سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی پشكداری ددیدارا سلێمانیێ ل زانكۆیا ئەمریكی ل سلێمانیێ دا كر و تێدا پەیڤەك پێشكێشكر و د پشكەك ژ پەیڤا خوە دا گوت» گەلێ ئیراقێ ل سالا 2005 ل سەر دستوورەكێ گونجای رێككەفتن. دستوورێ ئیراقێ ب پەسەندكرنا سیستەمێ فیدرالی، رێكا هەڤپشكییەكا گونجای بۆ هەموو نەتەوە و پێكهاتەیێن ئیراقێ دروستكر. ئەو هەڤپشكییەژی، ئیراقێ ب هێز دكەت. گەلەك یا گرنگە سیستەمێ فیدرالی ب كریار و تمامی بهێتە بجهئینان. نابیت باوەرنەبوونا ئالییەكی، یان چەند ئالییان ب فیدرالیێ، سیستەمی ل ئیراقێ لەنگ بكەت و بجهئینانا دستووری ب راوەستینیت.
هەموو نەتەوە و پێكهاتە ل ئیراقێ، دڤێت ب كریار خوە ب هەڤپشك د رێڤەبرنا ئیراقێدا ببینن. نابیت هیچ پێكهاتەیەكێ ئیراقێ بهێتە پشتگوه هاڤێتن، چونكە ئەو چەندە دێ رێكەكا خراب ل ئیراقێ ڤەكەت. ئەو رێك پێشتر ل ئیراقێ هاتییە تاقیكرن و جهێ نەخوەشیێ بوو بۆ هەموو خەلكێ وەلاتی.
سەرۆك وەزیرێن ئیراقا فیدرالی محەمەد شیاع سۆدانی، خودان هزرەكا بەرفرهەیە و باوەرییەكا مەزن ب دستوورێ ئیراقێ یا هەی. ئەوێ هزرێ سەقامگیرییەكا باش د رێڤەبرنا حوكمەتا وی دا ل ئیراقێ دروستكرییە. خەلكێ ئیراقێ هەست ب ئەوێ گوهۆڕینێ دكەت. ئەو هزرە و ئەو شێوەیێ بڕێڤەبرنێ. دشێت ئیراقێ بەر ب پێشڤە ببەت و دەلیڤەیەكا گەلەك باشە بۆ ئیراقێ.
بەلێ ئەڤ بۆچوونا سەرۆكێ وەزیران، پێدڤی ب پشتەڤانیێ یا هەی، ئالیێن سیاسی یێن ئیراقی نوكە د بن ئەوێ بەرپرسیارەتیێدانە كو پشتەڤانیێ ل حوكمەتا ئیراقا فیدرال بكەن. ئیراقێ ئاسۆیەكێ رۆهن یێ هەی هەكە دستوور و سیستەمێ فیدرالی ب تمامی بهێتە بجهئینان.
شێوەیێ رەفتاركرنێ ل گەل هەرێما كوردستانێ مەزنترین ئەزموونە بۆ سیستەمێ سیاسیێ نوو ل ئیراقێ. ئیراقەكا ب هێز یا گرێدایە ب هەبوونا هەرێما كوردستانێ یا ب هێز، هەروەسا هەرێما كوردستانێ یا ب هێز ژی، گرێدای ئیراقەكا فیدرال و سەقامگیرە.
هیچ كێشەیەك نینە ل ئیراقێ نەهاتە چارەسەركرن، هەكە دستوور بهێتە بجهئینان. دستوورێ ئیراقێ تایبەتمەندییا هەموو پێكهاتەیێن ئیراقێ د پارێزیت، بجهئینانا دستووری، ئەم هەموو دێ وەلاتیێن پلە ئێك بین د ئیراقێدا.
پۆختەیا ئاخڤتنا ناڤ دلێ خەلكێ كوردستانێ، داخوازییا ئێكڕێزییا ئالیێن سیاسییە. جینۆساید و چەوساندنا گەلێ كوردستانێ، وەكرییە دیرۆك ئێك ئارمانجێ بێخیتە دلێ كوردان، ئەوژی ئێكبوونە. ئەو ئاراستەیا هەرە درستە و نیشانا هشیارییا گەلێ كوردستانێیە.
مە ب دوبەرەكیێ ناڤودەنگییەكا باش ل جیهانێ دروست نەكریە، بەلكو ب دیموكراسیێ و ئاڤەدانكرنێ و سەقامگیریێ د ئەڤێ دەڤەرێدا، مە ناڤودەنگییا خوە دەركریە. هەر كەسەكێ بەری 30 سالان هاتبیتە كوردستانێ و ئەڤرۆ سەرەدانا كوردستانێ بكەت، نا نیاسیت. پشتی ئەنفالێ و كێمیابارانكرنێ، ئەو ئاڤەدانكرنا مە دروستكری. نوكە ب شارەزاییا زێدەتر، دشێین ئەوێ پێشكەفتنێ باشتر و ب لەزتر بكەین.
نوكە مە نڤشەكێ گەلەك خودان شیان و ئاست بلند پەروەردە كریە. نڤشەك ل كوردستانێ یێ دروستبووی، ئەم هەموو گەلەك د خوەشحالین ب ئاست بلندی و هشیارییا وی. هەكە ئالیێن سیاسی ب دروستكرنا دەلیڤەیەكا گونجای، دەرفەتێ بۆ ئەوی نڤشی دروست بكەن، دێ كوردستانێ گەلەك زێدەتر پێشكەڤیت.
هندەك كەس پرسیار ژ من دكەن: بۆچی یێ گەشبینم؟ ب راستی، ژێدەرێ گەشبینییا من د خۆڕاگری و فرەشیانێن خەلكێ كوردستانێدایە. نوكە ژی دبێژم: مە بۆرییەكێ نەخوەش هەبوو، بەلێ پاشەڕۆژەكا گەش یا بەراهییا مە.
گەلێ كوردستانێ یێ ئێكگرتییە، پێدڤییە ئالیێن سیاسی ژی وەكو گەلێ خوە بۆ بەرژەوەندییا نیشتمانی، رێكبكەڤن. ب ئەوێ شێوەی ئەم دشێن هەلبژارنێن رۆهن و دادپەروەرانە بكەین، ب رازیبوون و پشكدارییا هەموو ئالییان.
پەرلەمانێ كوردستانێ ئەزموونەكا گەلەك گرنگە د دەڤەرێدا، پێدڤییە بپارێزین. حوكمەتا هەرێما كوردستانێ وەلاتەك پشتی ئەنفالێ و كێمیابارانكرنێ دروستكریە، دڤێت ئەم هەموو پشتەڤانیێ لێ بكەین. پێشمەرگەیێن قەهرەمان ئەفسانەیا داعشێ شكاند و بوونە جهێ ناڤودەنگییەكا مەزن بۆ هەرێما كوردستانێ ل جیهانێ. ئەڤە هەموو جهێ ئەوێ چەندێ نە كو د گەشبین بین و هەر چ زوویە د ناڤخوەییا خوە دا رێكبكەڤین. ب رێككەفتنا مە، ئاڤەدانكرنا زێدەتر و سەركەفتنا زێدەتر دێ بینین.
د شیانێن هەموو كەسان دایە رەخنێ و گازندێ ژ دەستهەلاتێ و ژ دەستهەلاتداران بكەن، دشیاندایە ب هەموو رێكێن مەدەنیانە نەرازیبوونێ دەرببڕن، بەلێ ل دوماهیێ دڤێت ئەم هەموو سەرەرای جوداهییان، تشتەكی بپارێزین و بەرگریێ ژێ بكەین و ل سەر هەموو تشتەكی بهێلین و كۆمكەرێ مە هەموویانە، كۆمكەرێ مە هەموویان دڤێت نیشتمان بیت.
هێز و حزب و سەركردەیێن سیاسی دێ هێن و چن، بەلێ نیشتمان، وەلات، كوردستان هەر دێ مینیت. نابیت كوردستانێ بكەینە قوربانییا تورەیی و نەرازیبوونێ ژ دەستهەلاتێ و سیاسەتمەداران. گەلێ كوردستانێ یا سەلماندی شیانێن بەرگرییا هەموو زەحمەتییان و شیانێن راستكرنەڤیا هەموو كێماسییان یا هەی، ژ بەر ئەوێ چەندێ هەموو نەخوەشی دێ دەرباز بن و هەموو ناكۆكی دێ چارەسەر بن، چونكە ل دوماهیێ بۆ چارەسەریێ، ئەم هەموو پێكڤە دێ ل سەر ئێك مێز رۆنین، ژ بەر ئەوێ چەندێ كوردستان ژ مە هەموویان مەزنترە، نیشتمان ژ مە هەموویان ب هێزترە.

ب، سه‌رجان مەحمود:

نڤیسەر و ڤەکۆلەرەکێ ناڤدار یێ تورکیا دیار دکەت، یا نها د ناڤبەرا ئیران و ئسرائیلێ دا روو ددەت د راستی دا قۆناغا سیێ یا پرۆژێ ئەمریکا یە ل رۆژهەلاتا ناڤین و ئەمریکا دڤێت ئیرانێ ژی وەکو ئیراقێ و سووریێ پارچە بکەت.

له‌ڤه‌ند گولته‌کین رۆژنامه‌ڤان و نڤیسه‌رێ ناڤدار یێ تورکیا سەبارەت ب ئالۆزیێن د ناڤبه‌را ئیرانێ و ئسرائیلێ دا راگه‌هاند کو ئه‌مریکا 25 سالن‌ کار بۆ بجهکرنا پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین دکه‌ت و گۆت: (ئه‌مریکا پێنگاڤا یه‌که‌م ل ئیراقێ ئاڤێت و ئیراق ژ هه‌ڤ پارچه‌ کر و نه‌ ب فه‌رمی بیت ژی نها ئیراق بوویه‌ سێ پارچه‌. پارچه‌ک ئالیێن سوننه‌، پارچه‌ک ئالیێ شیعە و پارچێ سێیه‌م ژی هەرێما کوردستانێ یە. پشتی ئیراقێ پێنگاڤا دویه‌م ژی ب بهارا عه‌ره‌بی هاته‌ ده‌ستپێکرن و د ڤێ چارچۆ‌ڤێ دا لیبیا ژ هه‌ڤ پارچه‌ کرن، مسر و مغرب کرنە ژێر کۆنترۆلا خوه‌ و سووریێ ژی ژ هه‌ڤدو پارچه‌ کرن و نها سووریێ ژی د ناڤ خوه‌ دا بوویه‌ سێ پارچه‌. ل سووریێ ژی به‌شه‌ک د ده‌ستێ کۆمێن چه‌کدارێن سوننه‌ دایه‌ و پشکه‌کا وێ ژی د دەستێ هێزێن کوردی دایە و پشکه‌ک ژی د ده‌ستێ رژێما شامێ دایه‌. ئانکۆ هەکە ئەم بەرێ خوە بدەینێ پێنگاڤ ب پێنگاڤ پرۆژێ ئەمریکا ل رۆژهەلاتا ناڤین بجه دبیت).
ناڤهاتی هه‌روه‌سا راگه‌هاند ژی کو نها دۆرا ئیرانێ هاتیه‌ و ئه‌مریکا و ناتۆ بۆ بجهکرنا قۆناغا سێیه‌م یا پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین شه‌ڕ د ناڤبه‌را ئسرائیلێ و حه‌ماسێ دا ده‌رخستن و گۆت: (شه‌رێ د ناڤبه‌را ئسرائیلێ و حه‌ماسێ دا بۆ دروستکرنا بنگه‌هێ شه‌رێ ل دژی ئیرانێ هاته‌ ده‌ستپێکرن و ئیران رۆژ ب رۆژێ دکه‌ڤیته‌ ناڤ پیلانا ئه‌مریکا و نه‌ دووره‌ شه‌ڕ د ناڤبه‌را ئه‌مریکا و ئیرانێ دا ده‌ستپێ بکەت‌. ئه‌مریکا و ناتۆ ئه‌ڤ ده‌مه‌ک‌ درێژه‌ کوردان و ئازەریێن ئیرانێ بۆ شه‌ڕێ ناڤخوە ژی ئاماده‌ دکه‌ن و ئه‌و هێزا ئیرانێ نینه‌ د شه‌ڕه‌کی ناڤخوەیی و د شەڕەکێ ل گەل ناتۆیێ دا یه‌ک پارچه‌ بمینیت. ئیران ژ یاریێن ئه‌مریکا و ناتۆیێ ئاگەهداره‌ و بۆ ڤێ یه‌کێ ناخوازیت به‌رسڤێن دژوار بده‌ته‌ ئسرائیلێ).
له‌ڤه‌ند گولته‌کین د دووماهیا ئاخڤتنا خوه‌ دا ژی راگه‌هاند کو د چارچۆڤێ پرۆژه‌یا مه‌زن یا رۆژهه‌لاتا ناڤین دا تورکیا د رێزا چارێ دا جه دگریت و ئه‌مریکا بۆ بجهکرنا خالا سێیه‌م و چاره‌م یا پرۆژه‌یا خوه‌ پشته‌ڤانیا ئه‌ردۆغانی کر و ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ هێلا و گۆت: (ل ئیرانێ و تورکیا زەمینە هەردەم بۆ شەڕەکێ ناڤخوەیی هەیە و ب ده‌ستێوە‌ردانێن ده‌رڤه‌ هه‌ر دو ده‌وله‌ت ژی دشێن ببنە مه‌یدانا شه‌ڕەکێ دەمدرێژ).

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ راگەهاند: هەرێما كوردستانێ ب گەشبینیڤە دنێریتە سەرەدانا محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا.
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دوهی دوشەمبی 15/4/2024 د پەیامەكێدا كو ب رێكا تۆرا جڤاكییا ئێكس بەلاڤكری دبێژیت» ئەم ب تمامی پشتەڤانیێ ل ئەوێ سەرەدانێ دكەین و د پشتڕاستین بەرژەوەندییا هەموو ئیراقییان ل وێرێ دێ ل بەرچاڤ هێتە وەرگرتن».
د پشكەكا دی یا پەیاما خوە دا، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ هیڤیێ دخوازیت» كۆمبوون د ئەرێنی و سەركەفتی بن و ببنە ئەگەرێ پێشڤەبرنا زێدەتر یا پەیوەندییێن هەردو وەلاتان».
محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ل سەر داخوازنامەیەكا فەرمی یا جۆ بایدن، سەرۆكێ ئەمریكا ب سەرۆكایەتییا شاندەكی ل ئەوی وەلاتییە و دوهی ل كۆچكا سپی ل گەل جۆ بایدن، سەرۆكێ ئەمریكا كۆمبوو.
ب گۆڕەی خشتەیێ ئەجیندایێن شاندێ ئیراقێ، شاندێ بلند یێ حوكمەتا ئیراقێ ب سەرۆكایەتییا سۆدانی كو ل 13/4/2024 گەهشتبوو ئەمریكا دێ هەتا 19/4/2024 ل مینیت و دۆسییێن سیاسی، ئابۆری، لەشكری و ئەمنی د ناڤبەرا هەردو وەلاتان دا ل گەل بەپرسێن ئەمریكی گەنگەشە كەت.

زنار تۆڤی:

بسپۆرەكێ پەیوەندییێن نێڤدەولەتی راگەهاند: هەبوون و پاراستنا قەوارەیێ سیاسییێ هەرێما كوردستانێ یێ گرێدایە ب سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریكا ڤە، هەروەسا سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریكا و ستراتیژیەتا وێ ئەوە قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ بپارێزیت، دیسان یا گرێدای ئەوێ چەندێیە كا ئالیێن سیاسی یێن هەرێما كوردستانێ چەند د ئێكگرتینە و چەند بزاڤان دكەن بۆ پاراستنا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ.
د. هەوار نێروەیی، بسپۆرێ پەیوەندییێن نێڤدەولەتی ل زانكۆیا دهۆكێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت « نوكە ئێكرێزییا ئالیێن كوردستانی د ئاستەكێ گەلەك نزم دایە، لەوما پێدڤییە ئەمریكا پتر بزاڤان بكەت بۆ پاراستنا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ، چونكە نوكە ئیراق و حوكمەتا ئیراقێ پتر بەر ب ناڤەندییێ و ئەقلییەتا ناڤەندی و دكتاتۆرییەتێڤە دچیت، لەوما دڤێت ئەمریكا ب رێكا هەرێما كوردستانێ هەموو بزاڤان بكەت قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ و ئارامییا ئیراقی ژی بپارێزیت. د هەمان دەمدا نوكە پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ ژ دەستێ ئیراقێ دەركەفتییە و كونترۆلا سیاسی و سەروەرییا ئیراقێ د دەستێ حوكمەتا ئیراقێ دا نینە بەلكو د دەستێ ئیرانێ دایە و ئیرانێ كونترۆلەكا تەمام ل سەر ئیراقێ یا هەی لەوما مادەم ئیرانێ هەر تشتێ بڤێت ل ئیراقێ بكەت، دڤێت ئەمریكا ژی پتر هەلویست هەبیت بۆ پاشڤەكێشانا پڕۆسەیا سیاسییا ئیرانێ ل ئیراقێ تاكو هەڤالبەندێن ئەمریكا ژی كو كوردن بشێن سەركەفتییانە قەوارەیێ خوە یێ سیاسی و بەرژەوەندییێن سیاسی یێن ئەمریكا ژی ل ڤێ دەڤەرێ بپارێزن»..
رۆهنكر ژی» نوكە ئیراق یا د قۆناغەكا گەلەكا هەستیار دا ب تایبەتی ژی ئەو ئالۆزییێن د ناڤبەرا ئیسرائیلێ و حەماسێدا رووداین كو ئەو ئالۆزییە ژ شەڕەكێ لۆكالی بەر ب شەڕەكێ هەرێمی ڤە دچن. ئیرانێ ژی دەستەكێ راستەوخوە دێ ل گەل ئەوی شەڕی هەبیت، هەرێما كوردستانێ و ئیراق ژی دێ كەڤنە د ناڤا قەیرانا ئەوی شەڕیدا لەوما ب تنێ هەتا رادەیەكی ئەمریكا دێ شێت ئیراقێ ژ ئەڤی شەڕی رزگار كەت هەرچەندە هەتا نوكە ئەمریكا هەلویستەكێ رۆهن و ئاشكرا د ڤی باری دا نەبوویە، هەروەسا ئەمریكا سیستەمێ فیدرالی بۆ ئیراقێ ئینایە لەوما دڤێت ئەمریكا ئەڤی سیستەمی بپارێزیت و چاڤدێرییێ ژی لێ بكەت».
د. هەوار هێشتا دبێژیت» محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ل گەل شاندەكێ حوكمەتا ئیراقێ سەرەدانا ئەمریكا كرییە كو وەزیرێن پەترۆلێ و دارایی و دەرڤە و بازرگانی و سەرۆكێ بانكا ناڤەندییا ئیراقێ دگەل ئەوی شاندینە ل گەل نوونەرێن حوكمەتا هەرێمێ ژی، ئەڤێجارێ بابەتێ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دێ بیتە بابەتەكێ گرنگ د ئەوان دانوستاندنان دا ل واشنتۆن چونكە هەتا نوكە حوكمەتا ئیراقێ یا ئاستەنگان دروست دكەت و ناهێلیت پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە هنارتن بۆ ژ دەرڤە. دیسان پێدڤییە سۆدانی ئەو رێككەفتنێن ل گەل هەرێما كوردستانێ ئەنجامداین بجهبینیت، ئەڤ سەرەدانا سوودانی بۆ ئەمریكا گەلەك یا گرنگە و یا گرێدایە ب سەرەدانا سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڤە بۆ ئەمریكا كو بەری نوكە ئەو سەرەدانە هاتبوو ئەنجامدان».

پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ راگەهاند: دانوستاندن ل گەل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ، هەروەسا ل گەل كۆمپانیێن نێڤدەولەتی یێن پەترۆلێ ژی یێن هەین.
مایلز كاگینز، پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) د داخۆیانییەكا رۆژنامەڤانیدا گۆت» سەبارەت سەرەدانا محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا، هیڤیدارین كۆمبوونا وی ل گەل سەرۆكێ ئەمریكی جۆ بایدن، ببیتە ئەگەرێ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بۆرییا پەترۆلا ئیراقێ بۆ توركیا».
مایلزی گۆت ژی» ئەم هەست ب گەشبینییەكا مەزن دكەین، ل دۆر ئەوێ بەیاننامەیا ژ ئالیێ سەركردەیێن ئیراقێ و ئەمریكا دێ هێتە بەلاڤكرن، كو دخوازن پێكڤە بگەهنە رێككەفتنەكێ، بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بۆرییا پەترۆلا ئیراقێ بۆ توركیا دەست پێبكەت».
هەروەسا ئاشكرا كر» ژ دەستپێكرنا راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ئەڤێ چەندێ زێدەتر ژ 14 ملیار دۆلاران زیان هەبوون» .
رۆهنكر ژی» وەكو كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) مە پەیوەندییەكا باش یا ل گەل ئەندامێن كۆنگرێسێ ئەمریكی هەی، ب رێكا هەژمارەكا ئەندامێن كۆنگرێسی مە بزاڤا ئەوێ چەندێ كریە كو ئەو ئەندامێن كۆنگرێسی چەند نامەیەكا بۆ كۆچكا سپی بهنێرن، بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت. هەروەسا مە داخواز ژ كۆنگرێسی كریە فشارێ ل حوكمەتا ئیراقێ بكەن تاكو هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت».
پەیڤدارێ كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) ئاماژەكر» هەڤالێن مە ل كۆنگرێسێ ئەمریكی ل ئەوێ چەندێ دگەهن كو چەندا گرنگە هەڤپشكییەك د ناڤبەرا ئەمریكا و هەرێما كوردستانێدا هەبیت، هەروەسا ئەو كۆمپانیێن كو باجێ ددەنە ئەمریكا 300 ملیۆن دۆلار وەبەرئێنان ل پەترۆلێ ل هەرێما كوردستانێ كریە، بەلێ ئەمریكا ئەو وەبەرئێنانە د كەرتێن ئیراقێدا نەكریە و تنێ ل هەرێما كوردستانێ كریە».
خویاكر ژی» دانوستاندن ل گەل وەزارەتا پەترۆلا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ یا هەی، هەروەسا ل گەل كۆمپانیێن نێڤدەولەتی یێن پەترۆلێ ژی، د ئەڤان دانوستاندناندا دێ هەژمارەكا رێككەفتنان هەبن، ئەو چەندە ژی دێ رێكێ خوەش كەت بۆ ئەوێ چەندێ هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دەست پێبكەت».
ناڤبری ئاشكرا كر» ئەم وەكو كۆمەلەیا پیشەسازییا پەترۆلا كوردستانێ (ئەپیكور) نوونەرایەتییا هەشت كۆمپانیێن پەترۆلێ دكەین و هیچ ئێك ژ ئەڤان كۆمپانییان رێككەفتنەكا راستەوخوە ل گەل هەرێما كوردستانێ نەبوو. بەلێ ئەڤان كۆمپانیان دێ رێككەفتنەكا نوو ل گەل وەزارەتا سامانێن سروشتی ل هەرێما كوردستانێ هەبیت. چاڤێ مە یێن ل ئەوێ چەندێ ئەڤ رێككەفتنێن هاتینە كرن وەكو (ئەپیكور) ل گەل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ وەكو خوە بهێنە بجهئینان، چاڤێ مە ل ئەوێ چەندێیە ژی ئەڤ سەرەدانا نوكە محەمەد شیاع سۆدانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ بۆ ئەمریكا ئەنجامددەت، سەرەدانەكا باش و ئەرێنی بیت».

شیرەتكارەكێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند، ئیراق ل سەر بنەمایەكێ ساخلەم نەهاتیە ئاڤاكرن و بوویە ئەگەرێ پەیدابوونا ئاریشەیێن بەردەوام هەروەسا دبێژیت، دەستێوەردانێن دەرەكی د رەوشا ئیراقێدا یێن هەین و هەكە پارێزگارێ كەركووكێ بۆ كوردان نەبیت مەترسیێن مەزن بۆ گۆهۆڕینا دیموگرافیا كەركووكێ و ب عەرەب كرنا دەڤەرێن كوردستانی و كەركووكێ یێن هەین.
دژوار فایق، شیرەتكارێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) گۆت « ئیراق ل سەر بنەمایەكێ ساخلەم نەهاتیە ئاڤاكرن، لەوڕاژی بەردەوام ئاریشە ل ئیراقێ یێن هەین و پێكهاتەیێن د ناڤا ئیراقێدا هەست ب ئارامیێ ناكەن، پشتی سالا 2005ێ مادەیێ 140 ێ دناڤا دستوورێ ئیراقێدا هاتییە جهگیركرن بەلێ نەهاتییە بجهئینان، ئەڤە د دەمەكی دایە پێدڤیە بۆ چارەسەركرنا ئاریشەیێن ئەردی و دەڤەرێن ناكۆكی ل سەر ئەو مادەیێ دستووری بهێتە بجهئینان، ئەڤرۆ ئەم دبینین ئاریشەیا كوردان ل ئیراقێ نەهاتیە چارەسەركرن، ئەڤەژی بۆیە ئەگەر بەردەوام ئاریشە هەبن، دەستهەلاتدارێن ئیراقێ باوەری ب مافێن كوردان نینە و دەستێوەردانێن دەرەكی ژی ل ئیراقێ یێن هەین، ژ بەر كو كورد ل وەلاتێن جیران ژی یێن هەین و ئەو وەلات ناخوازن ئاریشەیا كوردان ل ئیراقێ بهێتە چارەسەركرن و كورد بگەهنە مافێن خوە، وەلاتێن هەرێمی وەسا هزر دكەن هەكە مافێن كوردان بهێنەدان و هەرێما كوردستانێ بهێز بكەڤیت دێ كاریگەری ل سەر ئەوان هەبیت، بەلێ ب دیتنا من پێدڤییە وەلاتێن جیران ژی دگەل بحهئینانا مافێن كوردان بن ل هەرێما كوردستانێ، چونكە هەكە كورد ب رێكا دانوستاندنان مافێن خوە بدەستڤە بینن، ئەوژی دشێن ب رێكا ئاشتیێ ئاریشەیێن خوە چارەسەر بكەن، هەتا مادەیێ 140 نەهێتە بجهئینان و ئاریشەیا كوردان ل باشوورێ كوردستانێ نەهێتە چارەسەركرن، ل وەلاتێن جیرانژی دێ ئاریشە هەبن، چەندین سالە وەلاتێن كورد تێدا دراڤەكێ مەزن د مەزێخن بۆ ژناڤبرنا كوردان بەلێ كورد نەهاتینە ژناڤبرن». شیرەتكارێ سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ئاماژەكر» ب دیتنامن پێدڤی بوو بەری سالا 2005ێ كورد رازینەبان كو چارەنڤیسێ دەڤەرێن كوردستانێ بهێتە گرێدان ب مادەیێ 140 ڤە بەلكو بەرۆڤاژی پێدڤی بوو كوردان پێداگیری كربا و پشكداری پڕۆسەیا سیاسی ل ئیراقێ نەكربا هەتا دەڤەرێن كوردستانی ڤەگەڕن سەر هەرێما كوردستانێ، كوردان وی دەمی هزر نەدكر ئیراق یا پێگیر نابیت ب دستووری، هەروەكو سەرۆك بارزانی دبێژیت كەركووك باژێڕەكێ ئیراقییە، بەلێ ناسنامەیا كەركووكێ كوردستانییە، هەتا دستوور مابیت مادەیێ 140 و هەموو ئەو مادەیێن گرێدای هەرێما كوردستانێ دێ هەر مینن و نامرن، بەلێ نوكە ژ بەر رەوشا دادگەها فیدرالی تێدا دەباز دبیت نەشێین سكالایێ تۆمار بكەین بۆ بجهئینانا مادەیێ 140».
دژوار فایەق پتر گۆت» كەركووك پارێزگەهەكا كوردستانیسە و پێدڤیسە پارێزگارێ كەركووكێ كورد بیت، چونكە پترییا خەلكێ كەركووكێ كوردن و پێكهاتەیێن دی ژی یێن تێدا هەین، مەترسی یا هەی هەكە پارێزگارێ كەركووكێ كورد نەبیت دێ دەستكارییا دیموگرافییا كەركووكێ هێتەكرن، بەرۆڤاژی هەكە پارێزگارێ كەركووكێ كورد بیت و جڤاتا پارێزگەهێ یا كارا بیت چو مەترسی ل سەر كەركووكێ نابن، پڕۆسەیا ب ئەرەبكرنێ ل سالا 1930ێ دەستپێكریە و هەتا نوكە ژی یا بەردەوامە ب چەندین قۆناغان كەركووك هاتیە ب ئەرەبكرن، كورد نوكە د ناڤا فەرمانگەهێن كەركووكێ دا رێژەیەكا گەلەك كێمن و كوردان ماف یێ هەی 50%ێ فەرمانبەر كوردبن و نوكە رێژەیەكا ئەوان گەلەك یا كێمە و ئەرد ل سەر خەلكێ دەرڤەی كەركووكێ دهێتە بەلاڤكرن، گەلەك یا گرنگە لەز بهێتەكرن پارێزگارەكێ كورد بهێتە هەلبژارتن و مافێن خەلكێ كەركووكێ ب كورد و نەتەوەیێن دی ژی بهێتە پاراستن».

ب، سه‌رجان مەحمود:

نڤیسەرەکێ ناڤدار یێ تورکیا دیار دکەت، سەرۆک کۆمارێ تورکیا پشتی هەلبژارتنێن باژێرڤانیان ژ رەوشا نها یا تورکیا رازی نینە، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی ئەردۆغانی دڤێت هندەک گوهۆڕینێن مەزن بکەت، ئێک ژ وان ژی بابەتێ چاوانیا چارەسەرکرنا پرسا کوردی یە.

موراد سابونجی نڤیسەر و ڤەکۆلەرێ ناڤدار یێ تورکیا راگەهاند، پشتی هەلبژارتنێن باژێرڤانیان قۆناغەکا نوو ل تورکیا دەستپێکریە، ئەردۆغان ژ ئەنجامێ هەلبژارتنان رازی نینە، چونکی جارا ئێکێ یە پارتا ئەردۆغان د هەلبژارتنان دا وەسا تووشی شکەستنێ دبیت، ئەردۆغان بەردەوام ل گەل شیرەتکار و کەسێن نێزیکی خوە دانوستاندنان دکەت و ژ بەر ڤێ یەکێ ژی نە دوورە ئەردۆغان دەست ب هندەک گوهۆڕینێن مەزن بکەت، چونکی بۆ ئەردۆغانی ژی هاتیە سەلماندن هەکە هندەک گوهۆڕینێن مەزن نەکەت و ژ بۆ چارەسەرکرنا پرسێن نها یێن تورکیا کار نەکەت، دێ رەوشا وی و دەستهەلاتا وی گەلەک خرابتر لێ هێت.
ناڤهاتی هه‌روه‌سا راگه‌هاند ژی کو به‌ری هه‌لبژارتنان له‌یلا زانا و سه‌لاحەدین ده‌میرتاش د ده‌ربارێ چارەسەر‌کرنا پرسا کوردی دا داخۆیانیێن گرنگ دان و داخواز ژ ئەردۆغانی کرن کو دەست ب قۆناغەکا نوو یا ئاشتیێ بکەت و گۆت: (له‌یلا زانا پشتی ده‌مه‌کێ درێژ کو ژ چالاکیێن سیاسی دوور کەفتبوو، ڤەگەری مەیدانێ و د ده‌ربارێ چارەسەر‌کرنا پرسا کوردی دا په‌یامێن گرنگ دان و ئاشکرا‌ کر کو پێدڤیا وه‌لات ب قۆناغه‌کا نوو یا ئاشتیێ هه‌یه، لەیلا زانا هەروەسا دیار کر ل تورکیا تنێ ئەردۆغان دشێت دەست ب قۆناغەکا نوو یا ئاشتیێ بکەت، پشتی هەلبژارتنان ژی کورد ل تورکیا چاڤەرێی دەستپێکرنا قۆناغەکا نوو یا ئاشتیێ نە، ل تورکیا ب گشتی نها گەلەک کەس وەسا دبینن دڤێت ئەردۆغان ب جهێ شەڕی و ئۆپەراسیۆنێن سەربازی کار بۆ چارەسەرکرنا پرسا کوردی بکەت، چونکی بێی چارەسەرکرنا پرسا کوردی قەیرانا ئابووری دێ ل تورکیا بەردەوام بیت).
ڤەکۆلەرێ ناڤدار یێ تورکیا ئەو یەک ژی دیار کر، نها پێدڤیا ئەردۆغانی و ئاکپارتیێ ب کوردان هەیە، هەکە ئەردۆغانی بڤێت دستوورەکێ نوو بۆ تورکیا بەرهەڤ بکەت یان ژی هندەک گوهۆڕینان بکەت دێ پێدڤی ب پشتەڤانیا کوردان بیت، براستی ژی نها رەوش ل تورکیا وەکو بەرێ نینە، چەند رێ ل پێشیا ئەردۆغانی دا هەنە، بەری هەر تشتەکێ دڤێت ئەردۆغان خوە ژ پارتا بزاڤا نەتەوەپەرست یا تورکیا دوور بکەت، چونکی د هەلبژارتنێن باژێرڤانیان دا پارتێن نەتەوەپەرست ل تورکیا تووشی شکەستنەکا مەزن هاتن و ئەو یەک ژی سەلماند خەلکێ تورکیا ب گشتی ژ گۆتارا توند یا نەوتەوەپەرستان بێزار بووینە، خەلکی ئاشتی و ژیانەکا خوەش دڤیت، ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی دڤێت ئەردۆغان پرۆژێ خوە بۆ ئاشتیێ و چارەسەرکرنا پرسا کوردی ل تورکیا ئاشکرا بکەت.

سەرۆك مەسعود بارزانی دوهی ئێكشەمبی 14/4/2024 ل سالڤەگەرا 36 یا ئەنفالێ پەیامەك بەلاڤكر و تێدا دبێژیت: راستە ئەنجامدەرێن تاوانا ئەنفالێ و تاوانێن دی تووشی شكەستنێ بوون و كەفتنە زبلدانا دیرۆكێ، بەلێ شوینەوارێن ئەوێ جینۆساید و ستەما ل دژی گەلێ مە هاتینە كرن هەر یێن ماین و برینێن گەلێ مە نەهاتینە ساخكرن.
هەر د پەیاما خوەدا سەرۆك بارزانی دبێژیت: مخابن هێشتا دەنگ رەنگێ شۆڤینی بۆ دژایەتیكرنا كوردان د ناڤ دەولەتا ئیراقێدا دهێتە دیتن. ئەركێ سەر ملێ دەرزگەهێن فەرمی یێن دەولەتا ئیراقێ یە كو كار بۆ قەرەبووكرنا ئەنفال وئەوێ جینۆساید و ستەمێ بكەن كو ل بەرانبەر گەلێ كوردستانێدا هاتینە ئەنجامدان و پێدڤییە رێك ل هەموو جۆرە بزاڤ و سیاسەتەكا شووم بگرن كو بۆچوونەكا شۆڤینی و نكولیكار دنێرینە مافێن گەلێ كوردستانێ.

دەقێ پەیاما سەرۆك بارزانی:

هەوا ئەنفالێ ئێك ژ تاوانێن هەرە مەزن یێن رژێما بەرێ ل ئیراقێ كو ب ئارمانجا نەهێلان و ژناڤبرن و قڕكرنا مرۆڤێ كورد هاتییە ئەنجامدان. د ئەوێ كۆمكوژیێ و جینۆسایدێدا كو ژ چەند قۆناغان و ب شێوەیەكێ رێكخستی هەموو دەڤەرێن كوردستانێ ڤەگرتی، 182 هزار وەلاتیێن بێتاوانێن كوردستانێ بێسەروشوین و شەهید بوون. دگەلدا ئەوێ چەندێ ژی دا كیمیابارانكرنا كوردستانێ و وێرانكرنا هزاران گوندان و پلانا ب ئەرەربكرن و ڤەگوهاستنا ب زۆری و تێكدانا ژێرخانەیا ئابۆری و دیموگرافی و جڤاكی و دەروونێ كوردستانێ پشكەكا دی یا ئەوان تاوانان بوون كو ب شێوەیەكێ رێكخستی و ئارمانجدار ژ ئالیێ رژێما ئیراقێ بەرانبەر گەلێ هاتییە ئەنجامدان.
راستە ئەنجامدەرێن تاوانا ئانفالێ و تاوانێن دی تووشی شكەستنێ بوون و كەفتنە زبلدانا دیرۆكێ بەلێ شوینەوارێن ئەوێ جینۆساید و ستەما ل دژی گەلێ مە هاتینە ئەنجامدان هەر یێن ماین و برینێن گەلێ مە ساخ نەبووینە. سەرەرای ئەوێ ستەما مەزنا ل گەلێ مە هاتییە كرن مخابن هێشتا دەنگ و رەنگێ شۆڤینی بۆ دژایەتیكرنا كوردان د ناڤ دەولەتا ئیراقێدا دهێتە دیتن. ئەركێ سەر ملێ دەزگەهێن فەرمی یێن دەولەتا ئیراقێیە كو كاری بۆ قەرەبوویا ئەنفال و ئەو جینۆساید و ستەمێ بكەن كو ل بەرانبەر گەلێ كوردستانێدا هاتینە ئەنجامدان و پێدڤییە رێك ل هەموو جۆرە بزاڤ و سیاسەتەكا شوم بگرن كو ب بۆچوونەكا شۆڤینی و نكولیكار دنێرنە مافێن گەلێ كوردستانێ.
ل سالڤەگەرا 36 یا تاوانا ئەنفالێ مە رێز بۆ قوربانیدان و خۆڕاگرییا كەسوكارێن ئەنفالێ و شەهیدان یا هەی و سلاڤ ل گیانێ پاقژ یێ شەهیدێن ئەنفالێ و هەموو شەهیدێن رێكا ئازادییا كوردستانێ.

سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ ل سالڤەگەرا 36 یا ئەنفالێ راگەهاند: داخوازییا مە ژ حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ دووپات دكەین بۆ بجهگەهاندنا دادوەریێ و ئەركێ خوە بجهبینیت و قوربانییان ژ هەموو روویەكیڤە قەرەبوو بكەت.
دوهی ئێكشەمبی 14/4/2024 سالڤەگەرا 36 یا هەوا ئەنفالێ بوو، د ئەوێ سالڤەگەرێدا نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پەیامەك بەلاڤكر.
نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د پەیاما خوە دا دبێژیت» بیرئینانا خەمگین یا 36 سالییا هەوا ئەنفالێ و زێدەتر ژ 182 هزار زارۆ و ئافرەت و زەلام و گەنجێن ئەنفالكرییێن كوردستانێ دكەین كو ل ئێك ژ مەزنترین تاوان و جینۆسایدا دیرۆكێدا ل سالا 1988 ل سەر دەستێ رژێما ئەوی سەردەمی یا بەغدا هاتینە شەهیدكرن و ئەنجامێن وێ هەتا نوكە و تاكو پاشەڕژەكا درێژ، دێ بەردەوام بن، ب ئەڤێ هەلكەفتێ ب رێز ڤە بیرییا ئەوان دكەین و سەرێ رێزێ ل پێشبەری گیانێ وان یێ پاقژ د چەمینین».
تاوانا ئەنفالێ ب هەشت قۆناغان دا ئێك ل دووڤ ئێك ل 22 شوباتا 1988 دەستپێكر و هەتا 6 ئەیلوولا 1988 بەردەوام بوو. قۆناغا سیێ كو ل رۆژا 14 نیسانا 1988 بوو، ژ ئەگەرێ وێ چەندێ پترییا قوربانییان هەبوو و مەزنترین كۆمكوژی تێدا هاتە كرن، هەمبەركرن ل گەل قۆناغێن دی، لەوما ب رۆژا ئەنفالێ هاتە دیاركرن.
د پشكەكا دی یا پەیاما خوەدا، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دبێژیت» د دەمەكیدا دادگەها بلند یا تاوانان ل ئیراقێ ئەم تاوانە ب جینۆساید دایە نیاسین، داخوازییا خوە ژ حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێ دوپات دكەین، بۆ بجهگەهاندنا دادوەریێ و ئەركێ خوە بجهبینیت و قوربانییان ژ هەموو روویەكیڤە قەرەبوو بكەت. هەروەسا دوپاتیێ ل خزمەتكرنا باشتر یا كەسوكارێن سەربلندێن ئەنفالكرییان د هەموو بواراندا دكەین و هەر چ دشیاناندا بیت، پێدڤییە خەمساریێ تێدا نەهێتە كرن».
سەبارەت پڕۆسەیا لێگەریانێ ل روفاتێن شەهیدێن ئەنفالێ، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ راگەهاند» كەسوكارێن ئەزیز یێن ئەنفالكرییان پشتڕاست دكەین هەتا دووماهیێ دێ د پڕۆسەیا لێگەریانێ ل رۆفاتێن شەهیداندا و زڤرینا وان بۆ باوەشا وەلاتی بەردەوام بین. هەروەسا دوپاتیێ ل كار و بزاڤێن خوە یێن هەمەئالی دمەین بۆ ئەوێ چەندێ تاوانا ئەنفالێ ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی ژی ب جینۆساید بهێتە نیاسین و چو جاران تاوانەكا ب ئەوی شێوەی ل هیچ جهەكی ل جیهانێ دوبارە نەبیتە ڤە».
ل دووماهییا پەیاما خوە نێچیرڤان بارزانی دبێژیت» د ئەڤێ هەلكەفتێدا دوپاتیێ ل تەباییێ و پێكڤەكاركرنا هەموو ئالی و پێكهاتەیێن كوردستانێ دكەین كو مەرجێ پاراستن و مانا ماف و دەستكەفتان و فیدرالی و قەوارەیێ دستوریێ هەرێما كوردستانێ یە».

سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ راگەهاند: ئەنفال تاوانەكا مەزنە و برینەكە هێشتا نەهاتییە ساخكرن. هەروەسا دبێژیت: بەرپرسیارەتییا ئەخلاقی و دستوورییا حوكمەتا فیدرالییە، ب شێوەیەكێ هەژی قەرەبوویا كەسوكارێن ئەنفالكرییان و هەموو قوربانیێن دەستێ رژێما بەعس بكەت.
دوهی ئێكشەمبی 14/4/2024، مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل سالڤەگەرا 36 یا تاوانا ئەنفالێ، د پەیامەكێدا راگەهاند» ئەڤرۆ بیرئینانا تاوانەكا مەزن و برینەكا هێشتا نەهاتییە ساخكرن دكەین، كو بەری 36 سالان، رژێما بەرێ یا ئیراێ، ژ پێخەمەت نەهێلان و قڕكرنا گەلێ كوردستانێ، هەوا جینۆساید و كۆمكوژییا ئەنفالێ ئەنجامدا».
مەسرور بارزانی ئاماژە ب ئەوێ چەندێ ژی كر» ئەنفال تاوانەكا كێم وێنەیە و ناهێتە ژبیركرن و پێدڤییە ئەو تاوان وقوربانیێن مە هەردەم ل بیرا مە بن و نەڤیێن مە بزانن كو خەلكێ كوردستانێ، چ قوربانییەكا مەزن ژ پێخەمەت مافێن خوە یێن نەتەوەیی یێن رەوا دایە».
هەروەسا ئاماژەكر كو د دەمەكیدا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ خومەتكرنا زێدەتر یا بنەمال و كەسوكارێن ئەنفالكرییان ب ئەركێ خوە دزانیت، د هەمان دەمدا دوپات ژی دكەت كو ئەرك و بەرپرسیارەتییا ئەخلاقی و دستوورییا حوكمەتا فیدرالییە، ب شێوەیەكێ هەژی قەرەبوویا كەسوكارێن ئەنفالكرییان و هەموو قوربانیێن دەستێ رژێما بەعس بكەت».
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گۆت ژی» ئەوا جهێ داخێیە هەتا نوكە ژس كەس و ئالی یێن هەین دخوازن ب هزركرنەكا شۆڤینیانە و ب هەمان ئەقلییەتا ل پشت ئەنجامدانا ئەنفالێ بوو، نكۆلیێ ل مافێن رەوا و دستوویێن گەلێ كوردستانێ بكەن كو ژ ئەنجامێ خەباتا بێ وێنەیا خەلكێ كوردستانێ بدەستڤە هاتین»,
ل دووماهییا پەیاما سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دا هاتییە» ل سالڤەگەرا هەوا ب ناڤێ ئەنفالێ، سەرێ رێزێ بۆ هەموو شەهید و ئەنفالكریێن كوردستانێ د چەمینین و هەردەم ل دەف مە د زیندینە».