دێ به‌حسى ژێ كه‌م هێشتا نزانیت چ تشت یێ خه‌له‌ته‌ و كیژ یێ دروسته‌، ژ به‌ر هندێ یاوه‌كرى له‌ورا دڤێت ئه‌ز بخوه‌ بێژمێ ئه‌ڤ كارێ ته‌كرى یێ خه‌له‌ته‌ دا جاره‌كا دى وه‌نه‌كه‌ت و ل سه‌ر رێیا خه‌له‌ت خوه‌ ئاڤا نه‌كه‌ت.
من كه‌رب ژێ وه‌رنه‌گرتیه‌ كو ئه‌ڤ كاره‌ كرى، چنكو رۆناهى پارچێن له‌شێ مرۆڤى هه‌میێ ناڤه‌گریت هندى كه‌ربێن مرۆڤى ژئێكى ڤه‌بن ژ مرۆڤان. ئه‌ز نه‌ پێدڤى هندێ مه‌ شه‌ڕى گه‌ل ژیانێ بكه‌م و هه‌ڤركیا خه‌لكى بكه‌م داكو هه‌بوونا خوه‌ ل سه‌ر رویێ ئه‌ردى بجهبینم.
حه‌زدكه‌ین ده‌لیڤا ره‌نجخۆری بكه‌ین و بده‌ستخوڤه‌ بینین، لێ نه‌ ب رێیێن خه‌له‌ت، یان ل سه‌ر كیستێ كه‌سه‌كى، كو شوونا كلبده‌ین كوره‌بكه‌ین.
رۆژانه‌ گه‌له‌ك كه‌س هه‌نه‌ ل هیڤیا ده‌لیڤانه‌ دا باشترین كاران ئه‌نجام بده‌ن و بگه‌هنه‌ ئارمانجێن خوه‌، بۆچى مرۆڤ ئێك ژ وان نابیت؟، ده‌مێ تو تێدا دژى ئه‌و ب تنێ یێ هاریكاره‌ تو دشیێ تێدا تشته‌كێ بكه‌ى.
هشیاربوونه‌: ده‌ست نیشان دكه‌ت، كانێ مرۆڤ چیه‌ و كه‌رامه‌تا وى چه‌نده‌، ئه‌گه‌ر ئه‌ز یێ ل سه‌ر هش وهزرێن خوه‌ بم، دێ شێم یێ به‌رپرسبم ل به‌رامبه‌ر دادگه‌هێ یان دادگه‌هكرنا خوه‌یێ خوه‌، دێ یا ب زه‌حمه‌ت بیت ئه‌ز خه‌له‌تیه‌كێ بكه‌م.
به‌رى چه‌نده‌ كێ پرتووكه‌ك یا ناڤێن زارۆیان هاتیه‌ چاپكرن، ژلایێ به‌رێز (هاشم مزیرى) ڤه‌، پشتى من پێداچوونه‌ك د پرتووكا ناڤبرى دا كرى من دیت كو پتریا ناڤێن وى تۆماركرین د پرتووكا خوه‌ دا ئه‌و ناڤ بووینه‌ یێن د په‌ركا مندا هاتینه‌ به‌لاڤكرن به‌رى دو سالان ل چاپا (12) دوازدێ، ده‌مێ من خودانێ پرتوكێ ژى دیتى من گۆتێ كو ئه‌و ناڤێن ته‌ د پرتووكا خوه‌دا به‌لاڤكرین، ته‌ یێن ژ پرتووكا من یاناڤان ده‌رئێخستین، چنكو پتریا وان ناڤان من بخو یێن چێكرین و ئه‌ز دزانم وه‌كى چاوا زێرنگر زێرێ خوه‌ دنیاسیت، ئه‌ز هۆسا ناڤێن من چێكرین دنیاسم، جهێ داخى یه‌ كو ژێده‌رێن ناڤ ژێ ده‌رئێخستین دیارنه‌كرینه‌ د پرتووكا خوه‌ دا، ئه‌ڤه‌ ژى جهێ سه‌رسومانێ نه‌، هیڤیدارم ئه‌ڤ كاره‌ دوباره‌ نه‌بنه‌ ڤه‌، داكو مه‌ وه‌ك نڤیسیه‌ر رێز و حورمه‌ت و سه‌نگا خوه‌ هه‌بیت د وارێ نڤیسین و ره‌وشه‌نبیریێ دا، چنكو وه‌رگرتنا هه‌ر په‌یڤه‌كێ بێ ده‌ستیرى ژ خودانێ ره‌سه‌ن، تاوانه‌كا مه‌زنه‌، دێ دیرۆك تۆماركه‌ت و بۆ وى كه‌سێ وه‌ دكه‌ت دێ ب خرابى ئێته‌ ل قه‌له‌مدان، جهێ خوه‌ د ناڤ نڤیسه‌ران دا نابینت، چنكو دێ ل سه‌ر رێیه‌كا خه‌له‌ت ئاڤابیت، ئه‌ڤرۆ ژمن و سوبه‌هى ژئێكێ دى و…..هتد، له‌ورا هیڤیا ئه‌ڤ كاره‌ دوباره‌ نه‌بنه‌ ڤه‌ و رێڤه‌به‌ریا گشتى یا پرتووكخانا به‌درخانیا ژمارا سپاردنێ هۆسا ب ساناهى نه‌ده‌ته‌ چ نڤێسه‌ران تاكو به‌رهه‌مێ وان نه‌هێته‌ هه‌سه‌نگاندن و لێژنه‌ رازیبوونا خوه‌ ل سه‌ر دیارنه‌كه‌ن كو بهێته‌ چاپكرن. ل گه‌ل داخوازا سه‌ركه‌فتنێ بۆ هه‌مى خودان تبلێن زێرین نڤیسه‌ر و ره‌وشه‌نبیرێن ده‌ڤه‌را مه‌.

1. به‌رهه‌ڤكرنا دیرۆكا خواندنا قوتابیێن نوو كو ژ داتایێن ده‌ستپێكى یێن هه‌ر قوتابیه‌كى پێكدهێن، دیرۆكا قوتابى د سالێن ده‌ستپێكى و بۆرى دا، دیرۆكا سه‌روبه‌رێ ساخله‌میێ، بزاڤ و چالاكیێن ئه‌نجامداین، چ ئاره‌زو هه‌نه‌، ئه‌نجامێن تاقیكرنان و بده‌ستڤه‌ئینانا ئه‌نجامێن خواندنێ یێن نوكه‌.
ـ رێ و شێوازێن رێنمایێ:
1. رێنمایا تاكى.
2. رێنمایا كۆم: ل گه‌ل بكارئینانا رێیێن ل خوارێ یێن رێنماكاریێ:
أ‌. رێنمایا ئێكسه‌ر.
ب‌. رێنمایا نه‌یا ئێكسه‌ر.
ت‌. رێنمایا ره‌فتارى.
پ‌. رێنمایا ئاینى.
ج‌. رێنمایا په‌روه‌رده‌ى.
ـ گرنگیا رێنمایێ:
1ـ رێیێن رێنمایێ یان گرنگیدان و دۆرپێچكرنا ئاریشێن قوتابى نه‌خۆشیێ ژێ دبینن هه‌روه‌سا مامۆستا و سه‌رده‌ریا ل گه‌ل.
2ـ جوینكرنا ڤان ئاریشان بۆ پشكێن وان گۆره‌پانێن وان.
1. كاركرن بۆ پركرنا تۆماره‌كا سه‌روبه‌ران ب هه‌مى لایه‌نانڤه‌ و ئه‌گه‌رێن وان.
2. ئاره‌سته‌كرنا (قوتابى/مامۆستا) بۆ تایبه‌تمه‌ندى داكو بشیێت هاریكاریا وى بكه‌ت ژ بۆ چاره‌سه‌ركرنا ئاریشا وى
3. دانان پرۆگرامه‌كێ رێنماگه‌ریێ.
4. نڤێسینا تشتێ پێدڤى و گه‌هاندنا وان بۆ جهێن به‌رپرس ل ناڤ قوتابخانێ و ده‌رڤه‌ى قوتابخانێ ل به‌ر رۆناهیا چاره‌سه‌ركرنا ئاریشان.
ـ ئارمانجێن رێنماگه‌ریێ.
1ـ بجهئینانا رێكه‌فتن و پێكهاتنا ده‌روونى و یاجڤاكى یا قوتابى.
2ـ هاریكاریكرنا قوتابى ژبوكو چاره‌سه‌ریا ئاریشێن خوه‌ یێن ده‌روونى و جڤاكى و په‌روه‌رده‌ى بكه‌ت.
1. هاریكاریا قوتابى كو مفاى ژ پرۆگرامێن بزاڤوچالاكیان وه‌رگریت ب هه‌مى جۆرێن خوه‌ ڤه‌.
2. هاریكاریكرنا قوتابیێن خودان شیان و ئاره‌ز و ژ بۆ ره‌نجخوریكرنا شیانێن وان د پاشه‌رۆژێ دا.
3. هاریكاریكرنا قوتابیان ئه‌وێن ڤه‌ماى دخواندنێ دا.
ـ قووناغێن رێنماگه‌ریێ:
به‌رنامێ ئاراسته‌كرنا رێنماكه‌ریا په‌روه‌ردیێ دهێته‌ دابه‌شكرن بۆ چه‌ند قووناغان ئه‌و ژى وه‌كى ل خوارێ دیاكرى: ـ
1ـ پێشوازیكرنا قوتابیان ئه‌وێن ئاره‌سته‌كرین ژ لایێ ئه‌ندامێن ده‌سته‌كا مامۆستایان و ژكارگێریێ و یێن هاتین ب كه‌سایه‌تێن خوه‌ ژ قوتابیان ب خوه‌ ژى.
1. خواندنا سه‌روبه‌ران و ڤه‌گوهاستنا وان.
2. نڤێسینا وه‌سیه‌تكرنا ژ به‌ر رێیێن چاره‌سه‌ریا سه‌روبه‌ران.
3. دووڤچوونا سه‌روبه‌ران پشتى حه‌ز و ئاماده‌بوون و ئاراسته‌كرنان.
4. رێنمایا په‌روه‌ردێ دیاریێ دا:-
رۆلێ خێزانێ چ كێمتر نینه‌ ژ یێ تایبه‌تمه‌ندان ژ بۆ چاوانیا رێنماكرن و ئاره‌سته‌كرنا دروست یا زارۆیێن خوه‌ ڤه‌ده‌ر دكه‌ن د ده‌مێ یاریێ دا و ل ده‌مێ داخوازكرنا وان ژ بۆ پشكداریێ ل گه‌ل وان ب یاریان و ناسینا رێیێن دروست و ژێ رازى یێن راستڤه‌كرنا ره‌فتارێن وان، ل ڤێرێ رولێ مامۆستا و كه‌سوكار وچاڤدێرێن فێركرنا ئێكگرتى ب رێیه‌كا ب ساناهى ژ بۆ تێگه‌هشتنا رامانا خودانه‌تیێ بۆ نموونه‌ و دێ نموونه‌كێ بۆ ڤێ رێیێ یا ب ساناهى، هه‌كه‌ زارۆیێ نه‌زانى ئه‌ڤ یاریه‌یاكێ یه‌، دێ بێژینێ ئه‌ڤ یاریه‌ یا سۆلینێ یه‌، یارى یا (سۆلینى)یه‌، تایبه‌ته‌مه‌ندى رامانا (ملكیه‌) خودانه‌تیێ و تێگه‌هێ وێ دهێته‌ دیاركرن، كو هه‌ر كه‌سى ماف یێ هه‌ى تشته‌كێ تایبه‌ت هه‌بیت و ب وى ڤه‌ یێ گرێداى بیت، كه‌سێ ماف نینه‌ وى تشتى بكاربینیت، یان ره‌فتارێ ل گه‌ل بكه‌ت، ئه‌ڤجا پێ نه‌ڤێت كو دڤێت خێزان ل سه‌ر هنده‌ك گرنگێدان و بیردۆزان براوه‌ستینت، یێن تایبه‌ت د خواندنا ئه‌گه‌رى یا ره‌فتارێن مانا ب تنێ، ژ به‌ر كو ژێده‌رێ ئه‌گه‌رێ ره‌فتارى پشته‌ڤانیكرنا (یاریێ) یه‌ وپێكڤه‌ گرێدانه‌ ب پشته‌ڤانیێن جڤاكى وه‌كى (گرنژین، دانا ماجه‌كێ ل رویێ وی، په‌یڤا گه‌له‌ك باشه‌، به‌رێخودانه‌كا سه‌یر).
ـ په‌یره‌ و پرۆگرامێن رێنمایا په‌روه‌رده‌ى:
1ـ پرۆگرامێ وه‌راركرنێ: ژ بۆ هاریكاریكرنا قوتابیان ژ بۆ تیگه‌هشتنا خوه‌یى.
پشته‌ڤانیكرنا هیز و شیانێن قوتابیان
هاریكاریكرنا قوتابیان داكو بگه‌هنه‌ ئاستێن بلند ژ تێگه‌هشتن و گه‌هشتن و ساخله‌میا ده‌روونى..
هاریكاریكرنا قوتابیان ژ بۆ ده‌ستنیشانكرنا ئارمانجێن خوه‌ د ژیانێ دا.
پێشخستنا حه‌ز و ڤیانێن ئاره‌زۆیێن قوتابیان.
ئاره‌سته‌كرنا پێشه‌یى.
ئاره‌سته‌كرنا ئه‌كادیمى
1، پرۆگرامێ خۆپاراستنێ: هه‌ولدان بۆ نه‌هێلانا ئاریشێن ده‌روونى و جڤاكى و په‌روه‌رده‌ى.
هشیاركرن و پاراستنا د وارێ ئاریشێن ده‌روونى دا.
هشیاركرن و پاراستن ژ ئاریشێن جڤاكى.
هشیاركرن و پاراستنا ژ ئاریشێن په‌روه‌رده‌ى.
ئاشكه‌راكرنا زوى یا سه‌روبه‌ران.
هه‌ولدانكرن بۆ كێمكرنا شوونوارێن تێكچوون و نه‌هێلانا زێبوونا نه‌خۆشیان.
1. پرۆگرامێ چاره‌سه‌ریێ:
ژ بۆ سه‌ره‌ده‌ریكرنا ل گه‌ل تشتێ ب زه‌حمه‌ت و ئاریشێن ده‌روونى و جڤاكى ل سه‌ر ئاستێ ب ساناهى.
ل ڤێرى سه‌ره‌ده‌رى ناهێته‌ كرن ل گه‌ل تیكچوونان و نه‌خۆشیێن ده‌روونى، به‌لكو ل ڤێرێ دهێنه‌ ڤه‌گوهاستن.
ـ وارێن رێنمایا په‌روه‌رده‌ى:
أ. رێنمایا تاكى: سه‌ره‌ده‌ریكرنا ل گه‌ل ئاریشێن ب زه‌حمه‌ت یێن تاكه‌كه‌سى.
ب. رێنمایا كۆمى: سه‌ره‌ده‌ریكرنا ل گه‌ل ئاریشێن ب زه‌حمه‌ت ل گه‌ل كۆمه‌كا قوتابیان.
ت. ئاره‌سته‌كرنا كۆمى: ژ بۆ پاراستنا ژ ئاریشێن و زه‌حمه‌تیێن ده‌روونى و جڤاكى و وه‌رار و پێشخستنا شیانێن قوتابیان و ئاراسته‌كرنا پێشه‌ى.
ج. ڤه‌كۆلین: ژ بۆ ده‌ستنیشانكرنا پێدڤیان ل سه‌ر ئاستێ ده‌روونى و جڤاكى و په‌روه‌رده‌ى.
ح. ڤه‌گوهاستن.
1. ڤه‌گوهاستنا قوتابیان ئه‌وێن ئاریشێن تێكچوونێن ده‌روونى ل ده‌ف هه‌ین.
2. ڤه‌گوهاستنا قوتابیان یێن نه‌خۆش ب نه‌خۆشیێن ده‌روونى.
3. ڤه‌گوهاستنا قوتابیان یێن نه‌خۆش ب تێگه‌هشتن و فێركرنا ب زه‌حمه‌ت.

ئه‌و سالێن به‌رى زارۆ دچیته‌ باخچه‌ى دهێته‌ هه‌ژمارتن وه‌كو گه‌وهه‌رێ گرنگ یێ وه‌رارا وى ژ لایێ موزیكێ ڤه‌. زارۆ پێدڤى ب ژینگه‌هه‌كا مۆزیكێ یا زه‌نگێن هه‌یه‌، ئه‌وا ده‌لیڤێ دده‌نێ كو وه‌رارێ بكه‌ت ل گه‌ل زێده‌كرنا بنگه‌هێن چاڤدانا رۆژانه‌ به‌رى بچیته‌ قوتابخانێ. هه‌روه‌سا پرۆگرامێن چوونا زوو یا زارۆیان ئه‌وێن خودان پێدڤیێن تایبه‌ت ئه‌و زارۆیێن تووشى مه‌ترسیان دبن د ژیانا خوه‌دا، ئه‌ڤ پرۆگرامه‌ پێشنیاز دكه‌ت كو ئه‌و پێزانیینَن دهێنه‌ پێش كێشكرن بو زارۆیان پێدڤى یه‌ د گونجاى بن ل گه‌ل مۆزیكێ و مه‌ شیره‌ت دكه‌ت كو بۆ وان ڤێ ژینگه‌ها فێركرنێ یا زه‌نگین بدامه‌زرینین و خۆجه بكه‌ن ژێده‌بارى وان روونشتنان یێن زارۆیان ل ژیێ باخچه‌ى و هه‌تا كو پۆلا (12). ئاستێن ل ڤێ پارچێ تشتێ باش دیار دكه‌ن دا كو زارۆیان فێربكه‌ن مۆزیكێ و دیار دكه‌ت كو: 1. هه‌مى زارۆكان شیانێن فێركرنا مۆزیكێ هه‌نه‌. 2. زرۆ بخوه‌ خوه‌ نێزیكێ ئامێرێن مۆزیكێ دكه‌ن بۆ پێدڤیه‌كا ل دووڤ شیانێن وان یێن ژینگه‌ها فێركرنا مۆزیكێ. 3. زارۆیێن گه‌له‌ك بچووك شیانێن وه‌رارا شاره‌زایێن هزركرنێ یێن هه‌ین یێن ره‌خنێ د ماوێ هزركرنا مۆزیكێ دا. 4. زارۆ ب له‌ز و زوویا ل شاره‌زایێن مۆزیكێ به‌رهه‌ڤ دبن ژ لایه‌نێن جۆراوجۆر. 5. زارۆ شیره‌تان دكه‌ن ب سه‌ربۆرێن به‌رجسته‌بوونێ و زارڤه‌كرنا ده‌نگێن مۆزیكێ ژ لایه‌نێن جۆرا و جۆر، بزاڤ پاشداچوون و ترسیانێ. 6. زارۆ شیره‌تان ناكه‌ن كو بارێ خوه‌ گران كه‌ن ل به‌رامبه‌ر پێدڤیه‌كێ بۆ ب ده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجان. 7. یاریێن زارۆیان كارێ وان یێ ژ دل و رژد. 8. زارۆ باشتر فێردبن د ژینگه‌هه‌كا تێدا ژیایین یان یا دوینده‌هى یاخۆش و ژینگه‌هه‌كا جڤاكى. 9. د ناڤ گۆره‌پانا فێركرنێ دا یاگوهۆر زارۆیان پێدڤى ب هندێ هه‌یه‌ كو پێدڤیێن وه‌رارا گه‌له‌ك كه‌سان ژ زارۆیان. 10. زارۆ پێدڤى نموونه‌یێن گه‌هشتنێ یێن زیره‌ك و كاریگه‌ر وه‌ك نموونه‌ بۆ وان. ژێده‌رێن مفا ژێ وه‌رگرتین – – التربیه‌ الموسیقیه‌، بااستخدام الالعاب ، د نجلا‌و عبدالغفار محمد، دار العلم والایمان، گ / 2 2009 . – دور الموسیقى فی تربیه‌ الگفل، رساله‌ ماجستیر: كلیه‌ التربیه‌، جامعه‌ بغداد، نفیسه‌ حسن زغلول. – التعبیر الفنی عند الاگفال/ مصگفى محمد عبدالعزیز/1994/ دار الانجلو المصریه‌/ القاهره‌. – الموسیقى المدرسیه‌( قواعد و نڤریات و صولفیج، تژوق موسیقى، العاب حركیه‌) مكتبه‌ الانجلوا المصریه‌/ محمد محمود سامی، 1998.