نێچیرڤان بارزانی:نابیت ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ل ژێر هه‌ژموونا سیاسه‌تێ دا بیت
ئه‌ڤرۆ:
سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی، د رێ و ره‌سمێن سویند خوارنا دادوه‌ر عه‌بدولجه‌بار عه‌زیز سه‌رۆكێ دادگه‌ها پێداچوونێ و سه‌رۆكێ جڤاتا دادوه‌ری ل هه‌رێما كوردستانێ، په‌یڤه‌ك پێشكێشكر و ئه‌ڤه ده‌قێ وێ یه..
بنه‌مایێ سه‌ره‌كیێ هه‌ر وه‌لات و سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی و جڤاكه‌كێ پێشكه‌فتی كو تێدا وه‌لاتی باوه‌ری ب ئه‌ڤرۆ و پاشه‌رۆژا خوه هه‌بیت، پێك دهێت ژ جوداكرنا هه‌رسێ ده‌ستهه‌لاتێن قانوون دانانێ، بجهئینانێ، دادوه‌ریێ. هه‌ر ئێك ژوان پێگه‌ها خوه یا سه‌ریخوه و به‌رپرسیاره‌تیا خوه یا جودا یا هه‌ی.
ئارمانجا مه یه‌وه ژڤان ده‌ستهه‌لاتان ل هه‌رێمێ ب شێوه‌كێ بهێنه جوداكرن و په‌یوه‌ندیێن وان ب جۆره‌كێ بهێته رێكخستن كو هیچ ئێك ژوان هه‌ژموون ل سه‌ر یا دی نه‌بیت وده‌ستێوه‌ردانێ دكاروبارێن هه‌ڤدو دا نه‌كه‌ن، ئه‌ڤه بۆمه گرنگترین گاڤا ب ده‌زگه‌هكرنا ئه‌زموونا حوكمرانیا هه‌رێمێ یه و ئاڤاكرنا دیموكراسیێ و جڤاكه‌كێ مه‌ده‌نی و پێشكه‌فتی یه.
سه‌ربخوه‌یا ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری دو ره‌هه‌ند یێن هه‌ین: ئێك، سه‌ربخوه‌یا دادوه‌ران، ئانكو دادوه‌ر یێ بێلایه‌ن و ئازاد بیت د ده‌مێ بریاردانێ دا، بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی پێدڤیه سه‌ربخوه‌یی و ئاسایشا دارایی هه‌بیت و یێ پاراستی بیت ژ هه‌ر ژیچده‌ره‌كێ كارتێكرنێ یێ نه‌هه‌ژی، دوور بیت ژ هه‌موو جۆره توندوتیژیه‌كێ، گه‌فان، بێزاركرنا راسته‌وخوه یان نه‌راسته‌وخوه چ حوكمه‌ت بیت، یان كه‌سایه‌تیێن سیاسی بن، خزم و كه‌س بن، یان لایه‌نێ به‌رژه‌وه‌ندیدار بیت.
دو: سه‌ربخوه‌یا ده‌زگه‌هێ دادوه‌ری، ب وێ رامانێ جڤاتا دادوه‌ری وه‌كو ده‌زگه‌ه یێ سه‌ربخوه بیت و ل ژێر هه‌ژموونا هیچ ئێك ژ ده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ ا په‌رله‌مانی دا نه‌بیت. ب هیچ شێوه‌كی ل ژێر كاریگه‌ریا ده‌ستهه‌لاتا سیاسی دا نه‌بیت و نه‌بیته ئامرازێ ده‌ستێ سیاسه‌تێ. په‌یوه‌ندیا ده‌زگه‌هی ل گه‌ل ده‌ستهه‌لاتا بجهئینانێ و ده‌ستهه‌لاتا قانوون دانانی هه‌بیت.
ئه‌ركێ جڤاتا دادوه‌ری یه كو دادوه‌ران ژ ژێده‌رێن نه هه‌ژی یێن كارتێكرنێ بپارێزیت. ئه‌ڤه وی ده‌می دبیت كو پشتراستیێ بده‌ت كو بریارا دادوه‌ران یا بێلایه‌ن و دروسته و تنێ ئه‌و بریارێن دهێنه دان ل سه‌ر بنه‌مایێ قانوونێ یه، بۆ وێ چه‌ندێ ده‌مێ وه‌لاتی ل ده‌مێ دادگه‌هكرنا خوه دا یێ پشتراست بیت كو ب دادپه‌روه‌رانه ره‌فتار و دادوه‌ری دگه‌لدا دهێته كرن، ب دروستی گوه ل وی وداخوازیێن وی هاتیه گرتن، پێدڤیه وه‌لاتی باوه‌ری هه‌بیت كو دادوه‌ر ژ هه‌موو فشارێن ده‌ره‌كی یێ دووره و تنێ یێ گرێدایه ب ویژدان و پێگیریا خوه ب قانوونێ، وه‌لاتی ژی د ده‌مه‌كی دا پێگیری دادوه‌ریێ و قانوونێ دبیت كو یێ پشتراست بیت د ئازاد و سه‌ربخوه‌نه.
به‌لێ ئایا واقعێ ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ل هه‌رێما كوردستانێ ب ڤی شێوه‌یه؟ ئایا یا سه‌ربخوه‌یه و ل ژێر هه‌ژموونا ده‌ستهه‌لاتێ و سیاسه‌تێ وهیچ كاریگه‌ریه‌كێ دا نینه؟ ئایا وه‌لاتی ب تمامی باوه‌ری ب ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ هه‌یه؟ ئایا ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری و جڤاتا دادوه‌ری و دادوه‌ران وه‌كو پێدڤی قانوونیا خوه بكارئینایه بۆ پاراستنا سه‌ربخوه‌یا خوه كو ب قانوونێ ئه‌ڤ سه‌ربخوه‌یه هاتیه پاراستن؟
بێگومان، به‌رسڤا ڤان پرسیاران گه‌له‌ك ئاخڤتن و بۆچوون و لێكدانێن جودا هه‌لدگرن، ب پشتراستی ڤه وه‌كو هه‌موو بوارێن دی، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ژی گه‌له‌ك جاران بوویه بابه‌تێ ناكۆكیێ و پرۆپاگندێ و شه‌رێ سیاسی و میدیایی ل هه‌رێمێ، بزاڤ دهێته كرن تانه ل پاقژی و سه‌ربخوه‌یێ و پیشه‌ییبوونا وێ بهێته دان بۆ وێ چه‌ندێ باوه‌ریا وه‌لاتی ب ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری و دادگه‌هێ لاواز ببیت.
به‌لێ به‌رسڤا ڤێ چه‌ندێ ئه‌وه، دادوه‌ریه‌كا دروست و قانوونپارێز و سه‌ربخوه‌یا دادگه‌هێ، هه‌ر چ تێبینیه‌كا هه‌بیت، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ئێك ژ بنه‌مایێن سه‌ره‌كی یێن قوارێ هه‌رێمێ یه، رۆل و پێگه‌هه‌كێ مه‌زن یێ هه‌ی و خزمه‌ته‌كا مه‌زن دكه‌ت، رۆله‌كێ مه‌زن د دامه‌زراندنا بنیاتێ قانوونی یێ هه‌رێما كوردستانێ دا دیتیه و دبینیت.
ل گه‌ل وێ چه‌ندێ ژی دا، وه‌كو هه‌موو بوارێن دی، ئالیێن ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری ل هه‌رێمێ یێ دروسته و هیچ كێشه‌ك نینه ! هنده‌ك راستی ییچن هه‌ین پێدڤیه گه‌له‌ك ب وێره‌كی دانپێدانێ پێ بكه‌ین. ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری كێشه و ته‌حه‌دایێن جدی د به‌رده‌م یێن هه‌ین و پێدڤیه بهێنه چاره‌سه‌ركرن ! گه‌له‌ك یان كێم بزاڤێن ده‌ستێوه‌ردانێ و هه‌ژموون و كاریگه‌ریا سیاسی ب سه‌ر هنده‌ك لایه‌نێن ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ دا یێ هه‌ین و پێدڤیه رێ لێ بهێته گرتن !
پرسیار ئه‌وه، چاوان روو ب روویێ ته‌حه‌دیان ببین؟ چاوان كێشان چاره‌سه‌ربكه‌ین و هه‌موو جۆرێن ده‌ستێوه‌ردانێ و هه‌ژموون و كاریگه‌ریه‌كێ ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌رێ رابگرین؟ ب باوه‌ریا من به‌ری هه‌ر تشته‌كی پێدڤیه ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری، ب خوه داكۆكیێ ل ده‌ستهه‌لاتا خوه بكه تكو ب قانوونێ یا پاراستی یه ! پێدڤیه وێ ب خوه ئیرادا جدی یا روو ب رووبوونا ته‌حه‌دیان هه‌بیت، پارێزه‌را ده‌ستهه‌لاتا خوه بیت و بێ ترس و ب وێره‌كی، به‌رگریێ ژ ده‌ستهه‌لاتێن خوه بكه تكو قانوونێ داینێ، رێ نه‌ده‌ت ب هیچ شێوه‌كی ژی قه‌بوول نه‌كه‌ت هیچ ده‌ستهه‌لات و هیچ كه‌سه‌ك وهیچ هێزه‌ك و هیچ ئالیه‌ك، ب هه‌ر به‌هانه‌كێ بیت، ده‌ستێ خوه بێخیته دناڤ كاروبارێن وێ دا ! نه‌چیته ژێر بارێ هیچ گه‌ف و فشار و كاریگه‌ری و داخوازیێن نه‌قانوونی ڤه، ئه‌ڤجا ژ هه‌ر پێگه‌هه‌كی و ل هه‌ر جهه‌كی و هه‌ر كیرێ بیت ! بێگومان ل گه‌ل وێ چه‌ندێ دا، هه‌ردو ده‌ستهه‌لاتێن بجهئینانێ و قانووندانانێ وهه‌ر ده‌ستهه‌لاته‌كا دی یا سیاسی، حزبی، له‌شكری، كارگێری و هه‌تا دارایی ژی، رێزێ ل ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری بگرن و ب هیچ شێوه‌كی ده‌ستێوه‌ردانێ د دادوه‌ریێ دا نه‌كه‌ن.
ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ، به‌رپرسیاره‌تیه‌كا مه‌زن یا ل سه‌ر ملێن وێ، جڤاتا دادوه‌ری و دادوه‌ر دڤێت د ئاستێ وێ به‌رپرسیاره‌تیێ دا بن، ویژدانێ خوه به‌رامبه‌ر خوه و خه‌لكێ كوردستانێ ئارام بكه‌ن. هه‌كه دادوه‌ر ب خوه یێ به‌رهه‌ڤ نه‌بیت به‌رگریێ ژ سه‌ربخوه‌یی و ده‌ستهه‌لاتێن خوه بكه‌ت، هه‌كه هه‌ژموون و كاریگه‌ری و فشار و گه‌فان ره‌ت نه‌كه‌ت و به‌رامبه‌ر وان نه‌راوه‌ستیت، دێ ل به‌رده‌م خودێ و ل به‌رده‌م خه‌لكی دا یێ به‌رپرسیار بیت.
دادوه‌ری، به‌رێ بنیاتێ باوه‌ری و پشتراستبوونا وه‌لاتیانه، دادوه‌ریه‌كا ب هێز، پارێزه‌رێ ئێكێ یێ جڤاكی و سلامه‌تیا سیسته‌مێ سیاسی و حوكمرانیێ وكارگێری و ئابووری یه ل هه‌ر وه‌لاته‌كی ل جیهانێ، په‌یوه‌ندیه‌كا راسته‌وخوه د ناڤبه‌را پێشكه‌فتنا ئابووری و پاراستنا سامانی ل گه‌ل سه‌روه‌ریا قانوونێ دا ل وه‌لاتان یا هه‌ی.
ئارمانجا مه ئه‌وه سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی ئاڤا بكه‌ین كو ل گه‌ل وه‌لاتیان ب نه‌رمی ره‌فتارێ بكه‌ت، به‌لێ سیسته‌مه‌كێ دیموكراسی تنێ د وی ده‌می دا دشێت په‌یدا ببیت كو قانوون سه‌روه‌ر سه‌روه‌ریێ بكه‌ت، سه‌روه‌ریا قانوونێ ژی تنێ وی ده‌سته‌به‌ر دبیتكو هه‌رسێ ده‌ستهه‌لاتێن قانووندانانێ، بجهئینانێ و داوه‌ریێ ژ هه‌ڤدو ب تمامی بهێنه جوداكرن.
چاڤه‌رێی دكه‌ین ژ وه‌لاتیان پێگیری قانوونێ بن، وه‌لاتی ژی وی ده‌می دشێت رێزێ ل قانوونێ بگری تكو ببینیت قانوون د سه‌ر سیاسه‌تێ دایه و شیانێن وێ چه‌ندێ هه‌بن سنووره‌كی بۆ ده‌ستهه‌لاتێ دانیت، له‌وما چاڤه‌رێیا وه‌لاتیان ژ هه‌وه ئه‌وه كو قانوون بۆ هه‌موویان و بۆ هه‌مووئالیه‌كی وه‌كوهه‌ڤ بهێته بجهئینان.
هیڤیدارم د ئاستێ چاڤه‌رێیا وێ سویندێ بن، هیڤیدارم د ئاستێ چاڤه‌رێبوونا ب ده‌ستڤه‌ئینانا باوه‌ریا وه‌لاتیان بن، ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری پێدڤیه یا سه‌ربخوه بیت د هه‌لسه‌نگاندنا به‌لگه و و دكارپێكرنا قانوونێ و د بریاردانێ دا ل سه‌ر ئه‌نجامێ دۆسێیان، بێ كو گوه ل وێ چه‌ندێ بگریت كی دلخوه‌ش و كی دلخوه‌ش نابیت! پێدڤیه ئه‌ركێ ب سه‌روه‌ركرنا قانوونێ بجه بگه‌هینیت ودادپه‌روه‌رانه وبێلایانه بریارێ ل سه‌ر دۆسێیان بده‌ت، چاڤه‌رێیا مه و هه‌موو گه‌لێ كوردستانێ ژ دادپه‌روه‌ران چیه؟ چاڤه‌رێیا مه ئه‌وه كو د سه‌ربخوه بن.
پێدڤیه ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ كاربكه‌ت كو دادگه‌ه و دادوه‌ر جهێ باوه‌ریا زێده‌تر وه‌لاتیان بن، هه‌كه باوه‌ری ب دادگه‌هێ نه‌بیت، دێ تاوان زێده بن و دێ په‌نا بۆ تۆلڤه‌كرنێ هێته برن و ئاشتیا جڤاكی ب تمامی دێ كه‌ڤیته به‌ر مه‌ترسیێ، پێدڤیه دادگه‌ه و دادوه‌ر دوور بن ژ كێشێن سیاسی و لایه‌نگیریێ نه‌كه‌ن. نابیت كه‌س د سه‌ر قانوونێ دا بیت، پێدڤیه ئه‌م هه‌موو به‌رامبه‌ر قانوونێ د یه‌كسان بین. پێدڤیه د دادوه‌ریێ دا بنه‌مایێن مافێ مرۆڤی و پیڤه‌رێن نێڤده‌وله‌تی ژی دڤێت بهێنه بكارئینان و هه‌موو كه‌سه‌كی ب ئازادنه مافێ به‌رگریكرنێ ژ خوه هه‌بیت، پێدڤیه گرنگی ب پێگه‌هاندنا دادوه‌رێ خودان شاره‌زایی و ب شیان بهێته دان، ده‌لیڤه بۆ ئافره‌تێن دادوه‌رێن زێده‌تر بهێته دان و بزاڤێن چر بهێنه كرن بۆ چاكسازیێ د ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ریێ دا، ئه‌و دێ بیته گاڤا ئێكێ و پێتڤی بۆ چاكسازیێ د بوارێن دی ژی دا.
ل ده‌مێ بجهئینانا قانوونان دا، دادوه‌ر هه‌ست ب كێماسیێن قانوونان دكه‌ن، له‌وما پێدڤیه د پێداچوونا سیاسه‌تا سزایێ ل هه‌رێما كوردستانێ و د پرۆسا چاكسازیا دادپه‌روه‌ریێ دا، پشكدار بن، ب هه‌موو شێوه‌كی پشته‌ڤانیێ ل سه‌ربخوه‌یی و پاراستنا بێلایه‌نیا دادوه‌ری دكه‌م ژ پێخه‌مه‌ت دادپه‌روه‌ریێ و سه‌روه‌ریا قانوونێ بۆ وه‌لاتێ مه، ده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ و هه‌موو ئالی ژی پێدڤیه د هاریكار و پشته‌ڤان بن بۆ سه‌ربخوه‌یا دداگه‌هان، پشته‌ڤان بن بۆ بجهئینانا بریارێن دادكه‌هان.
پێدڤیه جڤاتا دادوه‌ریێ ل هه‌رێمێ په‌یوه‌ندیێن ب هێز ل گه‌ل جڤاتا دادوه‌ری یا فیدرالی و دادگه‌ها فیدرالی یا ئیراقێ دا هه‌بن، مفای ژ دووماهی پێشكه‌فتنێن ته‌كنۆلۆژیایی د بوارێ دادوه‌ریێ دا وه‌ربگرن، گرنگیێ ب په‌یمانگه و سه‌رپه‌رشتیاریا دادوه‌ری بده‌ن، ئه‌ڤه هه‌موو دبنه ئه‌گه‌ر كو ب هێزتر گاڤان ب هاڤێژین.
ل دووماهیێ دووپات دكه‌م، دادوه‌ری ئێك ژ بنه‌مایێنمه یێن هه‌ره گرنگه، هه‌كه ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌ری یا ب هێز بیت، وه‌لات یێ پاراستی یه، جڤاك و تاك، باوه‌ریێ و ژێبوونێ بۆ وه‌لاتی دپارێزیت و به‌رده‌وام دبیت.
