جوان عزه‌ت

پشكا: ئێكێ
گه‌لۆ مروڤێ كورد چاوا هاته‌ ئاڤاكرن؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ مرۆڤه‌ شیا خوه‌ ژ ئه‌قلێ گونداتیێ ده‌ربازى ئه‌قلێ باژێرى بكه‌ت؟ یان ب تنێ بۆ كه‌سه‌كێ له‌نگ و ساده‌ د ناڤ پاشخانا جڤاكى دا! واته‌ ئه‌گه‌ر رێپیڤانا ڤى تاكى راڤه‌ و داڤه‌بكه‌ین، دبیت ب گه‌له‌ك رێك و رویان شاشیێن ئه‌ڤێ پرۆسێسێ دیار ببن. چونكو هه‌تا نها مه‌ مرۆڤه‌ك دایه‌ چێكرن، كو چ تشتى ب جودابوونى نه‌بینت! به‌لكو هه‌رده‌م سه‌ركێشیا نه‌ ئاڤابوونێ كریه‌. له‌ورا پێویسته‌ چه‌ندین خواندنێن سه‌رانسه‌رى بۆ هزركرنا ڤى كه‌سى بهێنه‌ شرۆڤه‌كرن و نیاسین. هه‌تا بكاریت وه‌ك مرۆڤ بكه‌ڤیته‌ د مه‌یدانا كار و كریاران دا.
ل ده‌سپێكێ مرۆڤ چاوا هاته‌ دروستكرن؟ دیاره‌ وه‌كو پرسه‌ك و بوونه‌وه‌ره‌كێ زیندى هاته‌ چێكرن. پاشى د ناڤ كه‌مینه‌یا وێ داناسینێ دا ماهیه‌ت و گوهۆرین بوونه‌، به‌رپرسیار ژ دامه‌زراندنا فۆرمه‌كێ سه‌ره‌كى د سیمایێ گه‌هاندنا په‌یاما وى مرۆڤى دا. ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ مرۆڤ شیایا ب رێیا ئه‌قل و مه‌ژى هزران په‌یدابكه‌ت. پاشى هزران، پرسیار دروستكرن و پرسیاران زمانه‌ك چاند كو په‌یوه‌ندى ب سه‌رده‌ریكرن و گونجاندنا هه‌ر كار و كریاره‌كا ئاڤاكرن و هه‌رڤاندنێ ڤه‌ هه‌بیت. ئها هینگێ مرۆڤى هه‌ست پێ كر لێگه‌ریانه‌كا ئاڤاكه‌ر بۆ زانینا مرۆڤى هه‌یه‌. له‌ورا هێدى هێدى گوهۆرین په‌یدابوون.
بنێره‌ تیتالێن چه‌رخێ ناڤین و كۆمڤه‌كرنا سیسته‌مێن سه‌ره‌ده‌ستان هۆسا ل مرۆڤێ كورد كر، كو ئێدى چ ده‌وله‌تان ل سه‌رانسه‌رى پارچه‌یێن كوردستانێ و هێزا هزرى نینن. به‌لكو ب تنێ دوباره‌بوون ته‌قلید/ دیارده‌ د هزرێ دا بوونه‌ بنه‌مایه‌كێ چاندى. ژ به‌رهندێ گاریگه‌ریا هه‌ره‌ مه‌زن كو ل ئه‌قلێ ڤى مرۆڤى هاتیه‌ كرن ئه‌و بوویه‌، ئێك: په‌روه‌ردا كه‌لتۆرى و جڤاكى خانه‌یه‌كا هه‌ڤپشك بوون، د نه‌ئاڤاكرنا هه‌لویستێن ڤى مرۆڤى دا. دو: پرۆژه‌ و پرۆسێسێن سیاسى، زانستى، په‌روه‌رده‌ى و جڤاكى نه‌بوونه‌، رێكێن زال ل سه‌ر كه‌شێ گشتیێ هزرا مرۆڤێ كورد. سێ ئه‌و ته‌كتیك و رێبازێن ئالێن سه‌ره‌ده‌ستان ئه‌قل، د سه‌رێ تاكێ كورد دا مراند.له‌ورا هه‌تا نها ژى ئه‌و تێكست د ناڤ ژیانا وى دا نه‌ هاتن خواندن و پراكتیكرن. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو ره‌فتار و گۆتن و كریارێن وى ژى وه‌ك ئێك نه‌بن.
ژ لایه‌كێ دى ڤه‌ هزر، د ناڤ گه‌وه‌رویا كوردى دا نه‌ بوو جهێ باوه‌رپێكرن و كاركرنێ. چونكو ده‌ما په‌یدا بووى، هینگێ ئه‌قلێ گرتى به‌ره‌ڤ ئازادى و ئه‌قلێ ڤه‌كرى چوو. نموونه‌ هزر د ناڤ ئاست و ته‌یۆرێ بیانى دا بوو فه‌لسه‌فه‌كا بسپۆرى و جهێ خوه‌ گرت. به‌لێ مخابن ل ده‌ڤه‌رێ هه‌مى بوو عاتیفه‌ و ب دلینیێ ڤه‌ هاته‌ گرێدان. ئه‌ڤجا هه‌تا كو مروڤ ئه‌قلى بنیاسیت، گرنگه‌ دیرۆكا هه‌رتشتى ژى نیاسیت و بزانیت. بنێره‌ مه‌ كۆمه‌كا كێشه‌ و گرفتان هه‌یه‌ مینا بنده‌ستى، نه‌بوونا ئازادیێ، ژناڤبرنا هزرا ئاڤاكه‌ر، بێدادیا جڤاكى، ده‌ست تێوه‌ردانا كه‌رتێن په‌روه‌رده‌ى، نه‌بوونا سیسته‌مێن ئه‌كتیڤ و ئاراسته‌كرى د هزرا تاكى دا و …هتد. ژ رویه‌كێ دى ڤه‌ چه‌ندین گرفت یێن د كه‌لتوور، جڤاك و پرسیێن سیاسى دا هه‌ین. ئه‌ڤه‌ هه‌مى نه‌بوونه‌ بنگه‌هێ دیالۆگ و راڤه‌كرنا بوویه‌ر و پێشهاتێن دۆرهێلێ ئه‌ڤرۆ، ژ به‌ر هندێ ژى تاك نه‌شیایه‌ خوه‌ كاربكه‌ت و میكانیزمیا ئه‌رك و مافێن خوه‌ ناس بكه‌ت.
ئه‌نجام: بژارا سیاسى، ره‌وشه‌نبیرى و زانستى نه‌شیا رێكى بۆ چاره‌سه‌ركرنا پێكهات و چنیێن جڤاكى بكه‌ت. چونكو ئه‌نجامێن دۆزا نه‌ته‌وه‌ى و بنگه‌هێن زانستى د ئاست و شێوازێ هزركرنا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ دا ب كووته‌كى بوون. ئها ئه‌ڤه‌ بوو ئاستێ هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد دایه‌ دامه‌زراندن. دا كو ره‌نگێن جودا جودا قه‌بوول نه‌كه‌ت.

پشكا: دوویێ
جوان عزه‌ت
مرۆڤ دێ چاوا تێگه‌هه‌ك دروست كه‌ته‌ هه‌ڤال بۆ ئاڤاكرنا خوه‌؟ یان هه‌تا كه‌نگى مرۆڤێ كورد دێ پلانه‌ك ستراتیجى بۆ خوه‌ دانیت! ئه‌رێ یا به‌رئه‌قله‌ تاكه‌ك ب سالان بخوینت و هزر د ئاڤاكرنا تێكست و پرۆسیسا زانستى دا نه‌كه‌ت! دیاره‌ رۆلێ هه‌ره‌ سه‌ره‌كى د مه‌یدانا به‌رپاكرن و ئاڤابوونا مرۆڤێ ده‌ڤه‌رێ ئه‌و بوویه‌، كو ب تنێ وه‌ك ئاشۆپ به‌رده‌وامیێ بده‌ته‌ ژیانێ. بێ كو بزانیت هێزا ئه‌قل و زانستى چیه‌!
ل ڤێره‌ هه‌ژاریا ڤى كه‌سى ژچ ده‌ستپێكر! تو نه‌شێ بێژى د ناڤ ملله‌ته‌كێ وه‌سفكار دا كو هه‌ر تشتێ بوو مرۆڤى هاتیه‌ شرۆڤه‌كرن و خواندن. چونكو گه‌ردوونه‌ك دوورى دورهێلێ سه‌رده‌م په‌یدا بوو. ملله‌تێ كورد ژى چ جاران هزر نه‌كر كا دێ چاوا پلانان بۆ داهاتیێ ڤى تاكى دانیت؟ یان دێ چاوا هزر د سیسته‌مێن ئاڤابوونا ئه‌قلێ وى دا كه‌ت! واته‌، وه‌سا دیار دبیت كو ئه‌ڤ مرۆڤه‌ ژ ئه‌زموونا جۆتیاریێ، گونداتیێ و دیارده‌یێ مه‌زن بوویه‌. له‌ورا خانه‌یێن ده‌ماغێ وى نه‌هاتنه‌ تژى كرن ژ پراكتیكا كارى و پره‌سیپێن ب كریار و ئه‌نجام. به‌لكو به‌روڤاژى وێ ئێكێ هاتیه‌ راسپاردن بۆ هه‌ژارى و نه‌ساخیا جڤاكى ب گشتى.
ل ڤێره‌ هه‌ر پرۆگرامه‌كێ ته‌وازن، ئێگرتن فه‌لسه‌فێن ئاڤاكه‌ر تێدا نه‌بن، بێگومان دێ مرۆڤه‌ك ژ كه‌ونێ وێ ئه‌جندایێ ده‌ركه‌ڤیت كو بهێنا شارستانى و ره‌فتارا مودیرنیه‌تێ ژێ ناهێت، چونكو پێویستا مرۆڤێ ئاڤاكه‌ر د قووناغا خواندن و زارۆكاتیێ دا دیاردبیت و دهێته‌ په‌روه‌ردكرن. دگه‌ل ڤێ دا ژى ده‌ستهه‌لات كو خوه‌ ب به‌رپرسیار ببینت ل به‌رامبه‌ر كونترۆكرنا ملله‌ته‌كێ سه‌رانسه‌رى. ژ ئاله‌كێ دی ڤه‌ ئه‌گه‌ر تو بچى د ناڤ ته‌خه‌كا گه‌نجێن جڤاكى دا، پرسیار لێ بكه‌ى ئه‌رێ تو هه‌ژاریا ڤى ملله‌تى د چ دا بینى؟ دبیت هینگێ ئه‌و هه‌ست ب هزركرنه‌كێ بكه‌ت و گه‌ره‌كه‌ ئه‌وێ هزرێ بده‌ت خواندن هه‌تا تێبگه‌هیت. ئها هۆسا مرۆڤ ب ره‌نگێن پرسیار و هزران دگه‌هیت بزاڤه‌كا ئه‌قلانى.
بنیره‌ ده‌مێ ئه‌م د دوهیا خوه‌ دا ژین، هینگێ ئه‌م یێ د ده‌رده‌سه‌ریێ دا ژین. چونكو نه‌ ئه‌م دشێن ده‌ست ژ ئه‌وا دوهى به‌رده‌ین نه‌ژى دشێن كار بۆ ئه‌ڤرۆ سوباهیێ خوه‌ بكه‌ین. ژ به‌ر هندێ كه‌لتور ل سه‌ر چ بنه‌ما بهێته‌ دروستكرن، مرۆڤ ژى دبیته‌ ڤه‌رێژه‌ك و پشكه‌ك ژ چێكرنا ئه‌وى كه‌لتوورى. له‌ورا ئه‌م كه‌فتینه‌ د ناڤ نه‌چاربوونا ئه‌ڤرۆ سوباهى دا. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو مرۆڤه‌ك تووره‌ و ته‌قلیدى دروست ببیت. ئه‌و جه‌رگێ ژ روحا ره‌وشنبیریێ ده‌ردكه‌ڤیت هزره‌كا هه‌ڤواته‌یه‌ ژ بۆ گه‌هاندنا بیردانكه‌كا گوهه‌رى یه‌ و ئه‌و بیردانك سه‌ركێشیا بیاڤێن كار، خه‌بات و ده‌ربرینا مرۆڤى دكه‌ت.
نموونه‌: ل وه‌لاتێن هه‌ره‌ پێشكه‌ڤتى كو مرۆڤ ل سه‌ر ته‌یۆره‌كێ دادپه‌روه‌ر و ئاڤه‌كه‌ر بهێته‌ سه‌ره‌ده‌ركرن، نیشانه‌كه‌ بۆ خزمه‌تكرن و شارستانیه‌تا وى جڤاكى. چونكو د جڤاكێن پێشكه‌فتنى دا نابیت تاك ل سه‌ر ڤالاتى و هاڤیبوونێ بهێته‌ په‌روه‌رده‌كرن. به‌لكو ل سه‌ر بیرۆكه‌ و هزر و داهێنانێن زانستى دبیته‌ خودان پروسێسه‌كا چاندى د ئاڤاكرنا ئه‌قلى دا. به‌لێ مخابن، ل ده‌ڤه‌رێ تاكه‌كه‌س پتر ل دووڤ ئه‌قلێ عاتیفى و ته‌ڤاهیێ دهێته‌ ئاڤاكرن. چونكو كا جڤاكێ وى چاوانه‌ ئه‌و ژى هه‌ست و هزرێن خوه‌ دده‌ته‌ ل سه‌ر په‌روه‌رده‌یا وان ره‌وشت و نه‌ریتان. ره‌نگه‌ ئه‌ڤه‌ ژى دیرۆكه‌كا دى یا كلاسیك ل جه‌م ڤى مرۆڤى په‌یدا دكه‌ت.
ئه‌نجام: گه‌لۆ دێ چاوا ئه‌ڤ مرۆڤه‌ خوه‌ دوورى ڤێ خیانه‌ت و خاپاندنێ بینت؟ یان دێ ب چ رێك هزر د ئه‌كتیڤكرن و هشیاریا ئه‌قلێ خوه‌ دا كه‌ت! واته‌ پێویسته‌ ل دووڤ سالۆخه‌ته‌ك هه‌ڤته‌ریب و سه‌رده‌م بچیت و هه‌ولبده‌ت كارێكته‌ره‌كا نوو د ڤه‌ژه‌نكرنا ئه‌قل و هه‌بوونا خوه‌ دا ئاراسته‌ و دروست بكه‌ت. هه‌تا ئیسپات ببیت كو ئه‌و یێ شه‌رى ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینا زانینێ دكه‌ت.

پشكا: هه‌شتێ و دووماهیێ
جوان عزه‌ت
د دارێژتنا پشكێن چووى دا، مه‌ ئاماژه‌ ب هنده‌ك خالێن گرنگێن كه‌لتوورى دان. كا پاشڤه‌مانا ڤى كه‌لتوورى چه‌ند سه‌نگا خوه‌ ل جه‌م مرۆڤێ كورد په‌یداكریه‌؟ یان ژى چه‌ند بوو ئه‌گه‌ر كو ئه‌قلێ تاكى به‌ره‌ڤ هشیارى و هزركرنێ ڤه‌ نه‌چیت! واته‌ د ڤێ پشكا ماى دا دێ به‌حسا چاوانیا دروستكرن و راستڤه‌كرنا كه‌لتورى كه‌ین. كا دێ چاوا بۆ مه‌ ئه‌و زه‌مینه‌ ده‌ست ده‌ته‌ ڤه‌، كو د ناڤ ڤى نه‌ریتى دا ب دو چاڤ و ده‌مێن سه‌ركه‌ڤتى شاد ببین. هه‌تا بكارین پشكداریێ د چێكرنا جڤاكه‌كێ سڤیل و ئه‌قله‌ك ئازاد دا بكه‌ین.
ل ڤێره‌ بنگه‌هێ كو مرۆڤان ئاڤا دكه‌ت، سێ بنه‌ماێن گرنگن ژ وان ژى، نه‌ته‌وه‌، زمان و زانست. چونكو جڤاك ل هه‌مبه‌رى هه‌رشاشیه‌كا دهێته‌ كرن خوه‌ وه‌ك چاڤدێره‌ك دبینت. كه‌واته‌ هزر، پێشكه‌فتنه‌كا ره‌وشتى د عه‌قیده‌یا سیسته‌مێن په‌روه‌رده‌ى دا دروست دكه‌ت. پاشان ئه‌و سازى د بنه‌ دامه‌زرینگه‌ه بوو، به‌رهه‌مێ گوندو باژێران. ئها هێنگێ مرۆڤ دشێن ره‌نگێن ره‌ش و سپى ژێك جودا بكه‌ن. چونكو د ئه‌قلێ باژێران دا پێشوازى كه‌ده‌كا نوو پێشكێشى دۆرهێلى دكه‌ت و ئه‌و كار ژ قووناغا گۆتنێ ده‌ربازى یا كارپێكرن و پراكتیكێ دبیت. له‌ورا ژى مرۆڤ ل سه‌ر قه‌ستكرنا جهى بۆ جهى دكاریت راستێن زمانى دروست بكه‌ت و ژ وێ دروستكرنێ ده‌ستكاریێ د هونه‌رێ نه‌ته‌وه‌، زمان و زانستان دا بكه‌ت. گه‌لۆ گرنگیا كو ئه‌م ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ب خوینین و به‌رێ خودانێ بۆ بكه‌ین چیه‌؟ یان دێ چاوان كه‌لتووره‌كێ نوو د ئه‌قلێ مرۆڤێ كورد دا دروستكه‌ین؟ ئه‌ڤه‌ ژى ب سایا چه‌ندین په‌یره‌و رێك و ربێازان دهێته‌ چاندن. ژ وان ژى ئه‌ڤێن ل خوارى پێدڤیه‌ ب بنه‌ پالده‌رێ هێزا خوه‌ نیاسین، شۆره‌شێن هزرى و دیمۆكراسى بۆ هه‌رتاكه‌كێ.
ـ زمانێ مرۆڤى یێ چاوا بیت، بێگومان دێ ئه‌قلێ مرۆڤى ژى هۆسا بیت. چونكو مه‌ نه‌شیایه‌ گوهۆرینێن فه‌لسه‌فى، شانۆى، شارستانى و… هتد دناڤ دا زێده‌ بكه‌ین. به‌لكو ب تنێ مه‌ په‌نا بریه‌ به‌ر گوهۆرینا هه‌لبه‌ستێ، ئه‌رێ دكه‌ڤن دا و هه‌تا نها مه‌ چ ژ هه‌لبه‌ستێ زێده‌كریه‌؟ واته‌ پێدڤیه‌ تاك، ل گۆر هزرا خوه‌ هنده‌ك په‌روه‌دان وه‌كو مه‌مله‌كه‌ته‌كێ د ناڤ تێكستێن ژیانێ دا شرۆڤه‌بكه‌ت. پاشى رۆژانه‌ خواندنێ بۆ شاشیێن زانستێن كه‌لتۆرى بكه‌ت. داكو هه‌ولبده‌ت پرسه‌كا قه‌ومى و ئاراسته‌ى دامه‌زرینیت.
ـ هه‌لسه‌نگاندن ژ بۆ هزرێن ئاڤاكه‌ر، رێنیشانده‌ره‌ بۆ هشیاركرن و داهێنانێن ماهیه‌تا ئه‌قلێ مرۆڤى. له‌ورا گرنگه‌ ئه‌ڤ ساخله‌ته‌ بهێنه‌ نژاندن. ژ بۆ وێ چه‌ندێ كو دانپێدان ل سه‌ر هه‌ر بریاره‌كا راستا مرۆڤى بهێته‌كرن. دا كو پره‌نسیپێن جڤاكى جهێ خوه‌ بگرن.
ـ هزرا نوو، تاكه‌ رێكه‌ بو ئاڤابوونا هه‌ر به‌ربه‌سته‌ك و پێشهاته‌كا ل به‌رامبه‌رى مرۆڤى دهێت. چونكو ئه‌گه‌ر بنێرین پێشكه‌ڤتن ل سه‌ر ئه‌تیك و هزرا نووخواز یا هاتیه‌ ژ دایكبوون.
ـ دانا ده‌ستوورێن جودا جودا، ل سه‌ر رێپیڤانه‌كا دروست و ره‌فتاره‌كێ راڤه‌كرى د هزرا كه‌لتۆره‌كێ هۆسا دا یا گرنگه‌. چونكو ئه‌ڤێ چه‌ندێ پێگیرى و به‌ره‌ڤانى پێ دڤێت. هه‌تا ب واته‌یه‌كا ئه‌قلانه‌ و هشیاركه‌ر بكه‌ڤیته‌ كارى.ژ به‌ر هندێ ژى پێدڤیه‌ كار، ل سه‌ر بهێته‌كرن. ژ به‌ر كو د كه‌د كاریا ڤان سه‌د سالێن بورى دا، مه‌ هه‌تا نها ئه‌و بیر و بۆچوون بكار نه‌ئینایه‌، ئه‌رێ دێ چاوا ڤان پرسان چاره‌سه‌ركه‌ین؟ یان دێ چاوان سه‌ره‌ده‌ریێ ب شێوه‌كێ هزرى د دگه‌ل ڤان زه‌مه‌ن و كێلیان كه‌ین! هه‌تا بكارین مرۆڤبوونا خوه‌ ل جه‌م جیهانه‌كێ بده‌ینه‌ نیاسین و نڤیسین؟ واته‌ ئه‌ڤه‌ ژى ده‌مه‌ك دیرۆ دێر ژ دخوازیت. هه‌تا كو جۆره‌ گه‌هاندنه‌كێ د ناڤبه‌را سه‌متا مرۆڤى و پێڤانا كه‌لتوورى دا شرۆڤه‌بكه‌ت.
ئه‌نجام: د پێكهاتا ئه‌قلێ مه‌ دا گه‌له‌ك ره‌نگ كه‌ڤتنه‌ ژیانێ و هه‌ر ئێك ژ وان ب جۆره‌كێ سه‌ركێشى كر، چونكو مه‌ نه‌شیا جوداهى د ناڤبه‌ر چ پێكهاتان د بكه‌ین. به‌لكو بۆ مه‌ وه‌ك سه‌مه‌ره‌كێ سه‌یربوو و ب تنێ ئه‌م شیاین نه‌كامیێ و هه‌ڤركیێ دروستبكه‌ین، بێ كو بزانین خوه‌ نیاسین و رێكێن ژیانێ چنه‌؟ له‌ورا مه‌ نه‌شیا كه‌سایه‌تیه‌كا ل گور ئه‌قلێ سه‌رده‌م بگونجیت په‌یدابكه‌ین. كه‌واته‌ ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ ژى دخواسته‌ وێ به‌رپرسیاریێ كو خه‌له‌تیان راستڤه‌كه‌ین.

جوان عزه‌ت

ده‌نگدان ل هه‌ر جهه‌كێ بیت، مافه‌كێ ره‌وایه‌ كو مرۆڤ پشكداریێ د پرۆسسا وێ دا بكه‌ت، چونكو ئێك ژ بنه‌مایێن هه‌ره‌ گرنگ ئه‌وه‌ كو مرۆڤى تاكه‌ به‌لگه‌یه‌ك هه‌بیت، رۆژه‌كێ وێ به‌لگه‌یێ ب شێوه‌كێ كریار بسه‌لمینت، هه‌تا ئه‌و جۆره‌ ئازادیا مرۆڤى بهێته‌ به‌رپاكرن.
ل ڤێره‌ من دڤێت د ڤێ كورته‌ نڤیسارێ دا، هنده‌كێ به‌حسا راستیا هه‌ژاندنا وێ سیاسه‌تێ بكه‌م یا كو بوویه‌، بنگه‌هێ ئاراسته‌كرنا هه‌مى ره‌نگ و روویێن تائیڤه‌گه‌ریێ. ب هزرا من ئه‌و ناكۆكیێن د به‌رگریا شه‌ڕێ داعشێ دا هاتیه‌ ئه‌نجامدان بوونه‌، لاپه‌ره‌ك تۆماركرى د پراكتیك و ئه‌نجامێن ڤان چارسالێن چووى دا. چونكو ئه‌ڤ ئه‌زموونه‌ بۆ جیهانێ هه‌میێ دیاربوو كو كورد، دكارن خوه‌ ل به‌رامبه‌رى هه‌ر جۆره‌ كاره‌سات و تراژیدیه‌كێ بگرن و ب راوه‌ستێن. سه‌ره‌راى وان نه‌هامه‌تى و ده‌رده‌سه‌ریێن كو كورد كرینه‌ قوربانیێ چه‌ندین ده‌ستكه‌ڤتان، ئێدى ته‌ڤگه‌رێن كورد خواست جاره‌ك دن خوه‌ ل سه‌ر پێیان بگرن ڤه‌. له‌ورا ئافراندنا تێكستێ نڤیسین و گۆتنێ هێدى هێدى ده‌ربازى تێكستێ كریارێ بوو.
د حوكمێ ڤێ چارچووڤه‌ى دا، كۆده‌تایه‌ك ل باشۆر هاته‌ هلدان، ئێدى هه‌ركه‌سى خواست فورمه‌كێ شۆره‌شى ل گۆر پاشخانێن هزرى و وه‌راره‌كا هێز ب هێته‌ دامه‌زراندن. به‌رامبه‌رى وان ره‌نگێن ئالیێن سه‌ره‌ده‌ست، كرینه‌ ڤاكته‌رێن خوه‌سه‌پاندن و سته‌مكاریێ بوو گه‌لێ كورد. به‌لێ ئه‌و شیانێن كو د په‌رتووكا سیاسى یا كوردستانێ دا هه‌ى، مخابنى ڤه‌ نه‌بوونه‌، ساخله‌تێن هه‌رێن باش بۆ ده‌وربه‌ر و دوژمێن خوه‌ یێن سه‌ره‌كى. به‌لكو به‌روڤاژى وێ چه‌ندێ ته‌ڤگه‌رێن كوردى، خواست ئوپوزسیۆنان د ناڤ خوه‌ دا دروست بكه‌ن. له‌ورا ژى ئه‌ڤێ چه‌ندێ رێك بو هه‌لوه‌شاندن و تۆلڤه‌كرنا ركابه‌ریێ خوه‌شكرن. كو ئێدى دۆرهێلێ سیاسیى په‌روه‌رده‌یه‌كا ئوپوزسیۆنى ئاراسته‌بكه‌ت.
ل ڤێره‌ تشتێ كو گرنگیا خوه‌ دوباره‌ دایه‌ ده‌ستنیشانكرن د هاریكارى و هه‌ڤكاریا جڤاكى دا، ئه‌و بوویه‌ كو ملله‌ت، د ڤێ پرۆسسێ دا بوو ئارمانجه‌ك ژ ده‌ستهه‌لاتا دابه‌شكرى. چونكو ئه‌و په‌یوه‌ندیێن بووینه‌ ئه‌گه‌رێ دوباره‌ پێگریا برایه‌تى و جیرانیێ ژ ئه‌نجامێ خورتبوونا په‌یوه‌ندیێن هه‌ردو پارتێن ده‌ستهه‌لاتدا بوو. له‌ورا د خواستا ڤێ ممله‌كه‌تێ دا پارتى و ئێكه‌تى رۆله‌كێ كاڕا د ڤێ وه‌كهه‌ڤیێ دا دیار كر. چونكو سیاسه‌تا ئه‌ڤێ ده‌ستهه‌لاتێ، دكاریت ل گۆر هه‌مان دستوور سه‌ركه‌فتنا مادێ 140 دوباره‌ بكه‌ته‌ د مه‌یدانا نه‌خشه‌یێ هه‌رێما كوردستانێ دا ڤه‌. له‌ورا ئه‌ڤێ قرالگه‌هێ، هه‌ر دكه‌ڤن دا و حه‌تا نها شیایا یه‌ به‌رهنگاریا سه‌دان سالێن دگیركرنێ بگریت. له‌ورا ب هزرا من، د ماوێ چار سالێن بهێت دا ئێدى گه‌لێ كورد، دێ ل بن چاڤه‌رێكرنا بارودۆخێن ته‌نگ دا ده‌رباز بیت و وه‌رارێ بۆ رێیا بلندتر كه‌ت. ژ به‌ر هندێ پشبینیا ڤێ پرۆسسێ دبیت د چاڤێن ته‌خه‌كا جڤاكى دا یا بێ بنواش بیت، به‌لێ ب سه‌ركه‌فتیانه‌ دبینم. ژبه‌ر كو د ڤى كاودانى و ڤێ ره‌وشێ دا پێویستیا مه‌ ب سیاسه‌تا هه‌ردو پارتێن ده‌ستهه‌لاتدارهه‌یه‌. هه‌تا بكارین خالێن هه‌ره‌ گرنگ و سازانه‌كا ناڤخوه‌ى و ده‌ركى بكه‌ینه‌ هه‌ڤسه‌نگیا برێڤه‌برنا ده‌ستوورێ خوه‌.

جوان عزه‌ت
پشكا: حه‌فتێ
گه‌لۆ ئه‌م ژ كه‌لتوورى خوه‌ چ فێربووین؟ یان مه‌ چاوا خواست كه‌لتوورێ خوه‌ سه‌ره‌ده‌ر بكه‌ین و برێڤه‌ ببه‌ین؟ ئه‌رێ د ناڤا ڤى نه‌ریتى دا مه‌ شیا مرۆڤه‌كێ دروست ئاڤا بكه‌ین؟. كو ب بیته‌ بنگه‌هێ سه‌ركه‌فتنا زانستێ مرۆڤایه‌تى، هزرى، نه‌ته‌وه‌ى، سیاسى و جڤاكى! واته‌ د پێكهاتا ڤان پرسان دا هۆسا دیار دبیت، مه‌ مرۆڤه‌ك دا ئاڤاكرن كو هه‌ر تشت ل گۆر حه‌زێن وى نه‌ هاتن لقه‌له‌مدان. له‌ورا ئه‌م نه‌شیان ژ رێیا خه‌له‌ت ده‌ربازى یا راست ب بین. كه‌واته‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ بۆ مه‌ دیاربوو بوو، كو مرۆڤه‌كێ سه‌رده‌مى كه‌فته‌ به‌رامبه‌ر خان و چارچووڤێن قووناغه‌كا جۆتیارى. ب راستى ئه‌ڤه‌ ژى ملپانیا كوردى شێل و بێل دكه‌ت. چونكو چ جوداهى د ناڤبه‌را تاكێ خوێنده‌وه‌ر و یێ نه‌خوێندار ل ڤێ وه‌لاتى دا نینه‌.
بێنره‌ ده‌مێ ئه‌م به‌حسا زانستى دكه‌ین، هینگێ بۆ مه‌ خۆیا دبیت كو رێخستنا ئه‌قلێ مرۆڤى، پشكه‌كه‌ ژ دابرنا وى زانستى. پاشى ئه‌و زانین، دكاریت ژ بۆ به‌رژوه‌ندیا ته‌ڤایا جڤاكى ب شێوه‌ێن جۆرا و جۆر كار بكه‌ت. ل ڤێره‌ ده‌م چاڤێن پرسیاره‌كێ خوه‌ نیشا مه‌ د ده‌ن. دا كو خوانده‌ڤان پتر تێبگه‌هیت. گه‌لۆ ژ زانستى ڤى وه‌لاتى مرۆڤ چ فێربوو؟ ئه‌رێ سیسته‌مێن زانست و زانینێ ژ بوو وێ یه‌كێ هاتنه‌ دانان، دا كو گه‌نج به‌س باوه‌رنامێ ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ ببین! یان ژى زانكۆ هاتنه‌ ئاڤاكرن دا كو مرۆڤ فێرى جۆرێن مودێلات، خوه‌ عه‌رزكرن و باوه‌رنامه‌ێن سه‌خته‌ ببیت. ئه‌رێ ئه‌م چاوا د ڤى واقعى دگه‌هین؟ ب هزرامن هه‌تا نها ئه‌م نزانین كا ئه‌تیك، پره‌نسیپ، ره‌فتار و رێزگرتن و زانست چیه‌! یان ناسنامێ و نه‌ته‌وه‌ى ژ قه‌بیل و كه‌لتوورى خوه‌ جودا بكه‌ین. ئه‌رێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژ چ په‌یدا بوو؟ مانه‌ ژ وى ده‌ستوورى هاته‌ ژیانێ، یێ كو مه‌ ل ده‌سپێكا خوه‌ ب رێیا كاروانێ سه‌ركه‌فتنێ د دیت و مه‌ دگۆت: هه‌رتشت ل گۆر ئه‌قل و شۆره‌شا كه‌سێن ل چیاى دهێته‌ سه‌ره‌راست كرن. گه‌لۆ ما یا به‌ر ئه‌قله‌ سه‌رده‌مێ نووخواز دگه‌ل ئه‌قل و سه‌رده‌مێ كه‌فن بگونجیت! كه‌واته‌ دو سه‌رده‌مێن ژێك جودانه‌، له‌ورا ل سالا 1991 وه‌ره‌ هه‌تا نها سیسته‌م وه‌كو خوه‌ ما نه‌ هات گوهررین.
ژ ئاله‌كێ دى ڤه‌ خه‌بات و شۆره‌ش و دابونه‌ریتێن مه‌ نه‌بوونه‌، هاریكار بۆ ڤه‌كرنا وان ئاسته‌نگێن ل پێشیا مه‌. چونكو مه‌ ب تنێ باوه‌ر ژ وێ چه‌ندێ كر، كو ئێك خوه‌ ل سه‌ر سه‌رێ یێ دى فه‌رز بكه‌ت. ژبه‌ر هندێ ئه‌م رۆژ بۆ رۆژێ كه‌ڤتنه‌ د ناڤ سترى و گرێان دا و ژ هزرا دودلیێ بێ بار نه‌بووین. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر ئه‌ڤرۆ تاك زانستێ مرۆڤایه‌تیێ و پێشكه‌ڤتنێ ب شێوازه‌كێ ئه‌قل و هزرى نه‌ هه‌لسه‌نگینن, دا كو خوه‌ ل ئاستێن بلند نه‌بینن. چونكو ئه‌قلێن مه‌یێن كلاسیك رێك ل به‌ر مرۆڤێن هزرمه‌ند، فه‌یله‌سۆف، زانا، ره‌وشنبیر و رۆناكبیران گرت. له‌ورا هه‌ر كه‌سى ب ئیهانه‌تا یێ دى تر شانازبوو.
ئه‌نجام: ل ڤێره‌ ئه‌و نڤشێن كو ل سه‌ر هه‌بیه‌تا زانین و قه‌له‌مان ژ دایك نه‌ بن، بێگومان دێ هه‌رده‌م ژ لایێ ئه‌قلى ڤه‌ نڤشه‌كێ نه‌زان و هه‌ژار بیت. له‌ورا ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینان و جێهگیركرنا مرۆڤێن سه‌رده‌م دێ ماندیبوون و زه‌حمه‌تى هێت. هه‌تا كو مرۆڤه‌كێ هۆسا په‌یدا بیت، بزانیت كا كار، ژیان، نه‌ته‌وه‌، كه‌د، زانست، هزر و ئه‌قل چنه‌. چونكو ئه‌م فێرى وى تشتى نه‌ بووینه‌، ئێسكه‌ر هه‌ست پێ بكه‌ین كا یێ باشه‌ یان خرابه‌، ب كێر مه‌ دهیت یان نه‌. له‌ورا پێویسته‌ مرۆڤ ب سالان سه‌رده‌ریێ ل گه‌ل تشتان بكه‌ت، هه‌تا بكاریت وى تشتى راده‌ستى هژاندنه‌كا زه‌فت بكه‌ت. چونكو خوندانه‌كا كوور و دوور پێ دڤێت. ئه‌ڤجا ب هزرا من، ئه‌م نه‌ هاتینه‌ چێكرن، دا كو مرۆڤ و ملله‌تان خراب بكه‌ین، به‌لكو به‌رڤاژى وێ یه‌كێ یێن هاتین دا خه‌له‌تیا ئێكدو سه‌ره‌راست بكه‌ین و ملله‌تى ئاڤا بكه‌ین.

6 پشكا: شه‌شێ
جوان عزه‌ت
(كانت) دبێژیت: بێ هه‌بوونا هزرێ خوه‌زا چه‌ند ب هێز بیت نه‌شێت غایه‌تا دووماهیێ پێكبینت. واته‌ د ناڤبه‌را لێكۆله‌را هزرێ، كه‌دا ده‌ماغى دیار دبیت. چونكو هزر ب خوه‌ فه‌لسه‌فێ و زانستى دسه‌لمینیت. له‌ورا ده‌مێ مرۆڤ شكه‌ستنێ د ئینت، هینگێ زات، د گه‌ل وێ داكه‌تن و شكه‌ستنێ ئه‌قلدار دبیت. ل ڤێره‌ دبیت پرسیار ل جه‌م خونده‌ڤانى په‌یدا ببن . كا بۆچى هه‌رده‌م هزرا مرۆڤێ كورد ل سه‌ر زانستێ سڤیل ب رێڤه‌چوویه‌؟ یان مرۆڤ بێ هزر دشێت چ بكه‌ت؟ ئه‌رێ یا به‌رئه‌قله‌ گه‌لێ كورد هه‌رده‌م هزرێ ب ئه‌وا دوهى ڤه‌ گرێده‌ت! واته‌ هه‌كه‌ هزر نه‌بیت مرۆڤ نه‌شێت بگه‌هیته‌ بنگه‌هێ سه‌ركه‌فتن و رێكا خوه‌ یا دووماهیێ. ژ به‌ر كو ب سایا هزرێ، مرۆڤ دكاریت گوهۆرینێ په‌یدا بكه‌ت و خوه‌ ل گه‌ل ژیانا رۆژانه‌ دا بده‌ته‌ نیاسین و شلۆڤه‌كرن. چونكو هزر مرۆڤى، ژ لایێ ئه‌قل و روحى ڤه‌ دكه‌ته‌ بوونه‌وه‌ره‌كێ كاملانه‌.
هزر ل سه‌ر هه‌لبژارتنا رێكێ دمینت، چونكو ژ كه‌سه‌كى بۆ ئێكێ دیتر یا جودایه‌، له‌ورا هه‌ر هزره‌كا مرۆڤ بكه‌ت، جۆره‌ لڤینه‌ك په‌یدا دبیت. هه‌كه‌ ئه‌م بێژین، گه‌لۆ هزر د به‌رێ دا یا چاوا بوو؟ یان ئه‌و ب خوه‌ چ بوو؟ وه‌كى دهێت زانین د بیردۆزێن كه‌ڤن ژى دا هه‌بوو، ب شێوه‌یه‌كێ جوداتر ده‌ربرین ژ راڤه‌كرنا وێ دهات كرن. چونكو هزرا كه‌ڤن تام و واته‌یا خوه‌ هه‌بوو و ل وى ده‌مى بۆ هنده‌ك وه‌زیفێن دیتر دهاته‌ بكارئینان. به‌لێ ده‌ربازى شۆره‌شا حوكمێن ره‌ها ب بوو، له‌ورا چاره‌نڤیسێ مرۆڤان راده‌ستى خواندن و ئه‌كتڤیا هزرى بوو. ژ به‌ر كو هه‌ر كه‌سێ ل ژێر هزرێن داگیركرى پێكۆل و به‌رهه‌ڤیێن نفش و داستانێن نووخواز دكر. پاشان ژبۆ ئێداره‌یا كاروبارێن ژیانا رۆژانه‌ هزر هاته‌ بكارئینان و پرسیاران ده‌ستپێكر. ئها هینگێ قووناغ بۆ قووناغێ هزرا ئاڤاكرنا مرۆڤان بۆ فه‌لسه‌فێ و ئازادیێ خورت بوو.
واته‌ هزر ب خوه‌ چیه‌؟ ئه‌و ژ پێكهاتا ئه‌قل و روحى په‌یدا دبیت پاشى دبیته‌ ئه‌گه‌رێ كه‌شفكرنا خواندنا شۆره‌شێ و راستڤه‌كرنا هه‌مى لوغزه‌یێن زمانى. له‌ورا كارێ وێ پێدڤى یا ب هاریكارى و فامكرنا ژیانا مرۆڤى هه‌یى. گه‌لۆ دیرۆكا كوردان چاوا پێناسا هزرێ گه‌هانده‌ مرۆڤان؟ ئه‌رێ د گه‌ل تێكستێن ڤێ شۆره‌شێ هزر ب بوو سیسته‌مه‌كێ تایبه‌تمه‌ند د بوونه‌وه‌راتیا مرۆڤان دا! یان ب تنێ وه‌ك چاند ما د به‌رژوه‌ندیا ئاستێ كه‌سى و خولقاندنا تێگه‌هێن كه‌لتوورى دا؟ دیاره‌ هه‌تا نها هزر، د ناڤ پاشخانا كوردى دا نه‌بوویه‌، فاكته‌ره‌كێ سه‌ره‌كى و رێكخستى. له‌ورا تاك ژ سامانێ ئه‌ڤرۆ و سوباهى هاته‌ بنبركرن و ما د هێلا نه‌خواندن و پاشڤه‌مانێ دا.
بنێره‌ ده‌وله‌تێن كو دخوازت پێشكه‌فتن و ماهیه‌تێ د ناڤ خوه‌ دا به‌لاڤبكه‌ن، به‌رده‌وام ل دووڤ هزرا نوو دچوون. ژ بۆ وێ چه‌ندێ داكو ستایلان چێكه‌ن و باندۆرێ ل ده‌وروبه‌رێن خوه‌ بكه‌ن، پاشى ل دووڤ وێ دامه‌زراندنێ ئاسۆیێن هزرا ئازاد، ل جه‌م وه‌لاتیێ خوه‌ بده‌نه‌ نیاسین و ده‌ربرین. به‌لێ پرسیار گه‌لێ كورد دخوازت هزرێ چ لێ بكه‌ت و چاوا شیا د ناڤ هه‌لسه‌نگاندنه‌كا بێ هزر ده‌رگه‌هێن داخستى ڤه‌كه‌ت؟ كه‌واته‌ د پێكهاتا ڤێ تێكستێ دا، تاكێ كورد ره‌ه و چه‌قێن دیرۆكى بۆ خوه‌ كریه‌ هزر، چونكو به‌رده‌وام ل گه‌ل وێ دا دژیت. له‌ورا نه‌شێت وى بارێ گران ل سه‌ر ملێن خوه‌ دانیت.
ئه‌نجام: ئه‌رێ هزر چ ژ مه‌ دخوازیت، وێ دخوازیت یا كو مه‌ ل دووڤ خوه‌ دبه‌ت و غایه‌تێن مه‌زهه‌رى نیشا مه‌ بده‌ت بێ كو ئه‌م حه‌ش چاره‌نڤیس و داهاتوویێ خوه‌ بكه‌ین؟ یان ژى وێ دخوازیت یا كو ئه‌م ب بین مینا وێ دارا مه‌زن دبیت و به‌رهه‌مى دده‌ت. كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر سه‌رجه‌مێ مه‌ زانین و پێشكه‌فتن بیت، پێدڤیه‌ هزرێ بهه‌لبژێرین. ئه‌گه‌ر ژى هاڤیبوون و سڤیلاتى بیت پێدڤیه‌ هزرا دیرۆكا دێرین بهه‌لبژێرین. ئه‌ڤجا گه‌ره‌كه‌ هزر، ببیته‌ تاكه‌ رێك بو خوه‌ گونجاندنا ژیانا مرۆڤێ كورد، ئانكو بێ هزر ئه‌قل دروست كارناكه‌ت. واته‌ ئه‌گه‌ر هزر و ئه‌قل نه‌بن هینگێ فه‌لسه‌فه‌ و گوهۆرین ژى نابن.

پشكا: پێنجێ
گه‌لۆ مه‌ كه‌لتوۆرێ خوه‌ چاوا دا خواندن؟ یان ئه‌م وه‌ك مرۆڤ چه‌ند د رامان و هه‌بوونا ڤى كه‌لتوورى گه‌هشتن؟ ئه‌رێ مه‌ قه‌د جاره‌كێ دیراسه‌ ل سه‌ر پرس و پیشهاتێن ڤى كه‌لتۆرى كریه‌، كا بۆچى ئه‌م هه‌تا ڤێ قووناغێ پاشڤه‌ ماینه‌! راسته‌ كه‌لتوۆر ل سه‌ر قه‌بیله‌، ئاین، مادێ ئاڤا بوویه‌، به‌لێ ب زه‌حمه‌ت ئه‌م بشێن گوهۆرینێن مه‌زن تێدا په‌یدابكه‌ین. چونكو تایبه‌تمه‌ندیێن ڤى كه‌لتۆرى تێكهه‌لى سیاسه‌ت و پاشخانه‌ێن جڤاكى بوویه‌. له‌ورا ژى هه‌تا نها ناسنامێ جهێ خوه‌ د ناڤ بنه‌مایێن ڤى نه‌ریتى دا نه‌ چاندى یه‌.
بنێره‌ د دیرۆكا كه‌ڤن دا و حه‌تا نها ملله‌تێ كورد ژ لایێ ئه‌قلى ڤه‌، مله‌ته‌كێ هه‌ژاربوویه‌. چونكو شیایه‌ گوهۆرین و نووبوونێ د هه‌ر تشتى دا بكه‌ت، به‌لێ مخابن چجاران نه‌شیایه‌ كارێكته‌ره‌كا گونجاى د ئه‌قل و سه‌رۆ سیماێن مرۆڤان دا ئاڤا بكه‌ت. گه‌لۆ ئه‌ڤ خه‌له‌تیه‌ ژ چ په‌یدا بوو؟ دیاره‌ د ئاڤاكرنا بنیاتێ كه‌لتۆور، ساسه‌ت و جڤاكى دا، هونه‌رێن دژایه‌تى، ململانى و خوه‌ نه‌نیاسینێ په‌یدابوون. پاشان ده‌ربه‌گ و جۆتیار و ئاغا بوونه‌ خودان پله‌یێن بلند و ده‌سهته‌لاتدار. له‌ورا وه‌لات ل گۆر ژیانا گونداتیێ هاته‌ برێڤه‌برن و نفش بۆ نفشى ل سه‌ر ته‌یۆرێ گوندى هاته‌ ئاڤاكرن و نه‌شیا ده‌ربازى جیهانا باژێرى ب بیت. ئها ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو ئێدى مرۆڤێ كورد ژ ره‌نگ و رووێن ژیان و هشیاربوونێ بهێته‌ بێ به‌هركرن. ژ به‌ر كو ئه‌و هێلا دبێژن رێیا راستیێ یه‌، تاك ژێ هاته‌ فرۆتن و ده‌ربازى هێل و رێكا شاش بوو. راسته‌ ملله‌تێ كورد وه‌كو به‌رێ نه‌مایه‌، چونكو راسته‌رێ زولم و زورى، تراژیدى و ده‌ربه‌ده‌ریێ بوویه‌. پاشان ل گه‌له‌ك ئالیان ڤه‌ هاتیه‌ هه‌رڤاندن و پتریا تایبه‌تمه‌ندیێن خوه‌ ب رێكخستانا ئالێن سه‌ره‌ده‌ست ڤه‌ گرێداییه‌. له‌ورا د شۆره‌شێن خوه‌ یێن هزرى ژى دا هه‌رده‌م وه‌ك وان سه‌ره‌ده‌رى كریه‌ و به‌رده‌وام بوویه‌. ئها ئه‌ڤه‌ ژى ده‌رگه‌هه‌كێ دى یێ پرسیارێ ل جه‌م مه‌په‌یدادكه‌ت، گه‌لۆ بۆچى ئاسووێن پاشه‌روژا ڤى ملله‌تى به‌ره‌ڤ ڤێ ره‌وشێ چوون؟ یان بۆچى گه‌لێ كورد ژ كاروانێ جیهانگریێ دره‌نگ ما؟ واته‌، ئه‌گه‌ر مه‌ ب دروستى و هووربوونێ ئه‌وا د چارچوڤه‌كرنا كه‌لتوورێ خوه‌ دا خواندبوو، هینگێ ئه‌م دا شێن د گه‌ل ئه‌قل و سه‌رده‌مێ هه‌ڤچه‌رخ گونجین و سه‌ره‌راى وێ یه‌كێ ژى، دا ره‌فتار و گوهه‌رینه‌كا جوداتر ژ وان ماسك و سه‌رچاڤێن تورك، عه‌ره‌ب و فارسان په‌یداكه‌ین. چونكو كورد د زمان و كارێكته‌را خوه‌ دا جوداترن ژ هه‌ر جۆره‌ كه‌لتۆره‌كێ دیتر.
ئها ل ڤێره‌ دبێژم: ئه‌ڤرۆ ژى ئه‌م دشێن خوه‌ دگه‌ل ڤێ وه‌چه‌رخانێ بگونجین و ب ڤى كاروانێ پیشكه‌ڤتنێ رابگه‌هینن. به‌لێ پێویستیا مه‌ ب گه‌نگه‌شێن دیالۆگ و سه‌رپێهاتێن دیرۆكێ یه‌، هه‌تا ئه‌م بكارین ئه‌ڤى رابردوویێ ژ ڤاڤارتنێ جودا بكه‌ین و بنه‌ماێن وى یێن گرنگ بنڤیسین. ژ به‌ر كو ده‌ما مرۆڤێ كورد وێ دیرۆكێ بخوینت، دا كو دیرۆكه‌كا زیندى بزڤرینت نه‌كو ژنوى ل دووڤ دیرۆكا دێرین دا بچیت. چونكو ده‌مێ ئه‌م هزر د نه‌ریت و دیروكێن ئالێن سه‌رده‌ستان دا دكه‌ین، هینگێ بۆ مه‌ خۆیا دبیت كو وان هه‌ر تشت ئخستیه‌ د خزمه‌تا مرۆڤ و بنگه‌هێ سیاسه‌تا خوه‌ دا. به‌لێ مخابن دگه‌ل مه‌ دا مرۆڤكرن د خزمه‌تا په‌ند و سیاسه‌تان دا، له‌ورا ژى وه‌لاتیێ كورد رۆژ بۆ رۆژێ د ژیانا به‌د به‌ختى و توندو تیژى دا دژیت و هێدى هێدى هێزا خوه‌ ژ ده‌ست دده‌ت.
ئه‌نجام: ئه‌وا ئه‌ڤرۆ ئه‌م خوه‌ د گه‌ل دگونجینن ناهێته‌ واته‌یا خوه‌ گونجاندنێ، چونكو ل گه‌ل سینۆرێن سه‌رده‌م ناگونجیت. له‌ورا پێویسته‌ ئه‌م ب شوه‌یه‌كێ تازه‌ خوه‌ بخوینن و هزر د ئاڤاكرنا گه‌ردۆنه‌كێ نووخواز ده‌ بكه‌ین، یان ژى ل به‌ر پێن ڤێ جیهانگه‌ریێ بچین. واته‌ ئه‌گه‌ر مه‌ ئه‌ڤ یه‌ك كر هێنگێ یان دێ بینه‌ پیشگێن دژى یاسایێ، یان دێ بینه‌ پیشه‌نگێن دژى تیرۆر و دوژمناتیى. ئه‌ڤجا گه‌ره‌كه‌ هه‌ر ئێك ژ مه‌ ل گۆر خه‌سله‌تێن سه‌رده‌مانه‌ خوه‌ ئاڤا بكه‌ت. داكو ژڤان كێموكاسى بوهژاندنان بهێنه‌ ئێكلاكرن.
گۆتار: جوان عزه‌ت

جوان عزه‌ت

پشكا: دوویێ
گه‌لۆ بۆچى ئه‌م هه‌رده‌م ره‌خنێ ل هه‌بوونا كه‌لتوورێ خوه‌ دگرین؟ یان بۆچى كه‌لتوورێ مه‌ نه‌بوو خامه‌یه‌كێ سه‌ركه‌ڤتى د ناڤ ژین و ژیارا مه‌ دا؟! ئه‌رێ یا به‌ر ئه‌قله‌ ئه‌م هه‌رده‌م گونه‌ها شاشیێن خوه‌ دكه‌ینه‌ ستوویێ كه‌لتوورى دا؟ دیاره‌ ئه‌ڤ درووشمه‌ وه‌ك دیارده‌یه‌كا ئالۆز و نه‌چاڤه‌رێكرى ئاراسته‌ى ناڤا ئه‌قلێ مرۆڤى كورد بوو. له‌ورا گه‌هه‌ندنا سالوخه‌تێن دابونه‌ریتان نه‌بوونه‌ ده‌رگه‌هێن پرس و پێشهاتێن نویخواز د چه‌نگێ شۆره‌شا هزرى دا. ژ لایه‌كێ دى ڤه‌ ده‌مێ ئه‌م باس ل چارچووڤێن هه‌بوونا ڤى داپوشه‌رى دكه‌ین، بۆ مه‌ دیاردبیت كو مه‌ وه‌كو پێویست هزر د گوهۆرین وه‌رارا دیرۆكى و شۆره‌شى دا نه‌كریه‌. چونكۆ هه‌ر پێكهاته‌ك و گوهه‌رینه‌كا هات بیته‌ ئه‌نجامدان، ل دووڤ رێك و ئه‌جندایا شێوازێ كلاسیك و ساده‌ هاتیه‌ هزركرن. له‌ورا مه‌ نه‌شیایه‌ نڤشه‌كێ دروست بكه‌ین كو دۆهیا خوه‌ د چاڤێن ئه‌ڤرۆ دا ببینت.
بنێره‌ ل ده‌ستپێكا بهارا عه‌ره‌بى ده‌مێ شارستانیه‌ت ده‌ركه‌ڤتى، هینگێ مه‌ چاڤ ل وێ بهارێ نه‌ زفراند. به‌لكۆ ئه‌م د سه‌د سالا بیستێ دا هه‌تا نها بووینه‌ جلكێن ڤێ شارستانیا خاڤ و لاواز. سه‌ره‌راى وێ چه‌ندێ ژى مه‌ كه‌لتووره‌ك ئاڤاكر كو هه‌ر تشت د ناڤ هه‌ڤدو دا تێكهه‌ل دكر و ئه‌ڤ ناڤه‌رۆكه‌ ل سه‌ر وێ رێكێ د گوهێن تاك/ وه‌لاتى دا هاته‌ شه‌كرن و دارێژتن. ژ به‌ر هندێ ژى ه‌م ل سه‌ر ڤێ خواستێ بووینه‌ نێچیرا پاشكه‌ڤتنا خوه‌.
ئه‌گه‌ر ب خوینن هه‌ر وه‌لاته‌كێ و مله‌ته‌كێ جۆره‌ كه‌لتوره‌ك ب خوه‌ كریه‌، بنگه‌هێ هزر، تێگه‌هشتن و نڤیساندنا دیرۆكى. پاشان ل سه‌ر وى بنه‌مایى تاك، قووناغ بۆ قووناغێ گه‌هه‌ندیه‌ ئاستێن هشیاربوون، زانست، ره‌فتار و پره‌نسیپیان و…هتد. هه‌تا د ناڤ ئاڤاهیێ وان دا به‌رگه‌كێ ساخله‌م و ته‌ندروست ئاڤاكریه‌ و ب وى زمانى فێرى چاوانیا داهێنان و رێڤه‌برنا پرۆسێن كارى بوویه‌. به‌لێ مخابن ل ده‌ڤه‌رێ ئه‌ڤ رێپیڤانه‌ ب تنێ وه‌ك نه‌ریته‌كێ بابوپاپیران هاتیه‌ رستن و به‌رهه‌مئینان. هه‌تا ئه‌گه‌ر د ڤى ده‌مى ژى دا گوهۆرینه‌ك ل جه‌م مرۆڤێ كورد بهێته‌ ئه‌نجامدان، ره‌نگه‌جڤاك ب شێوه‌یه‌كێ شاش فام بكه‌ت. چونكو ئه‌م ل سه‌ر پێگرى و پرۆسسا دابونه‌ریتێن كوردى ژ دایكبووینه‌. له‌ورا ئه‌ڤ توڤه‌ شین بوو و جهێ خوه‌ گرت. ل ڤێره‌ ئه‌م راسته‌رێ چه‌ند پرسیاره‌كان دهێن، گه‌لۆ بۆچى د پاشخانا كوردى دا مه‌ شیا كه‌لتۆور، هۆز و بنه‌مال و ئه‌شیران دروست بكه‌ین، به‌لێ مه‌ نه‌شیا مرۆڤه‌كێ زیره‌ك و هشیار دروست بكه‌ین؟ ئه‌رێ ما نه‌ژاد، میدى و عوسمانیان گۆتیه‌ مه‌ ل ژێر ڤى ناسناڤى خوه‌ ب رابچێن و ب رێڤه‌ببه‌ن! یان خودێ هاتیه‌ گۆتیه‌ مه‌ وه‌ك ممله‌كه‌ته‌كا نه‌ریتى ئه‌قل، هزر، ئازادى و پێشكه‌ڤتنا خوه‌ سه‌رده‌ربكه‌ن؟ واته‌ دیاره‌ مه‌ ئه‌و لاپه‌ر ل گور دلینى یا خوه‌ نڤیسى یه‌. له‌ورا هه‌تا نها مه‌ ئه‌و پرسیار ژ خوه‌ نه‌كریه‌، كا دێ چاوان؟ ڤان ته‌یوور و زانستان د ناڤ خوه‌ دا ب شێوه‌یه‌كێ چاره‌نڤیساز و ب بلندترین نووینه‌رى و هێزا ئه‌قلى شلۆڤه‌كه‌ین. دا كو ل سه‌ر بنیاتێ نیاسینا رابردووى گوهۆرینان ب سه‌لمینین.
ئه‌نجام: ده‌مێ ئه‌م دبێژین كه‌لتوور، هێنگى ئه‌م یێ به‌حسێ پشكه‌كێ ژ رابردووى دكه‌ین. واته‌ ل سه‌ر رێیا وێ كه‌ڤن بوونێ خزمه‌تا ئه‌ڤرۆ و سوباهیێ مرۆڤى دهێته‌كرن، ئها ل ڤێره‌ دیاردبیت كو ئه‌م نه‌ ئاكنجێن دوهى و پێرین به‌لكو ئه‌م ئاكنجێن ئه‌ڤرۆ و داهاتووى نه‌. ژبه‌ر كو دا نه‌زفرین ئه‌وا بورى و چووى. له‌ورا پێویسته‌ هه‌ولبده‌ین یا نویخواز ل گور ره‌وش و سازیا خوه‌ بگونجینین. پاشان ده‌ست ب دامه‌زراندنا شه‌نكسته‌ و میراته‌كێ نوو بكه‌ین. دا كو ل بن وان زاگۆن و یاساێن نه‌ كار پێكرى، ڤه‌گه‌رینه‌ جیهانا سه‌رهلدان و شۆره‌شێن هزرى و بزاڤێن باژێرڤانى. ژ به‌ر هندێ دبێژم، مه‌ كه‌لتووره‌ك دڤێت كو ل جهێ دامه‌زراندنا پارت، گوند، ماده‌ و ده‌ربه‌گان كه‌لتوورێ باژێر، باوه‌رى، یه‌كسانى، دادوه‌رى و مافان بهێته‌ دامه‌زراندن و ل سه‌ر دیوارێ ڤێ لیكَدانێ، نڤشێن دانوستاندن، شۆره‌ش و زانستان ژێ بهێنه‌ ژ دایكبوون و ژیانێ. ژبه‌ركو ئه‌ڤ سه‌رده‌مه‌ سه‌رده‌مێ فورمێن گوهۆرین و له‌زێ نه‌ نه‌ك ڤه‌مان و پاشداچوونێ نه‌.

كه‌لتوور وه‌ك شۆره‌شا هزرى
پشكا: سیێ
جوان عزه‌ت
گه‌لۆ بۆچى كه‌لتوور نه‌شیا خوه‌ ل زانستێ تاكى بكه‌ته‌ خودان؟ یان تاكه‌ك ته‌ندروست ئاڤابكه‌ت؟!. دیاره‌ ئه‌وا ژێ هاتیه‌ دیتن سه‌رئه‌نجامێ هزر و ئه‌قلێ هنده‌ك كه‌سێن به‌رێ بوویه‌. چونكو وه‌ك میراته‌كێ هاتیه‌ نه‌خشكرن. له‌ورا هه‌تا نها ئه‌ڤى هۆكارى دیرۆك وه‌سا رست، كو به‌رده‌وام مرۆڤێ كورد هزرا رابردووى بكه‌ت و د گه‌ل دا بژیت. ژ به‌ر كو سه‌رپێهاتا دیرۆكى بۆ مه‌ وێ چه‌ندێ دسه‌لمینت، كو مه‌ نه‌شیایه‌ گوهۆرین و جیهانگیریێ ل جه‌م خوه‌ ساخ بكه‌ین. ژ به‌ر هندێ ژى مه‌رجێن گوهۆرینێ د ئاستێ مه‌عریفا ئه‌قلێ كوردى دا نه‌هاتن ده‌ستپێكرن و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى د ناڤ ڤى گه‌ردوونێ دا، بوو جهێ هێزا ناكۆكى و خوه‌سه‌پاندنێ. له‌ورا كه‌دا ئه‌وا چووى، نه‌بوو به‌رهه‌مێ خێر و ته‌ڤاهیا ملله‌تى.
بنێره‌ ده‌وله‌تێن مودێرن به‌رده‌وام پێكۆلا وێ یه‌كێ دكر، ل جهێ میشكێن ڤالا، یێن ب زانست و ئه‌قل ئاڤا بكه‌ن. ل جهێ بنگه‌هێ ماده‌ى دروست بكه‌ن، په‌یاما ئاستێ فه‌لسه‌فى، سازى و شارستانى دروستكرن و…هتد. به‌لێ مخابن، ئه‌ڤه‌ پترى دوسه‌د ساله‌ چه‌نگێ پێشكه‌ڤتن/ نووخوزاى په‌یدابووى. هێشتا د ناڤ رۆژهه‌لاتا ناڤین دا، ئه‌ڤ شاكاره‌ وه‌كو پێدڤى نه‌هاتیه‌ خواندن. ئانكۆ بهارا ئه‌ره‌بى و كوردى به‌رده‌وام هه‌ولا وێ چه‌ندێ دكر، ل جهێن جورئه‌ت و نێزیكبوونا جه‌وهه‌رى بۆ مرۆڤان دروست بكه‌ن، مه‌زهه‌ر دروستكرن. ل جهێن زاینگه‌هان د ئه‌قلێ تاكى دا خورت بكه‌ن، بنه‌مایێن كه‌لتۆرى و بنه‌مالى خورتكرن و ل جهێن سه‌رێن ڤالا تژى بكه‌ن، سه‌رێن نڤستى هه‌ڤدژ چێكرن و …هتد. ژبه‌ر كو ده‌مێ ئه‌م ده‌ربازى شۆره‌شا هزرى یا ڤى كه‌لتۆرى دبین، هینگێ دیار دبیت، ل سه‌ر ئه‌قلێ قه‌بوول، ئاین و مادى هاتیه‌چێكرن. ئها د ناڤه‌رۆكا ڤێ پرتووكێ دا یا خویایه‌ تاك، ل سه‌ر ڤێ سێ كۆچكێ هاتیه‌ نژاندن. له‌ورا وه‌سا ئاڤابوو، بێ كو هزر و ئه‌قلێ خوه‌ د گه‌ل ترساندن، چاڤدێریكرن، بێده‌نگكرن و كونترۆلكرنا جڤاكى بگونجینیت، راسته‌وخوه‌ چو دناڤ شه‌رت و مه‌رجێن ره‌خساندنا كار و ژیانێ دا. ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژى سیسته‌مه‌كێ ب شێوازێ دكتاتۆر و په‌ندێن عه‌شائیرى هاته‌ دروستكرن. له‌ورا هۆكارێن زاتى و بابه‌تى د ناڤ جیهانا كورد دا په‌یدابوون و ژ ئه‌گه‌رێ وێ فامكرنێ، تاك و جڤاك ژ ده‌م ژیانێ هاڤیبوون.
ل ڤێره‌ راسته‌ هه‌مى ملله‌ت خوه‌ ل گه‌ل سیسته‌مێن سه‌ركه‌ڤتى و پێشكه‌فتى دگونجینن و مفا ژ رابردوویێ خوه‌ وه‌ردگرن. به‌لێ ئه‌م هه‌ولدده‌ین خوه‌ د گه‌ل ئه‌وا چووى بگونجینین، بێ كو ده‌ست ژ كه‌لتۆر، ناسنامه‌ و تایبه‌تمه‌ندیا ته‌ڤاهى به‌رده‌ن. ره‌نگه‌ ئه‌ڤه‌ ژى دۆرهێله‌كێ دى یێ كلاسیكیێ د ناڤ مه‌دا دروست دكه‌ت، بێ كو مه‌ ئاگه‌ه ژ داهات و پێشیا خوه‌ هه‌بیت. له‌ورا هه‌تا نها تاكێ كورد نه‌ شیا خوه‌ ژ ڤان ته‌كنیكان دووربكه‌ت. ژبه‌ركو هه‌رده‌م هۆسا هاتیه‌ هه‌بوونێ، ل دووڤ وێ بچیت ئه‌وا د رۆژگارا وى دا هاتیه‌نڤیسان. نه‌ خوه‌ فێرى وێ چه‌ندێ بكه‌ت، كو وى بارێ گران ل سه‌ر ملێن خوه‌ لابده‌ت و نووبوونێ په‌یدا بكه‌ت. ئها ئه‌ڤه‌ یه‌ كو هزرا مه‌ د خواسته‌ وێ چه‌ندێ، ده‌ست ب هه‌ژاندنا سه‌ركێشیه‌كا جه‌وهه‌رى دناڤخوه‌ و ده‌رڤه‌یا جڤاكى دا بكه‌ین. دا كو ژ ڤێ په‌روه‌ردا نه‌ساخله‌م و ده‌روونێ نه‌ساخ بهێنه‌ پاككرن.
ئه‌نجام گه‌لۆ د خواندنا ڤى جه‌مسه‌رى دا تاكه‌كێ ژیرۆ زانا په‌یدابوو؟ یان یا دروسته‌ مرۆڤ، د ناڤ ڤان چارچووڤ درووشمێن كلتۆرى دا هزرا پێشداچوون گوهۆرانكاریێ بكه‌ت! ژ لایه‌كێ دى ڤه‌ ئه‌رێ تاكێ كورد رۆژه‌كێ هزر د ئاڤابوون و نیاسینا خوه‌ داكریه‌؟ یان ژى ب تنێ بوویه‌ تاكه‌ك وه‌سا كو ب كێر ده‌رگه‌هێن داخستى و هزرێن نه‌چاڤه‌رێكرى و كارێكته‌ره‌كا بێ به‌رهه‌م بهێت! دیاره‌ ئه‌ڤێ خوه‌ش باوه‌ریێ وه‌كر، كو مرۆڤ ب هه‌ست و چاڤان به‌رێ خودانێ بۆ زانستێن جڤاكى بكه‌ت. له‌ورا مرۆڤه‌كێ وه‌سا په‌یدابوو، كو ئێدى دل، ده‌روون، هه‌ست، هزر و ئه‌قلێن وى د ره‌نگێن ژیانێ دا بوونه‌ هێمایێ نه‌هشیاریێ. واته‌ پێویسته‌ ئێدى هه‌رتاكه‌ك خوه‌ بخوینت. داكو بزانیت واقع و درووهێلێ نها ژ یێ بورى ڤارڤێریت و ژ بن وان خالێن ره‌ش نڤیس و پاشه‌رۆژێن نه‌خوه‌جه بهێته‌ رزگاركرن. پاشى بۆ كه‌لتۆر و جڤاكێ خوه‌ بیته‌ تاكه‌ك هێژاى ژیان و هه‌بوونه‌كا ماف و مرۆڤى.

جوان به‌روارى
سوكرات دبێژیت: نێڕینا هه‌ركه‌سه‌كێ بۆ راستیێ نابت پیڤه‌ر، به‌لێ نێڕینا كه‌سێ زانا/ حه‌كیم بۆ وى مرۆڤى و وێ جه‌ماعه‌تێ دبت پیڤه‌ر.
ل ڤێره‌ هه‌ر تشتێ ژ ژیهاتیبوونا مرۆڤان ده‌ردكه‌ڤیت، بنگه‌هێ خوه‌ ناسكرن و ئاڤابوونا ناسناما مرۆڤایه‌تیێ یه‌. له‌ورا گاڤا مرۆڤ ل سه‌ر ره‌هندێ هێز و ته‌ڤاهیایێ نه‌هات هه‌بوون و پێگه‌هشتنێ، هێنگێ زانین و ئاوایێ خوه‌ ناسكرنێ ژى ب زه‌حمه‌ت دكه‌ڤت و گومان د راستیا ڤه‌شارتنان ده‌ دیار دبیت.
چاخێ كو مرۆڤ ل سه‌ر ئه‌قلێ كه‌سایه‌تى كاربكت، واته‌ مرۆڤى هزرا پرسیار و ئازادیێ ژى هه‌یه‌، ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ ژى ئه‌و كه‌سێن ل سه‌ر ئه‌قلێ كه‌سایه‌تى هزربكن، هینگێ دكارن گوهۆرینێ په‌یدابكن و كار بۆ ئه‌نجامێ وێ بكن، ئها ل وى ده‌مى جهێ هه‌ر پرسیاره‌كێ گومانه‌ك دروست دبت، ده‌ما مرۆڤ ل سه‌ر وێ گومانێ به‌رسڤان په‌یدانه‌كت، هینگێ عه‌قل ژى ب دروستى كارێ خوه‌ ئه‌نجام ناده‌ت. له‌ورا د بنیاتێ ئاڤابوونا جڤاكان دا، هۆسان دیار دبت، هه‌ر تاكه‌كێ ب بیته‌ خودان ماف، هه‌لویست، بریار، ئه‌رك و ئازادى ئه‌وى بنه‌مایێ ژ نفشه‌كێ ته‌ندروست و فیداكار وه‌رگرتى. چونكو ئه‌و نڤشێَ ل به‌رى وى كار و قوربانى داین، ژ بۆ خوه‌شكرنا زه‌مین و داهاتوویێ وى بوویه‌، واته‌ هه‌ر نڤشه‌كێ دهێت لڤین و گوهۆرینێ د ناڤ ئه‌قل و ئازادیا تاكى ده‌ په‌یدادكت.
مخابن ئه‌و جڤاكێ فه‌ودال بت و ل سه‌ر ئه‌ساسێ هۆز و بنه‌مالێ هات بیت رێخستن، بێ گومان دێ جڤاكه‌كێ چه‌وساندى و نه‌زان بت. واته‌ دێ تاكه‌كێ هۆسا ئاڤاكت، كو هه‌رده‌م ئه‌قلێ خوه‌ راده‌ستى شیره‌ت و گۆتنێن وى جڤاكى بكت. پاشى ل گۆر وێ هزرێ نكاریت داهێنانێ د ماف و رێخستنا خوه‌ ژى دا بكت. ئانكو دێ ل دووڤ جڤاكێ داخستى هزرا خوه‌ پێش ئێخیت، ئها هێنگێ تاك ل سه‌ر زانستێ نه‌ته‌وه‌ى، سیاسى و كه‌سایه‌تى ده‌ نا ژیت. به‌لكو دێ د ناڤ ژیانا ده‌رده‌ سه‌رى ویرانكاریێ دا ژیت.
نموونه‌: جڤاكێ روژهه‌لاتێ، هه‌رده‌م ناسكرنێ ب جه، ده‌م و دیرۆكێ ڤه‌ گرێدده‌ن، ئانكو ناسكرنا خوه‌ د جه‌وهه‌رێ ناڤ، جه و ره‌وشه‌نبیریێ دا نابینن. به‌لكو هه‌رده‌م هزر و ئه‌تیكا خوه‌ ژ نفشێ كه‌ڤن وه‌ردگریت. له‌ورا تاك، ل سه‌ر ئه‌قلێ ته‌ڤاهیى دبیته‌ خودان هه‌لویست و بریارێن خوه‌یێن هه‌بوونێ. مخابنن گاڤا كو مرۆڤ ل سه‌ر ئه‌قلێَ ته‌ڤاهى، بوو خودان سالوخه‌ت و بریار هێنگێ دوور نینه‌ مرۆڤ ئازادیا خوه‌ ژ ده‌ست د ده‌ت و خوه‌ راده‌ستى فه‌له‌كێ دكت.
به‌لێ ئه‌م بنێرین ده‌ما كو ره‌وشنگه‌ریێ، د ناڤ جڤاكێن پێشكه‌ڤتى ده‌ هلداى، ل وى ده‌مى تاك هاتنه‌ ئاڤاكرن ل سه‌ر دو بنه‌مایێن گرنگ.
یائێكێ: زانست، بۆ بنگه‌هێ بوهژاندنا ئه‌قلێ تاكى. یادوویێ: سیاسه‌ت و قانوون، بوونه‌ رێك و پره‌نسیپ بۆ ئاڤاكرن و هشیاربوونا وى. ئها ل وى ده‌مى د ناڤ وان جڤاكان ده‌، تاكێن ژیر و زانا په‌یدایوون. پاشان ده‌ست ب داهێنان و لڤینێن جودا جودا كرن و فكر و زانین په‌یداكر. له‌ورا جڤاك بوو خودان سالوخه‌تێن ساخله‌م و مه‌عریفى.
ل ڤێره‌ دیاردبت هنده‌ك ژ تاكێن كورد، دبیت هزر بكن وكار بوو پرسیار و ئازادیێ بكن. به‌لێ وێ كاركرنێ ژى ژ بوو دانوستاندنا به‌رژوه‌ند و سه‌لماندنا كه‌سایه‌تى و تایبه‌تمه‌ندیێ خوه‌ به‌رهه‌ڤ دكت . ئانكو ل دووڤ په‌یره‌وا كه‌سێن دیتر ده‌ ناچیت، كو وان ژى نێزیكى هه‌مان هزر و دیتن بكت. له‌ورا گه‌ره‌كه‌ ئێدى تاكێ كورد نه‌ ب تنێ ل گۆر ئاخڤتن و شیانێن كلتوور و داكه‌ڤتنا هێزا دیرۆكى، حیزبى و جڤاكى دا بچیت. به‌لكو پێویسته‌ دانپێدانێ ب هشیاربوونا خوه‌ بكت و ل دووڤ بریار و هزر و ئه‌قلێ خوه‌ یێ كه‌سایه‌تى بچیت. داكو به‌رده‌وام پراكتیزا ئازادى و چاره‌نڤیسێ خوه‌ یێ داهاتوو بكت و ببیته‌خودان سالوخه‌تێن بها و واته‌دار د سه‌رهلدانا چه‌مێن سیاسى و ئه‌قله‌كێ ساخ و ته‌ندروست ده‌.

جوان به‌روارى

1ـ سیاسه‌ت ده‌ستوور، په‌روه‌رده‌، فێركرن و قانوونه‌.
2ـ كورد ب شێوه‌یه‌كێ زاتیانه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل سیاسه‌تێ دكه‌ن، هه‌تا وى ئاستى كو بابه‌تى وندا دكن.
سیاسه‌ت هونه‌ره‌، ئانكو كارێ وێ مۆرال و ئارمانجا ده‌وله‌تێ یه‌، چونكو ئه‌وا د سیاسه‌تێ ده‌ دروست دبیت، ژ بۆ خێر و ته‌ڤاهیا به‌رژوه‌ندیا گشتى و برێڤه‌برنا ملله‌تى یه‌.
كه‌سێ ده‌ستهه‌لاتدار چاوا خوه‌ ل هه‌مبه‌ر سیاسه‌تێ به‌ر پرسییار دبینت، واته‌ جهێ وێ په‌رپرسیاریێ ل كیڤه‌ دایه‌؟ ژ بۆ بده‌ستڤه‌ئینا به‌رسڤا ڤێ پرسێ هزرا سیاسى یا كه‌ڤن و هه‌ڤچه‌رخ پێكدهینت، چونكو ئه‌ڤ پرسیاره‌ ژ بۆ كه‌سێن سیاسه‌تمه‌دار یا گرنگه‌، ژ به‌ر كو سیاسه‌ت كاره‌كێ ئاسان نینه‌، به‌لكو باندۆره‌كا مه‌زن ل سه‌ر ژیان و گۆزه‌رانیا مرۆڤان ده‌ هه‌یه‌.
گرنگیا مژارێن به‌رپرسیارى و هزرا سیاسى یا هه‌ڤچه‌رخ د عه‌قلێ هه‌ڤوه‌لاتى و كه‌سێن سیاتمدار ده‌، دبن بابه‌تێن رۆژه‌ڤێ. چونكو سیاسه‌ت، ب دو شێوازان خوه‌ به‌رپرسیار دبینت، یائێكێ، ئه‌و كه‌سێ سیاسى بیت دێ سه‌كرده‌یێ سیاسى ب پله‌یا باوه‌رى و رازیبوونێ ل به‌رامبه‌ر جڤاكى به‌رزكه‌ت. یا دووێ په‌رپرسیاریا سه‌ركرده‌ى ب وێ باوه‌ریێ دێ بابه‌تێ ژیانا خوه‌ ل به‌رامبه‌رى بابه‌تێ ژیانا جڤاكى زانیت، چونكو هه‌كه‌ پشكه‌كێ جڤاكى باوه‌رى پێ ئینا پشكه‌كێ باوه‌رى پێ نه‌ئینا، هینگێ باوه‌رى و ئێكرێزى د ناڤبه‌را شه‌خسان و كه‌سێن سیاسى ده‌ نامینت. ژ ئاله‌كێ دیڤه‌ دیتن ژى بو ده‌م و وه‌ختان د ناڤبه‌را كارێ سیاسى ده‌، دهێته‌ گوهه‌رین. له‌ورا هه‌گه‌ر بنێرین كورد ب شێوه‌یه‌كێ زاتیانه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل سیاسه‌تێ دكن، هه‌تا وى ئاستى كو بابه‌تى وندا دكن. چونكو د هه‌ر كاودان و هه‌لویست و ئه‌نجامه‌كێ ده‌، سیاسه‌تا ئازاد نه‌خواستیه‌ و خوه‌ هێلایه‌ دبن چارچووڤێن ره‌خنه‌یا خراپكار ده‌. واته‌ ئه‌ڤێ یه‌كێ باندۆر ل سه‌ر ره‌وش و سیمایێ سیاسه‌تێ دیاركركو جهێ خوه‌نه‌گریت.
سیاسه‌ت ب درێژاهیا دیرۆكێ ده‌ ئه‌ركێ گشتیێ ژیانى دبینت. ئانكو دكاریت وێ هه‌ڤسه‌نگیا د ناڤبه‌را هێزێن ناكوك ده‌ بپارێزیت و جۆرێن په‌یوه‌ندییان ل ناڤبه‌را وان ده‌ دروست بكت. ئها ل ڤێره‌ پرسه‌ك بۆ مه‌ دهێت گه‌لۆ بوچى د ناڤبه‌را دژه‌ سیاسه‌تێ و سیاسه‌تا رزگاریخواز ده‌، ناڤه‌رۆكا گشتى به‌ر ب قوناغا رێكه‌ڤتن و ململانێ ده‌ دچیت؟ چونكو ل چو سه‌رده‌مه‌كێ ده‌ سیاسه‌تا رزگاریخواز ب دووماهیك ناهێت و ل ناڤ ناچیت. ژ به‌ركو كارێ وێ جۆره‌ سیاسه‌تێ پارازتنا بوها پره‌سیپێن ئازادبوونێ نه‌ و ژ بۆ چاره‌سه‌ریا هشیاربوون ئازادیا حوكمێ مرۆڤان دهێته‌ بكارینان. ره‌نگه‌ كه‌سێن كو دخوازن سیاسه‌ته‌ك ئازاد هه‌بت هێنگێ كارێ وێ سیاسه‌تێ ژى دێ جۆرێن ئازادیێ خوازیت. ژ به‌ر ڤێ ئێكێ ژى ئه‌و گه‌لێ بخوازیت سیاسه‌ته‌ك رزگاریخواز ئاڤا بكت، پێویسته‌ كار بۆ ئازادیا وێ ژى بكت.
ل گور واقعێ نها ئه‌م د ناڤ دژه‌ سیاسه‌تێ ده‌ دژین، به‌لێ ئه‌ڤه‌ نابیته‌ هه‌گه‌ر كو ده‌ست ژ سیاسه‌تێ به‌ر ده‌ین. ژبه‌ركو د دارشتنانا سیاسه‌تێ ده‌ هۆسا دیار بوویه‌، كو مرۆڤ به‌رده‌وام رووبه‌رویى چه‌وساندن و ئێشا نه‌ زانینێ دبت. واته‌ به‌رامبه‌رى وێ رووبه‌روبوونێ بیروبۆچوونێن مرۆڤى به‌ر ب گوهه‌رینێ دچن هه‌تا ئه‌داله‌ت په‌یدادبت. له‌ورا ئه‌و كاركرنا د سیسه‌ته‌مێن سیاسى ده‌، هه‌گه‌ر ل گۆر ئه‌قلێ كه‌سى نه‌بت، هینگێ چ جوداهى و په‌یوه‌ندى د ناڤبه‌را زات و كوله‌داریا وێ ده‌ نینه‌. ژ به‌ر ڤێ یه‌كێ ژى كه‌سێن كو دخوازان خوه‌ هشیاربكن، گه‌ره‌گه‌ به‌رده‌وام هه‌ول و رێخستنا وێ یه‌كێ بده‌ن، كو كار بۆ سیاسه‌ته‌ك هشیارو بهادار و په‌رپرسیار بكن. چونكو كومه‌لگه‌ه وجڤاك ب یاسا و رێسایێن سیاسه‌تا ئاڤاكه‌ر دبن خودان هه‌لویست و په‌رپاكرنا ئازادیا خوه‌.
نموونه‌: ل دووڤ وێ بریارێ یا كو ئه‌مریكا، كریه‌ پیڤه‌رێ ستانده‌رتیا خوه‌ دخوازیت توركیا، سیاسه‌تا ده‌رڤه‌ بگوهه‌ریت و په‌یوه‌ندیێن سیاسى دیبلۆماسى نویخواز دگه‌ل رۆسیا، ئیسرائیل، مسر، سووریا گرێده‌ت. ئها ل ڤێره‌ دیاره‌ كو باندۆرا ڤێ سیاسه‌تا نویخواز ئه‌و بت، یا كو ب بیته‌ ئێكه‌م مه‌رجێ سه‌ره‌كى بۆ ژ ناڤبرنا بزوتنه‌وه‌یا رزگاریخوازا گه‌لێ كورد. له‌ورا دره‌وشه‌ك هۆسا ناله‌بار ده‌، پێویستیا كوردیێن باكۆر یا ب پێنگاڤێن هه‌ڤپشك ڤه‌ هه‌ى د گه‌ل به‌رچاڤ وه‌رگرتنا باشۆرێ كوردستانێ.
ل داوایێ دبێژم: هه‌تا كو ملله‌ت ل بن وه‌چه‌رخانا سیاسه‌تا خه‌له‌ت رزگاردبت پێویستیا وى نه‌بتنێ ب گه‌هاندنا واقعێ سیاسى یه‌، به‌لكو پێویستیا وى ب تێگه‌هشتن، زانین و پراكتیزه‌كرنا هونه‌ر و دورهیلێ سیاسى یه‌. له‌ورا د چارچوڤێ سیاسه‌ته‌ك هۆسا ده‌ پێویسته‌ گه‌لێ كورد، خوه‌ هشیاربكت ل هه‌مبه‌رى ده‌وله‌تێن زلهێزو سه‌رده‌ست. چونكو سیاسه‌ت ده‌ستوور، په‌روه‌رده‌، فێركرن و یاسا یه‌.ژبه‌رڤێ یه‌كێ ژى ته‌ڤگه‌رێن كوردى هه‌رده‌م ل بن پروسسا “تورك، ئه‌ره‌ب و فارسان” ده‌ربازى ب رێڤه‌برنا خوه‌ بووینه‌. ئها ل ڤێره‌ هه‌تا كو ته‌ڤگه‌رێن كوردى ده‌ربازى بنگه‌هێن “ئه‌تیكا كوردى و نه‌ته‌وا كوردى” ب بن گه‌ره‌كه‌ خوه‌ فێرى داهێنان و په‌یوه‌ندیێن سیاسى و به‌ر پرسیارى بكن، هه‌تا كو بكارن پراكیتزا سیاسه‌ته‌ك ئاڤاكه‌رو چاره‌ نڤیساز بكن.

ئه‌وا تا نها دهاته‌ پراكتیزه‌كرن د هزرا تاكێ كورده‌ سیاسه‌ته‌ك فامكرى بوو.
عیراقێ دخواست هه‌ڤركى دوژمنكاریێ د ناڤ هه‌رێمێ دا په‌یدا بكت.
پشتى بۆرینا بیست و پێنج سالێن نه‌خۆشى، زولم زۆردارى و به‌دخۆراییا مافێن كوردان ژ ئالێن ده‌وله‌تێن دوژمن ڤه‌، ئێدى كوردان ژى دخواست كار ل سه‌ر پرۆژه‌یێن نویخوازى و دامه‌زاندنا ماف و چاره‌نڤیسێ خوه‌ بكن، ژبۆ وێ یه‌كێ دا كو هێزا تاكێ كورد ب بیته‌ جهێ ئه‌مانێ و خوینا شه‌هیدان ب ئالایێ ده‌وله‌تبوونێ بهێته‌ نه‌خشكرن. چونكو ئه‌و كه‌د و خه‌باتا گه‌لێ كورد و خوینا شه‌هیدێن قه‌هره‌مان داى پێدڤى ب سه‌ر هلدانا شوره‌شه‌كا هێزى و بنگه‌هێ ده‌وله‌ته‌كا ئاڤاكرى بوو. له‌ورا ژى ده‌ما كو د گوتارا خوه‌ دا جه‌نابێ سه‌رۆكى بریار داى ل روژا 25/9/2017 گه‌لێ كورد رابن سه‌ر خوه‌ و بریارا ڤێ یه‌كێ هاتیه‌ ده‌ركرن، وى ده‌مى ده‌وله‌تێن سه‌ره‌ ده‌ست نه‌د خواست ئێدى كورد ژى ببن خوه‌دى مافێن خوه‌یێن ئازاد و رابوون ب ئازراندنا ناكوكیان دناڤبه‌را هه‌ریمێ ده‌ستكه‌ڤتێن وێ ده‌. ئه‌ڤێ یه‌كێ ژى هنده‌ك ژ بارودۆخێ سیاسه‌تێ گوهارت و به‌ر ب ئاوایه‌ك دیڤه‌ بر، ژ به‌ر كو ئه‌وا تا نها دهاته‌ پراكتیزه‌كرن د هزرا تاكێ كورده‌ سیاسه‌ته‌ك فامكرى بوو.
لێ ل ڤێره‌ ئه‌و سیاسه‌تا هه‌یبه‌تا خوه‌ نیشانى تاك نه‌دت ، گه‌لۆ ما دبیت مرۆڤ ل سه‌ر وێ سیاسه‌تێ فه‌لسه‌فان ئاڤا بكت؟ دیاره‌ هه‌رده‌م ئه‌م كورد یێن فێرى وێ یه‌كێ بووین دبێژین ئه‌وا هێزێن سه‌ره‌ده‌ست نیشانى مه‌ د ده‌ن ئه‌و ده‌ستكه‌ڤتێن هه‌رى گرنگن ژ بومه‌، له‌ورا ژى ئه‌م دیرۆكا خوه‌ ب پێداچوونێ مێزه‌نا كه‌ین، هه‌گه‌ر ئه‌م بێنرین ئه‌وا ئیرۆ هلداى د ناڤا هه‌رێمێ و عێراقێ ده‌ ژ بۆ مه‌ كوردان خه‌ته‌رێن مه‌زن بوون، چونكو پشكه‌ك ژ ده‌ستكه‌ڤتێن مه‌ هاتن ژ ناڤبرن. له‌ورا ژى ده‌ما كو مه‌ به‌حسا ئازادبوونا خوه‌ كرى عێراقێ نه‌دخواست ده‌ستكه‌ڤتێن مه‌ وه‌ك خوه‌ ب مینن به‌لكو د خواست هه‌ڤركیێ دوژمنكاریێ د ناڤا هه‌رێمێ دا دروستبكه‌ت، ئه‌ڤێ یه‌كێ ژى گاریگه‌رێن هه‌رى مه‌زن خستن ناڤا رۆلێ ده‌ستهه‌لات، ئۆپۆزسیۆنێ و جڤاكى ده‌. ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ ژى گرنگیا كو ده‌ستهه‌لات و ئوپۆزسیۆنێ خوه‌ تێدا دیتى رابوو ب ئازراندنا هزرا خه‌لكه‌كێ و دیسان رولێ ڤێ خواسته‌كێ میدیایێ پتر دا به‌ر داسێن ئازراندنێ، له‌ورا دبیت چجاران ده‌ ستهه‌لاتێ ئه‌و ئیراده‌ نه‌دا یه‌ به‌ر چه‌نگێن خوه‌ كو بكاریت رێزێ ل یاسا و پره‌سپێن خوه‌ بگریت، به‌لكو هه‌رده‌م خواستیه‌ بویه‌رو تراژیدێن بورى دوباره‌بكت و ل سه‌ر وێ دوباره‌كرنێ ئیهانه‌تێ ل قه‌له‌م بده‌ت. بنێره‌ روژئاڤا، تراژیدێن خوه‌ ژ بو مفاوه‌رگرتن و هشیاربوونا عه‌قلێ خوه‌ بكاردئینت. گاڤا كو وان خواست دیرۆكێ ته‌ماشه‌بكن، هه‌ولدده‌ن بهایێ دیرۆكا خوه‌ ب داهێنانێن ئاڤاكه‌ر پێشكێشى جیهانێ بكن. له‌ورا ژى دیرۆكا وان ب پیرۆزى دهێته‌ راگرتن و پاراستن. لێ ل روژهه‌لاتێ ئه‌م خوه‌ ب پیروزى نیشانى هه‌ڤدوو نا ده‌ین. به‌لكو دیرۆكا چوى د گه‌ل یا نها تێكهه‌لى هه‌ڤ دكه‌ین و جوداهیا وێ فام ناكه‌ین. چونكو ئه‌م رێزێ ل یا چوى ناگرن و پێداچونێ تێدا ناكن، ژ به‌ر ڤێ ژى هه‌رده‌م دبینه‌ خودان دیرۆكه‌ك پرى شاشى و هه‌ڤركى.
ل ڤێره‌ هه‌گه‌ر مه‌ بڤێت دیرۆكا خوه‌ ناس بكه‌ین، گرنگه‌ ل سه‌ر بنگه‌هێ هزرا ئازاد ئه‌م پێشهاتێن هه‌ڤدۆ قه‌بوول بكن. ئه‌ڤجا گه‌ره‌كه‌ ئێدى تاك، ده‌ستهه‌لات ، ئوپۆزسیون روحا ئێگرتنێ بپارێزێن و ب هزرو كریارێن راست هه‌ڤدو ناس بكن. ژ به‌ر كو ئه‌وا ئیرۆ هلداى پارچه‌ك ژجه‌وهه‌رێ وێ كورداتیێ هات ژ ناڤبرن و ئیهانه‌تكرن. ئه‌ڤێ یه‌كێ ژى ئیرادا تاكێ كورد به‌ره‌ڤ هزره‌ك نه‌چاڤه‌رێكرى بێ باوه‌ریێ ده‌ بر، چونكو گاریگه‌ری كه‌فت دناڤبه‌را ده‌ستكه‌فت و چاره‌نیڤیسان ده‌ و ئه‌نجامدانا گشتپرسیێ بوگه‌لێ كورد هیڤێن مه‌زن بوون ژ به‌ر كو كوردان د ڤێ ره‌وشێ ده‌ هه‌لویستێ خوه‌ بۆ ده‌وله‌تێن جیهانێ هه‌موویان دا دیاره‌كرن كو ئێدى د خوازن ب بن خودان مافێن خوه‌ێن ره‌وا و خوینا شه‌هێدێن وان بهێته‌ بلندكرن ل سه‌ر ئاخا كوردستانێ. لێ ئیرادا كوردان یا به‌ر هه‌رڤنه‌بوو ژ بوو ڤى چارچوڤه‌ى، ئه‌ڤێ یه‌كێ ژى لاوازیا كوردان ئیسپات كر بو ده‌وله‌تێن دوژمن و سه‌ره‌راى وێ یه‌كێ ژى ده‌وله‌تێن كو دخواست هاریكارى پشته‌ڤانیا خوه‌ ژبو گه‌لێ كورد دیاربكن د لایه‌كێ ده‌ مان بێده‌نك و نه‌هاتن ل سه‌ر خه‌ت . ئه‌ڤه‌ ژى بو ئێك ژ وان هه‌لویستێن بێ لایه‌ن كو گاریگه‌رى كره‌ ل سه‌ر ره‌وشا هه‌ریمێ، ژ لایه‌كێ دیڤه‌ یۆ ئێن ب خوه‌ ژى كه‌ڤته‌ دبن بارێ ڤشارێ ده‌ به‌لكو خواستا وێ بو ئێگرتنا كوردان نه‌بوو.
له‌ورا پێویسته‌ گه‌لێ كورد و هه‌موو پارتێن سیاسى رێزێ ل هه‌لویستێن هه‌ڤدو بگرن و ده‌ست بكن د ناڤ ده‌ست رولێ خوه‌ یێن دیمكراسى د ناڤ هه‌ریمێ ده‌ پیشان بده‌ن و ژ بو ده‌وله‌تێن دوژمن دیاربكن كو كورد هه‌رده‌م شیاینه‌ د ناڤا چه‌په‌رێن شه‌ران ده‌ به‌رخودان و هێزو ئیرادا خوه‌ ب خوراگرى بلند بكن. دا كو ئێك رێزییا مالا كوردى د چارچوڤێ دیمكراسیه‌تێ بهێته‌ پاراستن و ده‌وله‌تێن سه‌ره‌ده‌ست ب چاڤێن كه‌یڤێ ته‌ماشه‌ى گه‌لێ كورد نه‌كن . ژ به‌ر كو ده‌ما شه‌رێن رێكخراوا تیرویا داعش هلداى پیشمه‌رگێن قاره‌مان ل هه‌مبه‌رى ڤێ هێرشێ شیان هێزا خوه‌ نیشانى هه‌موو جیهانێ بده‌ن ئه‌ڤێ یه‌كێ ژى به‌رسفا ده‌وله‌تێن دوژمن دا كو كورد خودان ئیراده‌نه‌ به‌لكو د هه‌ر ده‌م و كاودانه‌كێ ده‌ دكارن ئێك رێزییا ناڤ مالا كوردى ب پارێزن بێ جیاوازى و هێز و وه‌رارا وان دكاره‌ خوه‌ ل به‌ر سینگێ هه‌ر دوژمنه‌كێ كاودانه‌كێ بگره‌، له‌ورا بلا كورد ئێدى خوه‌ ب دوباره‌كرنا ڤان تراژیدیان نه‌خاپینن ڤه‌ و نه‌ بن دارده‌ستێن ده‌وله‌تێن دوژمن داكو ده‌وله‌تبوونا خوه‌ مسوگه‌ر بكن .