ئارام دهۆكی-كه‌نه‌دا
پشتی بۆرینا پتر ژ ساله‌كێ ب سه‌ر بانگه‌شا هه‌لبژارتنێن ئه‌مریكا و پشتی ب ده‌هان به‌ربژێر د سه‌راد و بێژینگا تێنه‌كرن، ل دووماهیێ وه‌كو هه‌ر هه‌لبژارتنه‌كێ دو كه‌سایه‌تی دمینن بۆ هه‌وا هه‌لبژارتنان، هه‌لبه‌ت ئه‌و ژی وه‌كو رۆتین لێ هاتیه‌ كو هه‌رده‌م ئه‌ڤ به‌ربژێره‌ ئێك ژ دیموكراتیایه‌ و یه‌ك ژ كۆماریان، وه‌كو تێته‌ خویاكرن ئه‌ڤ جاره‌ ژی دۆنه‌لد و خانم كلینتۆن بوون بۆ روو ب رووبوونا ئێكێ یا وان كانێ دێ چه‌وان كارن ملله‌تێ ئه‌مریكی رازی كه‌ن كانێ كی ژ وان دێ هێته‌ هه‌لبژارتن بۆ ماوه‌یێ 4 سالێن بێن. د ڤان شه‌ش حه‌فتیێن بێن دا ئه‌ڤ دو به‌ربژێره‌ دێ سێ جاران ب زیندی روو ب روو هه‌ڤ بن و دگه‌ل كۆمه‌كا مه‌زنا ئاماده‌بوویا و ته‌ماشه‌ڤانێن ته‌له‌ڤزیۆن و رادیویا و …هتد. مه‌ره‌م ژ ڤان دیداران ئه‌وه‌ كو پتر و پتر ئه‌جیندا و پرۆگرامێن خوه‌ بۆ رایا گشتی یا ئه‌مریكی روون بكه‌ن.
شه‌ڤا 26/9/2016 بۆ ماوه‌یێ سه‌عه‌ت و نیڤان بێ هه‌بوونا دابرینا ته‌له‌ڤزیۆنی ئه‌ڤان هه‌ردو به‌ربژێران به‌رسڤا پرسێن ژێ هاتینه‌كرن دان، ئه‌ڤ پرسه‌ وه‌كو دیار ل سه‌ر سێ ستوونان بوون كو نوكه‌ پرانیا خه‌لكێ ئه‌مریكی پێڤه‌ مژووله‌.
1. ئابوورێ ئه‌مریكی، چه‌وانیا بلندكرنا ئاستێ ژیارا وه‌لاتیێ ئه‌مریكی.
2. توخم په‌رستی كو بوویه‌ ئاریشه‌كا مه‌زن د ناڤبه‌را سپی و ره‌شان دا و رۆژانه‌ ره‌ش پیستنێن ئه‌مریكی ب ده‌ستێ پۆلیسێن سپی تێنه‌ كوشتن و ئه‌ڤه‌ ژی كێر گه‌هاندیه‌ سه‌ر هه‌ستی ل ڤی وه‌لاتی.
3. سه‌رگێژی و ئاریشا نیڤنه‌ته‌وی كو راسته‌وخۆ ئه‌مریكا به‌شداره‌ و راسته‌وخۆ شكه‌ستن و سه‌ركه‌تنا وێ په‌یوه‌ندی ب ئه‌مریكا و هه‌لبژارتنان ڤه‌ هه‌یه‌ ئه‌و ژی كێشا تێرۆرێ یه‌ ب تایبه‌تی ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ب سه‌روه‌ریا رێكخراوا داعش. ئه‌ڤان بابه‌تان سوحبه‌تا و گه‌نه‌گه‌شا هه‌ر دوان گه‌رم كر و جه‌ماوه‌رێ هه‌ر دویان ژی ب چاڤێن ڤه‌كری ته‌ماشه‌ی دكرن. هه‌ر چه‌نده‌ خه‌لك ل هیڤیێ یه‌ ل ده‌مێ روو ب رووبوونێ بابه‌ت و به‌ندێن نوو بێن گوهلێ بوون ژ وانا دا كو ته‌رازی ب لایه‌كی دا بچیت، لێ ل دووڤ باوه‌ریا گه‌له‌ك سیاسه‌تمه‌دار و هه‌لسگه‌رێن سیاسی ئه‌ڤ یه‌كه‌ د روو ب رووبوونا وێ شه‌ڤێ دا دیار نه‌بوو. دبیت هنده‌ك جاران هیلاری بهێزتر بوو یان ل هنه‌ك ده‌لیڤان دۆنالد لێ ب ره‌نگه‌كێ گشتی چ ژ هه‌ردویان نكاری وه‌كو پێدڤی سه‌ركه‌تنه‌كا به‌رچاڤ یا سه‌نگا میزانیێ بگوهۆره‌، له‌وان ژی مینا بابه‌تێ خوه‌ یێ به‌ری نها من ده‌ستنیشانكری كو وه‌لاتیێن ئه‌مریكی دحه‌یرینه‌ كێ هه‌لبژێرن. وه‌كو ئاشكرا هندیكه‌ هیلاری یه‌ خوه‌ ب چینا ناڤنجی ڤه‌ ژ كۆمه‌لگه‌ها ئه‌مریكا ڤه‌گرتیه‌ كو ئه‌و دێ مافێن وان پارێزیت و پویته‌ی ده‌ته‌ كارێن مامناڤه‌ند یان كۆمپانیێن بچووك و ژیانا وان خۆش كه‌ت. لێ تره‌مپ ژ به‌ر كو ژ زه‌نگینێن هه‌ره‌ مه‌زنه‌ ئه‌وی باوه‌ری ب ته‌خا مامناڤه‌ند نه‌مایه‌ و دخوازیت كه‌سایه‌تیێن خودان مال و زه‌نگین رۆلێ خوه‌ د حكوومه‌تا بێت دا ببینن یان ژی ته‌خا برجواز ل وی وه‌لاتی هه‌موو كۆمپانیێن خوه‌ ژ وه‌لاتێن مینا یابان و چینێ و مه‌كسیكو بكێشن و پویته‌ی بده‌نه‌ ئه‌مریكا یان ژی باجه‌كا مه‌زن ل سه‌ر ولاتیێن ئورۆپا و عه‌ره‌با و هه‌موو ئه‌وێن ئه‌مریكا ئاسایشا وان دپارێزیت ژ تیرۆرێ و ئه‌و ب خوه‌ رۆله‌كێ به‌رچاڤ نابینن مینا سعودیێ و گه‌له‌ك وه‌لاتێن نێنو. بۆچوون ژێك ددوورن و به‌رژه‌وه‌ندیێن ته‌خایه‌تیێ ژ ئه‌سمان و ئه‌ردان ژ هه‌ڤ دوورن. دو خال گه‌له‌ك كاریگه‌رن كو هه‌رلبژێر ماده‌ كو گه‌له‌ك جاران بریارا ژار و ته‌خا ناڤنجی دبیته‌ ئێخسیارا دۆلاری ئه‌و ژی ترۆمپ ژ ڤێ خالێ سوودمه‌نده‌، یا دویان خالا مه‌نتق و یاسا و دبلوماسیه‌ت كو ئه‌و ژی ب روخسارێ خانم هیلاری ڤه‌ دیارن و شیان و ئه‌زموون هه‌یه‌.
هه‌ژی گۆتنێ یه‌ ل دووماهیێ كو یه‌ك ژ ڤان دێ هێته‌ هه‌لبژارتن ئه‌و ژی ئه‌وه‌ یان ئه‌مریكا یا بێن دێ قوچانێ دگه‌ل گه‌له‌ك دیواران كه‌ن و ب هێزا باسك و هێزا له‌شكری دێ روو ب روو قه‌یرانا بن، نه‌مازه‌ دونیا ده‌رڤه‌ی ئه‌مریكا بۆ پاقژكرنا حسابا خوه‌ ل گۆره‌پانا شه‌ران یان ژی دێ ئه‌مریكا ل گه‌میه‌كا مه‌ند سیار بیت و گه‌له‌كا دگه‌ل خوه‌ كه‌ته‌ تێدا و هێدی هێدی كت كته‌ یێن نه‌ پێدڤی به‌رده‌ته‌ د ده‌ریای دا هه‌تا خوه‌ دگه‌هینته‌ كه‌ناره‌كی، له‌وا چ بای بیت یان چ بارۆڤه‌ بیت باوه‌ر ناكه‌م گه‌له‌ك به‌رژوه‌ندیا ده‌ره‌كی و ناڤه‌كی چ لێ ژێ بهێته‌ گهۆرین.

ئارام دهۆكی-كه‌نه‌دا
گه‌له‌ك ملله‌ت و گه‌له‌ك كێشێن نێڤنه‌ته‌وی خوه‌ دگرن ده‌مێ هه‌لبژارتنێن ئه‌مریكی نێزیك دبن كانێ دێ سه‌رۆكێ نوو وێ كی بیت و چه‌وا سیاسه‌تا خوه‌ برێڤه‌ ببه‌ت وه‌كو وه‌لاته‌كێ زلهێز ل سه‌ر روویێ ئه‌ردی. لێ ئاریشه‌ ڤێ جارێ ژ هندێ كوورتره‌ كو ملله‌ت و كێشێن سیاسی ل گه‌له‌ك ده‌ڤه‌ران خوه‌ بگرن، ژ به‌ر كو وه‌لاتیێ ئه‌مریكی ژی نزانیت چه‌وا ده‌نگی بده‌ت و ده‌نگی بده‌ت كێ؟، بده‌ته‌ خانما كلینتۆن وه‌سان خویا دبیت كو سیاسه‌تا نه‌رما ئوباما دێ به‌رامبه‌ری گه‌رماتیا باره‌شێ سیاسی و ئابووری به‌رده‌وام بیت، ئه‌ڤێ وه‌لاتیێن ئه‌مریكی ناخوازن!. ده‌نگی بده‌ دۆنالد ترۆمپی ئه‌وی ژی ته‌ر و هشك یێن پێكڤه‌ سۆتین دوژمنان بۆ ئه‌مریكیا زێده‌ دكه‌ت و ئه‌ڤ وه‌لاته‌ ب خوه‌ ژی یێ خه‌ندقیه‌ د ناڤا كێشێن جۆراوجۆر دا. له‌وا وه‌لاتیێن ئه‌مریكی هه‌تا ئه‌ڤرۆ بێ دودلی نه‌شێن بریارا خوه‌ یا ئێك لایه‌نه‌ چێ بكه‌ن.
به‌ری هه‌یامه‌كێ من گوهداریا رادیویا كه‌نه‌دی دكر پرۆگرامه‌كێ تایبه‌ت ل سه‌ر ده‌نگدانا ئه‌مریكیان دروست كر بوو ل ژێر چاڤدێریا رۆژنامه‌ڤان و راپۆرتڤانا چه‌له‌نگ (ئانا ماریا)، پشتی دیدار دگه‌ل گه‌له‌ك وه‌لاتیێن ئه‌مریكی كری و پرسا وێ ئه‌و بوو كانێ كاودانێ ده‌نگدانێ دێ چه‌وا برێڤه‌ چیت و بۆچوونێن وان چنه‌؟ وه‌سا دیار بوو كو پرانیا وان نه‌دكه‌یف خۆشن ب مانا (ترامپی و خانم كلینتون)ێ ئه‌ز گۆتنا یه‌ك ژ وان بكه‌مه‌ كاكلكا بابه‌تێ خوه‌ ئه‌وی ژی ئینا زمان و گۆتی”ئه‌مریكی د ڤێ هه‌وا هه‌لبژارتنان دا جارێ بێ سه‌ركه‌تنن، هه‌ر ئالیێ تو بگری یان ده‌نگی بۆ بده‌ی خوساره‌تیه‌، چونكی هه‌لبژارتن یا بوویه‌ ترانه‌”. مه‌ره‌ما ڤی وه‌لاتیێ ئه‌مریكی ئه‌وه‌ كو هه‌ردو به‌ربژێر نكارن وه‌كو پێدڤی به‌رخوردێ دگه‌ل كاودانێن ئه‌مریكا بكه‌ن و ژ ڤێ قه‌یرانا كه‌تینێ ده‌ربینن ژ به‌ر كو چ ژ هه‌ردویان وه‌كو پێدڤی پرۆگرامێن وه‌سا ژ هه‌ژی نینن كو وه‌لاتیێ ئه‌مریكی بكاریت باوه‌ریێ بده‌تێ.
خانم كلینتۆن كو به‌ربژێرا پارتا دیموكراتانه‌ پرانیا سیاسه‌تمه‌دارێن وی وه‌لاتی وه‌سا دبینن كو چ گهۆرینێن به‌رچاڤ روی ناده‌ن. دیاره‌ كێشا هه‌ره‌ مه‌زنا ئه‌مریكا ل ده‌مێ سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا كێشا ئابووری بوو، دسه‌ر هندێرا كو هه‌تا راده‌یه‌كی گهۆرین خستینێ به‌راوردی دگه‌ل بێ كاریێ، بۆ نموونه‌ رێژا بێ كاریێ ل سالا (2010) (7.6) بوو، وه‌كو دیار ل مه‌ها شه‌ش یا چوویی یا بوویه‌ (4.9) ئه‌ڤ ژماره‌ هه‌ر یا بلنده‌، لێ ئاریشا ئه‌مریكا ب ژماره‌ یه‌ك نوكه‌ نه‌تنێ باشكرنا بارێ ئابووریه‌ به‌لكو كاودانێن سیاسی یێن ژ ده‌رڤه‌ كو یێن بنه‌ ئاریشێن هه‌ره‌ سه‌ركی بۆ ڤی وه‌لاتی ئه‌و ژی ب په‌یدابوونا رێكخراوێن تێرۆرستی ژ ده‌ست ده‌رچوونا كاودانا ل سووریێ و ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین و نه‌شیانا ڤی وه‌لاتی مینا به‌رێ چاره‌ك وه‌كو ئه‌و دخوازن بێته‌ كرن و بله‌ز و به‌ز و بهێز و باسكێن له‌شكری وه‌كو ل ئه‌ڤغانستان و عیراقێ كرین. تنێ خالا كو ئه‌مریكی به‌رێ خوه‌ دده‌نێ یا كو جودا دكه‌ت سه‌رۆك ئوبامای ژ كلینتونێ ئه‌و ژی توخمێ مێ یه‌ كو بۆ جارا ئێكێ یه‌ ژنه‌ك ببیته‌ سه‌رۆك ل ئه‌مریكا، ئه‌ڤه‌ ژی خویا دكه‌ت كو گه‌له‌ك وه‌لاتی دێ ده‌نگی ده‌نه‌ دیموكراتان ژ به‌ر دخوازن توخمێ مێ سه‌رۆكاتیا وی ولاتی بكه‌ت، ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی ئه‌مریكی خوه‌ ب سه‌ركێشا وه‌لاتێن دیموكراتخاز دبینیت و هه‌تا نوكه‌ ژنه‌كێ سه‌رۆكاتیا وی ولاتی نه‌كریه‌.
ژ لایه‌كێ دی ڤه‌ ئه‌مریكی ده‌مێ ژ لایێ دی دنێرنه‌ به‌ربژێرێ كۆماریان كو ئه‌و ژی “دونه‌لد ترۆمپ”. وه‌لاتی وه‌سا هزر دكه‌ن كو ئه‌وان سه‌رۆكه‌ك پێدڤیه‌ كو كه‌ساتیه‌ك “سیاسی و له‌شكری” بیت ژ به‌ر كو ئه‌ڤرۆ ئاریشێن ئه‌مریكا وه‌كو سه‌ركێش ل مه‌یدانا كێشێن سیاسی و له‌شكری هه‌نه‌ ژ هه‌ر ده‌مه‌كێ دی دژوارتر، نموونه‌ ژی نه‌بوونا ستراتیژیه‌ك رۆن ئاشكرا ژ هاویشكرنا شه‌رێن رۆژهه‌لاتا ناڤین ب تایبه‌تی ل سووریێ، كو رۆژانه‌ بوویه‌ ئاریشێن هه‌ره‌ مه‌زن بۆ هه‌موو وه‌لاتێن دونیایێ ئه‌ڤجا بگره‌ ژ په‌قاندنا ترۆمبێلان و هێرێشێن جودا جودا كو سه‌رپشكێن وان دگه‌هنه‌ ئورۆپا و ئه‌مریكا و هه‌ر ده‌رێ یان ژی كێشه‌یا هه‌ره‌ مه‌زنا په‌یدابوونا په‌نابه‌ران ب ئاوه‌یه‌ك ئێكجار زه‌خم كو دبنه‌ جارا یه‌كێ وه‌سا ژماره‌ك مه‌زن پشتی شه‌رێ جیهانی یێ دویێ.
ب هه‌لبژارتنا ترۆمپی گه‌له‌ك وه‌سا دبینن كو ئه‌ڤ كه‌ساتیه‌ بازرگانه‌ و د كارێ خوه‌ یێ تاكه‌كه‌سی دا سه‌ركه‌تی بوویه‌، لێ چ سه‌ربوورێن له‌شكری و سیاسی نینن هه‌تا كو ب كێر بێت بۆ كاودانێن ئه‌ڤرۆ یێن ئه‌مریكیان كو بكاریت رۆله‌كێ به‌رچاڤ ببینیت. ئه‌و بۆچوونێن وی كو دێ موسلمانان ده‌رێخیت و كه‌سێ قه‌بوول ناكه‌ت بچیته‌ ئه‌مریكا هه‌تا دبن ده‌ه میكرۆسكوپان دا ده‌رباز نه‌بیت، گه‌له‌ك سیاسه‌تمه‌دار ئه‌ڤان بۆچوونان دوور ژ راستیێ دبینن كو نكاریت بكه‌ته‌ كار د ئه‌جندایێن خوه‌ دا ژبه‌ر كو ئه‌ڤ یه‌كه‌ دبیته‌ ڤه‌قتیانا ئه‌مریكا ژ دونیایێ و زێده‌كرنا دوژمنان كو ئه‌و ژی د به‌رژه‌وه‌ندیا ڤی وه‌لاتی دا نینه‌.
ئه‌ڤجا ب ڤی ئاوایی وه‌كو دیار باشتر ئه‌وه‌ چ لایه‌ن خوه‌ ب هیڤیا هه‌لبژارتنێن ئه‌مریكا نه‌گرن، ژ به‌ر كو هه‌تا راده‌یه‌كێ هه‌ڤیر د ده‌ستێن ئه‌مریكیان ژی دا روون بوویه‌، راسته‌ پێدڤیه‌ مرۆڤ هایداری ده‌ورو به‌رێن خوه‌ بیت گه‌له‌ك باشه‌، لێ كولومل خوه‌ ل هیڤیا ده‌نگدانێن ئه‌مریكا بگریت دبیته‌ مه‌زنترین خه‌له‌تی، چونكى هه‌كه‌ ملله‌تێ ئه‌مریكی ب خوه‌ یێ حه‌یری بیت ب هه‌لبژارتنێن خوه‌ڤه‌ باشه‌ بۆ كه‌سێ وێڤه‌تر دێ چ هێته‌ چاڤه‌رێكرن. به‌لكی گه‌له‌ك بێژن سه‌رۆك تنێ ره‌مزه‌ ل ئه‌مریكا لێ مه‌ره‌ما مه‌ ژ بابه‌تی نه‌ سه‌رۆكه‌، به‌لكو وه‌لاتیه‌ كو چێكه‌ری بریارا سیاسیه‌ ل سیسته‌مێن دیموكرات. ب كورتی ئه‌مریكی ژ هه‌ر جاره‌كێ پتر حه‌یرینه‌ ده‌نگێ خوه‌ بده‌نه‌ كیژان به‌ربژێری ژ به‌ر كو د هه‌ستا وان دا چ ژ هه‌ر دویان نكارن به‌رخۆرده‌كا زه‌لال د گه‌ل پێدڤیێن وان بكه‌ن.

وه‌كو خویایه‌ كاودانێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین هه‌ر دچن و پتر روودانێن سه‌یر تێنه‌ ئه‌نجامدان، نه‌مازه‌ ل سه‌ر خاكا كوردان ژ به‌ركو خاكا كوردان كاكلكا ئاریشێ یه‌ ژ به‌ر هزار و ئێك ئه‌گه‌ران. كاودانێن كوردستانا باشوور ژی جهه‌كێ مه‌زن دگریت د ئه‌نجامدانا وان روودانێن جودا جودا دا. به‌لكی گه‌له‌ك ژ روودان و فشاران د ده‌ستێ كوردان ب خوه‌ دانه‌ به‌لكو بگهۆرن، لێ ئالۆزیێن ناڤخۆیی یێن كو پارت و لایه‌نێن سیاسی و ده‌ستهه‌لاتا حكوومه‌تێ ل باشوور گه‌له‌ك دكه‌ڤیته‌ سه‌ر ملێن وان ژ به‌ر كو ئێك نه‌گرتنا وان به‌ری مرۆڤ چ لایه‌ن و دوژمنان گونه‌هبار بكه‌ت دڤێت حسابێ دگه‌ل خوه‌ بكه‌ی. ئه‌ڤ كاودان و قووناغا كورد ل باشوور ئه‌ڤرۆ گه‌هشتینێ ئێك ژ دویان وێ بێته‌ هه‌لبژارتن. یه‌ك، به‌ری كو گه‌له‌ك دره‌نگ بیت ئه‌گه‌ر بسه‌رڤه‌ نه‌چوو بیت، چاكسازیه‌كا راسته‌قینه‌ و به‌رهه‌مێ چاكسازیێ بنه‌ره‌تی و روون و ئاشكرا و زوو، یان ژی بهاره‌كا كوردی كو ئه‌و ژی وێ ببه‌ زڤستانه‌ك درێژ مینا جیرانێن مه‌ یێن عه‌ره‌ب، ئه‌و ژی ئه‌وه‌ كو ملله‌ت ئێدی قه‌بوول نه‌كه‌ و رابه‌ سه‌رخۆ و ب هزاران ده‌ست بێن ناڤدا و ته‌ر و حشكان پێكڤه‌ بسۆژه‌.
كورد وه‌كو ملله‌ت و مێژوو و قوربانی و .. هتد. چ بۆ ناهێته‌ گۆتن هه‌تا بێژی یێ ئاخ و چاند و زمان و هه‌بوونا خوه‌ ڤه‌ یێ گرێدای بوویه‌، ئه‌ڤه‌ ژی ب سه‌دان به‌لگه‌یێن دیرۆكی هه‌نه‌ بۆ ڤێ چه‌ندێ، لێ به‌دبه‌ختیا كوردان بۆ گه‌له‌ك جاران سه‌ركردایه‌تیه‌ك ل ئاستێ ئاریشێ و قوربانیان نه‌بوویه‌، هه‌ر چ نه‌بیت ئه‌ڤه‌ ئێك ژ ئه‌گه‌رێن هه‌ر دیار و ئاشكرا بوویه‌، نه‌مازه‌ پشتی كوردان ل باشوورێ كوردستانێ خوه‌یی بوونا وان كه‌تی ده‌ستێ وان. سه‌ربۆر و ئه‌زموونا گه‌لێ كورد گه‌له‌ك جهێ رازیبوونا ملله‌تی نه‌بوویه‌ بگره‌ ژ شه‌رێ برا كوژی و دو ئیداره‌یی و .. هتد. ل دووماهیێ پشتی كو بارودوخێن ئابووری یێن كوردستانێ باش بووین و هه‌موو بووینه‌ قاره‌مان و گه‌له‌ك ژێ بووینه‌ مه‌سین هلگر و ب ڤی ئاوایی ده‌رگه‌هێ گه‌نده‌لیێ وه‌كو رۆژا نیڤرۆ هاته‌ ڤه‌كرن و بێ وژدانانه‌ خودان ده‌ستهه‌لاتان مینا گورگێن هار خوه‌ د گه‌نده‌لیێ وه‌ركر و گوونیكێن كون ئانین و هندی دكرێ تژی نه‌دبوون. ب ڤی ئاوایی بێ باوه‌ری په‌یدا بوو به‌ری بێ باوه‌ری ل ناڤا ملله‌تی په‌یدا ببه‌ د ناڤبه‌را وان ب خوه‌ دا په‌یدا بوو و له‌وا هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژی نه‌شێن هه‌تا ل سه‌ر خاله‌كا نه‌ته‌وی ژی ئێك بگرن و نكارن شاخێن دو گیسكان ژێك ڤه‌كه‌ن. ئه‌ڤ كاودانه‌ ئه‌ڤرۆ بوویه‌ هه‌ره‌شه‌ ل سه‌ر كیانێ مللی یێ كوردی و كورد ل به‌رامبه‌ر قووناغه‌كا چاره‌نووس سازدا و گه‌له‌ك د ناڤا ده‌ستێن لایه‌نێن سیاسی دا نه‌مایه‌ كو بكاربینن و خوه‌ بگه‌هینن یه‌ك و پویته‌ی ب ئێش و ئازارێن ملله‌تی بده‌ن یان هه‌ر چ نه‌بیت ئه‌و شه‌هیدێ خوه‌ د رێكا بیروكا وان دا كری قوربان خوه‌ زارۆك و خوینا وی بكه‌نه‌ خودان. كاودانێ ئه‌ڤرۆ گه‌له‌ك جدی و كاریگه‌ر ژ هه‌موو لایان هه‌ره‌شه‌ ل سه‌ر خاكا كوردان هه‌یه‌ و زۆر به‌داخه‌وه‌ كو ژ به‌ر كو كورد نائێن سه‌ر مێزێ كو جودایێن خوه‌ چاره‌ بكه‌ن، مینا به‌رێ كورد و سه‌ركردایه‌تیا كورد یا خوه‌ ل هیڤیا لایه‌نێن ده‌ره‌كی دگریت كو بریارێ بۆ بده‌ت ئه‌ڤجا به‌غدا، ئه‌نقه‌ره‌ یان ته‌هران و…هتد. بریارێن ڤان جهان ژی وێ ره‌زه‌مه‌ندیا وان جهان ل به‌ر چاڤان بگرن نه‌ یا كوردێ به‌لنگاز و ژ به‌رێك چوویی. كاودان ده‌ما ده‌ستهه‌لات و لایه‌نێن سیاسی لاواز دبن و هه‌ڤنه‌گرن میانا ئه‌ڤرۆ كوردستانێ دیاره‌ چ د ده‌ستێ ملله‌تی دا نامینیت دڤێت رابیت سه‌رخۆ. مله‌ت سه‌را كورسیان نا رابه‌ یان ئه‌ڤ حزبه‌ بسه‌ر كه‌ت یان واهه‌ بن كه‌ت ئه‌و هه‌می و چ جارا بۆ نه‌خه‌مه‌، لێ هه‌ر گاڤا ملله‌ته‌ك ما برسی و زارۆكێن بابی ژ ده‌ستی ده‌ركه‌ڤن یان نكاری پارێ كرێ و ژیانا خویا رۆژانه‌ دابین بكه‌ت ئه‌و وی ده‌می خاتر و دۆز و ستراتیژیا نزانیت، باشترین نموونه‌ عه‌ره‌بانچیێ تونسێ بوو كا چه‌وان ئاگر به‌ردا گیانێ خوه‌ و ئاگرێ و ده‌ڤه‌ر هه‌موو ڤه‌گرت و هه‌تا ئه‌ڤرۆ نه‌ ته‌مریه‌. له‌وا تكایه‌ كو هه‌موو لایه‌نێن سیاسی و كه‌ساتیێن خوه‌ به‌رپرسیار ژ ڤی مله‌تی دزانن هشێن خوه‌ بینن سه‌رێ خوه‌ و ته‌نازلا بۆ هه‌ڤدو بكه‌ن گه‌له‌ك جاران ته‌نازل سه‌ركه‌تنه‌ گه‌ر د چارچوڤێ ئاسایشا نه‌ته‌وی بیر لێ بكه‌نه‌ڤه‌.
ب كورتیا بابه‌تی ده‌ستهه‌لاتا سیاسی و پارتێن سیاسی ل باشوورێ كوردستانێ هه‌موو ب هه‌ڤرا ئێك ژ دویان هه‌یه‌ هه‌ر یه‌ك ل دووڤ قه‌وارێ خوه‌ د ده‌سته‌لاتێ دا ئه‌و ژی ئه‌وه‌ یان چاكسازه‌یه‌كا ب ره و ریشال ئه‌و ژی گهۆرینێن به‌رچاڤ د هه‌موو بیاڤان دا بێنه‌ كرن و ب تایبه‌تی میكرۆبی گه‌نه‌ده‌لیێ ببیته‌ ئارمانج. وه‌كو دیار ئه‌و چاكسازیا هه‌تا ئیرۆ وه‌كو پێدڤی سه‌ر نه‌گرتیه‌ و نوكه‌ سباقه‌ دگه‌ل ده‌می گه‌ر زوو و بنه‌ره‌ت نه‌بیت دبیت بوو دره‌نگ. رێكا دویێ ئه‌وه‌ كو برساتی یا كه‌تیه‌ د ناڤا هه‌ستیێ سه‌ر چینا دا كو قاعیده‌كێ جه‌ماوه‌ریێ به‌رفره‌هه‌ و گه‌ر ئاڤا وێ رابیت كه‌س خوه‌ ل به‌ر ناگریت وه‌كو دیار ژی ده‌ست ب هزاران میكرۆب ژی وێ وه‌رنه‌ ناڤ، پاشینكێ ئاخینك و خوزی ناگه‌هن چ درا و كه‌س ژێ قورتال نابیت نموونا جیرانێن مه‌ ژی باشتره‌ ژ هه‌میان. هێشتا كێشا كوردان ده‌لیڤه‌ تێدا هه‌یه‌ كو یا دروست وه‌ه‌ره‌ هه‌لبژارتن گه‌ر هه‌ر لایه‌ك ملێ خوه‌ بده‌ته‌ به‌ر، ئه‌گه‌ر نه‌ زڤستانا ره‌ش و درێژ یا ل به‌ر ده‌رازینكێ.

دیاره‌ هه‌ر روودانه‌كا نه‌ یا سروشتی بێته‌ ئه‌نجامدان، وێ روودانێ راسته‌وخۆ یان نه‌ راسته‌وخۆ كاریگه‌ریا خوه‌ یا ل سه‌ر میزانیا رێڤه‌چوونا سیاسه‌تا ئه‌مریكا هه‌ی. ئه‌ڤجا نه‌مازه‌ كو ئه‌و روودان ل ده‌مه‌كی بیت كو ل نێزیكیا ئه‌نجامدانا ده‌نگدانا وی ولاتی بیت، ژ به‌ر میزانیا ده‌نگدانێ تێته‌ گهۆرین و بۆ وی لای دادچیت ئه‌وێ ئه‌و بابه‌ت ئینایه‌ زمان و كار بۆ دكه‌ت كو بگهۆریت. روودانا ئۆرلاندو یا كو هاتی ئه‌نجامدان وه‌سان خوه‌یا دكه‌ت كو كاریگه‌ریا وێ د ماوه‌یه‌كێ نێزیك و داهاتی دا وێ د به‌رژه‌وه‌ندیا بیرۆكا دۆنالد ترۆمپ دا بیت، ئه‌وێ كو هاتی هه‌لبژارتن كو ببیته‌ به‌ربژێرێ پارتا كۆماری یا ئه‌مریكا.
دۆنالدی هه‌ر ژ رۆژا خوه‌ ئانیه‌ بیاڤێ سیاسی یێ ئه‌مریكی خوه‌ به‌ربژێر كری كو ببیته‌ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا یێ چار سالێن بێن. ئه‌وی سوود ژ هنده‌ خالێن لاوازێن سیاسه‌تا ئه‌مریكا وه‌رگرتیه‌ و كرینه‌ به‌نیشتێ ده‌ڤێ خوه‌ ل هه‌می كۆمبوونێن لایه‌نگیرێن خوه‌ دئینه‌ زمان. ئه‌و خالێن لاوازێن هه‌شت سالیا سه‌رۆك ئوبامای كو پێك دهێن ژ له‌نگیا ئابوورێ ئه‌مریكا، لاوازیا وێ به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌ریا ئاریشێن ده‌ڤه‌رێ ب تایبه‌تی پشتی هاتنا رێكخراوا داعش و ئینانا به‌رده‌واما مشه‌ختان ب تایبه‌تی موسلمانان و مه‌كسیكیان كو وه‌لاتێ جیرانه‌ دگه‌ل ئه‌مریكا ل باشوور. ئه‌ڤان خالان و چه‌ندێن دی هێز دایه‌ ترۆمپی كو جه‌ماوه‌ره‌كێ باش ل خوه‌ كۆم بكه‌ت. ئه‌مریكا مینا ولاته‌كێ گوپیتكا سه‌رمایه‌داریێ و ئه‌ڤ كه‌سایه‌تیه‌ ژی ل گوپیتكا برجوازیا خوه‌ یا مادی و هزری كو گه‌له‌ك ژ خه‌لكێ ئه‌مریكا وه‌سا هزر دكه‌ن كو ئه‌ڤ كه‌سه‌ باشترین كه‌سایه‌تیه‌ بۆ رێڤه‌برنا سه‌رۆكایه‌تیا وی ولاتی ژ به‌ر زه‌نگینی و سه‌ربۆرا سه‌ركه‌تنا وی یا مادی. هه‌لبه‌ت هه‌كه‌ روودانا ئورلاندو پلان بیت یان ژی عمر مه‌تینی ب تنێ ئه‌ڤ نه‌خشه‌یه‌ دانابیت و ئه‌نجام دابیت یان ژی سیخۆریا ئه‌مریكا ل پشت بیت دا كو ل دووڤ مه‌ره‌م و نه‌خشێ وان سیسته‌مێ ئه‌مریكا بكه‌ڤیته‌ رێ بۆ چار سالێن بێن، ب هه‌ر ئاوه‌یه‌كی خانده‌ڤان ل قه‌له‌م دده‌ت ئه‌ڤێ روودانێ به‌رێ ده‌نگده‌ران دا بیرۆكا دولنه‌دی ئه‌و ژی ژبه‌ر چه‌ند ئه‌گه‌رێن خوارێ. هه‌كه‌ هوور بیر لێ بكه‌یه‌ڤه‌ وه‌كو مه‌ به‌حس كری به‌ریا نوكه‌ كو ترۆمپ ئه‌گه‌ر بێته‌ هه‌لبژارتن دێ هه‌ولده‌ت سێ كاران ئه‌نجام ده‌ت ئه‌و ژی وه‌كو وی ئانیه‌ زمان ل هه‌موو كۆمبوونێن خوه‌، یه‌ك، وێ هاتنا موسلمانا گه‌له‌ك به‌رته‌نگ كه‌ت گه‌ر ب ئێك جاری رێ لێ نه‌گریت. هاتنا مشه‌ختان دیسان وێ فشاره‌كا ئێكجار مه‌زن بێخته‌ سه‌ر كو ئێدی ده‌لیڤا قه‌بوولبوونا وان گه‌له‌ك كێم و ب زه‌حمه‌ت بكه‌ڤیت. توندكرنا له‌شكری ل سه‌ر سیاسه‌تا خوه‌ یا ده‌رڤه‌ بۆ ژناڤبرنا رێكخراوێن تیرۆرستی. ئه‌ڤ هه‌ر سێ خالێن مه‌ ده‌ستنیشان كرین هه‌موو د روودانا ئورلاندو دا كۆم ڤه‌ دبن. خودانێ كریارێ موسلمانه‌ ژ ئه‌سلێ دایك و بابان ئه‌ڤغانیه‌ ب پله‌ یه‌ك، هه‌لبه‌ته‌ دكه‌ڤیته‌ د ناڤا لیستا مشه‌ختان دا و یا سیێ هاتیه‌ خویاكرن كو ئه‌ڤ عومه‌ر مه‌تین ده‌ست دگه‌ل رێكخراوا داعش هه‌بوویه‌ ل دووڤ ته‌له‌فۆنه‌كا وی ب خوه‌، هه‌ر چه‌نده‌ تا نوكه‌ لێكۆلین یێ ل سه‌ر ڤێ خالێ تێنه‌ كرن كو راستیا وێ بێته‌ پشت راستكرن.
هه‌رچه‌نده‌ ب ئاوایه‌ك دیرۆكی دوور دوورا هیلاری كلینتۆنه‌ بێته‌ هه‌لبژارتن ژ به‌ر كو هه‌تا نووكه‌ ل ڤی وه‌لاتی توخمێ مێ نه‌ بوویه‌ سه‌رۆكا ئه‌مریكا، ژ به‌ر كو ره‌شا پێستێن ئه‌مریكی دورا خوه‌ كر و نوكه‌ پێشبینی تێنه‌ كرن كو ده‌م ده‌مێ هه‌لبژارتنا ژنه‌كێ یه‌ د ناڤ سیسته‌مێ دیموكراسی یێ ئه‌مریكی دا، لێ وه‌سا دیار به‌رێ ئاڤێ ب روودانا ڤێ دووماهیێ ل ولایه‌تا فلوریدا ئه‌وا كو 49 كه‌س هاتین كوشتن و 53 ژی بریندار بووین كو ئه‌مریكا ئانی زمان مه‌زنترین كۆم كوژی د دیرۆكا ئه‌مریكا دا ب تایبه‌تی ژی دژی رهه‌كا كو ئه‌ڤرۆ دبیته‌ بربرا پشتا ڤی ولاتی كو ئه‌و ژی توخمی جنسێ مینا هه‌ڤن دا سه‌ر جووكا دۆنه‌لد ترۆمپی بۆ بده‌ستڤه‌ئانینا سه‌ركه‌تنا هه‌لبژارتنێن مه‌ها 11 یا ئه‌ڤ ساله‌.

هه‌رچه‌نده‌ ژ رۆژێن سالێن ده‌ستپێكێ ده‌ما توخم سپیێن ئه‌ورپی قه‌ستا ئه‌مریكا باكوور كری كو دزڤریته‌ڤه‌ بۆ چه‌رخێن چاردێ و پازدێ قركرن و ژ ناڤبرنا سوَر پێستێن كه‌نه‌دی و ئه‌مریكی، ژ به‌ر كو هه‌ر ل وی ده‌می چاندێ خه‌لكێ خوه‌جهێ ڤی لایێ دنیایێ نه‌ دگونجا دگه‌ل ئه‌ورۆپیان ئه‌وژی ژ به‌ر چه‌ندین ئه‌گه‌رێن جودا جودا. لێ ئه‌ڤ ژ ناڤبرنه‌ و قركرنه‌ به‌رده‌وام بوویه‌ برێكێن جیاواز كو ئیروَ گه‌هشتیه‌ قوَناغه‌كێ، سۆر پێست ژ ژیانا خوه‌ بێزار بووینه‌ و خوه‌ كوَم كوَم دكوژن بده‌ستێن خوه‌ كو دبێژنێ (سوساید). باشترین نموونه‌ كو ل ڤان هه‌یامان روودای روودانا كوَمكوژیا خوه‌كوژا گوندێ ئوتاپیسكا كو دكه‌ڤیته‌ ژووریا ده‌ڤه‌را ئونتاریوَ ل كه‌نه‌دا، كو یانزده‌ گه‌نجان د ئێك شه‌ڤ دا خوه‌ كوشتن و بۆ سه‌رنجا راكێشانا هه‌موو ملله‌ت و حوكمه‌تا كه‌نه‌دا و جیهانێ. جڤاكناس و سیاسه‌تمه‌دار ژی هه‌موو دكه‌نه‌ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا نه‌خشه‌یه‌ك لێكدای و تێر و ته‌سه‌ل بۆ دابینن كرنا حه‌ز و ئاره‌زوویێن گه‌نجێن سۆر پێستان ل ڤی وه‌لاتی و به‌رزبوونا ئاستێ دلته‌نگیا وان رێكا خوه‌ كوژیا وان ته‌نێ دبیته‌ چاره‌.
مینا
هێته‌ گوتن سۆر پێستێن ئه‌مریكا باكوور به‌ری 15 هه‌زار سالان قه‌ستا ڤی ئالیێ دنیایێ كریه‌ ژ ئالیێ دی یێ دنیایێ كو دكه‌ته‌ كیشوه‌را ئاسیا، پشتی ب دووڤ ژیان نێچرڤانیێ كه‌تین و هێدی هاتینه‌ ئالاسكا ئه‌مریكا كو ل باكوور دكه‌ڤه‌ و ژ وێرێ ژی به‌ره‌ڤ خاروویا ئه‌مریكا كه‌تینه‌ و به‌لاڤ بینه‌، ئه‌ڤ ملله‌ته‌ مینا گروَپ گروَپانه‌ كو دبنه‌ خێل خێل و یان عه‌شیر عه‌شیر و هه‌ر كوَمه‌كێ زمانێ خوه‌ یێ تایبه‌ت هه‌یه‌ لێ د بوَچوون و چاندیدا گه‌له‌ك مینا هه‌ڤن. ده‌رده‌سه‌ریێن ڤی ملله‌تی گه‌له‌كن و هه‌رچه‌ند دنیا ژ ئالیێ ته‌كنوَلوَژیێ پێش دكه‌ڤت، ده‌رده‌ سه‌ریێن وان زێده‌تر لێ دهێن، ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو سپی پێستان به‌رده‌وام به‌رپێن وان ته‌نگ كرینه‌ و هه‌رده‌م حه‌زكرینه‌ ژ خوه‌ دوور بێخن و بێخنه‌ بن چارچێوه‌یه‌كی به‌رته‌نگدا، پاره‌ دانا به‌لاش و كار نه‌كرن و زێده‌كرنا ده‌رمانێن بێ هوَشیێ، مینا حه‌شیش و مێروانا و یان ڤه‌خارنێن كحولی و.. . هتد كو هه‌ر چ پێنگاڤه‌كا د خێرا واندا نه‌بت، به‌لاڤكرن، ئه‌وانژی ب سه‌رهشكیا مانا ل سه‌ر داب و نه‌ریتێن خوه‌ هێدی هێدی ژ ژیانا هه‌ڤچه‌رخ دوور كه‌تن. د ژیانا ئه‌ڤرۆ دا كو خه‌لك گه‌هشتیه‌ چ قوناغ، گه‌ر ته‌ماشای ژیان وان بكه‌ی هێشتا مینا به‌رێ مژوولن ب ژیانا خوه‌ یا سه‌راتایی ڤه‌ ل جهێن گه‌له‌ك دوور ژ شارستانیه‌تێ كو دبنه‌ ده‌ڤه‌رێن سارێن هه‌ره‌ سار ل كه‌نه‌دا كو نێزیكی جه‌مسه‌رێن سه‌رێ دنیایێ دكه‌ن كو دبنه‌ سێ ده‌ڤه‌رێن حكومرانیا سه‌ربه‌خوه‌. د سه‌ر هندێرا به‌رده‌وام حوكمه‌تێن كه‌ندی دخازن چاره‌سه‌ریا بۆ كێشێن كوژه‌كێن سۆر پێستان دگه‌ریێت و هه‌رده‌م مه‌بله‌غێن مه‌زن یێن پارا ددانیت بۆ پرۆژان لێ ئه‌وژی دزانن كوون یا ژ پاته‌ی مه‌زنتر لێ هاتی و ئه‌ڤه‌ ئارێشه‌كا دیروَكیه‌ و بدرێژیا دیروَكێ پووته‌ پێ نه‌ هاتینه‌ دان و بمه‌ره‌م ژیانا وان گه‌هاندیه‌ ڤێ قوَناغا ئه‌ڤرۆ له‌وان ئه‌ڤ كێشه‌ زوو زوو چاره‌ نابن و ترسا هه‌ره‌ مه‌زن ئه‌وه‌ كو ئه‌ڤ ملله‌ت بشێوه‌یه‌ك سه‌رخوه‌ یێ ژناڤ دچیت. مه‌زنترین ئارێشه‌ د ناڤا ڤی ملله‌تی دا گه‌له‌ك بشێوه‌یه‌ك نزم هه‌موو ملله‌ت و حوكمه‌تا كه‌نه‌دا ڤی ملله‌تی دبینیت و ره‌فتاره‌ك و به‌رخوه‌دانه‌ك نزم لێ دنێرن، ئه‌ڤه‌ ژبلی كو باوه‌ری ب خوه‌ بوون د ناڤا تاكه‌ كه‌سێ ڤی ملله‌تی دا هند لاواز بوویه‌ یا گه‌هشتیه‌ ئاستێ مرنێ له‌وان ژی ئه‌و ب خوه‌ ئه‌ڤرۆ بده‌ستێن خوه‌، خوه‌ دكوژن. خوه‌ كوشتنا 11 گه‌نجان ل گوندێ ناڤكری زه‌نگله‌كا دی یا ئه‌لارمێیه‌ بۆ هه‌موو ته‌خ و چینان كو ئه‌گه‌ر ل ده‌مه‌ك گه‌له‌ك زوو و كاریگه‌رانه‌ كار بۆ نه‌هێت كرن، وه‌سان دهێت گوتن كو ئه‌ڤ بیروَكه‌ گه‌له‌ك قه‌بووله‌ د ناڤا كوَمه‌لا ملله‌تێ ناڤكری دا و دوور نیه‌ كو پوول پوول ئه‌ڤێ یه‌كێ ببین تاكه‌ رێ بۆ بدیماهی ئانینا ژیانا خوه‌.
ملله‌ته‌ك هه‌تا كو بكاره‌ خوه‌ ل سه‌ر پێن خوه‌، خوه‌ بگرـ د ڤێت بهشیارانه‌ بژیت و نه‌هێت ته‌ماعكرن ژ لایێ ده‌ور و به‌رانڤه‌ و یان ده‌سته‌لاتداران ڤه‌، زۆر به‌داخه‌وه‌ كو گه‌له‌ك خالێن هه‌ڤ پشك ل نابه‌ینا ملله‌تێ كورد و سۆر پیستان هه‌نه‌ كو نه‌دووره‌ ئه‌ڤ كولاڤێ كه‌تی سه‌رێ وان بهێت سه‌رێ مه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م زوو هشیار نه‌بین بتایبه‌تی كو ئه‌ڤرۆ هه‌موو لایه‌ن دخازن ده‌ستان بێخن ناڤا ژیان كوردان ژ ئالێی سیاسی و ئابووری و كومه‌لایه‌تی و.. .. هتد. كورد ژی مینا سۆر پیستان هێشتا بشێوازه‌ك ساده‌ كو بیروَكا عه‌شیره‌تگه‌ریێیه‌ ب به‌رخۆردێ عه‌شیره‌تگه‌ریێ پشكداری د هه‌لبژارتن و حوكمه‌تان دا دكه‌ت. كورد بێژین “گه‌ر نه‌زانی به‌رێ خۆبده‌ جیرانی”، ب هیڤی مه‌ سه‌ربوَرا سۆر پێستان ببته‌ زه‌نگله‌ك بۆ هشیاركرنا ملله‌تێ مه‌ كو بده‌هان هه‌زاران كلم تران ژمه‌ دوورن لێ ژ بیر نه‌كه‌ن ئه‌ڤرۆ دونیا گونده‌ك بچووكه‌.

دۆنالد ترۆمپ به‌ربژێرێ پارتا كۆماری ل ئه‌مریكا بۆ سه‌رۆكاتیا وی ولاتی د هه‌لبژارتنێن ئه‌ڤ ساله‌دا ل مه‌ها یازده‌. وه‌كو دیار بوَچوون وه‌سان دیاربوون د ده‌ستپێكێدا كو ئه‌ڤ كه‌سایاتیه‌ نكاره‌ بگه‌هته‌ وێ قوَناغا هه‌ر دووماهیێ د هه‌ڤڕكیا هه‌وا هه‌لبژارتنان دا، لێ وه‌سان دیاره‌ ئه‌و بوَچوونێن سیاسته‌مه‌داران و شارازایێن هه‌مه‌ ره‌نگێن ئه‌مریكی بهه‌ڵه‌ ده‌ركه‌ت. دۆنالدی رۆژ نینه‌ و گوتنه‌كا دی یا سه‌ر سوَرمانه‌ نه‌ئینته‌ زمان كو جه‌ماوه‌رێ خوه‌ و وه‌لاتیێین ئه‌مریكی و هه‌تا راده‌یه‌كی هه‌موو خه‌لكێ دنیایێ ئه‌ڤجا چ دابه‌زینا سه‌ر مشه‌ختان، یان ئاینان ب تایبه‌تی موسلمانان یان توخمێ ژنێ و هه‌تا كو د گه‌هیته‌ قه‌شه‌یێن هه‌ره‌ پله‌دار د ناڤا ئاینی كریستیایان دا، بڤی ئاوای دۆنالد ترۆمپ وه‌سان خۆیا دبیت كو هه‌موو توخیبان یێ دبریت و وه‌سان دیاره‌ رێكا وی رۆژ بۆ رۆژێ پتر دهێته‌ ڤه‌كرن د سه‌ر هندێرا كو هه‌تا ئه‌ندام و لایه‌نگیرێن پارتا كۆماری ب خوه‌ ژی ره‌خنێ ل به‌رخوَردێن وی دگرن و ئه‌و ب كه‌سه‌كێ مه‌ترسیدار ل قه‌له‌م دده‌ن و وه‌سان بیر دكه‌ن كو ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ ببته‌ سه‌رۆك وێ زیانێن هه‌ره‌ مه‌زن ل دووڤ خوه‌ بینت ژ بلی كو دبیت مانا وی ببیته‌ ئه‌گه‌رێ سه‌ركه‌فتنا دیموَكراتیان ب سه‌رۆكاتیا هێله‌ری كلینتۆن.
هه‌موو لایه‌ن و تاكه‌سێ ئه‌مریكێ وێ ئێكێ باش دزانن گه‌رماتی و خۆرتیا ترامپی هه‌موو ژ زه‌نگینییا وی یا بێ سنوور دهێت، زه‌نگینیا وی گه‌هایه‌ وێ چه‌ندێ كو ئێدی یا بڤێت بێژیت و بكه‌ت ل وی ولاتی هه‌لبه‌ت ژبه‌ركو سه‌رمایه‌ و سه‌رمایه‌دار ل ناڤا وه‌لاته‌كێ مینا ئه‌مریكا كو ل گوَپیتكا وه‌لاتێن سه‌رمایه‌دار دهێتن. ئه‌گه‌ر بیر ل هندێ بكه‌ین كانێ چما ئه‌ڤ كه‌ساتیه‌ بڤی ئاوای ته‌ڤرێ خوه‌ هلگرتیه‌ هه‌رو ل جهه‌كی دده‌ت، دزڤریت بۆ چه‌ند ئه‌گه‌ران ژ وانا: ئه‌ڤه‌ بۆ ده‌مێن هه‌ره‌ درێژه‌ وه‌لاتیێن ئه‌مریكی برێكه‌ك ئایدلوَژیانه‌ بیر دكره‌ڤه‌ و به‌ربژێرێ خوه‌ د هه‌لبژارت ب تایبه‌تی ل ڤان چار هه‌تا پێنچ هه‌لبژارتنێن ڤان 20 سالێن دووماهیێ. وه‌كو دیار ئه‌ڤ وه‌لاته‌ بپێلێن به‌رز و نزم دا چوویه‌ و هه‌تا راده‌یه‌كی وه‌لاتیێ ئه‌مریكی ژ هه‌ردوو پارتان تێر بوویه‌ بۆ نموونه‌ كۆماریان ملله‌ت و وه‌لاتێ ئه‌مریكا خه‌ندقاند د ناڤا شه‌رێن جودا جودا دا ل دوورمان دوورێن دنیایێ ب تایبه‌تی ب دووماهی هاتنا شه‌رێ سار دگه‌ل ئێكه‌تیا سوڤیه‌ت ئه‌ڤچا بگره‌ ژ شه‌رێ ئه‌ڤغانێ و كه‌نداوی پتر ژ چه‌ند جاران كو گه‌له‌ك ژ خه‌لكی ئه‌مریكی ئه‌ڤ یه‌كه‌ ره‌ت كر و ئێدی نه‌ڤیا كۆماری ل سه‌ر وی نه‌خشێ له‌شكه‌ری به‌رده‌وام بن، له‌وان بێ دوو دولی رابوون نه‌ته‌نێ دیموَكراتی هه‌لبژارتن به‌لێ بۆ جارا ئێكێ كه‌سه‌كێ پێست ره‌ش هه‌لبژارد، دا كو ته‌ڤنێ خوه‌ بگوهوَڕن و ته‌نێ سه‌رۆكێ نوو پووته‌ی بده‌ت ئابوورێ ئه‌مریكی و كاودانێ شرێ ئابوورێ ئه‌مریكا چاره‌ بكه‌ن و به‌تالا وی وه‌لاتی بهێته‌ خارێ و دولارێ ئه‌مریكی یێ مری جاره‌ك دن راكه‌ت. لێ پشتێ پتر ژ 8 سالان ل سه‌ر دروشمێ دێ گوهوَڕین ئوبامای وه‌كو دیار ئه‌و یه‌ك وه‌سان نه‌هات و دیسا ڤه‌ بێ ئومێدی د ناڤا تاكه‌ كه‌سێ ئه‌مریكی دا مه‌زن بوو و هه‌تا راده‌یه‌كێ نووكه‌ وه‌لاتیێ ئه‌مریكی د قوَناغا به‌رزه‌بوونێ دایه‌. گه‌ر بێژین دۆنالد ترامپ هه‌ڤالبه‌ند و به‌ربژێره‌ ژ لای كۆماریا ڤه‌ بفه‌رمی لێ د چاڤێن وه‌لاتیێن ئه‌مریكی دا مینا زه‌نگینه‌ك و كه‌سه‌ك لێهاتیه‌ ژ لایێ ئابووریڤه‌ نه‌ وه‌كو كۆماریه‌ك خۆدان ئایدولژیه‌ك پارتایه‌تی. د راستیدا وه‌لاتیێ ئه‌مریكی مینا هه‌ر وه‌لاته‌كێ دن یێ سه‌رمایه‌دار كه‌سه‌ك ساویلكه‌یه‌ د بیروَكێن ئایدوَلوَژی و سیاسی دا پتر و پتر بیر ل كار و بارێن خوه‌ دكه‌ت و ئه‌وێ وه‌ره‌ سه‌ر حكوومی دێ چه‌وان د به‌رژه‌وه‌ندیا كار و كومپانیا ویدا بت ئه‌گه‌ر ئه‌و بۆ وی یان وان نه‌ گرنگه‌ ئه‌وێ چه‌ند زیانێ بگه‌هینته‌ جیهانێ یان ره‌وشا نێڤده‌وله‌تی وێ چ لێ بهێت، له‌وان ژی نووكه‌ ئه‌ڤی كه‌سایه‌تی دبینن كو كه‌ساتیه‌ك سه‌ركه‌تی و دخازن شه‌نسه‌كی بده‌نێ د سه‌ر هندێرا كو گه‌له‌ك ژ بیر و بوَچوونێن وی گه‌له‌ك ترسناكن و وێ راسته‌وخۆ ببت په‌یدابوونا گه‌له‌ك ئالوزیان د ناڤ به‌را كوَما مرۆڤان دا نه‌ ته‌نێ دنیایێ به‌لكو ل ئه‌مریكا ب خوه‌ ژی.
ب كورتی دابه‌زاندنا هه‌موو توخیبان ژ لایێ به‌ربژێری ئه‌مریكا یێ ئه‌ڤ ساله‌ كو د بیته‌ دۆنالد ترامپ كو هه‌ر رۆژ هه‌ستا چینه‌كێ یان ملله‌ته‌ه‌كی یان ئاینه‌كی یان توخمه‌كی بریندار دكه‌ت، ئه‌ڤ ئه‌و قوناغه‌ یا كو لایه‌نێن سیاسی یێن ئه‌مریكی وه‌لاتیێ ئه‌مریكی گه‌هاندیه‌ وێ قوناغێ، كو د ده‌مه‌كیدا دژین د ده‌مێ به‌رزه‌بوونێ دا. توخیب برینا وی گه‌له‌ك دمه‌ترسیدارن گه‌ر به‌ربژێر و كونگرێسا وی ولاتی چاره‌كێ بۆ ڤی كه‌سایه‌تی نه‌بینن ئه‌و ئه‌مریكا دێ كه‌سانه‌كێ ژ كوپیتكا سه‌رمایه‌داریێ و شوچفێنیێ هه‌لبژێرێت و ئه‌ڤجا ئه‌و توخیب برین دبیت ببت مه‌زنترین زیان به‌خش د هه‌ست و بیرا مروڤاتیێ دا.

ئه‌لیسه‌ن ئازه‌ر دایكا چار زارۆكان كه‌ساتیه‌كێ كورد كه‌تیه‌ دبن خه‌مه‌كا مه‌زندا پشتی كو ژ نیشكه‌كێ ڤه‌ زه‌لامێ وێ یێ دكتور بناڤێ (سه‌ران) هه‌ر چار زارۆك ژ كه‌نه‌دا برینه‌ كوردستانێ و ئه‌ڤه‌ ماوه‌یێ شه‌ش مه‌هانه‌ ئه‌ڤ ژنه‌ وه‌كو ژانا سه‌رددانی ل زارۆكێن خوه‌ دگه‌رهیت و هێشتا چ نووچه‌یێن پشتراست ژێ نه‌زانینه‌ كو دلێ وێ ئارام بیت. خانم ئه‌لیسن هاتیه‌ كوردستانێ و هه‌موو لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ئاگادار كرینه‌، ده‌ما چوویه‌ شارێ سلێمانیێ و ب هه‌ڤكاریا كاربه‌ده‌ستێن كونترۆلا كامیرێ زاروكێن خوه‌ دیتینه‌ كو هه‌تا وی باژێری ژی هاتینه‌ و ژ وێرێ وێڤه‌ بێ ئاگه‌ه بینه‌ و نزانن كانێ زارۆك و باب گه‌هشتینه‌ چ چاره‌نووس. ب چاره‌سه‌رنه‌بوونا ئارێشا ناڤكری خه‌ریكه‌ هه‌ڤال و كه‌س و كارێن ڤێ خانمێ ره‌خنه‌یێ ل حوكمه‌تا كه‌نه‌دا بگرن و دئینن زمان كانێ بۆچی كه‌نه‌دا هه‌ڤكاریا كوردستانێ دكه‌ت و هه‌رێم هه‌ڤكار نینه‌ “ئه‌ڤه‌ ل دووڤ دیتن و كومێنێتێن ئه‌ز پێ ئاگادار”، ژ بلی كو گه‌هشتنا ڤێ دایكێ بۆ زارۆكێن خوه‌ ئه‌ركه‌ك یاسای و مرۆڤایته‌، گه‌له‌ك فه‌ره‌ لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ڤێ ئارێشێ بگرنگی وه‌رگرن داكو په‌یوه‌ندیا گه‌رما كه‌نه‌دا و كوردان تێك نه‌چیت.
دسه‌ر هندێرا كو ئه‌ڤ كێشه‌كا خێزانیه‌ و ه‌كو خێزان كا چه‌وان و بۆچی ئه‌ڤ كێشه‌ گه‌هشته‌ ڤی ئاستی ب تایبه‌تی خێزانه‌كا ئاڤا و كه‌سانێن رۆشبیرێن مینا به‌رێز كاك (سه‌ران) و خانم ئه‌لیسن و ئه‌ڤان دوو كه‌سایه‌تیا گه‌له‌ك سه‌نگه‌ك باش و ب روومه‌ت هه‌بوو د ناڤا هه‌ر دوو جڤاكێن كه‌نه‌دی و كوردی دا ژ هه‌موو ئالیان، ب هه‌ر ئاوه‌یه‌كی بیت ئه‌و بۆ وان و بریارا دادگه‌هان، لێ یا كو ئه‌ڤروَ بۆ مه‌ مینا كورده‌ك ل كه‌نه‌دا بوویه‌ جهێ خه‌مێ ئه‌وه‌ كو ئه‌ڤ كێشه‌ خه‌ریكه‌ ژ چار چێوێ خوه‌ یێ خێزانی ده‌ركه‌ڤیت و به‌ره‌ڤ په‌یدابوونا فشارێ ل سه‌ر په‌یوه‌ندیێن كوردان و كه‌نه‌دیان بكه‌ت ژ به‌ر ئه‌ڤ بابه‌ته‌ رۆژانه‌ دكه‌ڤیته‌ ناڤ میدیا كه‌نه‌دی و به‌رده‌وام دهێته‌ گوتن كو بابه‌كێ كورد زارۆكێن خوه‌ ره‌ڤاندینه‌ و برینه‌ كوردستانێ و دایكا كه‌نه‌دی ل ڤێره‌ جه‌رگ سوَتی مایه‌. هه‌رچه‌نده‌ خانما هێژا ئه‌لیسن وه‌سان ته‌ماشای كێشێ ناكه‌ت و گوتیه‌ ” من هه‌رده‌م رێز بۆ كوردان هه‌نه‌ و كورد گه‌له‌ك دوَست و هه‌ڤالن بۆ من” لێ ده‌ما میدیا باس لێ دكه‌ت، دبیت كو گه‌له‌ك كه‌س بچاڤه‌ك كه‌رب ل كێشێ بنێرن و كه‌ربێ ژ كوردان وه‌رگرن. هه‌ر ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ ژێ نووكه‌ ئه‌ڤ كێشه‌ یا دبیته‌ ئه‌رك كو چاره‌سه‌ری بۆ بهێته‌ دیتن و لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ب هه‌ر ئاوه‌یه‌كی بیت ببنه‌ پالپشت كو ئه‌ڤ كێشه‌ چار بیت ژ بلی كو ئه‌ركه‌ك مرۆڤاتیه‌ كو ئه‌ڤ خێزانا به‌خته‌وه‌ر ب هه‌موو ئه‌ندامێن خوه‌ڤه‌ بگه‌هن ئێك. ژ لایێ دنڤه‌ گه‌له‌ك فه‌ره‌ كورد بئه‌ركێ خوه‌ راببن چ ل ڤێره‌ و چ ل ناڤا كوردستانێ داكو ده‌ڤێ رۆژناما و ته‌له‌فزیوَنان بهێته‌ گرتن و خه‌لك ب چاڤه‌ك خه‌له‌ت ل كوردان نه‌نێریت و ل قه‌له‌م نه‌ده‌ن. بۆ نموونه‌ د هه‌لبژارتنێت كه‌نه‌دا دا ئه‌م كوَمه‌ك كه‌سێن كورد بووین مه‌ به‌شداری د خرڤه‌بوونه‌كا هه‌لبژارتنان دا كر و پشتی مه‌ پرسه‌ك كری و مه‌ خوه‌ دانیاسین ئه‌م كوردین، یه‌كسه‌ر دوو كه‌س هاتن جه‌م مه‌ و ئه‌ڤ پرسه‌ ئانی به‌ر سینگێ مه‌، دگه‌ل رێزان بۆ به‌رێز سه‌ران و خێزانا وان لێ وه‌سان دیار بوو وان كه‌سان حه‌زدكر مه‌ بێخن تایێ شه‌رمێ و دڤیان بزانن كانێ چه‌وان ئه‌م بیر دكه‌ین و هه‌ستامه‌ وه‌كو كورد به‌رامبه‌ر رودانا ناڤكری چی یه‌. ئه‌ڤ ژبلی كو مالخوَیێ مالێ ده‌سته‌ك بالا د ناڤا بوارێن سیاسی یێن كوردی و كه‌نه‌دی و كه‌سایه‌تیێت ئه‌كادیمی دا ل ئاستێ دكتور و نه‌خۆشخان و هه‌روه‌سان هه‌ڤكاریا رێكخزاوێن نێڤ نه‌ته‌وی یێن په‌نابه‌ر و مشه‌ختان هه‌بوو و كه‌سایه‌تیه‌ك به‌رنیاس بوو ب ره‌وشتێن خوه‌ یێن مرۆڤایه‌تی و ئه‌كادیمی و رۆشنبیری، نه‌ مینا كه‌سانه‌ك نوَرمال و بێ ده‌نگ د ناڤا جڤاكی دا بوو، هه‌ر ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ ژی ده‌نگڤه‌دانا كێشێ پتر شیایه‌ یا دیار و ئاشكه‌را بیت.
ل دووماهیێ ب هیڤینه‌ كو ئه‌ڤ بابه‌ته‌ ببیته‌ خاله‌ك هاریكار كو لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ل كوردستانێ و كه‌نه‌دا پتر خه‌مێ ژ ڤێ كێسێ بخۆن ژ به‌ری هه‌ر تشته‌كی كێشه‌كا خێزانی و مرۆڤاتیه‌، گه‌له‌ك ئاسایه‌ ئالوَزی دكه‌ڤنه‌ ناڤا هه‌ر ماله‌كێ و ژن و مێران، لێ نه‌ ئاسایا كێشێ ئه‌وه‌ كو بڤی ره‌نگی به‌رخۆرد هاتیه‌ كرن و دایك و باب ژێك ڤه‌قه‌تیاینه‌ و زارۆك بووینه‌ قوَربان، ژبه‌ر كو دایكێ شیانا دیتنا زاروكێن خوه‌ نینه‌، ئه‌ڤه‌ ژی یا بوویه‌ بارگرانیه‌ك مه‌زن و په‌یدابوونا بارێ خه‌موكیێ ل ده‌ڤ خانم ئه‌لسێنێ. هه‌ڤكاریا چاره‌سه‌ریا ئارێشا ڤێ خێزانا نموونه‌ی كاره‌ك هێژایه‌ هه‌موو لایه‌ن و كه‌س خوه‌ لێ بكه‌ن خۆدان.

هه‌رچه‌نده‌ ژ كه‌ڤندا ملله‌تێن جیهانێ حه‌ز ل گه‌لێ كورد كریه‌ ژ به‌ر كو تێت نیاسین گه‌له‌ك بنده‌ست و گه‌له‌ك خوون رێتیه‌ و قوَربانی داینه‌ ژ پێخه‌مه‌تی ئازاد بوونا خوه‌، لێ ئه‌ڤ حه‌زكرنه‌ زۆر پتر لێ هات پشتی كو رێكخراوا داعش هێرشكریه‌ سه‌ر خاكا وان ل باشوور و رۆژئاڤا. ژ به‌ر كو كوردان رۆله‌كێ ئێجگار خۆراگرانه‌ راوه‌ستان، بوونه‌ هێزا هه‌ره‌ سه‌ره‌كی بۆ شكاندنا پێل و هێرشێن وان. ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو رێكخراوا ناڤكری هند یا توَندره‌ۆ بوو هه‌موو سنورێن مرۆڤاتیێ برین، هوَڤاتیا وان و وه‌فاداریا كوردان بره‌نگه‌ك زۆر كه‌ته‌ ناڤ ده‌نگ و باسێن میدیا جیهانیدا. نموونه‌ ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ پرن لێ یا كو ئه‌ڤرو مه‌ بچاڤێ خوه‌ دیتی ئه‌و ژی مه‌راسیما ئێك ژ خۆبه‌خشێن كه‌نه‌دی ل به‌رووكێن شه‌ری كو هاتبوو شه‌هیدكرن ل رۆژئاڤایێ كوردستان ل مه‌ها 11 یا سال چووی ئه‌و ژی رێزدار (جۆن رۆبه‌رت)، ل ڤێ بیره‌وه‌ریێ میدیا كه‌نه‌دی كو پتر ژ 10 كه‌نال و رۆژنامه‌ ئاماده‌بوون. هه‌موویان ڤێكرا رۆلێ وی ئانی زمان و چه‌وانیا هه‌لبژارتنا وی بۆ ناڤ رێزن گه‌لێ كورد. ناڤێ كوردان و پێشمه‌رگه‌ی و شه‌رڤانان مینا قاره‌مان و مێرخاسان و دوستێن ئازادیێ و مرۆڤاتیێ هاتن ل قه‌له‌م دان.
كورد و كه‌نه‌دی ل رێو ره‌سما جۆن رۆبه‌رت
د سه‌ر هندێرا كو كورد ل ده‌ف خوه‌ ئه‌ڤرۆ د هنده‌ك ئالوزیێن جودا جودا دژین و دوو به‌ره‌كی كه‌تیه‌ ناڤ رێزێن وان یێن پارتایه‌تی و یان ژی ناوچه‌ی و نكارن وه‌كو پێدڤی كێشێن خوه‌ چاره‌كه‌ن ئه‌و ژی ژ به‌ر زوَرده‌ستیا كاودانێن هه‌مه‌ ره‌نگ كو ئه‌م هه‌موو پێ ئاگادارن. لێ د سه‌ر ڤان هه‌موویان را گه‌لێ كورد وه‌سان دئینیته‌ زمان كو بێ هێیڤی دبن لێ ملله‌تێن دنیایێ و میدیا وان هێشتا كوردان بروویه‌كێ گه‌له‌ك برۆمه‌ت ل قه‌له‌م دده‌ت وه‌سان دئینیته‌ زمان كو ته‌نێ هێزه‌ شیای و دشێت لبه‌رامبه‌ر هێزێن تیروَرێ راوه‌ستیت و بشكێنیت، هه‌لبه‌ته‌ ئه‌ڤه‌ گووتنه‌ چ زێده‌كرن بسه‌ر نه‌ڤه‌ناینه‌ ژ به‌ر كو هه‌ر ب خوه‌ وه‌سان بیه‌. مرۆڤ ڤێ یه‌كێ به‌لكو زوو زوو ناهێت بیرا مرۆڤی یان ژی هه‌تا مرۆڤ ب خوه‌ تێدا به‌شدار نه‌بیت. ئه‌ڤروَ ده‌ما رێو ره‌سمێن زیندی كرنا خورَتێ كه‌نه‌دی ب ناڤێ (جۆن رۆبه‌رت) برێڤه‌ چووی ل باژێری كه‌لگاری كه‌نه‌دا ب ئامه‌ده‌بوونا خووشكا وی، خاله‌ت و كه‌س و كارێن وی یێن نێزیك و ب ئامه‌ده‌بوونا چه‌ندین گروَپێن كوردی، ئوَكرانی و كه‌نه‌دی ژ به‌ر كو ژ ره‌سه‌نه‌تیا خوه‌ دا ئوكرانی بوو لێ ل كه‌نه‌دا بوویه‌ و هاولاتیێ ڤی وه‌لاتی بوویه‌. ئه‌ڤه‌ ل ده‌مه‌كی كو میدیا كه‌نه‌دی سه‌رنووچێ گه‌له‌ك ژ وان یێن ته‌له‌فزیوَنی رۆژنامان ئه‌ڤ بابه‌ته‌ ب خوه‌ڤه‌ گرتبوو و تێدا په‌سنا وی و هێزێن كوردی دكرن، كانێ چه‌وان پاراستنێ ژ مرۆڤاتیێ دكه‌ن و ئاخا خوه‌ ژ هێزێن تیروَرێ دپارێزن. ل ڤێره‌ پرسه‌كێ خوه‌ ل سه‌رێ من دا ئه‌وژی ئه‌و بوو ئه‌رێ گه‌لو چما وه‌سان گه‌لێ كورد وه‌سان یێ بروومه‌ته‌ و خه‌لك سه‌نگه‌ك مه‌زن بۆ ددانیت و كه‌چی كورد هه‌رده‌م خوه‌ ب خوه‌ رێزێ ل خوه‌ ناگرن و ئێكه‌تیا خوه‌ خۆرت ناكه‌ن، چه‌وان ملله‌تێن جیهانێ ل وان دنێرن ئه‌و ژی ل ئاستێ روودانا بن و سوودی ژ ڤێ ده‌رفه‌تێ وه‌رگرن و ئێكرێزیا خوه‌ بپارێزن و رحا لێبوورینێ د ناڤبه‌را لایه‌نا دا هه‌بیت و ناڤمالایا حوكمه‌تێ پاك بكه‌ن. هێدی هێدی دا كو ملله‌ت ژی بزانیت كو به‌لێ ئه‌ڤ لایه‌نه‌ د خزمه‌تا هه‌ڤدوو دانه‌ و دلێ هه‌ر لایه‌كی ئارام بیت، دوور ژ هه‌ڤڕكیا و ئینانا پێش یا كێم و كاسیان بته‌نێ؟ بۆچی روویه‌كی هنه‌ك جاران ده‌سته‌كه‌فتێن خوه‌ ناكه‌ن و قاره‌مانیا گه‌لێ كورد كو د سه‌رڤان كاودانێن هه‌مه‌ جور هێشتا كورێن وان یێن ل به‌رووكێن شه‌ری دا و بهه‌موو باوه‌ریا خوه‌ پاراستنێ ژ ئاخێ دكه‌ن. ئه‌ڤه‌ جوره‌ هه‌سته‌ زوو زوو ل جه‌م خه‌لكی چێنابیت و خۆراگری نینه‌. باوه‌ربكه‌ن نووكه‌ كه‌نه‌دا ته‌نێ 25 هه‌زار په‌نابه‌ر وه‌رگرتینه‌، سه‌رێن رێكان یێل حوكمه‌ت و ملله‌تێ كه‌نه‌دا به‌رزه‌بی كا دێ چه‌وان سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل كه‌ت، كه‌چی ل ده‌مه‌كی ته‌نێ ل كوردستانێ نێزیكی 1 ملیون په‌نابه‌ر و ئاواره‌ هه‌نه‌ و ئه‌ڤه‌ بۆ ده‌مێ پتر ژ ساله‌كێیه‌. ئه‌ڤ خۆراگریه‌ دڤێت كه‌ساتیێ كورد شانازیێ ب خوه‌ ببیت و حوكمه‌تا كوردی ئه‌ڤان خالان مینا وه‌ره‌قه‌ك بهێز بكار بینیت و بێ دوو دلی فشارێ ل حوكمه‌ت و رێخكراوێن دنیایێ بكه‌ت نه‌ ته‌نێ بهاتنا لیژینه‌كا حوكمی بۆ ده‌رڤه‌ لێ كونفرانس ل سه‌ر ڤان بوَچوونا بێن كرن و كه‌سانێن تایبه‌تمه‌ند پێ رابن. ئه‌ڤ هه‌له‌ و راستیه‌ و نه‌ خه‌ونه‌. لێ ل شینا ڤان ێنگاڤان پرانیا لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار و پارتان پرانیا ده‌مان یێن مژوولی كاودانێن لاوه‌كینه‌ و قه‌له‌م دخوه‌شن بۆ به‌ربوونا گیانێ هه‌ڤ و شكاندنا ئێك. دڤێت ئه‌ڤ جووره‌ چانده‌ بدووماهی بهێت. ل هه‌موو دنیایێ كێماسی هه‌نه‌ لێ هه‌رده‌م خالێن ئه‌ریێنی دئیننه‌ پێش چاڤێن خوه‌ دا بئه‌رێنی بیر بكه‌ن بۆ رۆژ و سالا پاشتر، هه‌ر ره‌شبینی و هه‌ر كێم و كاسی د بیته‌ ئه‌گه‌را هندێ كو هه‌رده‌م ره‌شبین بیر بكی و ره‌شبینی ب خوه‌ كه‌تنه‌.
خوشكا جۆن رۆبه‌رت
ل دووماهیا بابه‌تی خالا هه‌ره‌ گرنگ ئه‌وه‌ بهێته‌ گوتن كو كوردان جهه‌ك مه‌زن و بروومه‌ت ل جه‌م خه‌لكێ جیهانێ هه‌یه‌، گه‌له‌ك فه‌ره‌ كورد ڤێ یه‌كێ بزانن و ئه‌ڤێ هه‌لێ ژ ده‌ست نه‌ده‌ن، گه‌ر ئه‌زموونا كوردان یا شكه‌ستن و داكه‌تنبا ئه‌ڤروَ ملله‌تێن جیهانێ و میدیا وان بڤی ئاوای باس لێ نه‌دكرن. ژ بلی ئه‌جاندایێن ڤه‌شارتی كورد وه‌كو هێزه‌كا شارستانی و رۆناهیێ تێته‌ حسابكرن و لایه‌نێ به‌رامبه‌ر دژی مرۆڤاتیێ و شارستانیێ كو ئه‌ڤه‌ ب خوه‌ په‌یامه‌ك هه‌ره‌ بهێزه‌ ژ ناڤا هێز و ئاخا كوردان بۆ خه‌لكێ جیهانێ رۆژانه‌ تێته‌ به‌لاڤكرن. له‌وان باشتر ئه‌وه‌ ل كێماسیان بته‌نێ نه‌ نێرن ژ به‌ركو خالێن ئه‌رێنی ژی دپرن.

دیاره‌ هه‌ر تاكه‌ كه‌س و گرۆب و له‌شكه‌رێن شه‌ری داعشێ دكه‌ن هه‌موو ل ئاستێ گوپیتكا مروڤاتیێنه‌ دوور ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن سیاسی و ئابووری و ئه‌جه‌ندایێن ڤه‌شارتی كو ئه‌م باوه‌ر دكه‌ن دپرن، ئه‌و ژی ژ به‌ر رێكخراوا ناڤكری چ بنه‌مایێن مرۆڤی و یاسیای نه‌ ماین نه‌ تێپه‌ره‌ندین دژی مرۆڤایه‌تی بره‌نگه‌ك گشتی و ب تایبه‌تی ده‌رحه‌قا گه‌ل و ملله‌تێن ده‌ڤه‌رێدا مینا كێماسیێن ئێزدیان و كرستیان و كوردان و.. .. هتد. ئه‌ڤه‌ ژ بلی په‌قینێن ناڤا خه‌لكێ سڤیل دا ل هه‌موو قوَلیچكێن جیهانێ.
لێ ئه‌مێ نموونه‌ك بژارتی بینین زمان كانێ چه‌وان به‌حسا خوه‌ دكه‌ت، ئه‌گه‌ر بێت و شه‌هید ببیت و چه‌وان بیر دكه‌ته‌ڤه‌ ئه‌وژی دیاریكرنا ئه‌ندامێن له‌شێ خوه‌ بۆ كه‌سێن ساخ و پێدڤی. ژ بلی كو ئه‌ڤ قاره‌مانه‌ بۆ ده‌مێ چه‌ندین سالان شێرانه‌ جهێ خوه‌ د ناڤا له‌شكه‌رێ كوردستانێ دا كریه‌ و به‌ره‌ڤانیێ ژ ئاخا وه‌لاتێ خوه‌ دكه‌ت و ئه‌و حه‌زدكه‌ت ده‌ما شه‌هید بیت ژی هه‌ر د خزمه‌تا ملله‌ت و مرۆڤاتیێ دا بمینیت. براستی ژی ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ من نیشانێ ڤی بابه‌تی كره‌ گوپیتكا نه‌ته‌وه‌بوون و مرۆڤایه‌تیێ.
شێرزاد نایف ئێكه‌ ژ قاره‌مان و پێشمه‌رگه‌ین فه‌رمانده‌ ژ بلی كو ئه‌ڤ قاره‌مانه‌ د ناڤا هێزێن له‌شكه‌ری دا به‌رامبه‌ر داعشێ جهێ وی یێ دیاره‌، هه‌روه‌سان رۆناكبیره‌كێ بلیمه‌ته‌ د وارێ نڤێسینان دا وه‌كو نڤێسه‌ر بزمانێ كوردی و عه‌ره‌بی. ئه‌ڤ كه‌سایه‌تیێ برومه‌ت من باوه‌ره‌ د دیداره‌كا خوه‌ دا ئانی بوو زمان و پاشان د توَرێن جڤاكیی ژی دا به‌لاڤ بوو ئه‌و ژی ئانی بوو زمان ” هه‌رچه‌نده‌ ئه‌ز ناخازم كو سه‌رنجا خه‌لكی و جه‌ماوه‌ری بۆ خوه‌ راكێشم، لێ ئه‌ز پێشنیار دكه‌م كو ئه‌گه‌ر هات و ئه‌ز شه‌هید بم من وه‌سیته‌ كو ئه‌ندامێن له‌شێ من بێن دیاری كرن بۆ هنه‌ك كه‌سێن كو پێدڤی بن و سوود ژێ وه‌ره‌ وه‌رگرتن دا كو شه‌هید بوون پتر ببه‌ سه‌ده‌قه‌ و خێرا وێ پتر لێ بهێت“ گه‌ر مرۆڤ هوورك هزرا خوه‌ د ڤێ گوتنێ دا بكه‌ت گه‌له‌ك مانا ل دووڤ خوه‌ دئینیت كو هه‌موو ژی جهێ سه‌رفه‌رازیێ و گرانبهیا ڤی به‌رێزیه‌. ل ده‌ستپێكێ ب ئومێدین كو ئه‌ڤ داخازا وی نه‌هێته‌ جه و تو و هه‌موو كه‌سانێنن مینا ته‌ كو ئه‌ڤروَ به‌ره‌ڤانیێ ژ رۆناهیێ دكه‌ن بسلامه‌تی بزڤڕن ناڤ كه‌س و كارێن خوه‌ و ژیه‌ك درێژ ببه‌نه‌ سه‌ر و ئه‌ڤ گێله‌شوَكا هاتی به‌رامبه‌ر گه‌لێ مه‌ بدووماهی بهێت و بریهێن ره‌شێن خوه‌ ڤه‌ شكه‌ستنێ بخۆن. ئه‌ڤ گوتنا هه‌نێ ژ لایه‌كی وه‌فاداریه‌ و ئاماده‌یا خوه‌ دئینیت زمان بۆ خوه‌ قوربانی كرنێ. دوو، ل شوونا بیر ل زاروَك و خێزانا خوه‌ بكه‌ت و وه‌سیتان بكه‌ت، دزڤڕته‌ بۆ كه‌سه‌كێ د ته‌نگاڤیێن ژیانێ دا دژیت رزگار بكه‌ت. ئه‌ڤه‌ ژ بلی كو ته‌ڤایا جڤاكی ئه‌ڤروَ مژوولی ” مووچه‌ و گه‌نده‌لیێ و گازێ و قه‌سر و قوسیرا و تێكچوونا بازرگانیا وان كه‌ چی ئه‌ڤ قاره‌مانه‌ په‌یامه‌ك ڤه‌كری و ئاشكه‌را دده‌ت و د بێژیت یا گرنگ ئه‌و كانێ ئه‌مێ چه‌وان بیر ل پاشه‌رۆژێ كه‌ین ئاڤا بكه‌ین ئه‌وژی یه‌ك رێ نه‌ده‌ین دۆژمن بهێته‌ ناڤ خاكا مه‌ بشه‌هیدبوونێ و به‌رده‌وامیا ژیانێ كو گرفتاریان چاره‌ بكه‌ین و نه‌ مه‌زن بكه‌ین و دژی هه‌ڤ راوه‌ستیین ئه‌و ژی باوه‌ری بخالا خوه‌ به‌خشینا ئه‌ندامێن له‌شێ خوه‌“ براستی هنه‌ك جاران نه‌ په‌یف تێن كڕین و نه‌ فروَتن و دیروكێ دنڤێسن و مرۆف ددووڤدا دخوینن.
گه‌له‌ك فه‌ره‌ ئه‌ڤروَ هه‌موو تاكه‌كێن كورد وه‌كو نموونه‌یا ڤی تاكه‌ كه‌سی بیر بكه‌ته‌ڤه‌ و هه‌ر یه‌ك ل جهێ خوه‌ دا كو دلێن هه‌موو ته‌خان نه‌رم ببت و بیر بكه‌ن كو هێشتا مروڤێن خۆدان هه‌ست و ووژدان یێن ماین، بیركرنا ته‌نێ ئه‌ز و بۆ من بگوهوَڕین بۆ چه‌وان ئه‌زێ بشێم ببم خاله‌ك ئه‌رێنی بۆ گوهوَڕینا ڤێ بیروَكا ئه‌ڤروَ د ناڤا شه‌قامێ كوردی دا په‌یدا بووی ” هه‌ر ئێك و كورێ بابێ خوه‌“ و به‌ریكا خوه‌. كاودانێن نه‌ره‌وا بیروَكێن دژوار دڤێن دا كو هێزا یه‌كگرتنێ په‌یدا ببیت و ب وێ هێزێ سه‌ركه‌تن و پێشڤه‌چوون ژێ به‌رقرار بیت.

وه‌كو دیار كو كه‌س هندی كوردان یێ هشیار نینه‌ كان چ تێت روودان ل جیهانێ ژ به‌ر كو ژ لایه‌كی ڤه‌ كورد بنده‌ستن و دخازن ئازاد ببن و سیاسه‌تا دنیایێ ژی گه‌له‌ك چ راسته‌وخۆ یان نه‌راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی برێڤه‌چوونا كێشا وان ڤه‌ هه‌یه‌، ژ لایه‌ك دن ڤه‌ گرفتاریێن سیاسی و له‌شكه‌ری و سیخوَراتی و بازرگانی و.. . هتد دووماهیێ كه‌تیه‌ د ناڤا خاكێ وان دا و له‌وان ژ نێزیكڤه‌ دناڤا كێش و ڤه‌كێشێن جیهانێ دانه‌. لێ گه‌له‌ك جهێ داخێ یه‌ كو كه‌س ژ كوردان ژی نڤستی تر نینن ده‌ما دهێته‌ سه‌ر ناڤخوه‌یا مالا كوردان. دوو به‌ره‌كیا وان د ڤی كاودانی دا كو بوویه‌ بازارێ كێش و ڤه‌كێشانێ ل سه‌ر وان، ئه‌ڤجا چ ناوچه‌ی و چ ژی مه‌زهه‌بی یا دینی و یان ژی جه‌مسه‌رێن زلهێزێن دنیایێ كو دبنه‌ رۆژئاڤا و رۆژهه‌لات.
نه‌ ساناهیه‌ بۆ ملله‌ته‌كی یان لایه‌نێن سیاسیێن ملله‌ته‌كێ بن ده‌ست مینا كوردان و ل ده‌ڤه‌ره‌ك وه‌سان ئالوز خه‌ ئازاد و سه‌ربه‌خوه‌ بهێلێت و بشێت به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ یا مللی بپارێزێت د ناڤا گێله‌شوَك و باهورێن سیاسیێن مه‌زن ئه‌ڤێن ئه‌ڤروَ ب سه‌ر دنیایێ دا ده‌رباس بن. كورد هه‌ر لایه‌كێ بگرن لایێ دن دێ دوژمناتیا وان بكه‌ت و ژ به‌ركو به‌رژه‌وه‌ندیا وی لای بده‌ستێن كوردانڤه‌ وێ تێك بچت. بۆ نموونه‌ گه‌ر ل سه‌ر ئاستێ ناوچه‌ی خوه‌ بده‌یه‌ دگه‌ل هێزێن سونی مه‌زهه‌ب كو سعودیه‌ و توركیا و گه‌له‌ك وه‌لاتێن دن پشته‌ڤانیێ بۆ دكه‌ن ژ وانا ژی هه‌تا دگه‌هیته‌ ئه‌مریكا و ناتۆ، ئه‌ڤه‌ لایێ دن وێ په‌یوه‌ندێن خوه‌ دگه‌ل ته‌ سست و خاڤكه‌ت ئه‌گه‌ر هه‌ره‌شه‌یێن دۆژمنكاری ژی نه‌كه‌ت كو ئه‌وژی ئیران و هه‌ڤالبه‌ندێن وێنه‌ و هه‌تا دگه‌هته‌ روسیا كو ئه‌ڤروَ ب شێوه‌یه‌ك روَهن و ئاشكه‌را بوویه‌ سه‌نگه‌ره‌ك دن ل ده‌ڤه‌رێ و دیسان دبیه‌ته‌ ئه‌گه‌را په‌یدابوونا شه‌رێ سار گه‌ر بێت و ئه‌ڤ شه‌رێن ده‌ڤه‌رێ ژی بێن چاره‌سه‌ركرن و ئه‌زموونا شه‌رێ سار د ناڤ هه‌ردوو جه‌مسه‌رێن سار و گه‌رم دا بۆ ده‌مێ چل سالا و زێده‌تر كورد و گه‌له‌ك ملله‌تێن دی بوونه‌ قوَربان، نه‌شیان پێنگاڤه‌كێ پاڤێژن. ئه‌ڤروَ گه‌له‌ك بزه‌حمه‌تره‌ بۆ كوردان كو بكارن هێزه‌كا نه‌ته‌وی په‌یدا بكه‌ن ژ به‌ر كو نووكه‌ بار ل سه‌ر شاخێن گایه‌ و بۆ دره‌نگ بۆ ڤێ پێنگاڤێ؛ كوردان ده‌مه‌ك زێرین ژ ده‌ستا كو هه‌تا راده‌یه‌ك ئارامیه‌ك و پێشڤه‌چوونه‌ك دیار كه‌تبوو د ناڤا لایه‌نێن سیاسی دا و ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌رفه‌ت هاتبا فه‌راهم كرن، دبیت كورد ئه‌ڤروَ ل ڤێ ره‌وشێ نه‌بان كو هه‌ر پارته‌ك و كورێ بابێ خوه‌ یان هه‌ر هه‌رێمه‌ك و ئه‌جه‌ندا خوه‌ و لێك نزیك بوون گه‌له‌ك ئالوزتر لێ هاتیه‌، ژبه‌ر كو بریارێن ئه‌ڤروَ نه‌ ژ هه‌ولێرێ و نه‌ ژی قامیشلوَ و ئامه‌دێ ده‌ردكه‌ڤن به‌لكو بۆ ده‌هان بنگه‌هان فرێ دكه‌ن هه‌تا (ئوَكه‌ی) بده‌ستان ڤه‌ بینن، ئه‌وژی پرانیا به‌رسڤان به‌داخه‌وه‌ (نۆت ئوكه‌ی). وه‌كو دیار یا كو ئه‌ڤروَ ب سه‌رێ كوردان دهێت ئه‌زموونه‌كا چه‌ندین ملله‌تانه‌ و گه‌له‌ك ملله‌ت وه‌لات ل دنیایێ ئێك ملله‌ت و ئێك خاك هه‌بوویه‌ لێ وه‌لاتێن وان دابه‌ش كرینه‌ ل سه‌ر بیرۆكێن سیاسیێن دنیایێ ئه‌وژی دیموكراسی كو سه‌ر ب رۆژئاڤا ڤه‌ و هه‌ڤپشكی (كومونستی) كو سه‌ر ب رۆژهه‌لات ڤه‌یه‌. بۆ نموونه‌ وه‌لاتێ ڤێتنامێ ئێك خاك و وه‌لات بوو لێ ده‌ما خه‌باتا سه‌رخۆبوونێ كری ل سالێن پێنچیان و شێستان كره‌ دوو به‌ش یان ژی كوریا باكوور و باشوور. لێ قه‌ده‌را كوردا ئه‌ڤرۆكه‌ نه‌ سالێن پێنچی و شێستان و حه‌فتێیانه‌ كو بخوَرتی هه‌رئێك ل په‌ی به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ لایێ هه‌ڤالبه‌ند بۆ خوه‌ بپارێزت و بگه‌هنه‌ قوَناغا رزگاربوونێ. دبێژن نه‌خشه‌یه‌ك نوو هه‌یه‌ بۆ ده‌ڤه‌رێ به‌لكو ئه‌ڤه‌ وه‌كو بیروَكه‌ وه‌بیت لێ د جێ به‌جێكرنێ دا وێ چه‌وان بت ئه‌و پرسه‌كا گه‌له‌ك گرنگه‌ بێت كرن و بجدی ل سه‌ر وه‌رن راوه‌ستان. نموونا چاره‌یا كێشا فه‌له‌ستێنی ل سالێن نۆتان ئانی سه‌رێ لێڤی كونفرانسا ئوسلویێ، لێ به‌داخه‌وه‌ ئه‌ڤه‌ پتر ژ بیست سالانه‌ بسه‌رڤه‌چوو كێشه‌ مینا خوه‌ یا مای و هێشتا خه‌لك یێ نانێ خوه‌ ب ئافكا وێ كێشێ دخۆن. ب ڤی ئاوای كورد به‌ داخه‌وه‌ هه‌ر ئالیه‌كێ خوه‌ بده‌ن دگه‌ل خرابیێن وێ پترن ژ باشیان. هێزێن سیاسی یێن كوردان دگه‌ل جه‌مسه‌رێ رۆژئاڤا بن ل وی ده‌می وه‌رقه‌كا به‌رژوه‌ندیانه‌ هه‌رده‌مێ ڤیان دێ بكارئینن و هه‌رده‌مێ ڤیان وێ روو یێ خوه‌ ژێ لاده‌ن، ئه‌ڤه‌ ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ و ل ئاستێ ناڤخۆیی هیچ رامانا وه‌لات پارێزیێ و وه‌فداریێ نامینت حكوومه‌ت و ملله‌ت ژ هه‌ڤ ددقه‌تن ژ به‌ر كو د ڤی سیسته‌می دا دیموكراسیا ساڤادا سیسته‌م ل سه‌ر بنه‌مایه‌ك زانستی و هه‌ڤسه‌نگی نا مینت ژ به‌ركو گه‌نده‌لی و گرۆپێن خوَدان بنه‌مال و زه‌نگین بێ قام ده‌رفه‌تێ بۆ خوه‌ تێدا دبین و ل سه‌ر حسابا پرانیا گه‌لی. ژ لایێن دنڤه‌ كورد خوه‌ بده‌ن دگه‌ل لایه‌نێ جه‌مسه‌رێ رۆژهه‌لات كورد ژ لایێ جه‌مسه‌رێ رۆژئاڤا ڤه‌ تێروریسته‌ ئه‌و ده‌ڤه‌را ئه‌و لێ گه‌ر ب ئاڤ و ئاگر وه‌ره‌ ژ ناڤ برن بۆ میدیا و سه‌رنجا خه‌لكێ رۆژئاڤا نه‌ خه‌مه‌ و پویته‌ی پێ ناده‌ن و دۆژمنكاریه‌كا تۆند ل دژی وان تێكرن، فه‌رموو بۆ نموونه‌ ئه‌ڤه‌ بۆ ده‌مێ چه‌ندین رۆژ و حه‌فتیانه‌ ل باكوورێ كوردستانێ باژێر و باژێروَكێن وان كه‌تیه‌ن دبن دژوراترین هێرشێن ده‌وله‌تا تۆرك ڤه‌ لێ كه‌ڕاتیا میدیا به‌ربلاڤا روَژئاڤا خوه‌ بێده‌نگ كریه‌ ل سه‌ر هه‌روه‌كو په‌زن تێنه‌ كوشتن. ئه‌وژی ژ به‌ چ؟ چنكو ئه‌و ستراتیژیا په‌كه‌كێ كریه‌ رێباز بۆ خوه‌ به‌رژه‌وندیێن جه‌مسه‌رێ گه‌رم ناهێن پاراستن. ب ڤی ئاوای هندی ملله‌تێ ته‌ ل پشتا ته‌ بیت باوه‌ری ب قوَربانی و دلسوزیا ته‌ هه‌بیت هه‌تا راده‌یه‌كی ده‌نگێ ته‌ ناگه‌هت چ درا ژبه‌ر كو لایه‌نێ ده‌سته‌لتدار ئه‌ڤروَ دگه‌ل ته‌ نینه‌ ول ایێ تو دگه‌ل ژی ئه‌و ب خوه‌ نكارت ژ به‌ر ئارێشێن خوه‌ هه‌ڤكاریا ته‌ بكه‌ت.
بكورتكرنا بابه‌تی یان كوَمكرنا سه‌ر هه‌ڤ ئه‌ڤه‌ كورد دره‌نگ هشیاربوون كو كێشا خوه‌ یا مللی چاره‌ بكه‌ن، ژبه‌ر هندێ ژی به‌ری سێ سالان من د بابه‌ته‌كی دا ئانی بوو زمان گه‌ر ئه‌ڤروَ ده‌وله‌تێ ئاڤا نه‌كه‌ی سوبه‌ ژ بیره‌ بكه‌! ژ به‌ر كو رێڤه‌چوونا ژیانا ئه‌ڤروَ نه‌ یا مینا به‌رێ یه‌. مه‌ها ئه‌ڤروَ به‌لكو به‌راورد بكه‌ی دگه‌ل به‌ری سێ چه‌رخان ته‌مه‌ت سێ سالان گوهوَڕین چێ دبن ئه‌وژی ژ به‌ر گوهوَڕینا هه‌مه‌ لایه‌ن ب تایبه‌تی یا تكنوَلوَژی كو كارتێكرنێ ل سه‌ر هه‌موو لایه‌نێ ژیانێ دكه‌ت. هه‌لبه‌ت نه‌ مه‌ره‌م ئه‌وه‌ ژ بابه‌تی كو كورد ده‌ستا ژ كێشا خوه‌ به‌رده‌ن و دل سار بن، لێ هه‌تا ئه‌م بره‌نگه‌ك هه‌ڤچه‌رخانه‌ بیر نه‌كه‌ین و راستیا نه‌ ئینین زمان و ته‌نێ برێكێن حه‌زێ برێڤه‌ ببه‌ین كارێن خوه‌ ئه‌مێ پتر ژ ئارمانجێن خوه‌ دوور كه‌ڤین و خوَساره‌تی ژی هه‌ر بارامه‌ یه‌. له‌وان باشتره‌ كو ل ڤی ده‌می “ئه‌گه‌ر كورد بۆ ئێك نه‌شێن ببن گول بلا نه‌بن ستری” و هه‌ر ئالیه‌ك ل دووف رێباز و ستراتیژیا خوه‌ كار و خه‌باتا خوه‌ بدومینت، ژ به‌ر كو راسیتا كێشا كوردا ئه‌ڤروَ بوویه‌ دوو به‌رژوه‌ندی ئه‌گه‌ر نه‌ بێژین سێ و چار لێ د ره‌وره‌وا سیاسیا دنیایێ دا دویماهیك و به‌راهیك هه‌ر دمینن دوو. له‌وان جڤاك و بزاڤا كوردان ژی مینا هه‌موو دنیایێ جڤاكه‌ك به‌رژه‌وه‌ندیێن جودا هه‌نه‌ و هه‌ر لایه‌ك ل دووف بیر و رایێن به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌ ببزڤت نوَرماله‌، هه‌رچه‌نده‌ كو پره‌نسیپ هه‌ر یه‌كه‌ لێ رێكا گه‌هشتنێ جودایه‌. گرنگ ئه‌وه‌ رێكا هه‌ڤجودایێ نه‌بت دژاتیكرنا ئێك و دوو ژ به‌ر هشیاریا دره‌نگ وێ گه‌له‌ك و گه‌له‌ك دره‌نگتر لێ بت.