ژمارا بن دیواران دھێنە ئاشکەرا کرن
ئەڤرۆ نیوز:
ئەندامەکێ پەرلەمانێ کوردستانێ راگەھاند، پێدڤیە کەرتێ پەترۆلێ بھێتە دەزگەھکرن و ئێدی حوکمەت بارگرانیێ بۆ خوە چێنەکەت کو رۆژانە 150 ھزار بەرمیلێن پەترۆلا خام و بۆ ھەر بەرمیلەکی ژی 19 دۆلاران بدەت بۆ دروستکرنا پانزینێ و گازوایلێ و پەترۆلا سپی و دبێژیت من قەناعەت نینە پرنسیبێ (ئەڤە تە ژکیرێ ئینا) بھێتە پەیرەوکرن، ئاشکرادکەت ژی گەتدەلیا ل کوردستانێ ب شێوەکێ قانوونی دھێتە کرن و کەس ژبەر گەندەلیێ نەھاتیە سزادان.
دلشاد شەعبان جێگرێ سەرۆکێ لژنا سامانێن سروشتی ل پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گوت” مە پرۆژەکێ چاکسازیێ پێشکەش کربوو و ھندەک خالێن من بەحسکرین یێن بوونە پێشنیار وەکو کێمکرنا مووچێن پلێن تایبەت (وەزیر، پەرلەمانتار، رێڤەبەرێ گشتی، شیرەتکار… ھتد)، دیسا ل شوینا وێ چەندێ حوکمەتا ھەرێمێ رۆژانە 150 ھزار بەرمیلێن پەترۆلا خام بدەتە کۆمپانی و پالاوگەھێن پانزینێ و پەترۆلا سپی و گازوایلێ و کەرەستێن دی ژ پەترۆلا خام دروست دکەن، کو بۆ ھەر بەرمیلەکێ ژی 19 دۆلاران ددەتە وان بۆ ڤاڤارتنێ، و ڤێ سەرگێژیێ بۆ خوە چێکەت و وی بەرھەمی ژێ وەرگریت و ل پانزینخانان بەلاڤکەت، باشترە بازار ئازاد ببیت وەکو نوکە دبینین چاوان بھا یێن ھاتینە خوار، و حوکمەت پەترۆلا ڕەش بفرۆشیتە وان پالاوگەھان و ئەو بۆ خوە چێکەم و ھەڤڕکیێ د ناڤبەرا خوەدا بکەن ل بازاری کو ب ڤی شێوەی دێ پتر داھات بۆ حوکمەتێ زڤریت و دێ بھا ژی ھێنە خوار، دیسا ئەرزانکرنا بھایێن ھندەک کەلوپەلێن خوارنێ وەکو (ھێک و تشتێن دی) ئەوێن ل دەرگەھێن سنۆری باج ژێ نەھێتە وەرگرتن، دیسا ئەرزانکرنا کریێن خانیان ب رێژەکا دیارکری، دیسا کاراکرنا قانوونا پاراستنا بەرھەمێن ناڤخوەیی ئەوا ل عیراقێ ھەی، یان ژی قانوونەکا ب وی شێوەی ل کورستانێ دەربکەین و ھەکە ھاتە دەرکرن و بجھئینان ئێدی دێ گرنگیدان ب کەرتێن چاندنێ و پیشەسازیێ ھێتە دان، ھەموو ئەو پێشنیار د کۆمبوونەکا جڤاتا وەزیران دا دێ بنە بریار.
ل دۆر وێ چەندێ بۆچی ھەتا نوکە نە پەرلەمانێ کوردستانێ و نە حوکمەتا کوردستانێ، چو قانوونێن تایبەت ب ناڤێ ( تە ئەڤە ژ کیرێ ئینایە) دەرنەکرینە و ھەر بەحس ژی لێ ناکەت، دلشادی گوت” ما دێ بێژنە کێ وەرە بینە؟، ئەز دێ بەحسێ ناڤ پارتی کەم کو پرنسیبێ پاداشت و سزا نینە و نەکەس دبێژیتە تە سەحەتا تە خوەش و نە کەس دبێژیت ستوویێ تە بشکێت، من کەس ژی نەدیتیە سەرا گەندەلیەکێ ھاتبیتە گازیکرن و سزادان، لەوما من قەناعەت نینە ئەڤە بھێتە کرن، بەلێ بۆچی ناھێتە کرن؟، ئەز نزانم”.
دیارکر ژی” ئاریشە ئەوە بۆچی ھەتا نوکە کەس نەھاتیە دەستەسەرکرن و سزادان، من جارەکێ دووڤچوونەک بۆ ڤی بابەتی کربوو، ل کوردستانێ گەندەلی ب ڕێیێن قانوونی دھێتە کرن و وەسا دھێتە چێکرن ھندی تو ل دووڤ بچی، شوونوارێن تاوانێ ل دووڤ خوە ناھێلن و ئاریشە ئەڤەیە و ھەکە ھندەک جاران دووڤچوونا بادەکێن گەندەلیێ ھاتبیتە کرن، نەشیاینە کەسەکێ دەستەسەر بکەن”.
ل دۆر داھاتێ ھەیڤانە یێ حوکمەتا ھەرێمێ، گوت” 500 ملیۆن دۆلار ھەیڤانە دھێتە بەر دەستێ حوکمەتا ھەرێمێ ژ پارێ پەترۆلێ و داھاتیێن دی، و ئەڤ گوژمە تێرا مووچان ب تنێ ناکەت کو بۆ دانا مووچان حوکمەت پێدڤی ب 720 ملیۆن دۆلارانە، دیسا 100 ملیۆن دۆلار ژی بۆ ب رێڤەچوونا کاروبارێن حوکمەتێ و ئاواران و شەڕێ داعشێ، ئانکو ھەیڤانە حوکمەت پێدڤی ب 820 ملیۆن دۆلارانە بۆ ڤان ھەموو کاران، ب ڤێ چەندێ عەجز ھەیڤانە دگەھیتە 320 ملیۆن دۆلارن”.
خویاکر ژی” مووچێن ھەرێما کوردستانێ 52% مووچێن مەدەنی نە و 48% مووچێن ئەمنی و لەشکری نە، بۆ مووچێن ئەمنی و لەشکری، مە پێشنیار کریە ئەوێن پلێن وان د بلند پشکەک ژ مووچێن وان بھێتە ڕاگرتن، بەلێ یێن خودان پلێن ئاسایی 100% وەکو بەرێ وەربگرن”.
ل دۆر کۆمبوونا رۆژا شەمبیێ 23/1/2016 ێ یا سەرۆکاتیا حوکمەتێ ل گەل وەزیر و رێڤەبەرێن گشتی و ھژمارەکا پەرلەمانتاران، گوت” د وێ کۆمبوونێ دا چار ژۆر ھاتنە پێکئینان بۆ کێمکرنا خەرجیان و زێدەکرنا داھاتیان و ئەنجامدانا چاکسازیان و راگەھاندنێ، بۆ ژۆرا چاکسازی مە پرۆژەک بۆ دەزگەھکرنا کەرتێ پەترۆلێ پێشکەشکر، کو ل دووڤ قانوونا ھژمار 22 ل سالا 2007 ێ ، وەزارەتا سامانێن سروشتی یا بەرپرسە ژ ئینانا کۆمپانیێن پەترۆلێ و لێگەریان و دەرکرن و فرۆتنا پەترۆلێ و وەرگرتنا پارێ پەترۆلێ، بەلێ ھەر د وێ قانوونێ دا یا ھاتی لێگەریان و بازارکرن و فرۆتنا پەترۆلێ ھەر ئێک ژ وان کاران ب قانوونەکێ بھێتە رێکخستن، لەوما پێدڤیە ب زووترین دەم کەرتێ پەترۆلێ بھێتە ب دەزگەھکرن”.
سەبارەت بن دیواران و چارەسەریا وان، ناڤبری رەتکر 700 ھزار بن دیوار ل ھەرێمێ ھەبن و دبێژیت” ملیۆنەک و 400 ھزار کەس مووچان وەردگرن، 700 ھزار فەرمانبەرێن پێگیر یێن ھەین، یێن دی خانەنشینێن لەشکری و مەدەنی و شەھید و .. ھتد، بەلێ دبیت نێزیکی 200 ھزار بن دیوار ھەبن و دیارکرنا وان یا ب زەحمەتە، چونکی لیستەک ب ناڤێ بن دیواران نینە و ھەر ئێک د جھەکی ڕا یێ ھاتیە دامەزراندن، ئەڤ دیاردە دێ ب ڕێیا وەرگرتنا مووچەی ب ڕێیا کارتا ئەلکترۆنی ھێتە چارەکرن، کو ھەر ئێکی کارتەک بۆ بھێتە دروستکرن و ھەر کەسەک ب وێ کارتێ مووچەی وەرگریت، ھندەک یێن ل دەرڤە ئاکنجی، یێن ھاتینە ڤێرێ بۆ خوە مووچەک یێ چێکری و یێن زڤرین و ل وێرێ سوسیالێ وەردگرن، و یێ ھەی یێ مری و ھێشتا مووچێ وی دھێتە وەرگرتن، یێ ھەی ژی دو مووچان ژ حوکمەتێ وەردگریت و یێ ھەی بەرپرسە زێرەڤانێن ھەین و مووچێن ھەموویان وەردگریت و دکەتە د بەریکا خوەدا، ب ڕێیا کارتا ئەلکترۆنی کو ھەر ئێک ب خوە بچیت مووچێ خوە وەرگریت، دێ ڕێگری ل ڤێ دیاردێ ھێتە کرن و دێ گەلەک بن دیوار ئاشکرابن”.
گوت ژی” بەری نوکە ئامارەکا دروست نەبوو کا چەند فەرمانبەر و مووچە خور و بن دیوار و خانەنشینکری ھەنە، من ب خوە سێ لیست ھەبوون، کو ھەر ئێک ژ وان یا جودا بوو ژ یا دی، چەند سەد ھزار ناڤ جوداھی ھەبوو، نێزیکی 100 ملیار دیناران ژی جوداھی ھەبوو، ئەڤ چەندە یا بوویە ئەگەر کو داخواز ژ ھەموو وەزارەتان بھێتە کرن ژ بچووکترێن فەرمانگەە ھەتا وزارەتێ ئامارەک بھێتە دروستکرن کا ھەر ئێکێ چەند فەرمانبەر ھەنە و سالێن وان یێن خزمەتێ و مووچێ وان یێ بنەرەتی و دەرمالێن وەردگرن بھێنە دیارکرن و 60% ژ وان داتایان یێن ھاتین و ل دەمەکێ نێزیک یێن دی ژی دێ گەھن بەردەستێ مە و ھندی داتا نەبن، کار ل سەر ناھێتە کرن”.
خویاکر ژی” وەزارەتا دارایی بەرھەڤیێن دروستکرنا وێ کارتێ کربوون و تەندەر ژی ھاتبوو بەرھەڤکرن، بەلێ بارێ ئابووری یێ باش نینە و پارە پێ دڤێت، بەلێ د پێشنیارا خوەدا مە ئاماژە پێدا ھەکە پێنج ملیۆن دۆلار ل دروستکرنا وی سیستەمی بھێنە مەزاختن، د ھەیڤا ئێکێ دا دبیت 10 ھەتا ملیۆن دۆلار بۆ حوکمەتێ بزڤرن”.
ل دۆر خانەنشینکرنا نە قانوونی، گوت” نەھێلانا وێ دیاردێ، ئێک ژ پێشنیارێن مە بوو د وێ کۆمبوونێ دا، یێن ھەین رۆژەکێ فەرمانبەر نەبوون، ب پلێن وەزیر و رێڤەبەرێ گشتی و شیرەتکار یێن ھاتینە خانەنشینکرن، پەرلەمانتار ژی یێن ھەین کو چار سالان پەرلەمانتار بوون و ب رێژا 80% ژ مووچێن خوە یێن ھاتینە خانەنشینکرن، مە یا پێشنیارکری مووچێن پەرلەمانتارێن خانەشینکری و یێن نوکە دکاری دا ژی ھەموو بھێنە کێمکرن، یێن مە ئەوێن نوکە دکاری دا ھەتا 70% دێ ھێنە بڕین کو مە 8 ملیۆن دینار وەردگرتن و نوکە دێ بنە دو ملیون و نیڤ”.