ئەڤ پەرتووكە ل گەنجینەیا ئەدەبیاتا كوردی زێدەبوو
نڤیسكارا كورد (شیلان دوسكی) ل ریکەفتی (25/10/2023) چاپكرنا پەرتووكا خۆ یا نوی ب ناڤێ (كوردیكا) راگەهاند و د چلەمین ساڵڤەگەرا شەهیدبوونا بابێ خۆ (محەمەد حەسەن باجلوری) و دیاری رەوانێ وی و هەموو شەهیدێن كورد و كوردستانێ كر ل وەلاتێ (ئەلمانیا) ئەڤ پەرتووكە ل گەنجینەیا ئەدەبیاتا كوردی زێدەكر، ب ئامادەبوونا گرۆپەك ژ هەڤوەلاتیێن باژارێ (شلسڤیك) و هەرێمێ، پەرتووكا خۆ یا ب ناڤێ (كوردیكا) دا نیاسین و ئیمزاكر.
دپرۆسا دروستكرنا پەرتووكا كوردیكا شیلان دوسكی گۆت، من بخۆ د ڤێ واریدا كاركریە و هەموو شیانێن خۆ بكارئیناینە و هەولدایە ئەوان گول و كولیلكێن هایا مە ژێ نەبوونە و ئەو دگرتیگەهێن فلۆرا داگیركەرێن كوردستانێدا بووینە، وان رزگاربكەم و ل هەمبێزا فلۆرا كوردستانێ ڤەگەرینم، ل سالا (2011)ێ هندەك كولیلك و گیایان ب ناڤێن زانستی یێن كوردی و كوردستانی وەك كوردیكا و كوردستانیكا هاتبوونە توماركرن كو هزرا من برە لسەر وان ناڤان، ئەڤجا من لسەر وان دخواند و ڤەكۆلین دكرن و ئەو ناڤ لنك خۆ من كۆمدكرن كو رۆژەك بهێت وەك لیستەیەكا ناڤێن زانستی یێن كوردستانی پێشكێشی خواندەڤانێن زمانێ كوردی بكەم.
هەروەسا ناڤهاتی دبێژیت، ئەز نە گیاناسم و من د بوارێ گول و گیایاندا كارنەكریە و ئەڤ كارە كارێ زانكۆ و ئنستیتووێن كوردینە لێ ڤیانا زمانێ كوردی و ڤیانا من بۆ ئاخا وەلاتێ ئەس پالدامە ڤێ رێیێ و ب ڤی كاری رابم و كاربكەم، دیسان دیاركر ئەو گول و كولیلكێن دپەرتووكێدا هاتینە نڤیساندن ل كوردستانێ هەنە و ل دەرڤەی كوردستانێ ژی هەنە، هندەك گول و كولیك یان دار تنێ ل كوردستانێ شین دبن ئانكو گیاناسان ل كوردستانێ تۆماركرینە لێ ئەو واتەیە نینە كو ئەو گول و گیا تنێ ل كوردستانێ هەنە بەلكو ل وەلاتێن دیتر یێن جیهانێ هەنە و هاتینە تۆماركرن لێ یەكەم تۆماركرنا وان ل كوردستانێ بوویە.
شیلانێ ناڤێ پەرتووكێ دیاركر، كوردیكا لیستەیا ناڤێن زانستی یێن (دار، گول و گیایێن) ل كوردستانێ، بەشێ ئێكێ ژ (548) ناڤێن زانستی پێكدئێت كو گرێدای ناڤێن باژار و گوند و دەشت و چیا و رووبار و گولێن كوردستانێنە، تۆماركرنا ڤان ناڤێن زانستی و دانهەڤا گیایێن وان ژ ئاخا وەلاتێ مەنە بۆ نموونە، ژلایێ گیاناسێ نەمسایی (كوچی كارل گێورگ تیودورئان) د گەشتێن خۆ یێن چیایێ گارە، دهوك و ئامێدیێ ل سالا (1841)ێ و سالا (1864)ێ ل چیایێ پیرەمەگرون، گیاناس و دەرمانساز ئەلمانی (هاوسكنێخت) و گیاناس (بورونموولەر) ل سالا (1893) ل چیایێ هندرین، چیایێ هەڵگورد، چیایێن رەواندوز و هەولێرێ، دیسان گیاناسێ چیكی (نابێلەك فرانتیشەك) دسالێن (1910) ل ماریاقۆ/قەشەفر و ئەرەدنێ، زاخۆ و دهوكێ و ب دەهان گیاناسێن دیتر یێن كو ل چیایێن سەفین، چیایێ شنگال، چیایێ هەڵگورد، چیایێ قەرەداغ، چیایێن هەورەمانێ، چیایێن زاویتە و ل گەلەك جهێن دی ل هەرێما كوردستانێ و ل سەرانسەری كوردستانێ خزمەتەكا مەزن ژبۆ دیرۆكا گیاناسی یا كورد و كوردستانێ كرینە و من ب بەڵگە د پەرتووكا خۆدا كۆمكرینە و پێشكێشی هەموو خواندەڤانێن زمانێ كوردی كرینە ب رێیا وەشەنخانەیا ( J&J ) ل باكورێ كوردستانێ باژارێ ئامەدێ و نها پەرتووك بەردەستە ل نڤیسنگەها گازی دهۆكێ.
سەبارەت پێكئینان و ب كارئینانا ئەوان گول و كولیلكێن دڤێ پەرتووكێدا هاتین شیلانێ دا رونكرن، د پەرتووكێدا دیرۆك و جهێ تۆماركرنێ، هەروەسا گیاناسێ كو ئەو گول یان گیا تۆماركری و ناڤێ هەرێما كو لێ هاتیە تۆماركرن و ل كیژان باغچەیێ گیاناسی یان موزەخانە دئێنە پاراستن ب ژێدەر و بەڵگە دەتەدیاركرن بۆ نموونە، كولیلكەك ب ناڤێ زانستی یێ كوردی (سیسنا شنگالێ ئانكو زەنبەقا شنگالێ) ب پیتەیێن لاتینی (Iris sindjarensis Boiss. & Hausskn Boss)ژ هێلا گیاناس و دەرمانسازێ ئەلمانی (هاوسكنیخت)ڤە هاتیە تۆماركرن و ل سالا (1882) د فڵۆرا (ئورینت)دا هاتیە وەشاندن، هەروەسا گیاناسێ ئەلمانی د. بیرنڤیسكێن خۆدا نڤیساندیە (جهێ شینبوونا سیسنا شنگالێ ل باشوورێ كوردستانێیە ل نیزیك شنگالێ و ل باكورێ كوردستانێ ل نیزیكێ وێرانشار د سالا (1867)ێ هاتیە تۆماركرن. د بەرهەمێ (Colleetiones Sraussianae novae) یێ گیاناس د لاپەرێ (507)ێ جهێ شینبوونا سیسنا شنگالێ دەتە دیاركرن و گیاناس (بۆرنمولەر) د بەرهەمەكێ خۆدا نڤیسیە ( گولێن نموونەیی یێن خویشك، بەشەك ب تەڤاهی رەنگێ رۆنی ئانكو رەنگێ شینێ ئاڤێ ژ لایێ من ڤە د سالا (1893) ژ چیایێن كوردان ل رۆژهەلاتا هەولێرێ، چیایێن سەفین كەتینە ناڤ باخچەیێن مە) و د فڵۆرا نوی یا لوبنان و سووریێدا جهێ شینبوونا وێ ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ –چیایێ لێلوونێ، باشوورێ كوردستانێ چیایێ شنگالێ، باكورێ كوردستانێ ل دیلۆك، مێردین د لاپەرێ (311)ێ هاتیە تۆماركرن ئەڤ ناڤە هەڤ واتەیا ناڤێ زانستیێ (Juno sindjarensis (Boiss &Hausskn.ex Boiss.) Kamelin)
ل دوماهیێ، ئەز دێ بەشێ دووێ ژ كوردیكا د دەمەكێ پێشدا ئامادەبكەم، هەروەسا دو پەرتووكێن دیتر ددەستێن من دانە كو ئەو ژی فەرهنگەكا وێنەدارە لسەر گول و گیایان كو دێ بیتە بەشێ دووێ ژ گول فەرهنگێ و پەرتووكەكێ لسەر كڤاركا ئامادە دكەم، د شانێن من دا نینە هەموو بەڵگەیێن دیرۆكی لسەر گول و گیایان ژ باغچەیێن گیاناسی ل جیهانێ ب دەستڤەبینم، ل دووڤ شیانێن خۆ ئەس سالانە یا وان كۆمدكەم، هەروەسا سوپاسیا رۆژنامەیا ئەڤڕۆ دكەم كو دەرفەتەك دایە من ئەس داخوازێ ژ سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ بكەم كو دڤی واریدا ئەڤان بەڵگەیان بۆ وەلاتێ مە ڤەگەرینیت و باغچەیەكێ تایبەت ب فڵۆرا كوردستانێ ئانكو باغچەیەكێ گیاناسی ل هەرێمێ بهێت ئاڤاكرن، كو هەموو گول و گیا ب ناڤێن زانستی یێ كوردیكا و كوردستانیكا هاتینە تۆماركرن تێدا بهێنە چاندن و پاراستن وەك باغچەیێن هەر وەلاتەكێ دیتر د ئەڤی واریدا كاردكەن، دیسان رێ بهێتە گرتن ل ئەوان كەسان یێن پیڤازێن چەند گول و كولیلكان و گیایان یێن كوردستانێ ژ ئاخا وەلاتێ نە تینەدەر و ب رێیێن نەدورست و نە قانوونی فرۆشنە بازرگانێن بیانی ل دەرڤەی وەلاتی كو هندەك ژ ڤان گول و كولیلكاند لیستەیا سۆردانە ئانكو بەرەڤ نەمانێ ڤەنە.
